گنبد علویان همدان

همدان آثار تاریخی بی نظیری دارد که یکی از آن ها گنبد علویان در محله چهارباغ شهر است که بر اساس ویژگی های ظاهری اش، دوره ساخت آن به سلجوقیان برمی گردد. علت نامگذاری گنبد علویان آن است که خاندان علویان، ابتدا این بنا را به عنوان یک مسجد ساختند؛ اما به مرور زمان سردابی در زیرزمین بنا ساخته و سازه تبدیل به مقبره خانوادگی شد؛ اکنون نیز در بخش سرداب بنا، پیکر دو تن از این خاندان دفن شده است. 

گنبد علویان چهارگوش است و در گذشته روی سقف آن گنبدی وجود داشت که البته در طی زمان به طور کامل از میان رفت و در سال 1317 یک پوشش سقفی با تیرک های چوبی برای آن ساخته شد. آن چه که این بنا را بسیار برجسته می کند تزیینات زیبای آن است. تزیینات گنبد شامل طرح های گلدار، اسلیمی، خطوط اسلامی، نقوش برجسته و... است که هر چه بیشتر بر زیبایی بنا می افزاید. از دیگر زیبایی های بنا می توان به گچبری های لانه زنبوری و آیات قرآنی که به خط کوفی نوشته شده اند اشاره کرد. از حیث زیبایی و تزئینات، این اثر از شاهکارهای معماری و گچبری بعد از اسلام به حساب می آید که در سفر به همدان می توانید از آن بازدید کنید. گفته می شود که تزیینات بنا تا حد زیادی به گنبد حیدریه قزوین شباهت دارد. 

این بنای منحصر به فرد تا چند سال پیش در محدوده یک مدرسه قرار داشت و هیچ رسیدگی به آن نمی شد اما پس از پیگیری های مکرر فضای اطراف آن آزاد و کمی به آن توجه شد. این بنا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.