پرچم ایران | تاریخچه و نقش ها

یکی از ویژگی هایی که موجب تمایز کشورها از یکدیگر می شود؛ پرچم رسمی آنهاست. هر سرزمینی رنگ و لعاب ویژه ای به پرچمش داده و آن را به شیوه ای خاص آراسته است. در مجامع بین المللی به خوبی می توان رنگارنگ بودن پرچم ها را دید و تفاوت های آنها را درک کرد. 

کشورمان مانند دیگر کشورهای دنیا پرچمی دارد که در سراسر جهان به عنوان نمادی از ایران به اهتزاز در می آید. پرچم ایران در طول تاریخ تغییرات زیادی را تجربه کرده است و شکل امروزی آن ارزش‌هایی را نشان می دهد که انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر آنها به پیروزی رسیده است. یک سال از شکل گیری و تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران گذشته بود که بالاخره مشخصات تازه نقش پرچم ایران اعلام شد. طرح جدید در 15 تیر 1359 به تصویب رسید اما اعلام رسمی آن در نهم مرداد همان سال صورت گرفت.

به بهانه این اتفاق و سالگرد اعلام طرح رسمی پرچم جمهوری اسلامی ایران نگاهی داریم به این پرچم سه رنگ که با اهتزازش در هر جا ردای غرور را بر تن مان می نشاند. 

با کارناوال همراه شوید تا ببینیم چه رمز و نشانه هایی در پس پرچم سرزمین مان نهفته است و این طرح چه حرف هایی برای گفتن دارد...

روند شکل گیری پرچم جمهوری اسلامی ایران

آنچه که امروز به عنوان پرچم کشورمان می شناسیم، رنگ و طرح های بسیاری عوض کرده تا به اینجا رسیده است اما سه رنگ سبز، سفید و سرخ از زمان ناصرالدین شاه برای آن انتخاب شد و پس از آن فقط نشان میان آن تغییر کرد. در زمان پهلوی این پرچم نشان شیر و خورشید داشت که بعد پیروزی انقلاب تا مدتی به همین صورت ماند تا اینکه حضرت امام خمینی در 10 اسفند 57 در دیدار مردم قم آن را نشان شاهنشاهی دانستند که باید از همه وزارتخانه‌ها و ادارات حذف شود و به جای آن نشان اسلامی بنشیند. ایشان حتا بر علامت شیر و خورشید اسکناس ها هم خط قرمزی کشیدند و تعویض آنها را خواستار شدند.

پس از این سخنان، دولت موقت مسابقه ای عمومی برای طراحی نشان جمهوری اسلامی ترتیب داد. حمید ندیمی -گرافیست و معمار- قبل از انقلاب در جلسات دکتر شریعتی شرکت داشت و زمان تفسیر سوره حدید ایده ای در ذهنش شکل گرفت. او که علاقه به طراحی نشانی برای جهان اسلام داشت، دریافت که حکومت اسلامی سه اصل اساسی شامل کتاب، میزان و حدید دارد؛ یعنی کتاب، ترازو و آهن. به عقیده او اگر جامعه‌ای یکی از این سه اصل را نداشته باشد به رستگاری نمی رسد. 

وی هم دست به کار شد و طرحی کشید و آن را برای دفتر نخست‌وزیری که برگزارکننده مسابقه بود، ارسال کرد. طرح او را نپذیرفتند و همه به  طرح یک مشت گره کرده به همراه چند ستاره علاقه بیشتری نشان دادند. پس اولین نشان "ستاره و مشت گره‌کرده"  بود که اسکناس ها به آن مزین شدند. 

چندی بعد مرحوم هاشمی رفسنجانی در تماس با ندیمی از تصویب طرح او در شورای انقلاب خبر می دهد و می گوید که حضرت امام هم این طرح را تنفیذ کرده اند. در این میان از ندیمی می خواهند که خود روی کل پرچم کار کند. در نهایت پرچم کنونی طراحی شد و در 15 تیر 59 به تصویب رسید. اعلام رسمی پرچم نیز در چنین روزی، یعنی 9 مرداد صورت گرفت.

رنگ های به کار رفته در پرچم ایران

پرچم به ترتیب عمودی از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل شده است که هر یک پیامی در خود دارند:

رنگ سبز: به عنوان نشانه ای از آبادانی و برای انعکاس آرمان های ملت بزرگ ایران برای داشتن کشوری آباد و توسعه یافته در پرچم به کار رفته است. همچنین این رنگ تصویری از دین مبین اسلام که 99 درصد مردم به آن اعتقاد دارند را به نمایش می گذارد.

رنگ سفید: در سراسر دنیا سفید به معنای صلح است و در پرچم ایران به عنوان نمادی برای نشان دادن صلح طلبی ملت مسلمان ایران تحت تاثیر تعلیمات دین مبین اسلام به کار رفته است.

رنگ سرخ: تمثیلی از رنگ خون و به معنای ایستادگی در برابر دشمنان و دفاع از حقوق کشور و اعتقادات مردم تا پای جان است. این رنگ صلابت و پایداری ملت ایران را در برابر ستمکاران نشان می دهد.

نشانه های پرچم

در پرچم جمهوری اسلامی ایران نشانه هایی دیده می شود که هر یک معنایی خاص دارند:

عبارت مقدس لا اله الا الله

در وسط پرچم عبارت "لا اله الا الله" با رنگ قرمز نقش بسته است. این عبارت به صورت کلمه " الله " دیده می شود. آغاز و سرانجام هستی خداوند است و مبدا و هدف نهایی حکومت اسلامی نیز بر طبق عبارت (الی الله المصیر) خدا در نظر گرفته می شود. آرمان های حکومت اسلامی در سایه این عبارت مقدس معنا می یابد. در کنار این مفهوم خطوط هلالی نیز نقشی شبیه به کره زمین را ایجاد می کنند که جهانی بودن این حرکت را نشان می دهد. طراح خود بر این باور است که هلال‌ها از نقش مبارکی الهام گرفته شده اند که  حضرت محمد (ص) بارها با شمشیر به عنوان امضا بر روی شن ها می کشیدند. پنج بخش این طرح، پنج اصل دین را یادآور می شوند که عبارتند از: اصل توحید در حکم عمود دو ساقه اصلی در میان خود دارد. علاوه بر کلمه الله که در ترکیب اصلی آن دیده می شود، لا اله الا الله نیز در آن مستتر است. تقارن این آرم هم حکایت از تعادل و توازن دارد.

این عبارت شبیه گل لاله طراحی شده است گویی لاله "لا اله الا الله" در زمین "الله اکبر" روییده است و این همان پیام شهیدان اسلام است که رنگ سرخ آن از خون شهیدان سخن می گوید.

شعار الله اکبر

 به نشانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بیست و دومین روز یازدهمین ماه سال، یازده بار عبارت "الله اکبر" بر روی پرچم نقش شده است. این عبارات به صورت نواری در مرز سبز با رنگ سفید آمده و یازده بار دیگر به همین صورت در مرز رنگ سرخ و سفید تکرار شده اند. در مجموع بیست و دو "الله اکبر" بر روی پرچم دیده می شود. در نوشتن این عبارت، خط بنایی یعنی به همان شکلی که بر بالای مناره‌های مساجد نوشته می‌شود، به کار رفته است. لا به لای حروف الله اکبرهای بالایی، به رنگ سبز، و الله اکبرهای پایینی، به رنگ قرمز پر می شود و بدین صورت نوار بالایی به رنگ سبز و نوار پایینی به رنگ قرمز خودنمایی می کند.

نکته مهم این است که عبارات "الله اکبر" هیچ مرزی با رنگ سفید پرچم ندارند. حرف الف در عبارات فوقانی به رنگ سبز و در عبارات زیرین به رنگ قرمز نقش شده است؛ به طوری که یک سانتی متر از حرف الف به قسمت سفید رفته تا کوبندگی این شعار را به تصویر بکشد. این کوبندگی سعی در رساندن این مفهوم دارد که الله اکبر همچون سلاحی در دستان مردمان ایران عمل کرده و آنها را به پیروزی رسانده است.

سخن آخر

به بهانه سالگرد اعلام رسمی پرچم کشورمان نگاهی ریزبینانه به این نقش سه رنگ انداختیم، رمز و رازهایش را دانستیم و فهمیدیم که در پس این پرچم په حرف هایی نهفته است. اگر شما در این مورد اطلاعات بیشتری دارید آن را با دیگر دوستان کارناوالی تان به اشتراک بگذارید. آیا تا به حال از این نمادها در پرچم ایران خبر داشتید؟ به نظر شما جالب ترین پرچم به کدام کشور تعلق دارد؟

منتظر دیدگاه های شما عزیزان هستیم...