معرفی همدان | دانستنی های پیش از سفر

در این مطلب می خواهیم به معرفی شهر همدان بپردازیم؛ جایی که با عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران شناخته می شود و گردشگران زیادی را حتی از آن سوی مرزها به سوی خود می کشاند. بهترین دیدنی های همدان را به شما معرفی می کنیم و به مرور اطلاعاتی درباره این شهر و تاریخچه اش می پردازیم. با ما همراه باشید تا جاذبه های همدان را بشناسید و برای سفر به آن برنامه ریزی بهتری داشته باشید.

البته اگر بخواهید برای سفر به همدان برنامه بریزید و به اطلاعات بیشتری از آنچه در این مطلب گفته شده نیاز دارید، تنها کافی ست وارد صفحه راهنمای سفر به همدان شوید تا در کنار آشنایی با دیدنی ها و تفریحات این شهر، در مورد اقامت در آن، سوغات و صنایع دستی همدان و بسیاری موارد دیگر اطلاعات مفیدی به دست بیاورید. 

چرا سفر به همدان؟

• از این شهر با عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران یاد می شود
• در سال 2018 به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی انتخاب شد.
• یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است و جاذبه های تاریخی ارزشمندی را در خود دارد.
• آرامگاه تعدادی از مشاهیر ایران در این شهر قرار دارد که از جمله آنها می توان به ابوعلی سینا اشاره کرد.
• طبیعت همدان و اطراف آن از مقاصد جذاب و پرطرفدار طبیعت گردی هستند و وجود کوه الوند باعث شده تا این دیار به مقصدی محبوب برای کوهنوردی نیز تبدیل شود.
• تفریحات هیجان انگیز و جذابی در این شهر انتظار شما را می کشند.
• اطراف همدان روستاهای زیبا و معروفی مانند ورکانه وجود دارند که گردش تان را تکمیل می کنند.

اطلاعات کلی در مورد همدان 

جمعیت: 554,406 نفر مطابق با آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ 

دین و مذهب: بیشتر مردم همدان مسلمان و شیعه هستند؛ اما مسیحیان و یهودیان نیز در این شهر زندگی می کنند.

زبان: بیشتر مردم شهر همدان، به زبان فارسی با لهجه همدانی سخن می گویند و اقلیتی از مردم ترک‌زبان نیز ساکن شهر هستند.

اقتصاد: به طور کلی در استان همدان، 17 شهرک صنعتی وجود دارد که 4 شهرک در حوزه شهرستان همدان هستند و نقش زیادی در اقتصاد این دیار دارند. قطعه‌سازی، صنایع موکت، کیک و شکلات و شیشه را می توان از صنایع شاخص این شهر دانست. همدان با داشتن آثار تاریخی غنی و میزبانی از آرامگاه های مشاهیر ایران و همچنین برخورداری از امکانات تفریحی و تفرجگاه های جذاب، مقصدی دیدنی برای گردشگران است و به همین دلیل صنعت گردشگری هم در آن رونق دارد.

شهرهای خواهرخوانده: کولاب در تاجیکستان، اسپارتا در ترکیه، بخارا در ازبکستان، ایکاترین بورک در روسیه

اطلاعات گردشگری همدان

سوغات و صنایع دستی

سوغاتی های متنوعی را می توانید از همدان تهیه کنید که ما در اینجا تعدادی از معروف ترین های شان را معرفی می کنیم:

سوغاتی های خوشمزه

باسلوق: شیرینی خوشمزه ای که نوع مرغوب آن در ملایر تولید می شود و در تهیه آن از دوشاب (شیره انگور)، نشاسته، مغز بادام یا مغز هسته شیرین زردآلو و ادویه استفاده می کنند.

انگشت پیچ: خوراکی متفاوتی که از ترکیب سفیده تخم مرغ، گلاب، شکر و آب به دست می آید و  بین 100 تا 130 سال قدمت دارد. این ترکیب را آن‌قدر هم می زنند تا ترکیب سفتی شبیه عسل درست شود.

شیره انگور: دو نوع شیره انگور در همدان یافت می شود. نوع اول شیرین، رقیق و قهوه ای پر رنگ و نوع دوم که در ملایر تهیه می شود سفت تر و روشن تر است.

گز: درست است که همه با شنیدن نام گز به یاد اصفهان می افتند؛ اما باید بدانید که این شیرینی در نهاوند همدان نیز طبخ می شود و طرفداران خاص خود را دارد.

ترشی و مربا: از همدان با عنوان دیار ترشی‌ها و مرباهای عجیب و غریب یاد می شود. خود همدانی ها در این زمینه مَثَلی دارند که می گوید «همدانیا میلیچ (گنجشک) تو هوا می‌پره، می‌گیرن موکونن ترشی.» یعنی همدانی ها گنجشک تو هوا بپره، می گیرن و ترشی ازش درست می کنن.

برای آشنایی با سایر سوغاتی های خوشمزه همدان مطالعه مطلب سوغات همدان | خوشمزه هایی از پایتخت تاریخ و تمدن را از دست ندهید.

صنایع دستی

سفال: معروف ترین صنایع دستی در استان همدان، ظروف و اجناس سفالی است و قدمت سفالگری در این منطقه را 700 سال تخمین زده اند. درست است که شهر لالجین مرکز سفال به شمار می رود؛ اما سوغات فروش هایی که در شهر همدان فعالیت می کنند هم سفال عرضه می کنند.

چرم: تولید چرم در همدان بیش از 3000 سال قدمت دارد. به دلیل گسترش زیاد چرم سازی در گذشته، شهر همدان به دباغخانه نیز معروف بوده و نخستین کارخانه چرم سازی ایران نیز در این شهر ساخته شده است. کمربند، کیف، کفش، جاکلیدی و لباس از جمله تولیدات چرم در همدان هستند.

گيوه: روستاهای دهفول، کفراش، فهرومند و آرتیمان از تولیدکنندگان گیوه در همدان به شمار می روند و در شهر همدان هم می توانید تولیدات آنها را تهیه کنید.

برای آشنایی با سایر سوغاتی های خوشمزه همدان مطالعه مطلب سوغات و صنایع دستی همدان را از دست ندهید.

غذاهای محلی همدان

در میان غذاهای همدانی، پنج مورد از آنها برای ثبت ملی در نظر گرفته شده اند که عبارتند از:

آبگوشت بزباش: در آبگوشت و دیزی، نخود و لپه را به عنوان حبوبات استفاده می کنند اما حبوبات اصلی آبگوشت بزباش، لوبیا است.

آبگوشت کلم قمری: کلم قمری، گوشت گوسفندی، عدس، پیاز، نعناداغ، زردچوبه، فلفل و سیرداغ مواد موردنیاز برای طبخ این آبگوشت هستند و کشک محلی و ماست و سیر نیز در کنار آن سرو می شود.

آش کاچی: آش خوشمزه ای که با بلغور، سیر، عدس و کشک پخته می شود.

سرداشی: نوعی کباب با گوشت گوسفندی، سیب زمینی، پیاز و در صورت تمایل فلفل سبز است. 

آبگوشت یخنی: پیاز، گوشت، لیمو عمانی، سیب‌زمینی و گوجه فرنگی مواد اصلی این غذا هستند.

آبگوشت فلفل همدانی، خورش غوره بادمجان، آش هایی همچون آش میوه، آش سماق، آش شله، آش قیسی، آش ترشی، آش شل پتله، آش خیارچنبر، آش کشک، آش اماج، آش هویج و جو و ...، دیزی، ترحلوا، کوفته همدانی، نان اگردک (اگرده) و ... هم از خوراکی های محلی این دیار به شمار می روند.

اقامت در همدان

در همدان هتل ها تنها یکی از امکانات اقامتی هستند که در درجه بندی های مختلفی وجود دارند؛ اما تعداد آنها محدود است. اقامتگاه های بوم گردی دیگر گزینه شما برای اقامت در این شهر و روستاهای اطرافش هستند. خانه های مبله و کمپینگ را نیز فراموش نکنید و با انتخاب آنها هزینه های اقامت خود را کاهش دهید. البته اگر دوست دارید در زمان برنامه ریزی برای سفر به پایتخت تمدن ایران، به صورت آنلاین هتل خود را رزرو کنید و در مورد قیمت و امکانات آن بیشتر بدانید می توانید سری به صفحه رزرو هتل های همدان بزنید. 

جاذبه های گردشگری همدان

جاذبه های معرفی شده در این بخش تنها بخش کوچکی از دیدنی های همدان را شامل می شوند و به صورت مختصر در مورد این دیدنی ها توضیحاتی داده اند؛ اگر علاقه دارید با دیگر دیدنی ها و تفریحات همدان آشنا شوید و به اطلاعات مهمی مانند ساعت بازدید، هزینه ها و مسیر دسترسی این جاذبه ها دسترسی پیدا کنید، می توانید سری به صفحه دیدنی ها و تفریحات همدان بزنید. 

آرامگاه ابوعلی سینا: از این سازه به عنوان نماد این شهر یاد می شود که در یکی از میادین اصلی همدان واقع شده است و مقبره ابوعلی سینا از مشهورترین و تاثیرگذارترین فیلسوفان و دانشمندان ایران را در خود دارد. نام این بنا از تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۶۹ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و به عنوان یکی از دیدنی های شاخص همدان پذیرای گردشگران بسیاری است.

آرامگاه باباطاهر: این آرامگاه در میدان باباطاهر قرار گرفته است و با گنبد فیروزه ای رنگش توجه هر کسی را به خود جلب می کند. اینجا خانه ابدی باباطاهر است؛ شاعری ایرانی تبار که در اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری می زیست و دوبیتی سرای قهاری بود. این بنا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ۱۷۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گنبد علویان: این بنا اثری از دوره سلجوقی است و خاندان علویان آن را بنا کرده اند. اینجا در ابتدا به نیت مسجد ساخته شد اما بعدها آن را تبدیل به مقبره خانوادگی کردند. از حیث زیبایی و تزئینات، این اثر از شاهکارهای معماری و گچبری بعد از اسلام به حساب می آید و طرح های گلدار، اسلیمی، خطوط اسلامی، نقوش برجسته و ... را بر خود دارد.

بازار سنتی همدان: یکی از بازارهای مشهور سنتی ایران است و قدمت بیشتر بناهای آن به دوره قاجار باز می گردد. در این بازار بناهای مختلفی مانند مسجد، حمام، زورخانه، چایخانه و ... به چشم می خورد.

مجموعه تفریحی - تاریخی گنجنامه همدان: گنجنامه نام مجموعه ای است که آبشار گنجنامه و سنگ نوشته های هخامنشی را در خود دارد و تفریحات جذابی مثل غار آکواریوم و سورتمه را نیز در خود جای داده است و می تواند روزی خوش برای تان بسازد.

دریاچه سد اکباتان: در ۱۱ کیلومتری شرق همدان قرار دارد و با برخورداری از فضای سبز و امکانات تفریحی و گردشگری از جمله تفریحات آبی و اماکن اقامتی تفرجگاه خوبی به شمار می رود.

تالاب آبشینه: تالابی با 85 هکتار وسعت که استراحتگاهی برای پرندگان مهاجر و بومی منطقه به شمار می رود و مقصد جذابی برای پرنده نگری است. از پرندگان این تالاب می‌توان این موارد را نام برد: پلیکان، اگرت، کشین، فلامینگو، حواصیل خاکستری، چوبیا و ...

دشت میشان: دشتی به مساحت ۱ هکتار در مسیر صعود به کوه الوند که رسیدن به آن با پای پیاده نیاز به کوهپیمایی نیمه سنگین دارد. از این دشت با عنوان بهشت کوهنوردان در همدان نیز یاد می کنند.

موزه های همدان: معروف ترین موزه همدان، موزه هگمتانه است و موزه های دیگر این شهر عبارتند از: موزه تاریخ طبیعی همدان، موزه بوعلی‌سینا، موزه دفاع مقدس، موزه سفال، موزه مفاخر و مشاهیر همدان، موزه صنایع دستی همدان و ...

تفریحات همدان

شب گردی در میدان امام خمینی: زیباترین میدان شهر که سبک معماری اروپایی قرون 19 و 20 میلادی را در ساختمان های اطرافش می بینید و به صورت کلی شما را به یاد میدان حسن آباد تهران می اندازد. فروشگاه ها و اغذیه فروشی های متنوع باعث شده اند این میدان به مکانی برای خوشگذرانی نیز تبدیل شود.

تله کابین گنجنامه: این تله کابین چشم اندازی زیبا را در دل کوهستان الوند پیش روی تان قرار می دهد. ایستگاه آغازین این تله کابین در مجموعه گنجنامه قرار دارد و ایستگاه آخر آن در دشت زیبای میشان واقع شده است.

سورتمه ریلی گنجنامه: مسیر این سورتمه ریلی 1150 متر است و 45 کیلومتر بر ساعت سرعت دارد. به گفته مسئولان مجموعه گنجنامه، این سورتمه طولانی ترین و سریع ترین سورتمه ریلی کشور است.

شهربازی گنجنامه: این شهربازی در مجموعه گنجنامه واقع شده است و ماشین کوبنده ، استخر توپ، ایرهاکی، فوتبال دستی، ترامپولینگ، اولین سینما 5 بعدی غرب کشور و ... را در خود دارد.

پیست اسکی تاریک دره: این پیست بعد از پیست دیزین و شمشک، به عنوان سومین پیست مطرح و مجهز کشور شناخته می شود. مسیر اسکی این پیست ۴ کیلومتر طول دارد و تجهیزات پناهگاهی، مهمانسرا، مدرسه اسکی، ۳ دستگاه بالابر و سالن غذاخوری در پیست ایجاد شده است.

شهربازی رنگین کمان: در این شهربازی، هم می توانید در فضای باز از بازی ها استفاده کنید و هم در فضای سرپوشیده خوش بگذرانید. گفته می شود بزرگترین شهربازی سرپوشیده غرب کشور در همین مجموعه رنگین کمان قرار دارد و وسعتش به 25000 مترمربع می رسد.

طبیعتگردی و کوهنوردی: طبیعت زیبای دشت میشان از جمله دلایلی است که مسافران را برای تجربه یک طبیعت گردی جذاب به همدان می کشاند. کوه الوند نیز مقصدی مناسب برای کوهنوردان است و تجربه ای به یادماندنی را به آنها هدیه می دهد.

جاذبه های مهم اطراف همدان

غار علیصدر: این جاذبه آن قدر مهم و جذاب است که بسیاری برای دیدنش به همدان سفر می کنند. غار علیصدر یکی از بزرگترین غارهای آبی ایران و جهان و یکی از بزرگترین غارهای آبی قابل قایقرانی دنیاست. تفاوت زیاد دمای بیرون و داخل غار و خنک بودن هوای داخل آن باعث شده تا به عنوان یکی از جاذبه های جذاب برای گردش در فصل گرم تابستان محسوب شود. در این غار مناظر خارق العاده زمین شناسی هوش از سرتان می برند و تجربه ای جذاب از قایق سواری در انتظارتان است. غار علیصدر در شهرستان کبودرآهنگ و در 72.7 کیلومتری همدان قرار دارد.

روستای ورکانه: این روستا از جمله جاذبه های پرطرفدار نزدیک همدان است که به واسطه تصویربرداری سریال محبوب علی البدل نامش بر سر زبان ها افتاد. روستای ورکانه تماما از سنگ ساخته شده است و تصویری از اروپا در دوره رنسانس را تداعی می کند. این روستا 400 سال قدمت دارد و در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. آب و هوای معتدل در تابستان ها یکی از دلایلی است که گردشگران را راهی این روستا در 23 کیلومتری همدان می کند.

حمل و نقل برون شهری همدان

فرودگاه همدان

آدرس: همدان، بلوار شهید سرلشکر همدانی، میدان فرودگاه

شماره تماس: 32569011-081

مسیرهای پروازی: از همدان به کیش، مشهد، جده، مدینه و بالعکس.

ایستگاه راه آهن همدان

آدرس: همدان، جاده رباط شورین

مسیرها: از همدان به تهران و بالعکس

شماره تماس: 33352515-081

پایانه های اتوبوس همدان

ترمینال بزرگ همدان

آدرس: همدان، بلوار انقلاب

شماره تماس: 34222462-081

مسیرها: از همدان به تهران، ساری، قم، چالوس و بالعکس

ترمینال اکباتان

آدرس: همدان، خیابان اکباتان

شماره تماس: 32284040-081

مسیرها: از همدان به ملایر، نهاوند، تویسرکان، اسدآباد، قروه، بیجار و بالعکس

ترمینال سفیدآبی

آدرس: همدان، بلوار بدیع الزمان همدانی

شماره تماس: 34225833-081

مسیرها: مخصوص مینی بوس و تاکسی های روستایی به مقاصدی همچون کبودراهنگ، رزن، بهار

حمل و نقل درون شهری همدان

برای جابه جایی در شهر همدان می توانید بر روی اتوبوس ها و تاکسی ها و تاکسی های آنلاین حساب باز کنید.

آب و هوای همدان در فصول مختلف

همدان آب و هوایی کوهستانی دارد و به طور کلی در سراسر سال و در مقایسه با دیگر شهرهای کشور دمایش پایین تر است.

بهار: جلوه سرسبز و خوش آب و هوای همدان و شکوفه باران باغ هایی پر از درختان سیب، آلبالو، گیلاس، زردآلو و ... را در این فصل می توانید ببینید. هوا در این فصل هنوز کمی سوز سرما دارد اما آزاردهنده نیست.

تابستان: همدان یکی از خنک ترین شهرهای کشور در فصل تابستان است و ماه های تیر تا شهریور بیشترین میزان گردشگر را دارد.

پاییز: در ماه های مهر و نیمه اول آبان هنوز هوا آن قدر ها سرد نیست و می توانید پاییز هزار رنگ این شهر را هم ببینید و لذت ببرید.

زمستان: همدان در زمستان گرفتار بارش های زیاد برف و باران می شود و هوایی سرد و خشک پیدا می کند؛ اما نکته مهم این است که در این فصل می توانید به پیست اسکی این شهر مراجعه کنید و حسابی از برف و سرما لذت ببرید. آبشار گنجنامه هم در این فصل یخ می زند و جلوه ای دیدنی دارد.

به طور کلی بهترین زمان سفر به همدان اردیبهشت تا شهریور است.

تاریخچه همدان پیش از اسلام

همدان پیشینه ای چندهزار ساله دارد و از کهن ترین شهرهای ایران به شمار می رود. در کتیبه‌های آشوری هزاره دوم قبل از میلاد از این شهر یاد شده و گفته شده تیگلت‌پیلسر یکم، شاه آشور در ۱۱۰۰ سال پیش از میلاد موفق به فتح آن شده است.

شاهنشاهی ماد، نخستین شاهنشاهی آریایی تباران در ایران

در مورد زمان احداث و نام بنیان‌گذار شهر همدان هنوز اتفاق نظری وجود ندارد اما هرودوت نخستین شاه ماد دیاکو را بنیانگذار این شهر می داند. در ابتدا مادها در نواحی جنوب شرقی دریاچه ارومیه بین همدان و تبریز امروزی ساکن شدند و دیاکو را به رهبری انتخاب کردند. او نیز هگمتانه (همدان امروزی) را به پایتختی برگزید. در آن زمان این مکان مهم ترین تلاقی راه های کاروان‌رو به حساب می آمد و مشرف به راهی بود که به بابل و آشور می رفت. بر اساس نوشته‌های هرودوت استحکامات عظیمی شامل ۷ دژ مشهور به قصر هفت حصار و کاخ های شاهی در شهر ساخته شد که بسیاری تپه های هگمتانه در همدان را بقایای همین ساخت و سازها می دانند.

هخامنشیان و اشکانیان

کوروش بزرگ در سال ۵۵۰ پیش از میلاد با شکست آستیاگ، آخرین پادشاه ماد، بر تخت حکومت نشست و همدان را به عنوان مقر تابستانی خود انتخاب کرد. همدان در آن زمان دیگر در مرکزیت حکومت نبود اما به عنوان یکی از سه پایتخت هخامنشیان به حساب می آمد. اهمیت این شهر در آن زمان را می توان از کتیبه‌های گنجنامه، بقایای ستون‌های سنگی کاخ‌های هخامنشی، جام‌ها و الواح زرین کشف شده در همدان فهمید.

با شکست هخامنشیان از اسکندر مقدونی این سلسله از میان رفت. می گویند اسکندر پس از ورود به همدان جشنی به مناسبت پیروزی اش برپا کرد و از آنجا که دوست دوران کودکی اش، هفستیون در حین برگزاری این جشن از دنیا رفت، شروع به غارت سرزمین های اطراف همدان و کشتار مردم کرد. عده ای تپه های هگمتانه را مزار این دوست اسکندر می دانند.

در اواخر دوره سلوکی، جنگ قوای این سلسله با اشکانیان در شهر همدان رخ داد و  مهرداد یکم در سال ۱۵۵ پیش از میلاد شهر را به تصرف خود درآورد. شاهان اشکانی نیز همدان را پایتخت تابستانی خود می دانستند و این شهر یکی از آخرین پایگاه های مقاومت اشکانیان در برابر ساسانیان بود.

از ساسانیان تا حمله اعراب

همدان که اکباتان خوانده می شد، در سال ۲۲۶ میلادی به تصرف اردشیر اول درآمد. در مورد این بخش از تاریخ این سوال وجود دارد که آیا اکباتان در این زمان هم پایتخت تابستانی بوده است یا خیر. در این دوران ساختمان‌هایی بین تیسفون، پایتخت ساسانیان و کوه الوند ساخته شد اما اطلاعاتی از وضعیت دقیق همدان در دست نیست. این شهر در دوره ساسانی یکی از ضرابخانه‌های حکومت بود و سکه های زیادی از آن به دست آمده است.

همدان بعد از جنگ نهاوند در سال ۲۳ ه‍.ق به تصرف مسلمانان درآمد و به عنوان پایتخت استان برگزیده شد. این فتح به دلیل اهمیت و اعتبار همدان آن قدر برای اعراب مهم بود که آن را پس از فتح نهاوند، بزرگترین پیروزی خود بر ساسانیان اعلام کردند. 

تاریخچه همدان پس از اسلام

از حکومت خلفای راشدین تا صفویه

پس از تسلط اعراب بر همدان، در ابتدا مردم حکومت جدید را پذیرفتند و صلح کردند؛ اما پس از مدتی خسروشنوم -حاکم ایرانی شهر- دستور ساخت حصاری را برای حفاظت شهر از اعراب صادر کرد. در سال ۲۳ هجری خلیفه دوم عمر بن خطاب، سپاهی را به همدان فرستاد و خسروشنوم از آذربایجان طلب کمک کرد. جنگی خونین به مدت سه شبانه روز درگرفت تا اینکه خسروشنوم کشته شد و دوباره همدان به دست اعراب افتاد. مردم همدان در دوران خلافت عثمان دوباره دست به شورش زدند اما باز هم کاری از پیش نبردند.

از اواسط قرن سوم هجری، سادات علوی حکومت شهر را به دست گرفتند و به عنوان علویان حکمرانی کردند که بنای گنبد علویان نیز یادگاری از آنهاست.

مردآویج، بنیان‌گذار سلسله آل زیار در سال ۳۱۹ هجری به خونخواهی خواهرزاده اش که همدانی ها را قاتل وی می دانست، به این شهر حمله ور شد و جان های زیادی را گرفت. خلیفه عباسی در همان سال با شنیدن وصف ستم های وی، سپاهی را به جنگ مرداویج فرستاد اما این سپاه در میان راه قزوین و همدان شکست را پذیرفتند. در سال ۳۴۵ قمری نیز شهر بر اثر زلزله ویران شد و بعد از آن تا سال 351 قمری درگیر کشمکش های مذهبی و جنگ و کشتار بود.

از نیمه دوم قرن چهارم هجری تا سال ۴۱۴ هجری قمری همدان یکی از پایتخت‌های ایران بود و شاخه‌ای از خاندان آل بویه بر آن حکمرانی می کردند. سپس خاندان کاکویه، همدان را به تسخیر خود در آوردند و پس از آنها ترکمان غز شهر را تاراج کردند. همدان در دوران سلجوقیان همدان مرکز سیاسی و پایتخت به شمار می آمد. در ابتدای این دوران مدرسه های زیادی در این شهر ساخته شدند و افراد جویای علم پای شان به همدان باز شد.

مغولان در تعقیب سلطان محمد خوارزمشاه پس از ری و قم به سوی این شهر آمدند و در زمستان سال 618 هجری پس از تسلیم شدن مردم همدان، به غارت اموال پرداختند. در بهار سال بعد دوباره مغولان به شهر یورش بردند اما با مقاومت مردم رو به رو شدند. تا ۶۲۷ ه‍.ق همدان مورد یورش های مغولان قرار گرفت و آنها که از مقاومت ۱۰ ساله همدانی ها خسته شده بودند، پس از تصرف شهر کاری با همدان و مردمش کردند که تا چندین سال هیچ نامی از همدان وجود نداشت. مردم به تویسرکان پناه بردند اما مغولان به آنجا هم رسیدند و همه را از بین بردند.

بایدوخان -ششمین ایلخان مغول- در سال ۶۹۵ هجری در همدان تاج سلطنت را بر سر گذاشت و به خاطر علاقه اش به مردم و شهر تصمیم به مرمت و آبادانی همدان گرفت و شاهان بعد از او نیز همین کار را کردند. به این ترتیب در قرون هفتم و هشتم هجری رونق سابق را پیدا کرد اما لشکریان تیمور دوباره همدان را ویران کردند به گونه ای که تا 300 سال بعد هیچ کس اسمی از همدان نمی شنید.

از صفویه تا انقلاب مشروطه

با روی کار آمدن صفویان، همدان دوباره رونق گرفت اما پس از انقراض این سلسله و بروز هرج و مرج در ایران در سال ۱۱۳۸ هجری  احمد پاشا عثمانی والی عثمانی شهر را به تصرف در آورد و مردم زیادی کشته شدند. در سال ۱۱۴۴ هجری نادرشاه افشار شهر را به دست گرفت و سرانجام در سال ۱۱۴۴ هجری شهر همدان بر اساس پیمان نامه ای میان عثمانی و ایران، کاملا به ایران واگذار شد.

در دوران زندیه، امیران خاندان زند، بر همدان حاکم بودند. در سال ۱۱۹۳ هجری علی مرادخان -نوه خواهری کریمخان زند- به هوای اعلام استقلال، همدان را پایتخت خود نامید و به نام خود در این شهر سکه ضرب کرد.

در سال ۱۲۰۵ هجری آغا محمدخان قاجار با ویران کردن برج و باروی شهر، بر آن تسلط یافت و در طول حکومت قاجاریان بازسازی و احداث بازار و مسجد جامع همدان در دوران حکومت قاجارها صورت گرفت.

از دوران مشروطه تا معاصر

دو سال پیش از مشروطه، نمونه‌ای کوچک از نظام حکومت مشورتی توسط علی ظهیرالدوله حاکم منصف همدان در شهر برپا شد و شورایی ۵۰ نفره از برگزیدگان اعیان، اشراف، اصناف، علما، تجار و اقلیت‌های دینی در امور حکومتی به او مشورت می دادند و همفکری می کردند. با امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی حکومت همدان قوت بیشتری گرفت و بر رونق فرهنگی و اجتماعی این دیار افزود.

وقوع جنگ جهانی اول، همدان و غرب کشور را متزلزل کرد و قحطی همه جا را فرا گرفت. در اواخر دوران قاجار  همدان دو بار قحطی را تجربه کرد یکی در حدود ۱۲۸۶ خورشیدی به‌ خاطر مخالفت خوانین با نظام مشورتی ظهیرالدوله حاکم همدان و دیگری در دوران جنگ جهانی اول و در سال‌های حدود ۱۲۹۶ خورشیدی. همدان در جریان این جنگ، بارها به اشغال قوای روس، عثمانی و انگلیس درآمد و ستادی برای سپاهیان آنها شد.

رضاخان پهلوی در تاریخ ۱۲۹۴ خورشیدی رئیس تیپ قزاقخانه همدان شد و در همین دوران برنامه کودتا ریخته شد. او در روز سوم اسفند سال ۱۲۹۹ خورشیدی به همراه همین قوا وارد تهران شد و آن را به تصرف درآورد. از آنجا که رضاشاه سال ها مسئول لشکر قزاق همدان بود، توجه زیادی به این شهر داشت. در این زمان یک طراح آلمانی بر اساس مدل شعاعی، طرح جامع شهری برای همدان تهیه کرد و امروزه نیز این شهر جزو معدود شهرهای ایران است که نقشه طراحی شده شهری دارد. 

پس از انقلاب اسلامی و در دوران جنگ ایران و عراق نیز همدان بارها بمباران شد که یکی از شدیدترین آنها در ۲۵ تیر ۱۳۶۱ رخ داد. 

نام های همدان

اَمَدانه یا آمادی: نخستین نام شهر در کتیبه‌های آشوری پیلسر در بیش از 3000 سال پیش

هگمتانه یا هنگمتانه: به معنی محل تجمع که در یونانی اکباتان خوانده می شد.

سارو: عرب‌ها به آن ساروق می گفتند.

زینستان ایرانشهر: چون این شهر محل نگهداری سلاح های جنگی یا سلاح خانه بوده است.

اپیفانیا: با پیروزی های آنتیوخوس چهارم (آنتیوخوس اپیفانس) پادشاه سلوکی در غرب ایران، این نام را به افتخار او به همدان دادند.

ناذمه: به معنای محجوبه مکه بر اساس برخی باورها توسط بنیانگذار شهر، پادشاهی به نام کرمیس بن حلیموز برای شهر انتخاب شد.

اخمثا: نام شهر همدان در تورات، به معنای شهر دوستی و مکان دوستی؛ چرا که شاهان ایران در تابستان پذیرای دوستان شان در این شهر می شدند.

آکسایا: بعضی از نویسندگان بر این باورند که نام این شهر پیش از مادها آکسایا بوده که در فرهنگ آشوری کار-کاسی به معنی شهر کاسی‌ها است.

همدان: به معنی جای یا شهر و اجتماعات

سخن آخر

همدان شهری با تاریخ غنی و طبیعت تماشایی است که سفری جذاب را برای تان رقم می زند. کافیست برنامه ریزی مناسبی داشته باشید تا از تجربیات ناب در این شهر جا نمانید.

آیا تا به حال به این شهر سفر داشته اید؟

چه جاذبه هایی را در همدان می شناسید؟

نظرات و پیشنهادهای خود را با دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید.

منتظرتان هستیم...