جاهای دیدنی کردستان

تنگی سر روستایی است میان شهرستان کامیاران و سنندج که در رتبه‌بندی‌ها به عنوان یکی از روستاهای ممتاز کردستان شناخته می‌شود. این روستای دل‌انگیز و خوش آب‌وهوا، با معماری پلکانی و کوچه‌هایی مسقف، در مسیر چشمه‌های زلال و همیشه جاری و در آغوش کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده، چون زمرد می‌درخشد. در این روستا آب صدایی آشناست که خود باعث پیدایش باغ‌های زیبا و وسیع میوه در گرداگرد روستا، و رونق باغداری میان اهالی خونگرم، مهربان و کردزبان تنگی سر شده است. شاخص‌ترین محصول این خطه از کشور توت فرنگی است که البته گردو، آلبالو و سیب نیز در آن به وفور یافت می‌شود. این روستای سرسبز و باصفا، با بیش از دو هزار نفر جمعیت و پیشینه‌ای کهن که به گفته روستائیان ریشه در هزاران سال پیش دارد، به دلیل دره‌هایی پست و کوه‌هایی بلند، نام تنگی سر به خود گرفته و با توجه به معماری پلکانی‌اش در میان اهالی سفر و گردشگری جایگاه ویژ‌ه‌ای دارد. در سال 1397 بافت این روستای زیبا ثبت ملی شده است.

اورامان تخت نام شهری در منطقه اورامانات کردستان است که بر اساس نظر کارشناسان بیش از 3000 سال قدمت دارد. این شهر تا قبل از سال 1390 با عنوان یک روستا شناخته می‌شد تا اینکه به همراه روستای سرپیر به شهر اورامان تخت تغییر پیدا کرد. بسیاری این مکان را هنوز هم به‌عنوان یک روستا می‌شناسند و به خاطر حال‌وهوای سنتی و اصیلش از گشت‌و‌گذار در آن لذت می‌برند. این شهر که با نام‌های هورامان تخت، هورامان و اورامان نیز شناخته می‌شود از غرب با عراق همسایه است و از شمال به سروآباد و از جنوب به استان کرمانشاه می‌رسد.

دلیل اصلی شهرت اورامان تخت، خانه‌های آن است که به صورت پلکانی شکل گرفته‌اند و شباهت زیادی به ماسوله گیلان دارند. این خانه‌ها به دست اهالی و با سنگ و چوب در دل کوه‌های سر‌به‌فلک‌کشیده رشته‌کوه‌های زاگرس ساخته شده و لقب هزارماسوله را برای شهر به ارمغان آورده‌اند. 

روستای پالنگان، روستایی در ابتدای اورامان کردستان و در میان دره تنگی ور است که رودخانه‌ای از میان آن می‌گذرد. خانه‌های این روستا در دو سوی رودخانه و بر قامت کوه جای گرفته و با چیدن سنگ‌ها بر روی هم به صورت پلکانی ساخته شده‌اند.

بقایای بر جای مانده از خانه‌ها و سازه‌های قدیمی، حکایت از دیرینگی این روستا دارند و طبیعت زیبای آن هر چشمی را به خود خیره می‌کند. از همه این زیبایی‌ها که بگذریم مردم پالنگان را می‌توان دیگر جاذبه روستا دانست؛ آن‌ها هنوز هم با پایبندی به مراسم سنتی، فرهنگ خود را حفظ کرده‌اند و به خوبی رسم میزبانی را برای مسافران به جای می‌آورند. ردپای فرهنگ و تاریخ در روستای پالنگان باعث شده است تا مسئولان آن را با شماره 31221 در فهرست آثار ملی جای دهند.

وقتی به شهر سنندج رسیدید، از مسیر بازار قدیمی که گذر کنید به محل قدیمی سرتپوله خواهید رسید و درست اول خیابان امام به خانه زیبایی بر می‌خورید که با نام عمارت آصف خان وزیری شناخته می‌شود؛ خانه‌ای با معماری زیبا و منحصربه‌فرد که امروز میزبان بزرگ‌ترین موزه قومی است که ابعاد مختلف زندگی اقوام کُرد را به نمایش می‌گذارد.

عمارت آصف خان وزیری که با نام خانه کرد نیز شناخته می‌شود، حدود 4000 مترمربع وسعت دارد و در گذشته به فردی با نام آصف خان دیوان ملقب به میرزا علی نقی کردستانی یا میرزا علی نقی خان لشکر نویس تعلق داشته است و نامش را هم از نام صاحب خود وام گرفته است.

در مورد معماری این عمارت جالب است بدانید که جلوه‌هایی از معماری 3 دوره مختلف صفوی، قاجاری و پهلوی را به نمایش می‌گذارد؛ چرا که بخش‌های مختلف آن در طول زمان و در دوره‌های مختلف تکمیل شده‌اند.

این خانه در سال 1375 با شماره ثبت 1822در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسید.

در غرب کرستان و در میان دو شهر سنندج و مریوان، روستایی به نام هویه وجود دارد که با جلوه پلکانی‌اش، دل از هر بیننده‌ای می‌رباید. این روستای کمتر شناخته شده یکی از نمونه‌های روستاهای پلکانی در ایران است که خانه‌هایش بر دوش یکدیگر سوار شده‌اند و در آغوش کوه تا آسمان پیش رفته‌اند.

روستای هویه در منطقه کلاترزان قرار گرفته و با روستاهای دیگری همچون اویهنگ،بیساران،سرهویه،سالیان و غیره همسایه است.

در این روستا، ساکنان هر خانه، سخاوتمندانه بام خانه خود را در اختیار همسایه بالایی قرار می‌دهند تا نقش حیاط را برای آن‌ها بازی کند. این ساختار باعث می‌شود تا زمین کمتری برای ساخت‌وساز نیاز باشد و همبستگی میان ساکنان نیز بیشتر و بیشتر شود.

راه شهر دیواندره در استان کردستان را در پیش می‌گیریم و بدون هیچ معطلی به سراغ غار کرفتو در 70 کیلومتری شمال این شهر می‌رویم. غاری که به عنوان بزرگ‌ترین غار دست‌کند و طولانی‌ترین غار تاریخی ایران شناخته می‌شود و دو بخش طبیعی و دست‌کند دارد. بخش دست‌کند غار حاصل حضور انسان‌ها در دوره‌های مختلف تاریخی از پیش از تاریخ گرفته تا قرن هفتم و هشتم هجری قمری‌ است و به‌عنوان یکی از بی‌نظیرترین مدل‌های معماری صخره‌ای در ایران از آن یاد می‌شود. بخش طبیعی غار کرفتو نیز حاصل میلیون‌ها سال تغییر در دوره‌های زمین‌شناسی مختلف است که تاکنون تنها 750 متر از آن به دست انسان‌ها کشف شده و باقی مسیر غار هنوز برای ما ناشناخته مانده است.

همچنین خوب است بدانید این غار در تاریخ 20 بهمن 1318 با شماره ثبت 330 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دریاچه زریوار یا آن گونه که محلی‌ها آن را می‌شناسند تالاب آب شیرین زریبار، در استان زیبای کردستان و در فاصله 3 کیلومتری غرب شهرستان مریوان قرار گرفته است. دریاچه‌ای که یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین ایران به شمار می‌آید و از معروف‌ترین و زیباترین جاذبه‌های طبیعی غرب کشور محسوب می‌شود.

آب دریاچه زریوار از چشمه‌های جوشانی که در کف آن قرار دارد و همچنین از آب باران و برف، تأمین می‌شود. این تالاب به دلیل شرایط مناسبی که دارد پذیرای گیاهان و حیوانات مختلفی است و فعالیت‌های پرنده نگری و ماهیگیری در آن رونق دارد. تالاب زریبار یکی از منحصربه‌فردترین دریاچه‌های آب شیرین جهان به شمار می‌رود و شرایط کلی یک تالاب بین‌المللی را دارد.

این دریاچه در تاریخ بیستم بهمن 1389 با شماره 102 در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده است. همچنین این تالاب از سال 1388 به‌عنوان پناهگاه حیات وحش تحت نظر سازمان محیط زیست قرار دارد.

رود سیروان که به عربی به آن نهر دیالی می‌گویند از رودخانه‌های مهم و معروف ناحیه هورامان در استان کردستان است که مسیر نسبتا طولانی و پرپیچ‌وخمی دارد. رودخانه سیروان کردستان به عنوان طولانی‌ترین رودخانه این استان و با 2700 میلیون متر مکعب آبدهی در سال پنجمین رودخانه داخلی پرآب ایران محسوب می‌شود. قرارگیری این رودخانه در بخش غربی و شمال‌غربی هورامان این منطقه را به دو بخش تقسیم کرده است.

رود سیروان از رود دیاله، مسیر خود را به سمت رود دجله پیش می‌گیرد تا در نهایت به خلیج فارس می‌پیوندد. در ایران سدهای سلیمان‌شاه سنقر، گاوشان، وحدت (قشلاق)، آزاد، سد آزادی در دالاهو و داریان پاوه بر روی سرشاخه‌های این رودخانه احداث شده‌اند. در این رود ورزش‌هایی مانند رفتینگ، تمرینات قایقرانی و مسابقات بین‌المللی و ملی برگزار می‌شود. شنا در رودخانه سیروان به‌خصوص برای کودکان و افراد غیر حرفه‌ای بسیار خطرناک و مرگ‌بار خواهد بود.