معرفی استان گیلان | دانستنی های قبل از سفر

استان گیلان مقصد امروز ما است، در آشنایی با استان گیلان با شهرهای استان گیلان، استانی با تلفیق عجیبی از تاریخ، طبیعت و فرهنگ، آشنا خواهیم شد و به معرفی جاذبه‌ها و دیدنی‌های آن نیز می‌پردازیم. نوار شمالی ایران را استان‌های هم مرز با دریای خزر در برگرفته‌ است؛ استان‌هایی که در سایه‌سار درختان سرسبز و کوهپایه‌های جنگلی به حیات خود ادامه می‌دهند. طبیعتی بی‌نظیر جای جایشان را پوشانده و ممکن است شما را از تماشای تاریخ بازدارند. منطقه‌ای که همچون رنگین کمان، دیدنی‌های هفت رنگی را به نمایش می‌گذارد؛ دلت که بگیرد می‌توانی راهی جنگل‌هایش شوی و یا در ارتفاعاتش دست به آسمان برسانی؛ شاید هم هوس شنیدن موسیقی امواج دریا تو را به ساحل دریای خزر بکشاند.

چرا سفر به استان گیلان ؟

• زیباترین شهرهای ایران در این استان قرار دارند.
• هر کدام از شهرهای این استان جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیار دیدنی را در دل خود جای داده‌اند.
• آب‌وهوای این استان، بسیار دل‌پذیر است، مناطق ییلاقی این خطه در تابستان آب‌وهوای مطبوعی دارد.
• با سفر به هر یک از شهرهای این استان، منظره‌ای شگفت‌انگیز از طبیعت را شاهد خواهید بود.
• سوغات، صنایع‌دستی و غذاهای این خطه منحصربه‌فرد و زبانزد است.

اطلاعات کلی درباره گیلان

جغرافیا: این استان، از شمال به دریای کاسپین و کشور آذربایجان، که از طریق آستارا با آن دارای مرز بین‌المللی است، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌شود.

جمعیت: گیلان دهمین استان پرجمعیت و دومین استان پرجمعیت شمال ایران پس از استان مازندران است. تعداد 2,531,000 نفر در گیلان زندگی می‌کنند.

دین و مذهب: اکثر ساکنان گیلان مانند دیگر ایرانیان شیعه‌اند که در میان تالش‌ها، به ویژه در مرکز و شمال تالش، تعدادی سنی شافعی وجود دارد.

آب و هوا: طبیعت گیلان، پوشیده از جنگل با آب‌وهوای معتدل و مرطوب است. این استان شامل مناطق سرسبز شمال‌غربی رشته‌کوه البرز و بخش غربی کرانه‌های جنوبی دریای کاسپین است.

نژاد و زبان: ساکنان این خطه بیشتر تالش و گیلک‌اند. در گیلان مردمان از نظر گویش به زبان‌های گیلکی، تالشی، تاتی و تعداد کمی هم به زبان کردی با هم سخن می‌گویند. ترکی آذربایجانی و برخی گویش‌های کولی‌ (با منشأ هندی) نیز در این استان مشاهده می‌شود.

اقتصاد: کشاورزی، دامداری، صیدماهی و پرورش زنبور عسل و کرم ابریشم پایه‌های اقتصادی گیلان را تشکیل می‌دهند. کشت برنج و چای در لاهیجان و رودسر، کشت زیتون در رودبار، صید ماهی در بندر آستارا، بندر کیاشهر و بندرانزلی، پرورش زنبور عسل در اشکور بالا و پایین، عمارلو، دیلمان، آستارا و تالش و دامداری مناطق کوهپایه‌ای انجام می‌شود. گندم و جو، بادام زمینی، توتون و فندق نیز از دیگر محصولات کشاورزی در گیلان‌اند.

در زمینه صنعت کارخانه‌های برنج‌کوبی در همه جای گیلان، کارخانه‌های چای در لاهیجان، لنگرود و فومنات، کارخانه‌های روغن پیرامون رودبار، کارخانه‌های فرآوری ماهی و خاویار در انزلی، کارخانه‌های ابریشم، تنباکو و لبنیات در رشت فعال هستند. بهره برداری از چوب جنگلهای انبوه غرب گیلان و یک کارخانه کاغذسازی نیز در گیلان وجود دارد. در ۱۲ کیلومتری جنوب رشت، شهر صنعتی رشت، یکی از پنج شهر صنعتی بزرگ ایران با ۲۸۰ واحد صنعتی قرار گرفته است.

وجود نیروگاه‌های بادی منطقه رودبار و منجیل که از بزرگ‌ترین مزارع بادی ایران و خاورمیانه محسوب می‌شوند، تولید برق از منابع تجدیدپذیر را در این استان ممکن می‌کنند و حدود دو دهم درصد از کل تولید برق ایران را بر عهده دارد. همچنین صنایع‌دستی گیلان امروزه بخش خوبی از بازار را به خود اختصاص داده است. به دلیل وجود آثار طبیعی و تاریخی غنی و تلفیق این دو در کنار یکدیگر صنعت گردشگری نیز نقش مهمی را در اقتصاد این استان ایفا می‌کند.

اطلاعات گردشگری استان گیلان

سوغات استان گیلان

• برنج
• چای لاهیجان
• کلوچه فومن
• فندق (رودسر، تالش، آستارا)
• زیتون، روغن زیتون و زیتون پرورده (رودبار)
• رشته خوشکار
• بادام زمینی (آستانه اشرفیه)
• مربا و ترشیجات

• پنیر سیاهمزگی
• کلوچه و کوکی
• اربا (خرمالو جنگلی) دوشاب
• نان های محلی گیلان
• نان تمیجان، نان برنجی، نان خلفه
• رب ، آلوچه و لواشک
• میوه و سبزیجات محلی و دارویی

صنایع دستی استان گیلان

• حصیربافی
• عروسک‌بافی
• سفالگری
• بافتنی و قلاب‌بافی
•  صنایع چوبی
• دست‌بافت‌های پشمی
• چادرشب‌بافی (لاون)
• گلیم‌بافی

• بامبوبافی
• شال‌بافی
• مرواربافی
• چموش‌دوزی
• مرواربافی گیلان
• چموش
• رشتی‌دوزی (گلبنددوزی)

غذاهای استان گیلان

•  باقلاقاتق
•  ترش‌تره
•  نازخاتون
•  اناربیج
•  میرزاقاسمی
•  ترش‌واش
•  کوکوی مرغ
•  کال کباب

•  سیرقلیه
•  کباب‌ترش
• ماهی شکم‌پُر
•  مرغ ترش
•  اسپناساک
•  خورشت آلو
•  کدوبره

اقامتگاه های گیلان

برای اقامت در استان گیلان، گزینه‌های زیادی پیش رویتان خواهد بود که با توجه به شهری که به آن سفر می‌کنید، ویژگی‌های اقامتگاه و هزینه‌ای که برای این‌کار در نظر دارید، می‌توانید مکان مناسبی را برای خودتان انتخاب کنید.

جاذبه های طبیعی استان گیلان

• ییلاقات ماسال 
• ییلاق سوباتان (تالش)
• گردنه حیران (آستارا)
• دریاچه سقالکسار (رشت)
• اولسبلنگاه (ماسال)
• جاده اسالم به خلخال (اسالم)
• آبشار ویسادار (رضوانشهر)
• تالاب انزلی
• جواهردشت رودسر
• ییلاق هلودشت (املش)
• آبشار لاتون (آستارا)
• روستای داماش (رودبار)
• ییلاق دیلمان (دیلمان)
• شیطان کوه (لاهیجان)
• بام سبز لاهیجان 
• تالاب استیل (آستارا)
• پارک ملی بوجاق (آستانه اشرفیه)
• دریاچه سراوان (رشت)
• ییلاق اشکورات (رودسر)
• جاده جنگلی سیاهکل 
• استخر لاهیجان 
• آبشار میلاش (رودسر)
• چشمه دمکش (چابکسر)
• ییلاق کوربار (فومن)
• تالاب عینک (رشت)
• تالاب امیر کلایه (لاهیجان)
• روستای استخرگاه (رودبار)
• دریاچه سراگاه (تالش)
• امامزاده ابراهیم شفت 
• آبشار لونک (سیاهکل)
• سرو هرزویل (منجیل)
• غار آویشو (ماسال)
• غار دربند رشیا (رودبار)
• آبشار دودوزن 
• منطقه ییلاقی دوخاله کوه (تالش)
• چشمه‌های آب معدنی غازی گوابر و خورتاب (سیاهکل)
• ییلاق سلانسر (رودبار)
• ییلاق سوئه چاله (ماسال)
• تالاب سوستان (لاهیجان)
• روستای سجیران (رودسر)
• روستای قاسم آباد (چابکسر)
• جنگل نقله بر (رودبار)
• دریاچه حلیمه جان رودبار
• چشمه آب معدنی سیرگیلی (سیاهکل)
• آبشار ماهی مشو (لنگرود)
• قله درفک (رودبار)
• آبشار ورزان (تالش)
• چشمه سنگرود (رودبار)
• پارک جنگلی سیاه داران (تالش)
• روستای فوشه (فومن)
• دریاچه ویستان (رودبار)
• آبشار زمرد (تالش)
• جاده سراوان فومن (رشت)
• تالاب سیاه درویشان (صومعه‌سرا)
• روستای ییلاقی خصیل دشت (املش)
• ییلاق شکردشت (تالش)
• آبشار تولی نسا (ماسال)
• دریاچه عروس (رودبار)
• منطقه شیخانبر (لاهیجان)
• واجارگاه (رودسر)
• آبشار رامینه (ماسال)
• آبشار کلشتر (رودبار)
• لیلا کوه (لنگرود)
• پارک جنگلی خرما (لنگرود)
• تالاب چاف (لنگرود)
• روستای گیلده (آستارا)
• پارک جنگلی سراوان
• جنگل گیسوم
• دریاچه بره سر

• پارک جنگلی ریزه مندان (ماسال)
• روستای بلوردکان (لنگرود)
• منطقه حفاظت شده سیاهرود (رودبار)
• آبشار لار چشمه (فومن)
• بام سبز ماسال
• منطقه تنیان (صومعه‌سرا)
• پناهگاه حیات وحش لوندویل (آستارا)
• باغ پرندگان آستارا
• ییلاق زندانه (رضوانشهر)
• پارک جنگلی ماسوله 
• منطقه ییلاقی دشت آلنزه (ماسال)
• چشمه آبگرم ماستخور (رودبار)
• مناطق کوهستانی فومن
• ییلاق شالما (ماسال)
• رودخانه کرگان رود (تالش)
• روستای تابستان ‌نشین (املش)
• رودخانه سیاه رود (رشت)
• روستای آبچالکی (لنگرود)
• جنگل نقله بر (رودبار)
• چشمه آب معدنی سیرگیلی (سیاهکل)
• قله شاه معلم (فومن)
• عطا کوه (لنگرود)
• آبشار سیاه تاش (املش)
• پارک جنگلی سیاه کوه (صومعه‌سرا)
• بام کومله (لنگرود)
• آبشار کوشم (فومن)
• ییلاق آندره (فومن)
• ییلاق زودل سر (فومن)
• روستای گالشکلام (لنگرود)
• منطقه ییلاقی خورگام (رودبار)
• روستای دیوشل (لنگرود)
• روستای سرولات (چابکسر)
• گوهررود (رشت)
• روستای لیسه رود (لنگرود)
• منطقه حفاظت شده لیسار (تالش)
• غار اسپهبدان (رودبار)
• باغ ملی آستارا
• تالاب کیاکلایه (لنگرود)
• منطقه حفاظت شده گشت رودخان و سیاهمزگی (فومن)
• چشمه آب معدنی علی زاخونی (چشمه زمزمه)، فومن
• روستای پرشکوه (لنگرود)
• روستای سالکویه (لنگرود)
• روستای فتیده (لنگرود)
• غار یخی درفک (رودبار)
• ییلاق خشکه دریا (ماسال)
• چشمه آب معدنی لاریخانی (سیاهکل)
• تالاب زربیجار (املش)
• پناهگاه حیات وحش سلکه (صومعه‌سرا)
• آبشار بابا ولی (سیاهکل)
• شلمان رود (لنگرود)
• روستای سلوش (لنگرود)
• منطقه شکار ممنوع دیلمان (سیاهکل)
• تالاب نرگستان (صومعه‌سرا)
• چشمه گرماخانی (سیاهکل)
• قلعه گرماور (دیلمان)
• روستای تپه (لنگرود)
• تالاب سیاه کشیم (صومعه‌سرا)
• روستای خالکیاسر (لنگرود)
• غار تلابن گورج (املش)
• چشمه آب معدنی لوزان (املش)
• رودخانه زرجوب (رشت)
• روستای سیاه منسه (لنگرود)
• روستای چماچا (شفت)
• غار خونابکش (صومعه‌سرا)
• طرق مظفری (آستارا)
• روستای امامزاده هاشم (رشت)
• ییلاق سی دشت
• دره چاکرود رودسر

جاذبه های تاریخی استان گیلان

• ماسوله 
• باغ محتشم رشت
• قلعه رودخان (فومن)
• موزه میراث روستایی گیلان (رشت)
• مجموعه میدان شهرداری رشت 
• پل خشتی لنگرود
• کاروانسرای تی تی (سیاهکل)
• آرامگاه میرزا کوچک خان جنگلی (رشت)
• گنبد پیرمحله (رودسر)
• پل خشتی تمیجان (رودسر)
• عمارت شهرداری رودسر 
• قلعه بندبن (چابکسر)
• قلعه کول (ماسال)
• آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود (رشت)
• مناره بازار گسکر (صومعه‌سرا)
• خانه منجم باشی (لنگرود)
• محوطه تاریخی هفت دغنان (صومعه‌سرا)
• منطقه باستانی اسبه ریسه (ماسال)
• حمام گلشن لاهیجان 
• قلعه شاه‌ نشین گورج (املش)
• دبیرستان حکیم نظامی آستارا 
• عمارت عبدالعلی خان صوفی (املش)
• خانه محمد تقی صوفی سیاوش (املش)
• پل خشتی گوراب تولم (صومعه‌سرا)
• قلعه امیر ساسان (رضوانشهر)
• بقعه باباجان دره (املش)
• محوطه شهرگاه ماسوله خونی (ماسال)
• بقعه سرتربت، بقعه سلاطین کیایی (املش)
• پل شاه عباسی املش 
• پل گازروبار (صومعه‌سرا)
• میل امام (املش)
• پل خشتی پاشاکی (لاهیجان)
• رودخانه پلنگ ور (صومعه‌سرا)
• خانه ابریشمی (رشت)
• کاخ موزه نظامی انزلی
• گورستان لهستانی بندر انزلی 
• خانه میرزا کوچک خان جنگلی (رشت) 
• قلعه صلصال (تالش)
• مسجد اکبریه (لاهیجان)
• مسجد اسپیه مزگت (رضوانشهر)

• روستای مریان (تالش)
• پل غازیان (بندر انزلی)
• بقعه بی بی حوریه (بندر انزلی)
• کاخ سردار امجد (تالش)
• قلعه شیندان  (آستارا)
• برج ساعت انزلی
• تپه مارلیک، چراغعلی تپه (رودبار)
• موزه تاریخ چای (لاهیجان)
• پل تاریخی شفارود (رضوانشهر)
• قلعه کوتول شاه (سیاهکل)
• کاروانسرای لات (رشت)
• برج نادری (لاهیجان)
• خانه قدیری (رشت)
• پل کیسم (لاهیجان)
• مناطق باستانی تول (تالش)
• خانه عضدی سیاهکل
• گورستان پرن پرن وسکه (رضوانشهر)
• قلعه تک آغاج (آستارا)
• خانه دریا بیگی (لنگرود)
• پل‌ انزلی (بندرانزلی)
• حمام قدیمی آق اولر (تالش)
• دبیرستان شاهپور رشت
• دیواره سنگی اسبه ریسه (ماسال)
• برج ساعت رشت
• منطقه باستانی قلعه کوتی (دیلمان)
• موزه جنگ جهانی دوم ونگارد (لاهیجان)
• چشمه گرماخانی (سیاهکل)
• حمام تاریخی دیلمان
• قلعه دیزبن (لنگرود)
• پناهگاه سنگی گیلارکش (سیاهکل)
• بقعه بابا ولی (سیاهکل)
• مسجد جامع لنگرود
• پل خشتی لوشان (رودبار)
• مسجد آقا سید حسین (لنگرود)
• سینما میرزا کوچک خان (رشت)
• مسجد آقا شیخ حبیب الله (لنگرود)
• موزه رشت
• مسجد صفی رشت

سواحل استان گیلان

• ساحل چمخاله 
• ساحل گیسوم (اسالم)
• ساحل صدف (آستارا)
• پلاژ گل سرخ چابکسر
• ساحل رامدشت (رودسر)
• بلوار ساحلی بندر انزلی
• دهکده ساحلی بندر انزلی
• پارک ساحلی ماسال
• پارک ساحلی شریعتی (آستارا)

سایر دیدنی های استان گیلان

• آکواریوم انزلی  
• بقعه‌ شیخ زاهد گیلانی (لاهیجان)
• بازار بزرگ رشت 
• حافظیه بندر انزلی 
• مجموعه ورزشی و گردشگری دریایی مارینا (بندر انزلی)
• تله‌کابين لاهیجان 
• چهارشنبه بازار (چابکسر) 
• بازار کاسپین بندر انزلی
• موج‌‌شکن انزلی
• بازار سنتی لاهیجان
• سورتمه حیران آستارا 
• پارک ملت رشت 
• سبزه میدان رشت
• مرکز خرید خاطره (بندرانزلی)
• هایپر مارکت گیلان مال (دیلمان، رشت)
• بقعه دانای علی (رشت)
• کشتی تفریحی میرزا کوچک خان (بندر انزلی)
• میدان مصلی (رشت)
• مجتمع تجاری ستاره شمال (بندر انزلی)
• مرکز خرید گلسار رشت
• بازار ماهی فروشان بندر انزلی 
• بازار گیلار (بندر انزلی)
• بازار لنگرود
• سورتمه تالش
• زیپ لاین لاهیجان 
• بازار ساحلی (بندر انزلی)
• مجتمع تجاری ونوس (بندر انزلی)
• پارک فومن
• بازار سنتی فومن
• تله‌کابین حیران (آستارا)
• مرکز خرید ایرانیان رشت
• سه‌‌شنبه بازار فومن
• پاساژ علاالدین رشت
• پارک توحید رشت
• خیابان علم الهدی رشت

• مرکز خرید رز رشت
• پاساژ پله برقی رشت
• امامزاده شفیع (ماسال)
• آرامگاه قادر نبی (لاهیجان)
• دوشنبه بازار سنتی کپورچال (بندر انزلی)
• شنبه بازار (بندر انزلی)
• محله گلسار رشت 
• پاساژ شهر سبز (لاهیجان)
• بازار هفتگی سیاهکل
• بقعه شاه میلرزان (تالش)
• بازار پردیس (بندرانزلی)
• آرامگاه سید محمد نجفی (بندرانزلی)
• پاساژ کویتی رشت
• پاساژ سپیدرود رشت
• سه‌شنبه بازار املش
• امامزاده ابراهیم و قاسم (آستارا)
• بقعه آقا سید مهرعلی و سید رضا علی (ماسال)
• سد سفیدرود (منجیل)
• استخر و پارک پاشوران (سیاهکل)
• مرکز خرید جزیره مجنون (لاهیجان)
• بازار سپه انزلی (بندر انزلی)
• پارک گلستان املش
• مدرسه شهید مدنی آستارا (آستارا)
• پاساژ تمدن رشت
• مرکز خرید ولیعصر (لاهیجان)
• بقعه‌ سبز قبا (فومن)
• لنگرود بقعه دوازده امام
• بقعه آقا سید رضا دلیجان (ماسال)
• امامزاده مصطفی (سیاهکل)
• بقعه امامزاده صالح و سلطان حسین (سیاهکل)
• مقبره‌ ابوجعفر (رشت)
• امامزادگان سید ابراهیم، سید اسماعیل و سید علی (املش)
• بقعه سید صفی‌الدین میرمحله (ماسال)
• بقعه سید محمد دوست (آستارا)

حمل و نقل در استان گیلان

حمل‌ونقل درون شهری

حمل‌ونقل درون شهری استان گیلان به تاکسی‌ و اتوبوس‌ محدود می‌شود.

حمل‌ونقل جاده‌ای

7 پایانه مسافربری، 119 شرکت حمل‌ونقل مسافر، 160 شرکت حمل‌و‌نقل کالا، 2 شرکت و 103 نماینده حمل‌ونقل بین‌المللی، در شهرهای رشت، انزلی، لاهیجان، صومعه‌سرا، آستارا، تالش و رودسر فعال‌اند و در بخش‌های حمل‌و‌نقل کالا، مسافر و بین‌المللی فعالیت می‌کنند. حمل‌ونقل مسافر عمومی جاده‌ای بین شهری با استفاده از اتوبوس، مینی‌بوس و سواری کرایه صورت می‌گیرد و در حمل‌ونقل بین‌المللی گیلان شهرستان‌های انزلی و آستارا از فعال‌ترین مراکز حمل‌ونقل بین‌المللی به شمار می‌روند.

حمل و نقل برون شهری

• فرودگاه

 فرودگاه بین‌المللی سردار جنگل با مساحت ۲۲۰ هکتار فرودگاه اصلی گیلان و بزرگ‌ترین فرودگاه شمال ایران به شمار می‌رود که در رتبه سیزدهم فرودگاه‌های ایران جای گرفته است. در هفته به مسیرهایی از جمله تهران، شیراز، عسلویه، اصفهان، کیش، مشهد، اهواز، بندرعباس، بغداد، نجف، مدینه، جده و استانبول پرواز دارد.

آدرس: رشت، بلوار ولیعصر

تلفن مستقیم روابط عمومی: 01333727176

تلفن: 4-33727001-013 و داخلی 2121

فکس: 33720099- 013

اطلاعات پرواز: 199 (مسافرینی که در محدوده شهر رشت هستند، می‌توانند با این شماره از آخرین وضعیت پروازشان مطلع شوند.)

• پایانه مسافربری مرکز استان گیلان

پایانه مسافربری میدان گیل رشت : این پایانه با ۷۲۶۳۰ مترمربع وسعت در سال 1372 احداث گردیده است و به کلیه شهرستان‌های کشور سرویس ارائه می‌دهد. پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی، کارواش و غرفه‌های تجاری از امکانات این پایانه است.

 آدرس : خیابان امام، جنب میدان گیل، پایانه مسافربری میدان گیل رشت

تلفن: 01333665675

• حمل و نقل دریایی

بندر انزلی به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر شمال ایران و از فعال‌ترین بندرهای حاشیه دریای خزر و پنجمین مرز فعال ایران در گیلان قرار دارد.

• راه آهن رشت

سابقه ساخت ایستگاه راه آهن به اوایل انقلاب باز می‌گردد، اما تکمیل و بهره برداری این ایستگاه در سال 1397 صورت گرفت. این ایستگاه جزو نقاط اتصال ایران به اروپا هم به شمار می‌رود.

آدرس: روستای فلکده، ایستگاه راه آهن رشت

تلفن: ۰۱۳۳۲۴۷۴۹۰۲

موقعیت جغرافیایی

استان گیلان مناطق سرسبز شمال‌غربی رشته‌کوه البرز و بخش غربی کرانه‌های جنوبی دریای خزر را در بر می‌گیرد. انتهای غربی رشته کوه البرز و بخش غربی جلگه‌های حاشیه دریای خزر در گیلان قرار دارند. در شمال‌غرب، ارتفاعات تالش باعث جدایی گیلان از آذربایجان می‌شود.

به جز در انتهای شمالی در حیران واقع در انتهای دره آستاراچای که حداکثر ارتفاع، ۱۶۰۰ متر است، ارتفاع همه آن مناطق بالای ۲۰۰۰ متر را نشان می‌دهد و کوه سمام یا سماموس با ارتفاع ۳۶۸۹ متر، بلندترین نقطه گیلان است.

استان گیلان از شمال به دریای خزر و کشور آذربایجان، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران منتهی می‌شود.

آب و هوا

آب‌وهوای هیرکانی در مناطق کم‌ارتفاع ساحل دریای خزر وجود دارد و کل استان گیلان نیز در این منطقه مرطوب و سبز قرار گرفته است. جریانات باد بر فراز دریا مرطوب شده و به دلیل برخورد با البرز مجبور به بالا رفتن می‌شوند و بر جلگه و کوهپایه شمال‌غربی رشته کوه می‌بارند. بارندگی متوسط سالانه بین ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌متر در طول خط ساحلی متغیر است و در گوشه جنوب‌غربی جلگه کاهش می‌یابد و در بخش پست‌تر کوه‌ها مقادیر خیلی زیاد تا ۱۵۰۰–۱۸۰۰ میلی‌متر افزایش پیدا می‌کند. در طول دره سفیدرود،با وزش باد شدید شمالی منجیل، منطقه‌ای شبه‌خشک مدیترانه‌ای مانند رودبار و منجیل را شاهد هستیم.

بهار: در اوایل بهار هوا هنوز نشانه‌هایی از سرمای زمستان وجود دارد و آسمان می‌بارد. از اواخر اردیبهشت از میزان بارندگی‌ها کاسته شده و رطوبت هوا افزایش می‌یابد.

تابستان: رطوبت هوا در میزان حداکثری خود قرار می‌گیرد و آب‌وهوای شرجی بر منطقه غالب می‌شود.

پاییز: در پاییز میزان بارندگی به اوج خود می‌رسد.

زمستان: بارش‌ها در زمستان به‌صورت برف ادامه می‌یابد و کاهش شدید دما رخ می‌دهد.

بهترین زمان سفر به گیلان فصل بهار و اوایل پاییز است.

تاریخچه گیلان

پیش از میلاد اقوامی به نام های کاسپی ها و کادوسی‌ها و آماردها در کنار دریای خزر سکونت داشتند. احتمال می رود که گیلها یا همان گیله مردان جنگجو در قرن اول یا دوم قبل از میلاد، وارد ایران شدند و در کنار دیلمیان در ساحل جنوبی دریای خزر و غرب سفید رود امروزی سکنی گزیدند. در میان آن‌ها گویشی رایج بود که دیگر فارسی زبانان متوجه صحبت‌های آنان نمی‌شدند.

تا قرن هفتم میلادی، گیلان امروزی مانند سایر مناطق ایران در منطقه نفوذ هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان قرار داشت اما با فرمانروایان محلی اداره می‌شد. با فتح ایران به دست اعراب سلسله‌های محلی زیادی در گیلان پدید آمد.

گيلان از گذشته دور تا چند قرن پيش شامل دو بخش بود:

• بيه پس: بخش غربى گیلان و سمت راست سفيد رود
• بيه پيش: بخش شرقى گیلان و سمت راست سفيد رود

بيه به معناى رود يا ساحل به کار می‌رود بنابراین بيه پس سرزمينى است كه عقب سفيد رود قرار داشت و بيه پيش به سرزمينى كه جلو سفيد رود قرار داشت.

در جریان هجوم اعراب دیلمیان ساکن منطقه مقاومت شدیدی به خرج دادند و تسلیم نشدند. اولین مسلمانانی که توانستند به این منطقه وارد شوند، علویان بودند که در قرن دوم هجری و در جریان مخالفت با خلفای عباسی قدم به منطقه گذاشتند. دیلمیان با ورود علویان شروع به پذیرش اسلام کردند اما همچنان از نظر سیاسی شبه مستقل و جدا ماندند.

سلسله‌های مختلف از جمله زیاریان، بوئیان و بعدها سلجوقیان تلاش بسیاری برای سلطه بر گیلان کردند اما هرگز نتوانستند. گیلان تنها منطقه‌ای بود که توانست در برابر مغول تاب بیاورد و هرگز به اشغال آن‌ها درنیامد.

صفویه

در اواخر سده ۱۵ و اوایل سده ۱۶ میلادی، اداره ی گیلان را اعضای دو خاندان محلی بر عهده داشتند تا اینکه در حدود سال ۱۳۶۷ میلادی یک رهبر علوی به نام علی کیا بن امیرکیای ملطی،  کنترل منطقه ی بیه پیش به مرکزیت لاهیجان را به دست گرفت، وی و همراهانش تا اوایل صفوی در لاهیجان ساکن شدند و بر آن سلطه داشتند.

خاندان سنی شفیعی اسحاقوندی از نیمه دوم قرن سیزدهم در منطقه بیه پس به مرکزیت فومن در آن زمان، به قدرت رسید. این قدرت ابتدا از فومن آغاز شد اما به تدریج غرب گیلان را به تصرف خویش در آورد. هر دو خاندان سنی و شیعه توسط شاه عباس صفوی از بین رفتند و گیلان به مانند ملک شخصی شاه در نظر گرفته شد. همچنین حاکم منصوب از سوی دولت مرکزی اداره امور را به دست گرفت.

قرن هیجدهم

با انقراض صفویان در سال 1722 میلادی مرزهای شمالی ایران نسبت به هجوم بیگانگان آسیب‌پذیر گشت.  نادر شاه افشار، کریم خان زند و آغا محمد خان قاجار سه رهبر قدرتمند ایلی بودند که در این آشوب‌ها ظهور پیدا کردند. در این دوره تعدادی فرماندار کل هم توسط نادرشاه، کریم خان و آغا محمد خان برای گیلان در نظر گرفته شدند اما زیاد دوام نیاوردند.

پس از قتل نادرشاه، آقا جمال فومنی همراه با آقا صافی، حکومت مرکزی را در گیلان شکست دادند و از طریق رشت بر کل گیلان تسلط یافتند. با کشته شدن آقا جمال در ۱۷۵۳ آقا هادی با کمک میرزا ذکی حاکم گسکر برای ۴ ماه بر گیلان فرمانروایی کرد و درنهایت توسط سران قاجار اعدام گردید.

هدایت الله، فرزند جوان آقا جمال فرمانروای رشت گردید اما پس از به قدرت رسیدن کرم خان به تهران فرستاده شد و فرد دیگری را جایگزین وی نمودند. هدایت الله در فرصتی مناسب از نزد کریم خان گریخت و دوباره گیلان را به دست گرفت و در ۱۷۶۷ رسما به فرمانروایی گیلان منصوب شد. گیلان در زمان فرمانروایی هدایت الله با استفاده از تجارت خارجی شمار زیادی از ارامنه، روس‌ها، یهودیان و هندیان را به خود دید و به یکی از پر رونق‌ترین ایالات ایران تبدیل شد.

هدایت الله خان تا رسیدن آغا محمد خان به قدرت در دهه ۱۷۷۰ وضعیت شبه استقلال گیلان را حفظ نمود. علاقه هدایت الله خان به حفظ این استقلال به حدی بود که برای مقاومت علیه حاکمیتِ در حال ظهور قاجار  چندین بار از روس‌ها تقاضای حمایت کرد اما آن‌ها نپذیرفتند. مصطفی خان دولو با ۶۰۰۰ سرباز هدایت الله خان را در رشت شکست داد؛ در نهایت آقا علی تنها بازمانده خاندان آقا رفیع شفتی که همگی توسط هدایت الله کشته شده بودند به کمک روس‌ها وی را به قتل رسانید.

قرن نوزدهم

منافع استعماری روسیه و بریتانیا و تغییرات عمده سیاسی اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن در ایران باعث شد که گیلان در اثر ارتباط با روسیه تحولات زیادی را تجربه کند. افزایش تجارت خارجی و حمل‌ونقل دریایی و اثر آن بر واردات و صادرات رفاه را در این منطقه گسترش داد. همچنین افزایش عبور مسافرین به اروپا از خط انزلی–باکو  در نتیجه راه ارتباطی بین تهران به انزلی از طریق قزوین و رشت صورت گرفت.

مجددا دو ایالت بیه پیش و بیه پس به وجود آمد اما در نیمه دوم قرن با افزایش تجارت خارجی و توسعه سریع حمل‌ونقل دریایی و  افزایش مسافر و بار در راه تهران-انزلی جدایی بین دو ایالت را از بین برد و آن را به مدار اقتصاد نوظهور جهانی و قدرت مرکزی تبدیل نمود، گیلان در آن زمان یکی از چهار ایالت ثروتمند ایران بود و درآمد متغیر اما قابل توجهی را کسب می کرد.

قرن بیستم

در ۱۹۰۹ پس از توپ بسته شدن مجلس شورای ملی، مجاهدان مشروطه خواه گیلانی به سوی تهران آمدند و پس از فتح آن همراه عشایر بختیاری، نظام مشروطه را مستقر کردند. با آغاز جنگ جهانی اول و آشفتگی اوضاع کشور، زمین داران گیلان به غارت اموال مردم پرداختند. میرزا کوچک خان قیام‌هایی را در منطقه برپا کرد و قوای دولتی مورد حمایت روسیه و بریتانیا، به جنگ با آن‌ها برخاستند.

پس از شکل‌گیری انقلاب اکتبر در روسیه، روس‌ها در نتیجه ضعف ناشی از انقلاب، با جنگلی‌ها روابط دوستانه برقرار کردند و از جنگ با آن‌ها دست کشیدند. جنگلی‌ها در چشم بر هم زدنی خود را در گیلان تثبیت کرده و تا پایان همان سال همه مسئولین حکومتی را از گیلان به تهران راندند.

معاف نمودن دهقانان از پرداخت مالیات، آب‌رسانی و بهبود کشاورزی تحولات زیادی را در گیلان به وجود آورد. مردمان گیلان در دوره قحطی نیز بیشترین تولیدات را داشتند و به باکو و تهران برنج می‌فرستادند.

در سال ۱۹۲۰، اولین و تنها جمهوری سوسیالیستی در ایران با عنوان جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران، تأسیس گردید و در اوایل تیر ۱۲۹۹ اولین کنگره حزب کمونیست ایران در انزلی برگزار شد. در نهایت این حکومت نیز با حمله قوای حکومت مرکزی سقوط کرد.

در نتیجه قانون تشكيل ولايات در سال 1316 هجری شمسی و تقسیم ایران به استان‌های شش گانه، گيلان جزو توابع استان شمال شامل گيلان، تنكابن، مازندران، گرگان، تهران، قزوين، قم، ساوه، اراك، كاشان در نظر گرفته شد و خود گیلان به مناطق  زیر تقسیم گردید:

• فومنات، صومعه سرا، لشت نشا، كوچصفهان
• پهلوى، چهار فريضه، خمام، گسگر
• رحمت آباد، رودبار، سياهكل، ديلمان، چهارلو
• لاهيجان، رانكو، دهشال
• گركانرود، اسالم و توالش

در دي ماه همان سال 10 استان برای کشور در نظر گرفته شد و گيلان، زنجان، قزوين، ساوه، شهسوار و سلطان آباد (اراک) در استان يكم قرار گرفتند.

در ۱۹ بهمن ۱۳۴۹، گروه‌های از فدائیان خلق در کوه‌های گیلان مستقر شدند و در همان سال اولین عملیات چریکی تاریخ ایران را با حمله به یک پاسگاه ژاندارمری در سیاهکل، و کشتن سه مأمور انجام دادند، شاه پهلوی در آن زمان به هیچ یک از آن‌ها امان نداد و همه را سرکوب نمود.

پیشینه نام گیلان

برخی محققان معتقدند كه قومی به نام گلای در این سرزمین سکونت داشتند سپس به‌صورت گیل در آمده و با اضافه شدن ان نام گیلان را به خود گرفته است. ان در اینجا پسوند مکان بوده و به معنای گیلان مکان گیل‌ها است.

عده‌ای دیگر نام گیلان را از ریشه گِل و به معنای سرزمین باتلاقی و گل آلود می‌دانند. در نوشته‌های الكساندر خودزكو چنین آمده است:

نام اين ايالت كه ساكنانش گاهى آن را گيل و زمانى گيلان و گاهى گيلانات مى ‌نامند در واقع معرف سرزمينى باتلاقى است. در واقع اين بخش از كرانه‏‌هاى درياى خزر، زمين از ساير نواحى پست ‌تر است. تعداد بى‌شمارى رودهاى سيلابى كه از شكاف كوه‏‌هاى خزر سرچشمه مى‏‌گيرند، اين سرزمين را كه شيب ناچيز آن مانع از تخليه سريع آب است، مشروب ساخته و فضاى آن را مدام از رطوبت آكنده می‌دارند.

تاريخ‌نگاران پيشين مانند مولف كتاب بستان السياحه معتقدند نام گیلان از جیلان آمده است و می‌گویند كه بنای اين سرزمين توسط جيل بن ماسل از فرزندان حضرت نوح انجام شده است.

لسترنج در كتاب سرزمين‌هاى خلافت شرقى در باره جیلان چنین می‌گوید

زمين‌‏هاى رسوبى دلتا را جغرافى‌نويسان عرب بطور خاص جيل يا جيلان مى‏‌گفتند و وقتى می‌خواستند تمام ايالت گيلان را اراده كنند آن‌را به‌صورت جمع يعنى جيلانات «گيلانات» می ‌ناميدند.

منطقه گيلان تا قبل از اسلام به نام ديلم و ديلمان شهرت داشت و همزمان با قدرت آل بویه در قرن چهارم تمام منطقه گيلان جزو ايالت ديلم به حساب می‌آمد و نام دیلمان را بر آن گذاشته بودند اما با تفکیک شدن نواحی این نام به فراموشی سپرده شد. امروزه از ديلم بزرگ تنها مركز دهستان ديلم، بخش سياهكل شهرستان لاهيجان و دهى ديگر از همان بخش به نام ديلمان به چشم می‌خورد. 

در دوران هجوم اعراب، به خاطر اين كه حدود متصرفات مسلمين در اين نقطه به پايان می‌رسيد نام دارالمرز را بر آن گذاشتند.

لغت‌نامه دهخدا، علاوه بر اینکه واژه گیلان را برگرفته از «گیل»، به‌اضافه پسوند مکان «ان»، به معنای محل سکونت گیل‌ها دانسته به این مسئله نیز اشاره دارد که صورت این واژه در زبان پهلوی، گِلان (Gelan) و نزد یونانی‌ها گِلای (Gelae) بوده‌ است.

اطلاعات گردشگری گیلان

عادات غذایی: مصرف برنج و سبزی به وفور در آشپزی دیده می‌شود و اردک وحشی، ماهی و زیتون از نشانه‌های یک سفره محلی گیلانی است. چربی و روغن در غذاها و طعم ترش ناشی از سرکه و آب میوه‌های نارس (نظیر غوره) و یا آلوچه در اکثر غذاها احساس می‌شود.

آداب و رسوم: آداب‌ورسوم گیلان نمونه جالبی از پیوند پیچیده رسوم قبل از اسلام و رسوم اسلامی‌ را به تصویر می‌کشد. تلفیق درخت، گاو نر و تخم‌مرغ در اماکن مقدس نظیر امامزاده و بقعه برای شیعیان و تربت برای اقلیت سنی تالش و اهمیت عناصر طبیعی در اجرای مراسم مذهبی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. اهمیت درختان در میان گیلانی‌ها کاملا قابل لمس است.گاهی همین درختان به عنوان بازماندگان ائمه در نظر گرفته می‌شوند و آن‌ها را با نام‌های بزرگوار، پیر یا آقادار می‌خوانند. شیره  این درختان عظیم به دلیل رنگ سرخ به عنوان نشانی از خون امامان محسوب می‌شوند؛ زائران در پای این درختان حاجت می‌طلبند، نذر می‌کنند و درخواست شفای بیماران را از خدای خویش دارند.

چوب‌های شمشاد در عاشورا زینت بخش علم‌ها است، در بخشی از فرهنگ جنگل پدیده‌ای مهمان نواز و محلی برای پناه بردن و هم منشأ خطر و جایگاه جن و پری پدیدار می‌شود؛ جنگل حافظ خرس است که نقش برجسته‌ای در فرهنگ مردم گیلان دارد.

با درآمدن اولین دندان‌های کودک مراسم سنتی دندان فشون برگزار می‌شود؛ برای کودک با سفره‌ای پهن می‌کند که در آن آینه، قیچی، قرآن، سکه طلا، کتاب، قلم، سوزن و غیره می‌گذارند، اولین وسیله‌ای که بردارد نشان‌دهنده سرنوشت اوست.

جشن‌های نوروز، چهارشنبه‌سوری و یلدا در گیلان مانند سایر نقاط ایران با شکوه برگزار می‌شوند، مراسم عروسی نیز سلسله مراتب خاصی دارد. حتی کاشت و برداشت برنج نیز آنچنان اهمیت دارد که هنوز هم برای آن مراسم خاصی انجام می‌شود.

شهرهای استان گیلان 

• شفت
• لاهیجان
• رودسر
• لنگرود
• صومعه سرا
• آستانه اشرفیه
• خمام
• سیاهکل
• املش

• رشت
• تالش
• بندرانزلی
• رضوانشهر
• ماسال 
• آستارا 
• رودبار
• فومن

سخن آخر

به خطه همیشه سرسبز گیلان رفتیم تا این بخش از سرزمینمان را بیشتر بشناسید؛ در معرفی استان گیلان تنها بخش کوچکی از اطلاعات این خطه از ایران را در اختیار شما قرار دادیم. قطعا شما همراهان گرامی تا امروز به یکی از شهرهای این استان سفر کرده‌اید؛ برای ما از تجربه‌های سفر خود بگویید و تصاویر جذاب از گیلان را به ما به اشتراک بگذارید