گربه پالاس | فربه با نمک

زیبایی‌های ایران عزیزمان تنها در طبیعت آن خلاصه نمی‌شود؛ جانورانی که در گوشه‌وکنار این کشور زندگی می‌کنند نیز دیدنی‌اند. گربه پالاس از جانوران زیبای این طبیعت با خزهای بلند جذاب است که متاسفانه در خطر انقراض قرار دارد؛ تغذیه گربه پالاس و رفتار این گربه بعلاوه زیستگاه گربه پالاس از مواردی است که در این مطلب به آن می‌پردازیم. همچنین از زادو‌‌ولد این گربه و تهدیدهایی که با آن مواجه است برایتان خواهیم گفت. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

چرا گربه پالاس؟ 

• این گربه یکی از 8 نوع گربه‌سان ایران است که در معرض انقراض قرار داد.
• قادر به تولید انواع مختلفی از اصوات است.
• بلندترین و متراکم‌ترین خز را در میان تمامی گربه‌سانان دارند.
• حیوانی شدیدا منزوی و غیراجتماعی به شمار می‌رود و تک‌زی است.
• گربه پالاس مهارت زيادی در استتار کردن دارد.

آشنایی با گربه پالاس | گربه‌سان فربه بانمک

گربه پالاس با نام علمی felis manul و نام ترکمنی "یابانی میشک" از گونه‌های کمیاب و یکی از 8 گربه‌سان ایرانی است که مانند گربه شنی و یوزپلنگ آسیایی در معرض انقراض قرار دارد. این گربه منزوی از جمله حیواناتی است که در کنترل جمعیت جوندگان و آفات زراعی نقش مهم و مؤثری ایفا می‌کند. گربه پالاس به‌دلیل ظاهر بسیار زیبایش از نگاه طمع‌کار شکارچیان در امان نیست و متاسفانه قاچاق بیش از حد آن موجب کاهش جمعیت این گربه‌سان زیبا شده است. این پستاندار رفتار چندان آرامی ندارد و ترجیح می‌دهد تنها زندگی کند. گربه پالاس اغلب در مناطق مرکزی آسیا یافت می‌شود و نام خود را از «پیتر سایمون پالاس» (Peter Simon Pallas) که برای اولین بار این پستاندار را یافت، گرفته است. در ادامه با ما همراه باشید تا با این گربه وحشی تپل و بانمک بیشتر آشنا شوید.

ویژگی‌ های ظاهری گربه پالاس

طول سر و بدن این گونه گربه 45 تا 62 سانتی‌متر، طول دم 20 تا 31 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 25 تا 28 سانتی‌متر و وزن 2.5 تا 4.5 کيلوگرم است. گربه پالاس بدنی پوشیده از خز متراکم و بلند با طرح‌های خاص دارد. این گربه با ابهت از نظر جثه تقریبا اندازه گربه معمولی است اما با سری پهن‌تر؛ گوش‌های کوچک و گردی دارد که با فاصله زیاد از هم و تقریبا در دو طرف سر قرار گرفته‌اند. همانند گربه شنی پرده یا صندوق صماخ در این جاندار کمک میکند تا صدای جانداران زیرزمینی را بهتر بشنود. فک کوچک این گربه موجب شده تا در مقایسه با سایر پستانداران دندان‌های کمتری داشته باشد اما دندان‌های نیش این گربه‌سان بسیار بلند است. 

پوشش خز این گربه‌ پالاس از خاکستری تا زرد تیره با نوارهای عمودی است؛ سفیدی نوک موها به این جانور ظاهر نقره‌ای رنگی می‌دهد. پاهای کوتاه این گربه نوارهای سیاه‌رنگی دارد و در انتهای دم قطور و بلندش رنگ سیاه و بر روی پیشانی‌اش خال‌های سیاه رنگ کوچکی را خواهید دید. برای سازگاری با سرما و زیستگاه‌های سرد موهای زیر بدن و دم دو برابر موهای روی بدن و پهلوهاست. این گربه شکل‌های گوناگونی دارد؛ بارزترین ویژگی‌های آن داشتن چشمان گرد و نافذ، صورت بزرگ و مو‌های انبوه و بلندش است.

ویژگی های رفتاری گربه پالاس

گربه پالاس گربه‌ای شبگرد است اما شاید در اوایل غروب و طول روز نیز فعالیت کند؛ گربه‌های پالاسی که از پایکا (نوعی خرگوش) تغذیه می‌کنند روزها به فعالیت می‌پردازند. این گربه منزوی و غیراجتماعی است و هر دو جنس نر و ماده آن به‌جز هنگام جفت‌گیری تنها زندگی می‌کنند و معمولا در غارها، شکاف سنگ‌ها، سوراخ‌هایی که سایر حیوانات آن را حفر کرده‌اند و مناطق امن و تاریک ساکن می‌شوند. از آنجا که این گربه توانایی زیادی در دویدن ندارن هنگام خطر بی‌حرکت می‌ماند یا بدنش را روی زمین پهن می‌کند. همانند سایر گربه‌سانان فضولات خود را با خاک می‌پوشاند، برای خود قلمرو تعیین می‌کند و بر روی آن بسیار حساس است.

تولید مثل گربه پالاس

فصل جفت‌گیری گربه پالاس زمستان است؛ بارداری این گربه حدود 66 تا 75 روز زمان می‌برد و معمولا 2 تا 6 توله بر اساس شرایط زیستگاهی در هر زایمان به‌دنیا می‌آورد. در بدو تولد توله‌ها 90 گرم‌اند با بدنی پوشیده از خز که پس از دو ماه کاملا از بین رفته و خز اصلی جایگزین می‌شود؛ در دو ماهگی به وزن 500 تا 600 گرم می‌رسند و ظاهری شبیه به گربه‌های بالغ پیدا می‌کنند و در 9 تا 10 ماهگی بالغ می‌شوند. توله‌ها در چهار ماهگی می‌توانند شکار کردن را بیاموزند.

تغذیه در گربه پالاس

گربه پالاس معمولا از جوندگان کوچک، بی‌مهرگان، پرندگان و در برخی مواقع حشرات خاص تغذیه می‌کند؛ این جاندار علاوه بر تعقیب‌وگریز از کمین کردن و مخفی شدن نیز برای شکار استفاده می‌کند. طعمه مورد علاقه این گربه پایکا (خرگوش بی‌دم) است و معمولا صبح زود یا اوایل ظهر به شکار می‌رود و در محیط‌ها و مواقع خاص به شکار ماهی نیز می‌پردازد.

طول عمر گربه پالاس

این گربه در اسارت 10 تا 11.5 سال عمر می‌کند.

زیستگاه گربه پالاس

مناطق استپی با پوشش گیاهی نسبتا متراکم، مناطق کوهستانی و صخره‌ای مرتفع و مناطق نیمه بیابانی. 

پراکندگی گربه پالاس در ایران

در شمال‌شرق ایران بیشتر دیده می‌شود. گزارش‌های پراکنده از مشاهده این گربه در مرکز و شمال‌غرب ایران نیز ارائه شده است. شهرستان کوهسرخ و منطقه شکار ممنوع سید مرتضی، شاهرود بجنورد، سرخس، ترکمن صحرا، آذربایجان غربی (حاشیه رود ارس)، آذرشهر، اصفهان، تهران و کرمان. 

پراکنش جهانی گربه پالاس

شرق هیمالیا، نپال، پاکستان، هند، قزاقستان، تاجیکستان و غرب چین.

سه زیرگونه شناسایی شده از گربه‌های پالاس 

•  اتوکولوبوس مانول نیگریپکتا در کشمیر، نپال و تبت
•  اتوکولوبوس مانول در مغولستان، چین باختری
• اتوکولوبوس مانول فروگینه در ایران، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان

خطرات و تهدیدها

• از اصلی‌ترین دشمنان این گربه می‌توان به گربه‌های دیگر، عقاب‌های بزرگ، روباه، سگ‌های اهلی و انسان‌ها با شکار بی‌رویه اشاره کرد.
• بسیاری از ساکنین محلی بر این باورند که پایکا یک آفت است آن‌ها را مسموم می‌کنند و هنگام شکار این خرگوش بی‌دم توسط گربه پالاس، سم به بدن گربه نیز نفوذ پیدا می‌کند.
• خز زیبای این گربه‌سان موجب شکار بی‌رویه آن شده است به‌طوری که وضعیت بقای آن از سال ۲۰۰۲ تا کنون، «نزدیک به خطر انقراض» بوده است.

وضعیت حفاظت گربه پالاس

گربه پالاس در طبقه (NT) IUCN و پیوست II کنوانسیون (CITES) قرار دارد و بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست گربه پالاس در زمره گونه‌های درخطر انقراض است. در حال حاضر اطلاعات جامعی از وضعیت این‌گونه در دست نیست، ولی حفاظت از محدوده‌های پراکنش آن ضروری به‌نظر می‌رسد.

 مشاهده گربه‌های پالاس در مناطق مختلف

• در سال 1385 یک گربه پالاس نسبتا جوان در منطقه بردسیر کرمان از قاچاقچیان توقیف گردید که مدتی در اداره محیط زیست کرمان نگهداری می‌شد.
• در سال 1386 عکسی از گربه پالاس در میان برف‌ها که در پارک ملی خجیر به‌وسیله دوربین تله‌ای گرفته شده بود، مشاهده گردید. 
• در سال 1387  یک قلاده گربه پالاس در نزدیکی آذرشهر واقع در دامنه‌های غربی کوه سهند زنده‌گیری شده است.
•  در سال 1394 یک قلاده گربه پالاس به‌همراه توله‌اش در پناهگاه خوش‌ییلاق شاهرود مشاهده شد.
• در آذر ماه 1394 تصویری از گربه پالاس در پارک ملی سالوک (خراسان‌شمالی) ثبت شد.
• در جریان پروژه پلنگ شمال‌شرقی ایران یکی از دوربین‌های نصب شده انجمن یوزپلنگ ایرانی در پارک ملی ساریگل (خراسان‌شمالی) پاییز ۱۳۹۴ چند تصویر از یک گربه پالاس گرفت.
•  در اسفند 1399، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان از رویت یک گونه کمیاب گربه پالاس در شعاع پنج کیلومتری تالاب بین‌المللی گاوخونی خبر داد که احتمال داده می‌شود در آنجا رها یا گرفتار شده باشد.

سخن آخر

منابع طبیعی ایران پر از شگفتی و جذابیت است اگرچه امروزه نه تنها جانوران آن در خطر انقراض قرار دارند و تعدادی نیز منقرض شده‌اند بلکه طبیعت نیز در حال نابودی است. هنوز هم دیر نشده می‌توانیم از آنچه باقی‌مانده حفاظت کنیم؛ صرف‌نظر از بلایای طبیعی بیشتر این نابودی‌ها به‌دست بشر انجام می‌گیرد، بنابراین خود بشر است که می‌تواند برای نگهداری این گنجینه تلاش کند. گربه زیبای پالاس موجود ارزشمند این طبیعت است؛ اگر تابه‌حال این گربه‌سان را از نزدیک دیده‌اید یا مطلب جدیدی در مورد آن دارید آن را با ما و همراهان همیشگی کارناوال به اشتراک بگذارید.