غواصی چیست ؟ | گردش در دنیای زیر آب

آنچه که امروز می خواهیم به آن بپردازیم، تفریحی است که شاید کمتر به آن توجه داریم؛ می خواهیم بدانیم غواصی چیست و چگونه پایش  به عنوان تفریح به اوقات فراغت مردم باز شد. این ورزش برای بسیاری جذاب است و خیلی ها دوست دارند برای یک بار هم که شده آن را امتحان کنند. بیشتر علاقه مندان به این فعالیت مدام به هزینه های بالای تجهیزات غواصی می اندیشند و مراحل سخت آموزش غواصی را به یاد می آورند و در همان ابتدا بی خیال آرزو و علاقه شان می شود. حالا کارناوال اینجاست تا به شما بگوید برای تجربه غواصی به هیچ کدام از اینها نیاز ندارید. فقط کافیست به یک سایت غواصی بروید و دل به دریا بزنید. با ما باشید تا کمی با این تفریح آشنا شویم و ببینیم چگونه می شود آن را امتحان کرد.

غواصی چیست؟

با شنیدن نام غواصی تصویر همان فردی در ذهن مان شکل می گیرد که با یک لباس یکسره و کفش های پره دار در اعماق آب به این سو و آن سو می رود. غواصی به فن شناور شدن در زیر آب گفته می شود که با وسایل تنفس مصنوعی یا بدون آنها صورت می گیرد. این کار بیشتر برای کاربردهای صنعتی، پژوهشی، و نظامی انجام می گیرد؛ اما در ورزش و تفریح نیز جای خود را دارد. امروزه سایت های بسیاری در زمینه غواصی تفریحی در مکان های توریستی فعالیت می کنند و صنعت گردشگری را رونق می بخشند. 

تجهیزات غواصی

غواصی هم مانند بسیاری از فعالیت های دیگر نیازمند تجهیزاتی است که در اینجا آنها را به شما معرفی می کنیم:

1- ماسک 

ماسک غواصی چیزی شبیه به عینک شنا با ابعاد بزرگتر است که یکی از ضروریات غواصی به شمار می رود. این ماسک، فضایی از هوا بین چشمان غواص و آب ایجاد می کند تا همه چیز با وضوح بهتری دیده شود. البته برای انواع غواصی، ماسک های مختلفی استفاده می شود.

 اسنورکلر

اسنورکلر نوعی ماسک غواصی و وسیله ای است که به شما امکان می دهد که در سطح آب، سرتان را زیر آب ببرید، به کف دریا بنگرید و نفس بکشید. این وسیله دو بخش دهانی و لوله، از بخش دهانی دم و بازدم صورت می گیرد و لوله تامین هوا از سطح را برعهده دارد. 

2- فین ها یا باله‌های غواصی

فین یا باله غواصی را می توان کفش مخصوص غواص دانست که در چند نوع از جمله کفشی و بندی و ... وجود دارند. این کفش ها به غواص امکان می دهند که سریع تر و راحت تر در آب حرکت کند.

3- وت سوت و درای سوت لباس غواصی

سوت ها لباس های محافظ غواصان هستند. این لباس ها کمک می کنند تا اثر حرارتی که بدن در معرض آن قرار می گیرد را به حداقل برسانند. این لباس ها از جراحات احتمالی بدن نیز جلوگیری می کنند. وت سوت ها آب را از خود عبور می دهند مانند لباس شنا اما درای سوت ها بدن غواص را حین کار خشک نگه می دارند. 

4- تانک هوا

هوای تنفسی برای غواصی بسیار مهم است و اگر هوس غواصی اسکوبا به سرتان بزند، باید هوا را با استفاده از تانک هوا تامین کنید.

5- رگلاتور غواصی اسکوبا

رگلاتور یا تنظیم‌کننده فشار هوای تنفسی، هوای تنفسی پر فشار درون سیلندر را آماده تنفس می کند و اجازه می دهد که هوا با فشار مناسب و به صورت یکسان به غواص برسد. دو بخش مهم در رگلاتور وجود دارد؛ گژ فشار سنج هوا که میزان فشار هوای درون سیلندر را نشان می دهد و گژ عمق سنج که عمق را مشخص می کند.

6- جلیقه کنترل شناوری BCD

جلیقه کنترل شناوری مانند لاکِ لاکپشت دریایی یا بدنه زیردریایی است. این وسیله موجب شناور شدن غواص می شود و سیلندر اسکوبا را نیز به روی خود حمل می کند. غواص با باد کردن یا خالی کردن هوای این وسیله، عمقی را که در آن حضور دارد کنترل می کند.

7- کمربند وزنه

بر اساس نوع غواصی از وزنه هایی برای دست یابی به شناوری خنثی استفاده می شود که به کمربند وزنه وصل می شوند.

8- دستکش و کلاه

برای پوشاندن دست و محافظت از آن در برابر سرما از دستکش هایی استفاده می کنند که همجنس لباس غواصی هستند و ضخامت های مختلف دارند. کلاه نیز برای محافظت سر به کار می رود و مانند دستکش باید از جنس لباس باشد و بسته به موقعیت ضخامت های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است.

8- ساعت

ساعت غواصی، ساعتی ضد فشار و ضد آب است که دو نوع آنالوگ و دیجیتال دارد.

9- چاقو

چاقو یکی از کارآمدترین وسیله ها در غواصی اسکوباست و روی بخش داخلی ساق پا یا روی بخش فوقانی بازو جای می گیرد.

10- راهنمای شناور نشانه دار

راهنمای شناور یکی از لوازم ایمنی غواصی است که موقعیت غواص را در زیر آب مشخص می کند. این وسیله نقش زیادی در جلوگیری از تصادف غواص با قایق ها دارد. در برخی کشورها استفاده از پرچم هم برای قایق های همراه غواص ضروری است. این پرچم یعنی : «من یک غواص در آب دارم».

11- چراغ قوه غواصی

چراغ قوه غواصی کمک می کند تا غواص در فضای تاریک زیر آب آنچه را که می خواهد ببیند. 

12- قطب نمای غواصی

قطب نمای غواصی برای جهت یابی در زیر آب به کار می رود. با این کار از هدر رفتن و مصرف بیش از حد گازهای تنفسی جلوگیری و کوتاه ترین مسیر انتخاب می شود. 

انوع غواصی

روش های مختلفی برای غواصی وجود دارند و همین باعث شده تا انواع متفاوت این فعالیت شکل بگیرند:

1- غواصی آزاد

این نوع غواصی در ابتدا برای جستجوی مروارید در دریا مورد استفاده قرار می گرفت و نیازمند شش های قوی است. غواص به زیر آب شیرجه می زند و تنها هوای ذخیره شده در شش هایش را در اختیار دارد.

غواصی آزاد از قدیمی ترین ورزش های آبی جهان به شمار می رود و قدمتش به 4000 سال پیش باز می گردد. امروزه غواصان با این روش به عمق 200 متری هم رفته و رکوردهایی را ثبت کرده اند. بر اساس اظهارات محققان، بدن تا تشخیص کمبود اکسیژن به صورت اتوماتیک در مصرف آن صرفه جویی می کند و همین باعث شده تا غواصان آزاد بتوانند در دنیای زیر آب مدت زمان بیشتری را دوام بیاورند.

تجهیزات: یک جفت باله‌ غواصی (فین)، ماسک غواصی و لوله تنفس بر سطح آب (اسنورکل)

2- غواصی اسکوبا

غواصی اسکوبا به غواصی با تجهیزات تنفسی گفته می شود که در آن غواص با سیلندر دارای هوای فشرده تنفسی به زیر آب می رود. این نوع غواصی خود بر دو نوع است:

غواصی اسکوبا مدار باز

در اسکوبای مدار باز از نوعی سیستم های تنفسی استفاده می شود که بازدم غواص را درون آب تخلیه می کنند.

غواصی اسکوبا مداربسته

در این نوع غواصی سیستم های تنفسی مداربسته به کار می آیند. این سیستم ها قابلیت پالایش بازدم غواص را دارند و پس از حذف دی اکسید کربن و افزودن اکسیژن، آن را آماده تنفس می کنند.

2- غواصی با تغذیه از سطح

غواصی با تغذیه از سطح، بیشتر در غواصی های صنعتی کاربرد دارد. در این نوع غواصی از شلنگی به نام بند ناف استفاده می کنند و از طریق آن هوا را از سطح به غواص انتقال می دهند. در این زمان یک کشتی پشتیبان غواصی و گاهی اوقات، به‌طور غیر مستقیم یک اتاقک زیرآبی کنترل این شلنگ و هوای آن را بر عهده دارد. غواصان تغذیه از سطح کلاه یا ماسک های غواصی مخصوصی را استفاده می کنند که صورت را کاملا می پوشانند. 

اسنوبا (Snuba) یا هوکا (Hooka) جایگزینی برای غواصی تغذیه از سطح هستند که در آنها تامین هوای تنفسی غواص از طریق شلنگ از یک سیلندر کوچک یا کمپرسور از سطح آب صورت می گیرد. کارهای سبک از جمله تمیز کردن بدنه شناورها با این نوع غواصی صورت می گیرد و  فعالیتی توریستی برای کسانی است که گواهینامه غواصی ندارند.

3- غواصی اشباع

غواصی اشباع به غواصان صنعتی این امکان را می دهد که به مدت چند روز یا چند هفته در عمق بمانند. این نوع غواصی اجازه کار بیشتر اقتصادی را در امنیت بالاتری می دهد. پس از اتمام کار در آب، غواصان را به زیستگاه خشک و تحت فشار زیر آب یا محفظه‌های فشار بر روی عرشه یا سکوهای پشتیبانی منتقل می کنند تا به استراحت بپردازند. در مواردی هم آنها را به زنگ غواصی انتقال می دهند. بعد از این نوع غواصی مدتی طول می کشد تا غواص به حالت عادی برگردد و فشار از رویش برداشته شود.

4- غواصی با زهپاد

زیردریایی هدایت‌پذیر از دور (زهپاد) یا چشم دریا وسیله ای است که به عمق آب فرستاده می شود و از دور آن را کنترل می کنند تا عملیات مورد نظر را انجام دهد. البته ساخت این وسیله بسیار پرهزینه است اما برای عملیات اکتشاف و زمان هایی که رفتن غواص به اعماق آب خطرناک است، کاربرد زیادی دارد.

تاریخچه غواصی در ایران

در جنوب ایران به غواصی صیف و صیافی گفته می شود و قدمت آن به قرن ها پیش از میلاد باز می گردد. در دوران خشایارشا بیرون کشیدن صندوقچه‌های طلا و جواهرات کشتی‌های غرق شده‌ بر عهده غواصان بود. آثار مکشوفه از حفاری های باستان شناسی نشان می دهند که ایرانیان از پیشگامان پایه‌گذاری صید و پرورش مروارید بوده اند.

آپولونیوس -فیلسوف یونانی- در نوشته هایش اشاره دارد که غواصان دریای پارس با ظرف کوچکی حاوی گیاهی خوشبو و تهییج‌کننده به سمت صدف می رفتند و کاری می کردند که گشوده شود. سپس مایه موجود در آن را با شاخه ای توخالی می کشیدند و در ظرف آهنی می ریختند.  

بر اساس اسناد، در آن دوران غواصی آزاد انجام می گرفت؛ روشی که هنوز هم  در پاره‌ای از جزایر خلیج فارس چون لاوان و کیش و قشم کاربرد دارد.

آموزش غواصی در ایران

رشته غواصی رشته ای پرمخاطره به حساب می آید چرا که برای انجام آن باید از خشکی دور شد. مدارس غواصی بهترین مکان ها برای یادگیری این ورزش هستند که تعدادی از آنها در جنوب ایران و در سواحل خلیج فارس فعالیت می کنند.

غواصی تفریحی در ایران

شاید بارها دل تان خواسته تا مانند یک غواص دل به دریا بزنید و جانداران را ببینید. باید به شما بگوییم که می توانید این فعالیت را با نظارت حرفه ای ها و به صورت تفریحی انجام دهید و نگران هیچ چیز نباشید. برای غواصی تفریحی:

• یک فرد حرفه ای همراه شما به زیر آب می آید.
• نیازی به بلد بودن شنا نیست.
• همه اعم از مرد و زن می توانند این تفریح را امتحان کنند.
• محدودیت سنی آن چنانی وجود ندارد از کودک 5 ساله تا سالمندان در صورت نداشتن مشکل می توانند این فعالیت را امتحان کنند.
• نیاز به تجهیزات ندارید و هر آنچه لازم است توسط مراکز تفریحی در اختیارتان قرار می گیرد.
• باید مشکلات قلبی، فشار خون، مشکلات تنفسی، افت قند، سابقه شکستگی، مشکلات استخوانی، مشکلات مفاصل و  ... را به مسئول مربوطه اطلاع دهید تا در مورد فرستادن یا نفرستادن شما به زیر آب تصمیم بگیرد.
• آموزش هایی برای برقراری ارتباط به شما داده می شود. حرکات دست تعریف شده ای که موقعیت های مختلف را بیان می کنند.

کلوپ غواصی تفریحی 

غواصی نیاز به دریا و آب دارد و به همین دلیل مراکز ارائه دهنده غواصی تفریحی در سواحل دریا واقع شده اند. کلوپ های آبی جزایر قشم، کیش و هرمز می توانند این تجربه را در میان آب های خلیج فارس برای تان رقم بزنند.

تاریخچه غواصی

شاید شما هم از خود پرسیده باشید که غواصی از کجا آمده و چه شد که بشر به این کار اندیشید؟ خوب است بدانید نیاز بشر به رهبری نظامی، انجام خدمات زیرآبی، تجارت زیرآبی و گسترش دروازه های دانش از طریق جستجو و کشف رازها باعث شد تا به غواصی روی بیاورد. هنوز مشخص نیست که چه زمانی بشر متوجه شد که می تواند مدتی را در زیر آب بگذراند و نفسش را نگه دارد؛ اما بیش از 5000 سال پیش بود که غواصی به عنوان یک حرفه مورد استفاده قرار گرفت.

 آغاز راه

غواصان اولیه به نیت صید غذا، اسفنج، مرجان و مروارید در آب‌های کم عمق به این فعالیت می پرداختند. داستانی به نقل از  هردوت -مورخ یونانی- وجود دارد که از غواصی به نام سیلیس (Scyllis) سخن می گوید. این غواص در پنج قرن قبل از میلاد مسیح برای خشایارشاه، پادشاه ایران کار می کرد و به جستجوی گنج های غرق شده مشغول بود. از جمله کارهای غواصان در آن زمان می توان به این موارد اشاره کرد: بریدن لنگر کشتی‌های دشمن به منظور رها شدن آنها به روی آب، سوراخ کردن ته کشتی دشمن و ساختن تدارکات دفاعی در بندرگاه ها و از بین بردن تخریب تدارکات دفاعی دشمن.

در تاریخ آمده است که الکساندرکبیر در سال ۳۲۲ قبل از میلاد، در لنگرگاه شهر تایر (Tyre)، لبنان کنونی غواصانی را برای تخریب موانع دشمن در این لنگرگاه به زیرآب می فرستاد و خود نیز به پیشرفت کار آنها نظارت داشت. بعضی غواصان، صنعت خدمات زیرآبی را در اطراف بندرهای کشتی‌رانی در سواحل دریای مدیترانه شرقی ایجاد کردند و در یک قرن قبل از میلاد دستمزدی برای خدمات زیرآبی در نظر گرفتند؛ هر چه غواصان به عمق بیشتری می رفتند، پول بیشتری می گرفتند.

غواصان از بچگی تحت آموزش های ویژه قرار می گرفتند تا گنجایش شُش های شان افزایش یابد و ترس شان از بین برود. آنها پس از حبس کردن نفس شان، یک سنگ مسطح یا وزنه را به خود می بستند و به زیر آب می رفتند. طنابی به دور کمر غواص بسته می شد تا محافظ او  بتواند با کمک طناب غواص را با هر آنچه همراهش است به سطح آب بکشد. این همه کار برای 1 تا 2 دقیقه غواصی در عوق 2.5 تا 3 متری صورت می گرفت. 

پیشرفت های اولیه

کم کم نیاز به ابزاری که بتواند هوا را در زیر آب برای غواصان تامین کند احساس شد. استفاده از نی های تو خالی و لوله هایی که سرشان از سطح آب بیرون می ماند، نخستین تلاش بشر در این زمینه بود. افراد با استفاده از این وسیله مدت بیشتری را زیر آب می ماندند؛ اما نمی توانستند کارشان را به خوبی انجام دهند.  

به طور منطقی غواص برای رفتن به عمق بیشتر ، نیاز به لوله بلندتری دارد؛ اما وزن آب را هم باید در نظر گرفت. چون وزن آب در عمق زیاد نیروی زیادی به سینه غواص وارد می کند که تنفس را با مشکل مواجه می سازد. برای غلبه بر این فشار طرح های متعددی ارائه شده که هیچ یک موفق نبوده اند. در یک کتیبه آشوری متعلق به ۹ قرن قبل از میلاد مسیح، یک غواص دیده می شود که پوست باد کرده حیوانات را به‌ عنوان مخزن هوا در آب مورد استفاده می دهد. احتمالا این وسیله برای کسانی بوده که می خواستند روی آب شناور بمانند و شنا یاد بگیرند زیرا عملا بردن پوست حیوانات به عمق آب امری غیر ممکن محسوب می شود.  

در اواخر قرون وسطی یک سیستم غواصی قابل اجرا شکل گرفت. در سال ۱۲۴۰ راجر بیکن (Roger Bacon) -کشیش و فیلسوف انگلیسی- از ابزارهایی نام می برد که انسان با آنها در کف دریا و یا مسیر رودخانه‌ها قدم می زند. نویسندگان دیگری در قرون ۱۷ و ۱۶  با توصیف یک دستگاه،  از پیشرفت غواصی می گویند.

موفقیت های اولیه

در میان سال های ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ وسیله ای به نام زنگ غواصی (Divingbell) روی کار آمد که غواصان با آن، ساعت ها زیر آب می ماندند. ظاهر این وسیله شبیه یک زنگ بود که ته آن بازویی به شکل یک محفظه وسیع و قوی قرار داشت. وزن این وسیله زیاد بود و به داخل آب می رفت و به اندازه چندین ساعت هوا داشت.

اصول کار زنگ غواصی شبیه فرو کردن یک لیوان وارونه داخل آب بود و ذخیره ای از هوا داخل لیوان یا زنگ غواصی می ماند. زنگ‌های غواصی با یک کابل به کشتی متصل می شدند و تنها با حرکت کشتی در سطح آب به حرکت در می آمدند؛ بنابراین قدرت مانور آنها کم بود. غواص در زنگ می ماند و پس از حبس هوا برای مدت کوتاهی از آن خارج می شدند. زنگ غواصی برای اولین بار در سال ۱۵۳۱ مورد استفاده علمی قرار گرفت و تا سال ها استفاده از آن رواج داشت. در سال ۱۶۸۰ یک ماجراجو به نام ویلیام فیپس (William Phipps) برای پیدا کردن گنجی ارزشمند تکنیک زنگ غواصی را تغییر داد. در این زمان هوا در یک سری سطل های وارونه و سنگین ذخیره می شد. 

‏پیشرفت های بعدی

هوای محدود درون زنگ موجب تفکر بشر برای ابداع روش های گوناگون شد. در نهایت در سال1650 تلمبه های تغذیه از سطح مورد استفاده قرار گرفتند. این وسایل  به صورت دمنده ای ساده عمل می کردند و هوای سطح را به درون زنگ غواصی می فرستادند. با بیشتر شدن زمان ماندن در آب، غواصان بیمار شدند و رابرت بویل در سال 1667 حباب های نیتروژن را به عنوان عامل این بیماری ها معرفی کرد.  این نخستین بار رویارویی بشر با بیماری فشار به شمار می رفت. در سال 1776 ‏ساخت نخستین زیر دریایی بشر کلید خورد و حاصل آن یک زیردریایی چوبی و بدون نیروی محرک بود که حمله زیرآبی غواصان به مواضع دشمن با آن ممکن می شد.

"چارلز آنتونی" و "جان دین" کسانی بودند که در سال 1826 برای نخستین بار از کلاه خود غواصی استفاده کردند. هوای تنفسی غواص با استفاده از تلمبه و شلنگ، از سطح به داخل کلاه خود می رسید. "آگوستوس سبیل " در سال 1837 پس از تلاش های بسیار موفق شد تا کلاه خود غواصی را با اولین لباس غواصی ترکیب کند و تحولی را در این فعالیت به وجود آورد. او این لباس را واتر تایت نام نهاد.

نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا، اولین مرکز آموزش غواصی را در سال 1833 ایجاد کرد. پس از گذشت مدتی " بنوت ریکویرل "و "آگوستو دینرو " نخستین مخزن هوای زیر آبی را اختراع کردند؛ مخزنی بسیار ساده از تانکی فولادی که هوای درون آن از سطح تامین می شد.

این مخزن یک نوع دهنی بسیار ساده به عنوان مجرای تنفسی داشت که به غواص قدرت مانور می داد. غواص پس از پر شدن تانک، شلنگ تغذیه از سطح را از تانک جدا می کرد و مشغول غواصی می شد. با تمام شدن هوا، تانک را با اتصال شلنگ به مخزن مجددا پر می کردند. 

سال 1966 در دنیای غواصی شهرت خاصی دارد. این سال آغاز شکل گیری دیدگاهی تازه نسبت به دنیای زیر آب و چگونگی آموختن هنر غواصی بود. در ادامه مسیر پیشرفت غواصی، با شکل گیری انجمن مربیان حرفه ای غواصی PADI تحولی در این رشته پدید آمد و غواصی شکل کنونی را به خود گرفت.

سخن آخر

غواصی تفریحی، فعالیتی متفاوت است که خاطره ای خوش در ذهن تان حک می کند. اگر راهی سواحل جنوب ایران شدید حتما سری به مراکز ویژه این کار بزنید و از بودن در اعماق آب لذت ببرید.

اگر تا به حال این تفریح را امتحان کرده اید، تجربه خود را با ما و دیگر دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید.

به نظر شما غواصی تفریحی بهتر است یا دیگر فعالیت های آبی؟

منتظر دیدگاه های تان هستیم.