تصاویر کهکشان ها | سفر به ماورای زمین

از سالیان بسیار دور آنچه در کیلومترها بالاتر از کره‌ی خاکی و در آسمان ها در حال وقوع بود، توجه بسیاری از انسان ها را به خود جلب می کرد. ساکنان زمین برای ساعت ها به بالای سرشان و پهنه ی آسمان خیره می شدند و اتفاقاتی که مشاهده می کردند را مانند داستانی برای دیگران بازگو می نمودند. اسم‌هایی که از آن روزگار به روی بسیاری از ستاره ها و صورت های فلکی باقی مانده، خود جلوه‌گر داستان سرایی ها و قصه گویی های مردم خوش ذوق آن زمان است.

با کشف تلسکوپ این داستان ها شور تازه ای به خود گرفتند و بیشتر به وقایع علمی بدل شدند. با پرتاب اولین ماهواره ی فضایی به نام اسپوتنیک-1 (Sputnik1) توسط اتحاد جماهیر شوروی، فضا و فضاشناسی چهره ی تازه ای پیدا کرد و دریچه هایی را به سوی کشف تازه ها گشود. سفر کردن به این دنیای فرازمینی دیگر شبیه یک رویا نبود بلکه در برنامه های آینده‌ی همه‌ی کشورها قرار گرفت. دولت آمریکا سازمانی را به نام ناسا (NASA) در ژوئیه ی 1958 بنیان گذاری کرد و یازده سال پس از آن اولین نفر از زمین یعنی نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong) به روی کره ی ماه قدم نهاد. از آن دوران تا کنون سرعت پیشرفت فناوری بسیار چشمگیر بوده است؛ ماهواره های بسیاری در کهکشان ها فرود آمده و همینطور انسان های بی‌شماری به فضا سفر کرده‌اند. 

همه روزه بشریت پاسخ های بیشتری برای معماهای هزارساله اش پیدا می کند و بیشتر پرده از رمز و راز فضای اطرافمان بر می‌دارد. در این میان، تصاویری که از کهکشان های مختلف و بسیار دور به وسیله ی ماهواره ها و تلسکوپ ها منتشر می‌شوند، کمک شایانی به کشف حقایق درباره‌ی فضا کرده است.

امروز می‌خواهیم به بعضی از این تصاویر نگاهی بیاندازیم که با استفاده از دو تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope) و پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-ray Observatory) به ثبت رسیده و توسط ناسا منتشر شده اند. سحابی‌ها، سیاه چاله‌ها، صور فلکی و ... را از نظر می گذرانیم و بیشتر با معنا و مفهومشان آشنا می‌شویم و فاصله ای که این پدیده های شگفت انگیز با زمین دارند را نیز بررسی می کنیم. بد نیست بدانید که در اندازه گیری فاصله‌ی اجرام آسمانی از زمین از مفهوم سال نوری استفاده می‌شود و فاصله ی سال نوری به معنای مقدار زمانی است که طول می کشد تا نور یک مسافت مشخص را طی کند. 

برای دقایقی همراهمان شوید چرا که تصاویر شگفت انگیز بسیاری در کارناوال چشم انتظارمان هستند...

1- مهد ستاره نو | هشت هزار سال نوری 

تصویر پیش رویتان از یک سحابی به ثبت رسیده است. سحابی‌ها ابرهایی از غبار و گاز هستند که از انفجار یک ستاره باقی مانده‌اند و گونه‌های مختلفی دارند. به عنوان مثال این تصویر متعلق به گونه‌ی خاصِ سحابی گسیلشی است؛ یعنی جایی که می تواند مهد تولد ستاره‌ی دیگری باشد. نام این سحابی گسیلشی، سحابی حبابی (Bubble Nebula) است و در فاصله ی هشت هزار سال نوری از کره ی زمین، قرار گرفته است. 

2- ابر سیاه چاله ها | در میان کهکشان راه شیری

دانشمندان معتقدند که در دل هر کهکشانی، حداقل یک سیاه چاله‌ی ابَر جرم وجود دارد. سیاه چاله‌ای که در کهکشان ما قرار گرفته، همان نقطه‌ی روشن و سفید در سمت راست تصویر است و نامش را کمان ای* (Sagittarius A*) گذاشته‌اند.

به طور کلی سیاه چاله، منطقه ای با گرانش بسیار بالاست که هیچ نیرویی، هرچند قدرتمند، نمی تواند از فضای گرانشی آن رها شود. 

3- ستارگان بی قید به گروه | صورت فلکی عقرب

تصویر متعلق به پیسمیس ۲۴–۱ (Pismis 24)، بخشی از یک خوشه ی ستاره ای باز در سحابی جنگ و صلح یا ان‌جی‌سی ۶۳۵۷ می باشد. خوشه ی ستاره ای باز، مجموعه ای از صد ستاره یا بیشتر است که نیروی گرانشی کمی نسبت به هم دارند و با گذر زمان از یکدیگر فاصله می گیرند. لازم به ذکر است که پیسمیس ۲۴–۱ و سحابی جنگ و صلح در بسترِ صورت فلکی عقرب قرار گرفته اند. 

4- دوشاخک | 62 میلیون سال نوری

دو شاخک، نامی است که بر زوج کهکشانِ ان‌جی‌سی ۴۰۳۸ و ان‌جی‌سی ۴۰۳۹ گذاشته اند. هر دوی این کهکشان ها در صورت فلکی کلاغ قرار گرفته و با کره‌ی خاکی، شصت و دو میلیون سال نوری فاصله دارند. 

شاید برایتان جالب باشد که بدانید آنچه در این تصویر می بینید، فرآیند ستاره افشانی است که در اثر بر هم کنش این دو کهکشان ( تاثیر متقابل آنها) به وقوع می پیوندد و این بدان معناست که سرعت تولید ستاره ی این دو کهکشان از حد معمول بیشتر است. البته برهم کنش دو کهکشان، تنها یکی از دلایل وقوع ستاره افشانی است و عوامل دیگری نیز می توانند بر این فرآیند تاثیر بگذارند.

5- مشتری | بزرگترین سیاره منظومه شمسی

سیاره مشتری یا هرمز، بزرگترین سیاره ی منظومه‌ی شمسی است و با وجود لکه ی بزرگ قرمز رنگ بر روی سطحش شناخته می شود. شاید برایتان جالب باشد که لکه ی روی سیاره ی مشتری، تقریبا 1.3 برابر بزرگتر از سیاره زمین است!

6- کهکشان کوتوله | در نزدیکی راه شیری

ان جی سی 602 (NGC 602)، یک خوشه‌ی باز در کهکشان ابر ماژلانی کوچک (Small Magellanic Cloud) است. ابر ماژلانی کوچک، از نزدیک ترین کهکشان ها به راه شیری می باشد که می‌توان در نزدیکی خط استوا آن را به تماشا نشست. البته این کهکشان را جزو کهکشان‌های کوتوله (Dwarf galaxy) می‌دانند، چرا که تنها چند صد میلیون ستاره را در خود جای داده است.

7- سحابی شاه تخته | 7500 سال نوری 

سحابی شاه تخته یا سحابی سوراخ کلید (Carina Nebula) در صورت فلکی شاه تخته قرار گرفته است و شاید برایتان جالب باشد که بدانید ستاره ی سهیل نیز در همین صورت فلکی قرار دارد. 

در تصویر پیش رو، محیط میان ستاره ای نیز دیده می شود که به طور رسمی آن را ستون سرد ملکولی (cold molecular pillars) می نامند اما خرطوم نارنجی فیل، نام ساده تر آن است.

8- کهکشان های مارپیچی | 55 میلیون سال نوری

هر دوی این کهکشان های مارپیچی، در فاصله ی پنجاه و پنج میلیون سال نوری کره ی زمین و در خوشه‌ی دوشیزه (Virgo Cluster) قرار گرفته اند. این خوشه، گونه ای خوشه ی کهکشانی است که از بزرگترین اجرام آسمانی به شمار می آیند و میلیاردها ستاره، گاز داغ میان کهکشانی و ماده ی تاریک را در خود جای داده‌اند. بخشی از خوشه‌ی دوشیزه در صورت فلکی گیسو و بخش دیگر آن در صورت فلکی دوشیزه قرار دارد. کهکشان ان جی سی 4302 در سمت چپ تصویر، تنها کمی از کهکشان راه شیری کوچکتر است.

10- یک باقی مانده دیگر از سوپرنوا | 1470 سال نوری

سحابی پرده (Veil Nebula) رشته ای از گازهای داغ و غبار است که بر اثر سوپرنوا (supernova) یا ابرنواختر در حدود ده هزار سال پیش شکل گرفته است. پدیده ی سوپرنوا، به انفجار پرجرم ترین ستاره های جهان تعلق می‌گیرد و این سحابی، حاصل انفجار یکی از این ستاره ها در سالیان بسیار دور می باشد.

11- تولد یک ستاره 

در پیش رویمان، تصویر صورت فلکی ماکیان (Cygnus constellation) به چشم می خورد که مانند قویی از شمال کهکشان راه شیری به سمت جنوب پر کشیده است. همانطور که در تصویر دیده می شود، در دل این صورت فلکی، ستاره ی تازه ای به نام  S106 IR در حال تولد می باشد.

12- سحابی خرچنگ | 6500 سال نوری

تصویر پیش رویتان به وسیله‌ی تلسکوپ فضایی هابل به ثبت رسیده است و تا به امروز، کامل ترین عکس از سحابی خرچنگ می باشد. ستاره شناسان معتقدند که این سحابی از یک سوپرنوا یا ابرنواختر از ستاره ی 1054 A.D باقی مانده است.

13- سحابی چشم گربه‌ای | 3000 سال نوری 

سحابی چشم گربه ای (Cat's Eye Nebula)، یکی از سحابی های گسیلشی می باشد که در زیر شاخه‌ی سحابی های سیاره‌نما نیز قرار دارد. ستاره ای که در میانه ی سحابی مشاهده می کنید توسط یک ابرِ گازی داغ و فشرده احاطه شده است. 

شاید برایتان جالب باشد که سحابی های سیاره نما، ابر گازی در حال گسترش و به شکل حلقه هستند که در اطراف ستاره های پا به سن گذاشته شکل می گیرند. گفته می شود که با گذشت یک بیلیون سال دیگر، خورشید نیز در چنین شرایطی قرار خواهد گرفت. 

سخن آخر 

این بار به فراتر از کره ی خاکی سفر کردیم و دنیای بسیار گسترده‌تری را از نظر گذراندیم. در سفرهای آینده، با تصاویر بیشتری از فضا باز خواهیم گشت. نظرتان درباره ی این عکس ها چه بود؟

آیا عظمت و شکوهی این چنینی را در فضا تصور می کردید؟

کدامیک از تصاویر امروز بیشتر شما را شگفت زده کرد؟

نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.