باغ موزه هرندی کرمان

در این مطلب با باغ موزه هرندی کرمان آشنا می شویم؛ مجموعه ای تاریخی با باغی زیبا و دو موزه جذاب که از دیدنی های مهم کرمان به شمار می رود. در ادامه به شما درباره تاریخچه و معماری باغ هرندی توضیحاتی می دهیم و شما را با دیدنی هایش آشنا می کنیم. در نهایت آدرس باغ موزه هرندی را به شما می گوییم و اطلاعات بازدید از آن را در اختیارتان می گذاریم.

چرا باغ موزه هرندی کرمان؟

• این باغ یکی از مهم ترین آثار تاریخی و زیبای کرمان است.
• دو موزه سازهای سنتی و باستان شناسی را در خود دارد.
• رضاشاه در سفر تبعیدی اش برای خروج از ایران، چند روزی در این باغ اقامت داشت.

آشنایی با باغ موزه هرندی

باغ موزه هرندی مجموعه ای متشکل از باغ و ساختمان قاجاری است که دو موزه سازهای سنتی و باستان شناسی را در خود دارد. این مجموعه دارای ویژگی های باغ ایرانی است و تلفیق زیبایی از عناصر ایرانی و خارجی معماری را به نمایش می گذارد. 

این باغ به مدت 100 سال محل استراحت و اتراق افرادی بود که در پی ماموریت های مملکتی به کرمان می آمدند و مدتی به عنوان ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان مورد استفاده قرار می گرفت. حالا باغ موزه هرندی، یکی از جاذبه های مهم شهر کرمان است که بازدیدکنندگان را به سوی خود می کشاند.

تاریخچه باغ موزه هرندی

در سال 1290 قمری و در دوره قاجارها بود که یکی از صاحب منصبان نظامی کرمان، به نام محمدرضا خان عدل السلطان، باغی را در خارج از شهر کرمان ساخت. این باغ 25000 مترمربع وسعت داشت و برای تفریح مورد استفاده قرار می گرفت. در سال ۱۳۱۳ خورشیدی یکی از تجار یزدی الاصل و مطرح کرمان، به نام ابوالقاسم هرندی با پرداخت مبلغ ۴۰ هزار تومان این باغ را از آن خود کرد. این باغ به محل زندگی هرندی بدل شد و وی در آن پذیرای رجال سیاسی و نظامی و شخصیت های مملکتی بود که برای انجام ماموریت به کرمان سفر می کردند.

اتراق رضاشاه در باغ هرندی

در سال 1320 خورشیدی این باغ میهمانی را به خود دید و به بخشی از تاریخ معاصر ایران تبدیل شد. رضاخان در مسیر سفر تبعیدی اش برای خروج از ایران، چند روزی را مجبور به توقف در این باغ شد. از این دوران دو خودرو قدیمی معروف به ماشین رضاشاه در باغ ماند که قصه های زیادی در موردشان می گویند. برخی هر دو را  جزو اموال سلطنتی شاه پهلوی می دانند و برخی تنها یکی از آنها را. عده‌ای معتقدند خودروها برای هرندی بوده و او آن ها را در زمان حضور رضاشاه در کرمان در اختیار او گذاشته است. به هر حال امروز دیگر خبری از این ماشین ها در باغ نیست؛ آنها را برای بازسازی برده اند و معلوم نیست دوباره کی باز می گردند.

اهدای باغ به موزه

از تمام این ماجراها که بگذریم، هرندی قسمتی از باغ و ساختمانش را در سال 1349 برای ایجاد یک موزه اهدا کرد و در ۱۳۵۴ وزارت فرهنگ و هنر مابقی باغ را نیز از او خرید. این باغ در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شماره ۱۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

احداث موزه ها در باغ هرندی

در سال ۱۳۶۸ سازمان میراث فرهنگی، تعدادی ساز را از ایرج گلسرخی - نویسنده- خرید و در سال 1378 استاد حسین مسعود کرمانی، از کارمندان میراث و آخرین سازنده تار به روش قدما، پیشنهاد احداث یک موزه ساز را داد. با قبول این پیشنهاد، سازمان میراث فرهنگی با صرف حدود ۱۶۰ میلیون تومان، در سال 1380 تعمیرات و بازسازی انجام داد و باغ موزه هرندی با موزه ساز آغاز به کار کرد. 

در سال ۱۳۸۲ ساختمان مرکزی به موزه باستان شناسی تبدیل شد؛ اما دیری نپایید که درهای آن را به دلیل مشکلاتی بستند. پس از یک تعطیلی کوتاه، موزه باستان شناسی در سال ۱۳۸۳ دوباره آغاز به کار کرد.

معماری و بخش های باغ هرندی

باغ هرندی یک باغ-عمارت ایرانی به تمام معنا بوده و هنر باغسازی ایرانی در آن به کار رفته است. این باغ براساس طرح های مربع و مستطیل و به صورت نوارهای متصل شکل گرفته و یک ساختمان مرکزی زیبا به همراه حوض و آبنما نیز در خود دارد.

ساختمان مرکزی

طراح نقشه ساختمان، پسر عدل السلطان بود که دکتر مرتضی قلی اسفندیاری نام داشت و بین سال های ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۵ در فرانسه تحصیل می کرد. او این نقشه را در فرانسه تهیه و برای پدرش ارسال کرد. در این ساختمان می توان ترکیب المان ها و طرح های غیرایرانی را با ویژگی های معماری ایرانی به خوبی مشاهده کرد. این ساختمان دو طبقه با زیربنای حدود 2000 مترمربع در شمال باغ و در کنار آبنماها قرار دارد. این بنا، سقف گنبدی با عمق کم دارد و در مرکز پشت بام، برای تامین نور، کلاه فرنگی چند ضلعی تعبیه شده است. جنس کف ساختمان از آجر سنتی قدیمی بوده اما امروزه آن را سرامیک کرده اند.

بهارخواب، سالن استراحت معروف به تنبلخانه در طبقه پایین، فضاهایی برای پذیرایی و استراحت مهمان ها و دو ایوان سرپوشیده در طبقه دوم و ... بخش های مختلف این ساختمان بوده اند که امروزه کاربری های متفاوتی دارند. ماشین آقای هرندی نیز در کنار ساختمان مرکزی قابل دیدن است؛ یک دستگاه کرایسلر مدل 1948.

بناهای جانبی

علاوه بر ساختمان مرکزی، بناهای جانبی نیز در باغ ساخته شدند که از جمله آنها می توان به اندرونی، بیرونی، ساختمان خدمه، حمام، آشپزخانه، اصطبل و ... اشاره کرد. از میان این بناها، اصطبل و انبارها از میان رفته اند و آشپرخانه نیز به عنوان ساختمان اداری مورد استفاده قرار می گیرد.

گاوگرد و مسیرهای آب 

از بخش های قابل توجه باغ هرندی می توان گاوگرد را نام برد. گاوگرد ابزاری است که در گذشته برای انتقال آب از عمق چاه به سطح زمین از آن استفاده می کردند. گاوگرد باغ هرندی، محور اصلی چوبی داشته و آب حاصل از چاه در استخر جمع آوری می شده است تا برای آبیاری درختان از آن استفاده شود. گاوگرد و همه تجهیزات آن در انتهای جنوبی باغ و نزدیک استخر قرار دارد و گفته می شود در کنار آن اتاق های متعددی برای خدمه بوده است.

بر اساس گفته های خانواده هرندی، دو مسیر آب از قنات طهماسب آباد و حسن آباد نیز در باغ جریان داشته و از نزدیک در ورودی اصلی و نزدیک محل سکونت خدمه می گذشته است که امروزه اثری از آنها دیده نمی شود.

درختان و گیاهان باغ

در بخش جنوبی باغ تعداد بیشتری درخت دیده می شود. در گذشته کرت ها (باغچه ها)، مستطیل شکل در نظر گرفته می شدند و درختان میوه مثل انار و انگور، انجیر، توت، سیب، زرشک و گلابی در باغ می کاشتند. گفته می شود در ضلع شرقی و سمت چپ ورودی، داربست های انگور وجود داشته که از میان رفته اند. درختان کاج و تعدادی درخت انار از درختان قدیمی باغ هستند که هنوز هم وجود دارند و امروزه گیاهان زینتی مثل گل رز و گل های یک ساله نیز در باغ کاشته می شوند.

موزه های باغ هرندی

موزه باستان شناسی

این موزه با هدف معرفی تمدن ‌های کهن جنوب شرق ایران و ارتباط آنها با تمدن ‌های اطراف در طبقه بالای ساختمان مرکزی باغ ایجاد شده است. ظروف سفالی، سنگی، فلزی، شیشه ‌ای و کتیبه ‌های سنگی قرون مختلف در این موزه قابل مشاهده هستند که اکثر آنها از حوزه‌ هلیل ‌رود (جیرفت) و شهداد کشف شده اند. این موزه مدتی سرستونی از تخت جمشید را نیز در خود داشت که طی یک درگیری مسلحانه، از قاچاقچیان گرفته شده بود اما در سال ۱۳۸۵ آن را به تخت جمشید بازگرداندند.

موزه باستان شناسی باغ هرندی، دو بخش کلی دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی را در خود دارد و شامل چند غرفه است:

غرفه شهداد

در این غرفه آثار به دست آمده از کاوش‌ های باستان ‌شناسی مجموعه باستانی شهداد نگهداری می شود. از جمله این آثار می توان به این موارد اشاره کرد: انواع ظروف سفالی، سنگی و فلزی (مفرغ) مربوط به هزاره ‌های سوم و چهارم پیش از میلاد، گردنبندهای بسیار ظریف، ظروف سنگی شبیه به دوات و ...

غرفه جازموریان (پیش از تاریخ)

در این غرفه آثار کشف شده از جازموریان را می بینید که مربوط به اواخر هزاره‌ سوم و اوایل هزاره‌ دوم پیش از میلاد هستند. آثار این غرفه عبارتند از: انواع سفال‌ های خاکستری منقوش و بسیار ظریف، تبرهای مفرغی‌ به دست آمده از جیرفت و غرب باتلاق جازموریان و ...

غرفه جازموریان (دوره‌ تاریخی)

آثار مهم دیگری که از منطقه‌ جازموریان به دست آمده، متعلق به دوره‌ سلوکی، اشکانی، آمیخته‌ ای از فرهنگ یونان، آسیای مرکزی، هند، فلات مرکزی ایران و میان‌ رودان است. این یافته‌ ها شامل جام‌ های سفالین، بشقاب، کوزه و ریتون ‌های منتهی به سر جانورانی چون اسب، قوچ، گاو و نیم ‌تنه‌ انسان است. سورنای متعلق به دوران هخامنشی از شاخص‌ ترین آثار باغ موزه‌ هرندی است.

غرفه شماره چهار

بیشتر آثار این غرفه از کاوش های جیرفت به دست آمده اند که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد: سفال‌ های منقوش، حیوانات کوچک مفرغی، ظروف مفرغی کشف ‌شده در بزنجان بافت.

غرفه اسلامی

آثار این غرفه همان طور که از نامش پیداست به دوره اسلامی تعلق دارند. سفال ‌های لعاب ‌دار، انواع ظروف و پیه سوز و عطردان فلزی و شیشه‌ ای، کتیبه های سنگی و ... آثار این غرفه را تشکیل می دهند.

موزه سازهای سنتی

این موزه در طبقه پایین ساختمان مرکزی باغ با هدف آشنایی بازدیدکنندگان با سازهای بومی و سنتی ایران و همسایگان برپا شده است. موزه سازهای سنتی 32 ویترین دارد و 250 ساز از هنرمندانی چون یحیی، نریمان و مسعود در آنها نگهداری می شود. تعدادی از انواع این سازها عبارتند از: چنگ، قیچک، سنتور، قانون، رباب، تنبک، تار، دایره، تنبور کرمانشاه، دوتار خراسان، کمانچه، کوزک بم، نی، بربط، کاسوره خوزستان و ...

استاد حسین مسعود -بانی ایجاد این موزه- سازهایی را نیز به موزه اهدا کرده است که از میان آنها می توان این موارد را نام برد: 5 ساز از ساخته های خودش، تعدادی ساز شامل یک عدد عود، یک عدد سه ‌تار ساخته استاد نریمان، یک تنبک مربوط به دوره‌ قاجار، 2 ساز با قدمت حدود 50 سال.

نکته جالب توجه در مورد این موزه سیستم صوتی ویترین ‌های آن است. با استفاده از این سیستم بازدیدکننده به هنگام دیدن سازها با نحوه‌ نواختن و نیز نوای ساز نیز آشنا می شوند. نقاشی‌ های خطی زیبایی در کنار ویترین ‌ها و روی دیوار دیده می شود و تصاویر و اشعار دلنشینی در زمینه‌ موسیقی اصیل ایرانی حال و هوایی دیگر به فضا بخشیده است. در قسمت هایی از این موزه تصاویر هنرمندان بزرگ و پیشکسوتان موسیقی ایران نیز به نمایش درآمده اند. حدود ۳۰۰ عکس با موضوع موسیقی از زمان قاجار در انبار موزه نگهداری می شود و تعدادی از آنها در معرض بازدید عموم قرار دارند.

این موزه هر سال میزبان مراسمی با عنوان «شبی با موسیقی سنتی ایران» است که در آن اساتید و پیشکسوتان موسیقی، سازهای قدیمی را به دست می گیرند و به اجرای برنامه می پردازند.

امکانات باغ موزه هرندی

• سرویس بهداشتی
• خدمات صوتی و تصویری
• خدمات اینترنتی و ویدیویی
•  مرکز مطالعه و پژوهش در زمینه‌ موسیقی سنتی ایران

سخن آخر

باغ موزه هرندی یکی از دیدنی ترین موزه های کرمان محسوب می شود؛ اما آنچه کارشناسان را نگران کرده وجود آثار رطوبت بر روی دیوارها و کاغذهای توضیحات است؛ رطوبتی که به همراه دمای متغیر محیط، می تواند آسیب هایی جدی برای سازها به همراه داشته باشد. از سوی دیگر سازها در ویترین هایی قرار دارند که در واقع طاقچه پنجره های عمارت هستند و نور مستقیم خورشید به آنها می تابد؛ عاملی که آسیب هایی را به همراه دارد. در هر صورت شما می توانید تجربه های تان را در مورد بازدید از این اثر با ما به اشتراک بگذارید و کارناوالی ها را از وضعیت آن بیشتر باخبر کنید.

کمی در مورد حال و هوای کرمان و باغ موزه هرندی برای مان بگویید.

به نظر شما تبلیغات درستی برای این موزه می شود؟

نظرتان در مورد وضعیت نگهداری آثار در آن چیست؟

اگر می خواهید از سفرهای تان برای ما بنویسید و دیگر کارناوالی ها را در تماشای تصاویرتان سهیم کنید به لینک زیر بروید و در چند ثانیه یک کارناوالی شوید:

کارناوالـــی شـــــــــــــو