سوغات و صنایع دستی کرمان

در این مطلب به معرفی سوغات و صنایع دستی کرمان می پردازیم تا در سفر به کرمان دست خالی بازنگردید. شما را با معروفترین سوغات کرمان آشنا می کنیم و گشتی هم در دنیای صنایع دستی کرمان می زنیم. همراه مان باشید...

سوغات خوراکی کرمان

زیره

حتما ضرب المثل زیره به کرمان بردن به گوش تان خورده است و می دانید که به کار بیهوده کردن اشاره دارد. آب و هوای خشک کرمان بهترین موقعیت را برای کشت زیره فراهم کرده و از دیرباز این شهر به خاطر کشت زیره های مرغوب شهره خاص و عام بوده است. نوع مرغوب زیره با رنگ سیاه شناخته و از کوهستان ها جمع آوری می شود. در کرمان کوه جوپار به زیره اش معروف است و 80 درصد تولید را به خود اختصاص می دهد. بد نیست در اینجا با انواع دیگر زیره در این دیار آشنا شوید:

• زیره هفتاددم در دامنه ها و دره های کوه که هوای گرم تری دارد دیده و هفتاد روز پس از عید نوروز برداشت می شود.
• زیره نودم در ارتفاعات بالاتر می روید و نود روز پس از عید نوروز به بازار می آید.
• زیره کبکو درشت ترین نوع زیره است که معمولا خوراک کبک های منطقه است و به فروش نمی رسد. 

قاووت

قاووت ترکیبی بی نظیر و قدیمی از چند گیاه است که به صورت پودری شیرین و قهوه ای رنگ در بازار فروخته می شود. در زبان عامیانه آن را با نام «قُوَتو» می شناسند و بسته به گیاهان موجود در ترکیب آن انواع مختلفی با خواص متفاوت برایش در نظر می گیرند. قوتوی چهل گیاه که از مرغوب ترین نوع به شمار می آید از ترکیب بذر گیاهانی مانند سیاه دانه، خرفه، قهوه، تخم کتان، موردانه، کنف و ... به دست می آید.

انواع دیگری از آن نیز با ترکیب نخود یا یک مغز مانند پسته، نارگیل و شکر تهیه می شود. انواع قوتو نام های مختلفی همچون قوتوی خشخاشی، پسته ای، نارگیلی، نخودی و … دارند. ترکیب این گیاهان به شکل اصولی و با توجه به خواص هر یک تهیه می شود چرا که در هر ترکیب اثرات مضر باید خنثی شوند. به دلیل همین ترکیبات اصولی است که قوتو منبع غنی امگا3 و 6 ، ویتامین های ای، بی و دی، آنتی اکسیدان های طبیعی، آهن، فسفر و کلسیم است.

کلمپه

شیرینی کلمپه با تاریخ کرمان پیوند خورده است و در سال های قبل به روش سنتی و با روغن حیوانی، خرمای تولید شده در کرمان، گیاهان معطر، گردو و دیگر مغزها و آتش هیزم پخته می شد. امروز هم این روال در  کارگاه های صنعتی ادامه دارد و شیرینی های خوشمزه روانه بازار می شود.

کلمپه در ظاهر شبیه یک کلوچه است که نقش و نگار دارد؛ اما با خوردن آن متوجه طعم مواد داخل آن که خرما و مغز است می شوید. بسته به اینکه خرمای درون این شیرینی با چه مغزی ترکیب شده باشد انواع مختلف کلمپه مشخص می شود. معروف ترین این شیرینی، نوع گردویی آن است و اگر خوب برشته شده باشد به عنوان مرغوب ترین نوع به حساب می آید. به دلیل اینکه در طبخ این شیرینی از شهد خرما استفاده می کنند ضرر کمتری نسبت به سایر شیرینی ها دارد.

 پسته

با ورود به بازار کرمان پسته های خندان به شما چشمک می زنند. اگرچه رفسنجان به پسته هایش معروف است؛ اما سيرجان، زرند و راور از بازار پسته عقب نمانده اند و محصولات خوبی را به بازار عرضه می کنند. پسته های کرمان در انواع کله قوچی، اوحدی، رباطی، ممتاز، قرمز و واحدی هستند.

برشتو

برشتو شیرینی خوشمزه لوزی شکلی است که به نام برشتوک هم شناخته می شود. این سوغاتی خوشمزه را با ترکیب آرد سرخ شده در روغن، شکر یا خرما، پودر هل و آرد نخودچی تهیه می کنند. به نوعی که در آن خرما به کار رفته باشد برشتوی خرما می گویند.

گردو

کرمان دومین تولید کننده گردو در کشور است و آن را به کشورهای دیگر صادر می کند.

خرما

نخلستان های شهر بم جلوه خاصی به این شهر داده اند و خرماهای به دست آمده از آنها از معروف ترین و مرغوب ترین خرماهای کشور است. خرمای کرمان به صورت تازه و خشک و در دو نوع خرمای مضافتی و خرمای بزمانی عرضه می شود. خرمای مضافتی با پوست لطیف و رنگ قهوه ای یکی از خوش خوراک ترین خرماهای جهان است و طرفداران بین المللی دارد.

کماچ سهن

اگر به دنبال یک شیرینی مقوی و انرژی‌زا هستید خرید کماچ سِهِن را از کرمان فراموش نکنید. در تهیه این شیرینی خوشمزه از آرد گندم و آرد سهن (آرد جوانه گندم) استفاده می شود و میان آن را با خرما، مغز گردو و ادویه های مخصوص پر می کنند. کماچ سهن را با شیرینی طبیعی خرما می پزند و به همین دلیل به عنوان یک شیرینی سالم و مقوی به حساب می آید.

مسقطی سیرجان

مسقطی در شهرهای دیگر ایران هم به فروش می رسد؛ اما در کرمان مسقطی سیرجان معروف است. برای تهیه مسقطی سیرجان از زعفران، گلاب، شکر، روغن، نشاسته، خلال بادام و پسته و هل سبز استفاده می شود.

سوهان زرند

شاید همه سوهان را جزو سوغات قم به حساب آورند؛ اما نوع خاصی از سوهان در زرند کرمان تهیه می شود که به سوهان زرند شهرت دارد. این سوهان بسیار ظریف و ترد است و به صورت لایه لایه عرضه می شود. 

سمنو

سمنو یک میان وعده لذیذ و خوشمزه و مقوی است که از جوانه و آرد گندم تهیه می شود. درست است که همه در ایران سمنو را می شناسند و حداقل یک بار آن را چشیده اند اما شاید ندانید که در کرمان سمنو جایگاه ویژه ای دارد و پخت آن طی مراسم خاصی انجام می شود. 

گیاهان دارویی

گیاهان دارویی کرمان بسیار پر طرفدار و در انواع خوراکی و غیرخوراکی هستند. از میان این گیاهان حنا و سدر و کتیرا از شهرت خاصی برخوردارند.

حلوا پسته

به دلیل اینکه پسته در کرمان به وفور یافت می شود در طبخ شیرینی ها هم از آن استفاده می کنند. حلوا پسته یکی از شیرینی هایی است که تجربه خوش طعمی را برای تان به ارمغان می آورد. این شیرینی خوشمزه از ترکیب آرد، کره، پودر قند، پودر پسته، زعفران، گلاب و هل تهیه می شود. 

حاج پسته

شرینی حاج پسته تقریبا شبیه حاج بادام یزد است و به کار بردن پسته در آن ویژگی کرمانی به آن می دهد. در تهیه این شیرینی هل، گلاب، تخم مرغ، پودر قند و پودر پسته به کار می رود. نوع بادامی و نارگیلی آن نیز در کرمان یافت می شود.

عرقیات گیاهی

همه ایرانی ها کاشان را به عرقیات و گلابش می شناسند اما جالب است بدانید روستای لاله زار در دامنه کوه های هزار استان کرمان گلزارهایی بی نظیر دارد که به صورت ارگانیک و بدون استفاده از سموم گسترش یافته اند. 

خرما بریز

این شیرینی خوشمزه در سفره های افطار کرمانی جایگاه ویژه ای دارد. آرد سبوس دار، شکر، خرما، گلاب، روغن، کره و دارچین مواد اولیه آن را شامل می شوند.

نان پر

اگر به کرمان رفتید نوع خانگی این شیرینی رنگارنگ را تهیه کنید. برای پخت نان پر از آرد، پودر قند، هل، زعفران و کنجد استفاده می شود و بسته به مواد دیگری که به آن می افزایند، انواع مختلفی پیدا می کند. مثلا با اضافه کردن زنجبیل به آن نان زنجبیلی می گویند.

صنایع دستی کرمان

قالی کرمان

در قالی کرمان طرح های شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی دیده می شود. قالیبافی علاوه بر شهر کرمان در مناطق رفسنجان، جوبار، ماهان، روار،کوهپايه، چترود، خانوک، هوتک، سرآسياب و سردار نیز رواج دارد.

استفاده از پشم مرغوب و نخ پنبه ای یکی از دلایل شهرت قالی کرمان است. 

قالیچه های افشاری

یکی از انواع بسیار مهم قالی در استان کرمان قالیچه افشاری است که در منطقه سیرجان بافته می شود. نام این نوع قالیچه از بافندگان آن نشأت می گیرد چرا که تار و پود آن را ايل افشار که به کرمان کوچ کرده اند در هم می آمیزند. طرح ها و رنگ های این قالیچه از ایلی به ایل دیگر متفاوت است؛ نقش ها شکستگی خاصی مانند نقش مرغی دارند و یا همچون نقش ترنجی به نگاره های کوچک مزین شده اند. اصالت قالیچه های کرمان در کارهای ایلات افشار کاملا قابل لمس است و درهم آمیختگی هنر مردم آذربايجان و کرمان در نقشه و طرز بافت آنها به خوبی دیده می شود.

گلیم بافی

خرید گلیم کرمان یکی از انتخاب هایی است که در سفر به این استان پیش روی شما قرار دارد. معروف ترین گلیم کرمان با نام شیریکی پیچ یا سوزنی شناخته می شود و این نامی است که بافندگان ایلیاتی و گاه روستایی کرمان به آن نسبت داده اند. ظاهر این گلیم همچون قالی است و برای بافتنش هم همانقدر هنر و تجربه و وقت لازم است. 

پته دوزی

پته دوزی که جایگاه خاصی در کرمان دارد و معروف ترین صنایع دستی این استان است. پته یکی از انواع سوزن دوزی به شمار می آید که حاصل دوختن نخ های کرکی ابریشمی، الوان یا پشمی بر روی پارچه است و عموما توسط زنان و دختران هنرمند کرمان انجام می پذیرد.

پته دوزی بر روی پارچه ای به نام عریض و بر روی زمینه های سبز، قرمز، سفید، زرد، سرمه ای، نارنجی، مشکی، عنابی و قهوه ای صورت می گیرد.

رایج ترین طرح این هنر به طرح پته ای یا درخت زندگی شهرت دارد که با نام هایی همچون پته میری، پته جقه ای، پته بادامی و پته ترمه ای نیز شناخته می شود. لچک ترنجی و نقش حیوانات به ویژه پرندگان از طرح های دیگری هستند که در پته ها دیده می شوند. یادگاری اختصاصی شما از کرمان می تواند جانماز، زیر لیوانی، سجاده، رومیزی و بسیاری لوازم دیگر باشد که به هنر پته دوزی آراسته است.

جاجیم

 جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه و بدون پرز از پارچه کلفتی شبیه به پِلاس اما نازکتر از آن است. بافت آن در بسیاری از نقاط ایران رواج دارد و نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا تلفیقی از آنها، تار و پود جاجیم ها را می سازند. 

شال بافی

قبل از آنکه کرمان به هنر قالی بافی شناخته شود، شال بافی در میان کرمانی ها رواج زیادی داشته است. حتی طرح های قدیم فرش کرمان بر گرفته از طرح های رایج در هنر شال بافی بود. شال معمولا سه متر طول و یک چهارم عرض دارد و بر اساس نقش و رنگ های مختلف می توان آن را در یکی از دسته های لاکی، لاجوردی، بوته ای، شاخ گوزنی، احرامی، ترمه و زنگاری جای داد.

ترمه

یزد شهرت زیادی در زمینه ترمه دارد اما در منابع تاریخی خاستگاه بافت ترمه ایران را کرمان دانسته اند. 

 ظروف مسی

پای به بازار قدیم کرمان که بگذارید صدای ابزار ساخت اشیای مسی در گوش تان می پیچد. هنر مسگری از قدیم الایام در کرمان رواج دارد و استادکاران در این استان هنوز هم مشغول تولید محصولاتی همچون کشکول، سینی، تابلو، قابلمه، ظروف غذا خوری از مس هستند. 

قلم زنی

با وجود شهرت اصفهان در زمینه قلم زنی، خاستگاه این هنر را کرمان می دانند. پس در سفر به کرمان خرید این اثر هنری ارزشمند را از دست ندهید.

چاقو ، انبر ، قندشکن

تولید چاقو، انبر و قندشکن از کارهای دستی مهم و کهن کرمان است و تولیدات شهر راین در این زمینه از شهرت خاصی برخوردارند. ساخت شمشير، اسلحه، داس، ساطور، قيچی و همچنين تاج علم های عزاداری توسط چاقوسازان انجام می شود.

سایر صنایع دستی کرمان

• گبر دوزی یا زرتشتی دوزی که در آن درخت، طاووس، گل و نقوش هندسی را با نخ ابریشمی بر روی پارچه های ريز بافت نقش می کنند.
• عریض بافی که محصول آن پارچه نسبتا ضخیم و پشمی است که در گذشته پارچه زیرین هنر پته دوزی بود و در تهیه پالتو به کار می رفت اما امروزه کاربرد کمتری دارد.
• آجیده دوزی که با نام های لایه دوزی یا پنبه دوزی هم شناخته می شود و نقوش آن برجسته هستند.
• خورجین بافی که امروزه محصول آن بیشتر برای تزیین استفاده می شود.
• سیس بافی که تار و پود آن از الیاف درخت خرما به دست می آید؛ و پادری، سبد، حصیر و ... محصولات آن هستند.
• حصیربافی که زیرانداز، جانماز، نور گیر، دور کپرها و سبد از محصولات آن به شمار می روند.
• معرق چوب که سابقه تاریخی زیادی در کرمان ندارد.
• مشبک چوب که در نتیجه شبکه شدن، پنجره ای شدن یا ایجاد سوراخ هایی بر روی اشیاء به وجود می آید.
• ساز سازی

سخن آخر

آیا تا به حال به کرمان سفر داشته اید؟ چه چیزی به عنوان سوغات تهیه کردید؟

سوغاتی ها و صنایع دستی مذکور را می شناختید؟

آیا سوغات دیگری را از کرمان می شناسید؟

منتظر دیدگاه های تان هستیم...