وحشتناک ترین و مرگبارترین سوانح هواپیمایی | خطر در ارتفاع

انسان موجودی است بلند پرواز که از ابتدای خلقت، هرگز به داشته هایش راضی نبوده و همواره برای دستیابی به توانایی های بیشتر و واقعیت بخشیدن به رویاهایش تلاش کرده و می کند.

پرواز، یکی از اهداف آغازین بشریت بود که با دیدن اوج گرفتن پرندگان و آزادی بی حد و حصرشان در سر انسان شکل گرفت. دانشمندان بسیاری به دنبال کشف راه حلی برای این آرزو، تلاش های شبانه روزی را پیش گرفتند و چه بسا افرادی که در این راه جان باختند.

هم اکنون سال هاست با کمک اکتشافات دانشمندان و محققانی چون داوینچی و برادران رایت، می توانیم بر فراز ابرها حرکت کنیم و علاوه بر لذت بردن از این توانایی جدید، سفرهایی آسان تر را در مدت زمانی کمتر تجربه کنیم. اما چرا برخی افراد از سوار شدن بر هواپیما خوف دارند؟ یا حتی در حین پرواز دچار مسمومیت و دیگر ناراحتی های جسمانی می شوند؟ آیا این پرنده ی آهنین به راستی خطرناک است؟

رانندگی با خودرو، سفر با قطار یا اتوبوس و استفاده از هواپیما هر کدام احتمالی برای بروز حادثه و نهایتا آسیب دیدگی یا مرگ سرنشینان دارند، اما وحشتی که از سقوط هواپیما در میان عموم جریان دارد، بیش از هرگونه تصادف یا حادثه ی دیگری است. شاید یکی از دلایل این مسئله، ترس ذاتی انسان از ارتفاع باشد. لیکن باید به خاطر داشته باشم احتمال مرگ ما بر اثر تصادفات زمینی بسیار بیشتر از سرنگون شدن پروازمان می باشد. البته تعداد بالای کشته شدگان در هربار سقوط یک فروند هواپیما هرچه بیشتر سبب فاجعه آمیز جلوه کردن این سانحه می شود.

وبسایت لیست 25 (List25) که در زمینه های مختلف تاریخی، گردشگری و علمی اقدام به ارائه ی فهرست هایی از عجایب و دانستنی های جهان می کند، لیستی از مرگبارترین حوادث هوایی رخ داده در تاریخِ سفرهایِ هوایی منتشر کرده است. در کنار کارناوال باشید تا ببینیم این وقایع هولناک هوایی چه بر سر انسان آورده اند و وحشتناک ترین و مرگبارترین سوانح هواپیمایی تاریخ بشریت کدام هستند...

ورود به صفحه اختصاصی تاریخچه ساخت هواپیما

1- حادثه 11 سپتامبر | آمریکا

در یازدهم سپتامبر سال 2001 (بیستم شهریور 1380) رخدادی هوایی، علاوه بر سرنشینان هواپیماهای آمریکایی، افراد حاضر در برج های دو قلوی مرکز تجارت جهانی نیویورک و مرکز و مقر فرماندهی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا، پنتاگون را درگیر کرد. 

ماجرا از این قرار بود که چهار هواپیما از دو هواپیماییِ آمریکاییِ اَمِریکن ایرلاینز (American Airlines) و یونایتد ایرلاینز (United Airlines) در این روز شوم توسط نیروهای القاعده ربوده شدند. دو هواپیما به برج های دو قلوی نیویورک برخورد کردند و تمامی سرنشینان هواپیما، علاوه بر عده ی کثیری از کارکنان و مراجعان مرکز تجارت جهانی، جان خود را از دست دادند. هر دو برج شمالی و جنوبی به فاصله ی تنها چند دقیقه بعد از این حملات به طور کامل فرو ریختند. 

سومین هواپیما مستقیما به سمت ساختمان پنتاگون، مقر فرماندهی وزارت دفاع آمریکا در ایالت ویرجینیا هدایت شد و این ساختمان را تخریب کرد. اما هواپیمای چهارم بدون اقدام به هیچ حمله ای، در ایالت پنسیلوانیا سقوط کرد. گمانه زنی ها حاکی از آن است که هدف چهارمین هواپیما حمله به کاخ سفید در واشینگتن بوده که به علت ایجاد درگیری بین ربایندگان هواپیما با سرنشینان و خدمه ی پرواز در طول مسیر سرنگون شده است. در نهایت هیچ کدام از سرنشینان این چهار هواپیما زنده نماندند.

 مجموع کل کشته شدگان حملات یازدهم سپتامبر، که به 9/11 (Nine Eleven) هم معروف است، به 2993 نفر، با احتساب هواپیما ربایان می رسد که جمع کثیری از این جان باختگان مردمان عادی بودند. این سلسله حملات، تا به امروز عظیم ترین حمله ی تروریستی تاریخ کشور آمریکا قلمداد می شوند.

2- فاجعه تنریف | اسپانیا

فرودگاه جزیره تِنِریف (Tenerife) که جزیره ای از مجموعه جزایر قناری اسپانیاست، در 27 مارس سال 1977 (هفتم فروردین 1356) شاهد حادثه ای بود که به عنوان پرتلفات ترین سانحه ی هوایی شناخته می شود.

در روز حادثه، انفجاری در یکی از فرودگاه های کشور اسپانیا به نام گِرَن کناریا (Gran Canaria) رخ داد و احتمال وقوع انفجاری مجدد، مسئولین فرودگاه را بر آن داشت تا هواپیماها را به فرودگاه لوس رودِئوس (Los Rodeos) که هم اکنون تِنِریف نامیده می شود، منتقل کنند. به سبب ازدیاد هواپیماها، تعدادی از آنان در مسیر باند فرودگاه قرار گرفتند. مه غلیظ، دید خلبانان و کارکنان برج مراقبت را تا حد زیادی کاهش داده بود. هنگامی که به دو هواپیمای بوئینگ 747، یکی متعلق به پرواز 4805 هواپیمایی کِی اِل اِم (KLM) و دیگری از هواپیمایی سراسری آمریکا ( Pan AM)، دستور حرکت داده شده، این دو بوئینگ با یکدیگر برخورد کردند. 

حادثه ی تنریف منجر به کشته شدن 583 نفر شد و نمایندگانی از سوی هواپیمایی هلندی کِی اِل اِم و هواپیمایی آمریکایی پَن اِی اِم برای تنظیم شکایات خود، روانه ی اسپانیا شدند. پس از بررسی های لازم، مشخص شد که خلبان پرواز کِی اِل اِم به دلیل اختلال در ارتباط با برج مراقبت، پیش از صدور دستور نهایی اقدام به حرکت کرده است و کشور هلند موظف به پرداخت غرامت به بازماندگان مسافران این حادثه شد.

3- پرواز شماره 123 | ژاپن

در تاریخ 12 آگست 1985 (21 مرداد 1364) پرواز شماره 123 هواپیمایی ژاپن، از مبدا فرودگاه هانه دا (Haneda) در توکیو به مقصد فرودگاه بین المللی اوساکا (Osaka) در ژاپن به پرواز درآمد اما به دلیل نقص فنی در فاصله ی صد کیلومتری شهر توکیو از ارتفاع 7300 متری سطح زمین، با کوه های تاکاماگاهارا (Takamagahara) برخورد و به پایین سقوط کرد. ماجرای این برخورد مرگبار به نقص فنی هواپیما برمی گشت؛

تعمیرات ناقصی که 7 سال پیش از این اتفاق، توسط شرکت بوئینگ روی هواپیمای مذکور صورت گرفته بود، سبب شد تا بدنه ی هواپیما تسلیم اختلاف فشار هوا شود؛ اختلاف هوای درون هواپیما با هوای بیرون، دیواره ها را تا مرز شکستن پیش برد. گویا تعمیرکاران به جای کارگذاری دو ردیف پرچ، به جایگذاری یک ردیف بسنده کرده بودند. با ایجاد شکاف هایی اطراف سوراخ های پرچ های بدنه، باله ی عقب جدا شده و موجب از کار افتادن سیستم کنترل هیدرولیکی می شود و قدرت کنترل هواپیما را از خلبانان سلب می کند. طی این سقوط تمامی خدمه و مسافرین جان خود را از دست دادند و تنها چهار نفر موفق به زنده بیرون آمدن از بین لاشه های هواپیما شدند، که آنان هم تنها چند دقیقه پس از حادثه به دلیل جراحات زیاد و تاخیر در خدمات رسانی، جان باختند.

شرکت هواپیمایی ژاپن با وجود تعمیرات ناقص از طرح شکایت علیه بوئینگ منصرف شد، رئیس این ایرلاین از سمت خود انصراف داد و تا سال ها مسافران از انتخاب پرواز های این هواپیمایی اجتناب می کردند. این سانحه، با 520 کشته، عنوان مرگبار ترین سانحه ی هوایی کشور ژاپن را از آن خود کرد.

4- برخورد هوایی چرخی دادری | هند

در روز 12 نوامبر 1996 ( 22 آبانماه 1375) بر فراز آسمان روستای چرخی دادری (Charkhi Dadri) واقع در غرب دهلی نو، مرگبار ترین برخورد هوایی جهان رخ داد. 

حوالی ساعت 6 و 40 دقیقه ی بعد از ظهر، درست هنگامی که پروازی از هواپیمایی عربستان سعودی، در حال برخاستن از فرودگاه دهلی برای انجام اولین بخش پرواز بین المللیِ برنامه ریزی شده در مسیر دهلی-ظهران-جده بود، هواپیمایی از کشور قزاقستان ارتفاع خود را برای فرود آمدن در فرودگاه دهلی کاهش می داد. خلبان با تجربه ی قزاق، در تخمین دچار خطا شد و به جای 4400 متر، ارتفاع خود را 4600 متر اعلام کرد. همین بی دقتی سبب شد تا دستوری اشتباه برای هواپیمای سعودی صادر شود. هنگامی که کنترل کننده مجددا سعی کرد با خلبان قزاق ارتباط برقرار کند، پاسخی دریافت نکرد. سریعا به دیگر خلبانان اخطار داد تا فاصله شان را حفظ کنند، اما برای خلبان سعودی دیر شده بود و در نهایت دنباله ی هواپیمای قزاقستانی با بال چپ هواپیمای عربستانی برخورد کرد.

مجموع مسافران این دو هواپیما به 349 نفر می رسید که جز 6 نفر، همگی در دم جان سپردند. 6 نجات یافته هم دقایقی بعد بر اثر جراحات زیاد، از دست رفتند. پس از مطالعات کارشناسان، علت اصلی این برخورد عدم فهم کامل دستورات برج مراقبت توسط خلبان هواپیمایی قزاقستان، به دلیل اختلال در دریافت پیام، اعلام شد. این سانحه دولت هند را بر آن داشت تا دست به ایجاد تغییراتی در قوانین کنترل هوایی بزند.

پاورقی

حادثه ی چرخی دادری از نظر تعداد تلفات جانی در برخورد دو هواپیما حین پرواز با یکدیگر رکورددار می باشد.

5- فاجعه ی هوایی ارمونونویل | فرانسه

پرواز شماره 981 هواپیمایی ترکیش ایرلاین (Turkish Airline) روز سوم مارچ سال 1974 (12 اسفند 1352) از فرودگاه آتاتورک استانبول روانه ی فرودگاه هیتروی لندن (Heathrow) شد. این پرواز برای توقفی کوتاه در فرودگاه اورلی فرانسه (Orly) فرود آمد. تنها 7 دقیقه پس از حرکت مجدد، در میانه ی راه، درب های قسمت بار، فشار هوا را تاب نیاوردند و از بدنه جدا شدند. به دنبال این اتفاق اختلاف فشار هوای موجود در جایگاه بار و کابین مسافران بسیار زیاد شد. اتاقک حمل بار دقیقا زیر کابین مسافربری قرار دارد و این تفاوت فشار هوا، قدرت کنترل خلبانان را تا جایی کاهش داد که کنترل هواپیما غیرممکن شد و زندگی این هواپیما و 346 سرنشینش، با سقوطی دردناک به پایان رسید.

چفت های کار شده در درب های بخش نگه داری بار مک دانل داگلاس دی سی-10 (McDonnell Douglas DC-10) به گونه ای طراحی شده بودند که باز و بسته کردن آن ها آسان تر باشد و این مسئله توام با عدم جای گذاری صفحه ی پشتیبانی توسط تعمیرکاران سبب اختلال در بسته شدن درب ها شده بود. راهنمای نحوه ی استفاده از محل نگه داری بار در این مدل داگلاس، هم تنها در دو زبان انگلیسی و ترکی موجود بوده و متاسفانه مامور جا به جایی بار به هیچکدام از این دو زبان تسلط کافی نداشته است. تمامی امور ذکر شده دست به دست هم دادند تا درب های انتهایی داگلاس دی سی-10 به خوبی بسته نشوند ومسیر را برای سرنگونی اش هموار کنند.

6- سقوط پرواز 182 | هند

پروازی از هواپیمایی بین المللی هند در 23 ژوئن سال 1985 (2 تیر 1364) که در مسیر تورنتو-مونترآل-لندن-دهلی در حرکت بود، توسط یک بمب در ارتفاع 9400 متری از سطح زمین و بر فراز مرزهای آبی ایرلند هدف قرار داده شد. تمام سرنشینان این پرواز که به 329 نفر می رسیدند بر اثر انفجار و سقوط هواپیما جان باختند. این سانحه تا به امروز مرگبارترین سانحه ی هوایی شرکت هواپیمایی هند به شمار می رود. همچنین این اولین باری بود که یک بوئینگ 747 مورد تهاجم قرار می گرفت.

از آنجایی که اکثریت مسافرین این پرواز از شهروندان کانادا بودند، دولت کانادا بیشترین اعتراض و شکایات را به عمل آورد. طبق بررسی های این دولت، ارتش هند قصد داشت تا با حمله به پرواز 182، اعضای گروه خلصتان را، که همگی از پیروان مذهب سیک بودند، به قتل برساند. سیک های خالصتانی در خارج از خاک هند و عموما در کشور کانادا اقدام به جذب نیروهای جوان برای ارتش خود می کردند تا کشوری مستقل از هند تشکیل دهند.

ویدیویی از سقوط پرواز هندی

7- آتش در سوزی پرواز 163 | عربستان سعودی

19 آگوست 1980 (28 مرداد 1359) روزی بود یکی از عجیب ترین سوانح هوایی تاریخ بشر اتفاق افتاد. هواپیمای پرواز شماره 163 عربستان سعودی، به دلیلی نامعلوم در قسمت انتهایی دچار آتش سوزی شد و آتش در کمترین زمان، بخش عظیمی از هواپیما را در بر گرفت. مسافرین ناچار به جا به جایی شدند و برای فرار از آتش در قسمت ابتدایی کابین هواپیما تجمع کردند. در آخر با تمام سختی، خلبانان موفق شدند کنترل هواپیما را به دست گرفته و فرودی بی خطر رقم بزنند. اما در کمال ناباوری همه ی 301 فرد حاضر در این هواپیما، به علت خفگی بر اثر استشمام دود جان خود را از دست دادند.

پرواز 163 عربستان سعودی، پرتلفات ترین پروازی است که علت مرگ سرنشینانش امری غیر از سقوط، انفجار، برخورد هوایی یا نقص فنی بوده است و مرگبار ترین رخداد هوایی تاریخ عربستان به شمار می رود.

8- حمله به پرواز شماره 655 ایران ایر | ایران

پرواز شماره 655 هواپیمایی ایران ایر، در روز 12 تیرماه 1367 تهران را به مقصد دوبی ترک کرد، در بین راه توفقی در شهر بندرعباس داشت و مجددا پرواز را از سر گرفت. دقایقی پس از برخاستن هواپیما برج مراقبت فرودگاه بندرعباس ارتباطش را با خلبان از دست داد و تصویر هواپیما از صفحه ی رادارها محو گردید. در پی بررسی علت، اطلاعاتی از برخورد یک موشک با هواپیما به دست آمد.

ویلیام راجِرز (William Rogers)، فرمانده ناو آمریکایی یو اس اس وینسز (USS Vincennes) که در تاریخ هفتم خرداد به آبهای خلیج فارس وارد شده بود، ایرباس هواپیمایی ایران ایر را هدف حمله ی موشکی قرار داد و مرگی دردناک برای تمام 290 نفر مسافران و خدمه ی پرواز 655 رقم زد. دولت آمریکا پس از این حادثه اعلام کرد که این هواپیمای مسافربری، توسط کارکنان رزم‌ناو آمریکایی با یک فروند اف-14 اشتباه گرفته شده است. به فاصله چند روز علت این حمله را خارج شدن هواپیمای ایرانی از مسیر مجاز بیان کردند. 70 میلیون دلار غرامت به ایران ایر و جمعا 61/8 میلیون دلار به خانواده های قربانیان پرداخت شد. 

در تیرماه سال 67، تیم حقیقت یاب ایکائو اعلام کرد که 11 پیغام اخطار از سه ناو آمریکایی به خلبان این پرواز ارسال شده است، که 7 مورد از آنها به دلیل تفاوت موج های دریافتی در هواپیماهای مسافربری و جنگی، توسط پرواز 655 دریافت نشده است. فرمانده های این سه ناو در دقایق آخر در فهم کارکرد هواپیما، دچار اختلاف نظر شدند و دو تن از آنان پرواز 655 را تجاری تشخیص دادند، اما ویلیام راجرز شخصا اقدام به پرتاب موشک به سوی این هواپیمای ایرانی کرد و زمینه ساز هشتمین جنایت مرگبار هوایی تاریخ از حیث میزان تلفات جانی شد.

9- سقوط هواپیمای نیروی هوایی ارتش | ایران

در سال 1381، روز 30 بهمن ماه، یک فروند هواپیمای ایلیوشین ایل-76 (Ilyushin Il-76) متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی که در حال جا به جایی اعضای سپاه پاسداران انقلاب از زاهدان به کرمان بود، در 35 کیلومتری شرق کرمان ناگهان از صفحه ی رادارها محو گردید. در روز حادثه وزش باد شدید در منطقه گزارش شده بود، و پس از سقوط هواپیما ساکنین روستاهای نزدیک به محل حادثه، از شنیدن صدای مهیب انفجار خبر دادند. هیچ کدام از 275 سرنشین هواپیمای ارتش جمهوری اسلامی از این حادثه جان سالم به در نبردند.

حدس و گمان هایی مبنی بر وقوع یک برخورد هوایی در لحظه ی سقوط بیان شدند، زیرا ایلیوشین ایل-76 ظرفیتی در حدود 200 نفر دارد اما آمار تلفات جانی این رویداد تعدادی بیشتری را در برگرفته بود. به دلیل سری بودن عملیاتی که هدف اعضای سپاه پاسداران بود، اطلاعات بیشتر و دقیق تری در این باره به دست نیامده است.

10- پرواز 191 اَمِریکن ایرلاین | آمریکا

هنگامی که پرواز شماره 191 از فرودگاه اوهر (O'hare) شیکاگو به سمت فرودگاه بین المللی لس آنجلس حرکت کرد، هیچکس انتظار چنین واقعه ی تلخی را نمی کشید. به فاصله ی کوتاهی پس از آغاز پرواز، موتور واقع بر بال چپ، جدا شده و با برخورد به لبه ی بال چپ هواپیما، حدود یک متر از آن را جدا کرد. بخش جدا شده از ارتفاع بر روی باند هواپیما افتاد.

صدمه دیدن بال هواپیما و از کار افتادن یک موتور، سیستم هیدرولیکی هواپیما را که به تعداد موتورها وابسته است تضعیف کرد و این اتفاق میزان کنترل خلبان بر حرکات هواپیما را تا حد زیادی کاهش داد. با وجود عدم توانایی ادامه ی پرواز، خلبانان تا حدودی سعی کردند که هدایت هواپیما را به دست بگیرند و ارتفاع را افزایش دهند، اما متاسفانه در این امر موفق نبودند و هواپیما از ارتفاع 99 متری بر روی باند فرودگاه سقوط کرد. 

در این حادثه تمامی خدمه و مسافرین به همراه دو شخص حاضر در فرودگاه، که تعدادشان جمعا به 273 نفر می رسید، کشته شدند.

 ویدیوی بازسازی شده از سقوط 191

سخن آخر

هیچگاه احساس خطر یا ترس نتوانسته بشر را از رسیدن به خواسته هایش باز دارد. با وجود خطراتی که با استفاده از هواپیما یا دیگر وسایل حمل و نقل تهدیدمان می کنند، در زندگی امروزی ناگزیر از به کار گیریشان هستیم. پس نباید اجازه دهیم اطلاعات این چنینی تاثیری در عملکرد ما یا استفاده ی مان از ابزار گوناگون جا به جایی بگذارد.

آیا شما از سوار شدن بر هواپیما ترسی  دارید؟

تا چه اندازه از اطلاعات فوق با خبر بودید؟

ما را از تجاربتان در سفرهای هوایی مطلع کنید.