سوغات جمهوری آذربایجان | یادگارهایی از کشور همسایه

خرید سوغاتی جزو جدانشدنی هر سفری است و می تواند تا مدت ها حس و حال آن سفر را برای مان زنده و تازه نگه دارد؛ اما همیشه در سفرهای‌مان با یک چالش رو به رو هستیم، سوغاتی چی بخریم؟ این بار می خواهیم به کشوری در همسایگی ایران برویم و سوغاتی های نابش را بهتر و بیشتر بشناسیم. 

جمهوری آذربایجان کشوری است محصور در میان رشته کوه های قفقاز که از قضا بزرگ ترین کشور این منطقه نیز به حساب می آید. این کشور تا حدود 200 سال پیش بخشی از خاک ایران بود تا آن که قرارداد ترکمانچای موجب جدایی اش از خاک ایران و پیوستنش به شوروی سابق شد. از همین روی جای تعجب نیست که بشنویم ما ایرانی ها با مردم آذربایجان از نظر فرهنگی اشتراکاتی داریم. همین اشتراکات فرهنگی باعث تولید صنایع دستی و آثار هنری می شود که ریشه های پیدایش یکسان دارند و این اشتراکات در ظاهر بیرونی این آثار نیز نمود پیدا می کند. در ادامه همراه و همسفر کارناوال شوید و به جمهوری آذربایجان بیایید تا ببینیم از این سفر و گشت و گذار چه چیزهایی می توانیم به یادگار بیاوریم. 

1- استکان های کمر باریک یا آرمادو | Armudy

این استکان های کمر باریک شیشه ای که با طرح های مختلف به خصوص طرح شاه عباسی در ایران مشهور است در کشور آذربایجان نیز طرفداران زیادی دارد و با نام استکان های آرمادو (Armudy) بین مردم شناخته می شود. این استکان ها با توجه به جنس و کیفیت شان قیمت های مختلفی دارند. تزیینات این استکان ها با روش های مختلف و با طرح هایی مثل بته جغه و یا گل و با دست صورت می گیرد و همین موضوع باعث می شود که نمونه های طرح دار آن از نمونه های معمولی گران تر باشد.

جالب که بدانید این استکان ها دسته ندارند و استفاده از آن ها برای افراد خارجی کمی سخت است؛ اما با کمی آموزش یاد می گیرند که این استکان ها را اگر از بالا بگیرند کارشان راحت تر می شود. آرمادوها به خاطر گلابی شکل بودن‌شان که در اصطلاح همان استکان های کمر باریک گفته می شود چای را بیشتر از انواع دیگر استکان ها در خود گرم نگه می دارند.

2- فرش

شاید برای تان جالب باشد که بدانید فرش هم جزو سوغاتی های آذربایجان به حساب می آید. تفاوت فرش ایرانی و فرش آذربایجانی در شیوه بافت آن است. بخش های مختلف آذربایجان طرح های به خصوصی برای بافت فرش های‌شان دارند. یکی از زیباترین فرش های آذربایجان که به نوعی نماینده فرش های این کشور هم هست آذرخالچه نام دارد.

 برای خرید فرش آذربایجان از نوع سنتی و اصیلش می توانید سری به بافت قدیمی باکو بزنید که با نام ایچری‌شهر (İçəri Şəhər) شناخته می شود. وقتی وارد این بخش از شهر می شوید بدون شک شگفت زده خواهید شد، چون مملو از فرش هایی است که یا کنار خیابان های کوچک شهر روی زمین پهن یا آویزان شده اند. فروشنده ها حتا به شما اجازه می دهند که روی فرش ها بنشینید یا به بچه ها اجازه می دهند که روی آنها بازی کنند. شاید فکر کنید که فرش فروش های این محل اهمیتی برای فرش های‌شان قائل نیستند؛ اما اینطور نیست. دلیل آن ها برای این کار بسیار ساده است، هرچه فرش کهنه تر شود، ارزش آن هم بیشتر خواهد شد. البته شما فرش های خیلی لوکس و گران قیمت را نمی توانید در بین فرش هایی که کنار خیابان پهن شده اند پیدا کنید و متاسفانه اجازه خارج کردن این فرش ها را نیز از کشور ندارید؛ اما بدون شک خریدن یکی از آن فرش های ارزان که از روی مدل های اصلی بافته شده هم می تواند خاطرات سفر را برای تان حسابی زنده کند.

در نهایت اگر بخواهید از تنوع فرش ها و طرح ها در کشور آذربایجان یک جا دیدن کند بهترین گزینه موزه فرش شهر باکو است.

3- روسری کلاقه ای و کلاه های سنتی 

سوغات دیگر آذربایجان هنر دست بانوان این کشور یعنی روسری های کلاقه ای (Kelaghayi) است. این روسری های زیبا در ایران با طرح باتیک شناخته می شوند و در بخش آذربایجان شرقی به ویژه اسکو مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع طرح باتیک در جنوب شرق آسیا به خصوص کشورهایی مثل اندونزی نیز رواج دارد. این طرح ها بر روی پارچه های ابریشمی زده می شود و معمولا در کشور آذربایجان از طرح بته استفاده می شود که بسیار محبوب نیز هست. این هنر به نام کشور آذربایجان در یونسکو به ثبت رسیده است.

سوغات دیگری که می تواند یادگاری خوبی از آذربایجان باشد کلاه های سنتی مردان این کشور است که از انواع آن ها می توان به پاپاخ یا پاپاق و طاقیه یا همان عرق چین اشاره کرد. پاپاق کلاهی از جنس پشم گوسفند است که کاملا با اقلیم سرد منطقه قفقاز و روسیه هماهنگ است. در گذشته این کلاه بخشی از هویت مردان بود و حتا در دوره زمانی در ارتش روسیه جزو لباس رزمی آن ها محسوب می شد. عرق چین نیز کلاهی از جنس نخ ابریشم به همراه تزیینات است که گاهی برای تزیین آن از سنگ های قیمتی نیز استفاده می شود.

4- سفره های طرح بته جقه

در کشور آذربایجان سفره های تزیینی نیز بسیار محبوب هستند که از آن ها به عنوان رومیزی نیز استفاده می شود. طرح های رومیزی ها بیشتر بته جقه است و در برخی موارد روی آن ها ملیله دوزی نیز انجام می شود. بته جقه در اصل سمبلی از شعله های آتش است؛ آتشی که از آن با عنوان نماد آذربایجان یاد می کنند.

5- نقاشی با نفت | Neft painting

کشور آذربایجان بیشترین درآمد خود را مدیون نفت است و اقتصاد خود را از این راه زنده نگاه داشته است. بر این اساس نوعی نقاشی در این کشور رواج دارد که در آن هنرمندان با استفاده نفت استخراج شده از سکوهای نفتی نقاشی های دیدنی می کشند. در این بین تنها هنرمندی که با استفاده از انگشتان دستش این نوع نقاشی را می کشد، سبیر کوپورغلو (Sabir Copuroglu) نام دارد که از پسماندهای نفتی خارج از شهر برای نقاشی استفاده می کند. شما هم چنین می توانید طرح های مورد نظر خود را به این هنرمندان سفارش دهید تا برای شما بکشند یا حتا پرتره صورت تان را نقاشی کنند. قیمت این نقاشی ها با توجه به ابعادشان از 5 منات آذربایجان (127,966 تومان) تا 30 منات آذربایجان (767,795 تومان) متغییر است.

6- ظروف مسی

در سفر به آذربایجان می توانید ظروف مسی را به عنوان سوغات سفر خود خریداری کنید. این ظروف به طرح های زیبا مزین هستند و شاید در سفرتان به این کشور و در چایخانه های مختلف، نمونه هایی از ظروف مسی را ببینید؛ به ویژه سماورهای مسی توجه مسافران را خیلی جلب می کند. البته نوع تزیینی آن ها نیز در بازار موجود است که می توان به عنوان سوغاتی خریداری کرد. 

7- مربای گیلاس سفید

در کشور آذربایجان همیشه در کنار چای، مربا نیز سرو می شود. مرباهای توت فرنگی گردو و حتا آناناس اما محبوب ترین آن ها مربای گیلاس سفید است. اگر استکان های کمر باریک آرمادو را خریدید حتما در کنار آن یک شیشه مربای گیلاس سفید هم بخرید که این دو جز جدانشدنی در زندگی مردم آذربایجان هستند. مربای گیلاس سفید را می توانید از بازار یا سوپر مارکت ها تهیه کنید و به هیچ عنوان نگران بردن آن ها به کشورتان نباشید چرا که بسته بندی های آن ها بسیار عالی است و در حمل و جابه جایی باز یا ریخته نمی شوند.

8- تخته نرد

شاید بتوان گفت یکی از بازی های قدیمی ثبت شده در تاریخ بشر همین تخته نرد باشد که حتا نمونه ای از آن در شهر سوخته هم کشف شده است. این سازه معمولا چوبی، یکی دیگر از سوغاتی های آذربایجان است. تخته نردهایی چوبی که بهترین شان را می توانید در بازارهای قدیمی باکو پیدا کنید. بیشتر این تخته نردهای قدیمی دست ساز هستند و اکثر آن ها طرح های آثار تاریخی کشور آذربایجان مثل قلعه ها و بناهای تاریخی را روی خود دارند.

9- طلا

یکی از سوغاتی های ارزشمند و گران قیمت این کشور جواهرات است که معمولا روی فلزهای طلا و نقره ساخته می شود. هنر طلا و جواهرسازی در این کشور بسیار خاص و منحصر به فرد است و 2 مکتب اصلی ساخت با نام های shekebe و hatamkarlig را  در خود دارد. در روش اول فلز طلا به صورت توری شکل ساخته می شود و در روش دوم غالب گیری طلا با گچ صورت می گیرد.

10- سرامیک

سرامیک سازی در این منطقه جغرافیایی در دوره قرون وسطی رواج پیدا کرد. تحقیقات باستان شناسی در این منطقه منجر به کشف ظروف سرامیکی شد که تزییناتی با شیشه داشتند که به این ادعا سندیت می دهد. یکی از مشهورترین ظروف ساخته شده با سرامیک، چیراگ (chirag) است که در واقع چراغی نفت سوز بوده که در گذشته نیز از آن خیلی استفاده می شده است. این ظروف سرامیکی در قالب ظرف های ادویه نیز در بازارهای این کشور به وفور وجود دارد.

سخن آخر

در آخر می توان گفت بهترین مکان برای خرید سوغات ایچری شهر باکوست که تمام  سوغاتی های که به آن اشاره کردیم را به راحتی می توانید در مغازه های کوچک و تو در تو بازار پیدا کنید و برای خرید ارزان تر چانه بزنید و حتا اگر وقت داشته باشید و بیشتر بگردید حتما می توانید سوغاتی های آنتیکی بخرید. در کنار همه این سوغاتی های جذاب، شهر باکوی آذربایجانی مکانی مناسب برای خریدن میوه و سبزیجات تازه، متنوع و رنگارنگ است که در بازارهای آن به وفور یافت می شود.

با کارناوال به دنیای سوغاتی های کشور آذربایجان که اغلب هنرهایی وام گرفته شده هستند نگاهی داشتیم. از تخته های نرد چوبی تا لیوان های کمر باریک چای خوری که هر کدام در نوع خود بی نظیر هستند.

شما تاکنون به این کشور کوچک سفر کرده اید ؟

آیا سوغاتی های موجود در این کشور را خریده اید؟ تجارب خود را از سفر به آذربایجان با ما به اشتراک بگذارید.