معرفی پوشاک هندی | رنگارنگ ترین لباس دنیا

بارها و بارها با هم به هندوستان سفر کردیم و برایتان از جاذبه ها و دیدنی های زیبای این سرزمین گفتیم؛ سرزمینی که در آن مردمانی با هزاران ملیت و فرهنگ مختلف به صلح در کنار هم زندگی می کنند...

نام فرهنگ هند که به میان می آید به سرعت یاد غذاهای تند و تیز و لباس های رنگارنگ ساکنان این دیار می‌افتیم. همه می دانیم که هند زادگاه طعم دهنده ها، خوراکی های خیابانی و مردمان هزار ملیتی است، کشوری شلوغ که همه جای آن سر و صداهای مختلف به گوش می رسد اما از جالب ترین نکاتی که در سفر به هند به نظر هر مسافری می آید نوع پوشش هندی هاست که آن قدر خاص و منحصر به فرد است که با استقبال زیادی در میان غیر هندی ها نیز رو به رو شده.

در سفر به هند همیشه پیشنهاد می شود به عنوان سوغات لباس هم تهیه کنیم چون بدون شک پوشاک هندی با این رنگ و لعاب در هیچ جای دنیا پیدا نمی شود.

اما در میان این همه لباس رنگارنگ چه پوشاکی بخریم؟ چند نوع لباس هندی داریم؟ اصلا تا حالا به این موضوع که چرا هندی ها اینگونه لباس می پوشند فکر کرده اید؟

با کارناوال همراه باشید تا کاملا با پوشاک در هند و انواع و اقسام آن آشنا شویم.

معرفی پوشاک سنتی هند

وقتی درباره ی پوشاک هندی و معرفی آن صحبت می کنیم منظور همان لباس های سنتی است و به این موضوع که دنیای مدرن امروزی لباس های هندی ها را هم دست خوش تغییر کرده کاری نداریم و در آخر بحث به این موضوع هم خواهیم پرداخت.

هند از جمله کشورهای مهم دنیاست که همیشه نامش را در کتاب های تاریخ به عنوان یکی از ابر قدرت های جهان، از لحاظ صنعت و تجارت دیده ایم. اگر در صفحات تاریخ در جستجوی لباس هندی ها باشیم خواهیم دید که سبک لباس پوشیدن مردمان هند همیشه منحصر به فرد و خاص بوده است. اگر اینجا بخواهیم از تاریخ لباس و پوشاک در هند بگوییم باید چندین ساعت صرف خواندن کنید، پس پیش از پرداختن به این موضوع که سبک لباس های هندی از کجا آمده و از چه زمانی به شکل امروزی در آمده است، بپردازیم، در ابتدا به معرفی انواع و اقسام پوشاک در هند خواهیم پرداخت.

به صورت کلی لباس های هندی را به دو بخش پوشاک زنانه و پوشاک مردانه تقسیم کرده ایم. همچنان با ما باشید تا با انواع و اقسام لباس های هندی ها آشنا شویم.

*پوشاک زنانه

لباس های بانوان در هندوستان طیف گسترده ای دارد و با توجه به فرهنگ محله، آب و هوا و مذهب تغییر می کنند. ما اغلب تنها نوع لباس ساری را می شناسیم زیرا از خاص ترین و با شکوه ترین نوع پوشاک بانوان در هند است و نظیر آن در هیچ جای دنیا وجود ندارد. هر جای دیگر هم که ساری مرسوم باشد علتش، تلفیق فرهنگی مردمان آن دیار با هندی هاست.

برای زنان هندی مهم نیست که در روستا هستند یا شهرهای بزرگ، آن ها با تمام وجود سعی می کنند فرهنگ پوشاکشان را حفظ نمایند و از لباس های سنتی استفاده نمایند مگر آن که این لباس های پر زرق و برق مانع کار و فعالیت هایشان شود، حتی در این صورت هم باز ترجیح می دهند لباس هایی بپوشند که طرح و رنگی خاص و سنتی داشته باشد.

لباس بانوان هندوستان همیشه به همراه زیورآلات بزرگ و کوچک و در طرح و رنگ های مختلف، استفاده می شود که همین نکته هم ظاهر زنان این دیار را منحصر به فرد می کند.

پوشاک زیبا و باشکوه بانوان هندی همانطور که گفتیم بسیار متنوع است و با توجه به محل زندگی تغییر می کند، پس در ادامه به نوع لباس آن ها در مناطق مختلف این سرزمین می پردازیم.

- معرفی انواع لباس بانوان هندی

به طور کلی می توان گفت که مناطق شمالی هند، مکان هایی مثل دهلی نو، پنجاب، لکهنو و... سبک لباس بانوانشان تقریبا شبیه به هم است. همچنین در بمبئی و دیگر مکان ها نیز می توان در لباس بانوان هندی هم اشتراکاتی یافت. بمبئی این روزها پایتخت مد و فشن است و در آن انواع و اقسام لباس های هندی و لباس هایی که به طور تلفیقی از سبک هندی و غربی در آن ها استفاده شده را می بینید.

بمبئی نیز در تقسیم بندی پوشش زنان هندی در قسمت جنوبی دسته بندی می شود. اغلب هندی ها در این شهر سعی می کنند تا جایی که می توانند از ساری استفاده کنند تا نشان دهند یک هندی اصیل هستند. حتی کودکان و نوجوانان هم ساری می پوشند اما به مرور به دلیل این که پیچیدن مقدار زیادی پارچه دور بدن، بانوان شاغل را کلافه می کرد، در کلان شهرهایی مثل بمبئی، ساری شکلی تازه به خود گرفته و مدرنیزه شده و در آن تنها از یک یا دو لایه پارچه ی نازک استفاده می شود و آن را اکثرا با شلوار می پوشند.

مردمان این مکان ها که نمی توانند همیشه از دامن های تنگ و بلند استفاده کنند سعی دارند با استفاده ی هرچه بیشتر از انواع زیورآلات، بخصوص طلا نشان دهند که هنوز یک هندی با اصالت هستند.

هرچه از شهرها دور شده و به روستاها می رسیم دامن ها بلندتر می شوند و دختران مجرد از ساری هایی دو تکه با دامن های بلند استفاده کرده و بانوان مسن تر از لباس های ساده تر و پوشیده تر.

در ادامه به انواع و اجزای لباس هندی بانوان اشاره خواهیم پرداخت...

1- ساری

ساری (sari) نام معروف ترین و پر استفاده ترین لباس بانوان در هند است، به دلیل زیبایی این نوع پوشاک، آن را در دیگر مناطق هند هم می بینیم و به عبارتی لباس ملی هندوستان به حساب می آید اما به طور خاص و اصالتا مربوط به مناطق شمالی و شرقی هند است.

در ساری یا شری پارچه ی زیادی به کار می رود. مثلا یک لباس ساری از پارچه هایی به طول 5 تا 9 متر و عرض 1 یا 2 متر استفاده می گردد، جالب اینجاست که با این مقدار پارچه می تواند 4 تا 5 لباس معمولی دوخت.

ساری در حقیقت پارچه ای زیبا و رنگارنگ است که به سبکی خاص دور بدن پیچیده می شود تا گردن فرد نیز ادامه می یابد و حتی گاهی قسمتی از پارچه برای قرار گرفتن روی سر نیز کنار گذاشته می شود تا موی سر را هم بپوشاند.

برای پوشیدن ساری باید در قسمت بالاتنه، لباسی آستین کوتاه پوشید و سپس ساری را به تن کرد تا لباس پوششی کامل را برای بانوان به ارمغان آورد. البته این روزها قسمت بالاتنه ی ساری نیز قسمتی از همین لباس محسوب شده و به عنوان قسمتی از ساری به فروش می رسد اما در قدیم این دو قسمت جدا بودند.

جالب است بدانید که پوشیدن ساری در هند به معنای فضل و بخشش آن فرد است، یعنی نوع پوشش باید ارتباط مستقیمی با خلق و خوی فردی که آن را می پوشد داشته باشد. حدودا 80 روش برای بستن پارچه ی لباس ساری و پوشیدن این نوع لباس وجود دارد که فرهنگ شناسان توانسته اند آن ها را از یکدیگر تمایز دهند. 

در گذر زمان بنابر نوع استفاده ی بانوان از ساری شکل های جدیدی از آن ابداع می شود برای مثال برخی از آن ها، دامن هایی تا نوک انگشتان دارند و برخی دیگر تا زانو و یا حتی بالاتر که حرکت در آن ها آسان باشد.

شانتال بولانگر، انسان شناس فرهنگی اهل فرانسه، ساری را به چند دسته ی اصلی تقسیم بندی نمود که به اختصار به آن ها اشاره می کنیم:

ساری نیوی: در این نوع، پارچه از بین دو پای بانو عبور داده می شود تا حرکت را برای زنان هندی آسان تر نماید.

ساری بنگالی: پوشیدن این نوع ساری آسان و به راحتی پوشیدن کت و شلوار است. در این سبک تکیه ی لباس روی کمر فرد است و وزن پارچه روی کمر میافتد و این ساری دنباله ای شُل و طولانی دارد که اغلب سمت چپ بدن قرار می گیرد.

سبک گجراتی، راجستان یا پاکستانی: این سبک بی شباهت به سبک نیوی نیست، یعنی تریبا همان ساری نیوی است اما قسمت پائین آن دامن نیست بلکه شواری از جنس پارچه های شل و به صورت گشاد دارد.

سبک نپالی: تفاوت این سبک با دیگر ساری ها در بلوز آن می باشد که سبکی سنتی و جالب دارد.

سبک کوداکو: این نوع ساریِ دنباله اغلب سبز رنگ دارد و انتهای آن به خود لباس وصل می شود و همین نکته آن را با دیگر ساری ها متمایز می نماید.

Gobbe Seere: در این سبک ساری از گل های پارچه ای به وفور استفاده شده، همچنین برای اثبات پارچه روی بدن از گره استفاده می گردد.

آسامسی: این ساری شباهت زیادی به چادر مسلمانان دارد البته چادرهایی که برایش آستین دوخته می شود.

مانیپوری: ساری نوع مانپوری به سه قسمت مجزا تقسیم می شود و همین نکته باعث آسان تر شدن پوشیدنش می گردد.

خسی (Khasi) یا جنسم (Jainsem): در این ساری پارچه به صورت استوانه ای دوخته می شود.

سبک مالایایی: این ساری دو قسمتی است و باید از پارچه های پنبه ای در آن استفاده شود.

سبک قبیله ای: تاکید در این سبک بر روی این موضوع است که ساری هر طوری که بانو مایل است دوخته می شود اما حتما باید قسمت قفسه سینه پوشانده شود.

سبک کونبی یا دنتیلی: این سبک ساری به وسیله ی مهاجرانی که به هند رفته اند ابداع شده و در آن پارچه به هر صورتی که پوشنده علاقمند باشد پیچیده می شود.

2- چولی

چولی لباسی است که در ساری قسمت بالایی بدن را پوشش می دهد و در  هند، پاکستان، سریلانکا، بنگلادش، جنوب نپال از آن استفاده می کنند. خیاطان تلاش می کنند چولی را به بهترین و فاخرترین روش ممکن بدوزند تا جلوه ی ساری را زیاد کند.

3- لنگا  یا  لهنگا 

لنگا (Lehenga) نوعی دامن بسیار بلند است که در ناحیه ی کمر ضخامت بیشتری دارد و کمر و پاها را از دیده شدن و سرما حفاظت می کند. این نوع دامن را در هند و پاکستان در رنگ و طرح های بسیار مختلف خواهید یافت.

4- دوپتا

دوپتا (dupatta) نوعی شال است که کاربردی تزئنی پیدا کرده و در اغلب کشورهای آسیای شرقی دیده می شود. هندی ها دوپاتا به سر می کنند تا در پوشش اعتدال را رعایت کنند یعنی در همه ی بدن از پارچه استفاده کرده باشند. جالب است بدانید که این روزها در برخی کشورهای آسیایی مردها هم از دوپتا استفاده می کنند تا از تابش مستقیم نور خورشید به سرشان جلوگیری کرده باشند.

5- گاگرا چولی

گاگرا چولی (ghagra choli) این لباس هندی شبیه به ساری است اما با این تفاوت که قسمت اصلی آن دو تکه است و پارچه دور بدن پیچیده می شود به گونه ای که اغلب ناف مشخص شده و برای زیباسازی بیشتر از تزئینات ناف استفاده می شود.

6- شلوار کمیس 

شلوار کمیس (salwar kameez) همان شلوار است اما با پارچه های خنک و به صورت گشاد دوخته می شود و آن را با بولیز، کت و هر نوع بالا پوشی می پوشند و اغلب افرادی از آن استفاده می کنند که بیشتر اوقات روزشان را در کوچه و خیابان ها سپری می کنند.

7- انارکلی سوت

انارکلی سوت (Anarkali Suit) نوعی دیگر از لباس بانوان هندی است که بیشتر در شمال هند، پاکستان و برخی کشورهای خاورمیانه به چشم می خورد. این لباس شبیه لباس های مجلسی بانوان ایرانی است که در مجالس و میهمانی هایی مثل عروسی استفاده می شود.

امروزه بخشی از هندی ها که ادعای عدم تمایل به تعلق به طبقات اجتماعی دارند و به آن ها آنارشیست یا آنارشیسم (Anarchism) می گویند، این نوع لباس را برای جشن عروسی خود انتخاب می کنند. انارکلی به وفور در مجالس زنانه، سالگرد ها و جشن هایی این چنینی استفاده می شود، این لباس ها هم به صورت آستین دار و هم بی آستین و آستین کوتاه دوخته می شود.

8- بلوز دامن

هندی ها استفاده از دامن را به شلوار ترجیح می دهند و لباسی دارند به نام لنگا و کولی یا چولی (Lehenga Choli) که همان بلوز دامن است اما به سبکی کاملا هندی. بلوز دامن امروزه در مجالسی که بانوان باید با مردان برقصند استفاده می شود زیرا رقص های هندی به تحرک زیادی نیاز دارد و این لباس مناسب ترین گزینه برای رقص است.

بلوز این لباس ها اغلب آستین کوتاه با یقه هایی نسبتا باز هستند اما طراحی آن ها طوری است که بدن کاملا پوشیده شود. اگر لنگا کولی از پارچه هایی با جنس پنبه دوخته شده باشد مناسب فعالیت های روزمره است اما اگر از پارچه های ابریشمی باشد مطمئنا مناسب مجالس رقص و پایکوبی می باشد. البته بلوز دامن ها را بیشتر زنان متاهل می پوشند و دختران مجرد باز هم ترجیح می دهند از ساری های فاخر در جشن ها استفاده کنند.

9- لباس بچه گانه

دختران خردسال هندی نیز لباسی مخصوص به خود را دارند که به آن پتو پودی (Pattu Pavadai) یا رشمی لنگا (Reshme Langa) گفته می شود. این لباس ها از دو قسمت دامن و بلوز تشکیل می شود. دامن رشمی لنگا  به صورت مخروطی با کمری باریک و انتهایی وسیع است که تا نوک انگشتان پای کودک ادامه دارد، اغلب برای زیباتر کردن این لباس نواری طلائی رنگ دور تا دور حاشیه ی دامن ها دوخته می شود.

در راجستان دختران تا قبل از ازدواج از همین نوع لباس استفاده می کنند و این کار در نواحی جنوبی هند بیشتر رواج دارد. در برخی مناطق روستایی هند که عقاید سنتی در میانشان بیشتر رواج دارد دختری که رشمه لانگا می پوشد باید با اجازه ی بزرگ ترش آن را از تن در آورده و دیگر نپوشد و اگر بزرگ تر ها اجازه ی این کار را ندهند او پس از ازدواج هم باید از همین نوع لباس استفاده کند.

10- وونی لنگا 

وونی لنگا  (Langa - Voni/Dhavani) لباسی است که بیشتر در نواحی جنوبی هندوستان و مناطقی مثل کارناتاکا (Karnataka)، آندرا پرادش (Andhra Pradesh) و تامیل نادو (Tamil Nadu) و کرالا (Kerala) پوشیده می شود. این لباس در حقیقت از سه تکه ی مجزا تشکیل شده، یک دامن مخروطی شکل و بلند، یک بلوز که گاهی به صورت نیم تنه و گاهی بلند است و یک شال برای تزئین. به دلیل این که این روزها بیشتر کودکان از این لباس استفاده می کنند وونی لنگا به نوعی پوشاک بچه تبدیل شده اما در حقیقت لباسی مجلسی برای بانوان هندی بوده است. توجه داشته باشید که امروزه قسمت شال هم از این لباس برداشته شده و همین موضوع وونی لنگا را تا حدودی شبیه به رشمه لانگا کرده است.

معروف ترین ساری های هندی

رنگ قرمز و بفش در میان بانوان هندی طرفداران زیادی دارد اما به دلیل این که اغلب عروس ها ساری قرمز یا صورتی پر رنگ را برای ازدواج انتخاب می کنند ترجیح می دهند که در مراسم دیگر از ساری بنفش استفاده کنند.

ساری های بنفش اغلب با نوارهایی از رنگ دیگر (اغلب طلائی) تزئین می شوند و در آن ها تا می توانند از گلدوزی، پارچه طرح دار، پولک های درخشان و آینه ای و ... استفاده می کنند. ساری بنفش به دلیل استفاده ی زیاد در جشن و مراسم مختلف شهرت زیادی دارد.

بعد از ساری های بنفش نوعی ساری به نام موندوم نیرییا توم (Mundum Neriyathum) شهرت زیادی دارد که مخصوص جنوب هند است. در این نوع لباس تنها قسمت پایینی بدن پوشانده می شود و پارچه ای که قسمت بالاتنه را می پوشاند فقط جنبه ی تزئینی دارد و پوششی محسوب نمی شود. کمتر کسی را در هند می بینید که این نوع ساری را به تن داشته باشد اما شهرت این لباس به دلیل قدمت آن است و به عبارتی از کهن ترین لباس های هندی در جهان است. در کتاب های تاریخی، پوشش زنان هندی اغلب ماندوم می باشد.

مکیلا سادور (Mekhela Sador) نام لباسی است که از نظر شهرت رتبه ی سوم را دارد و اغلب بانوان این روزها آن را به تن می کنند. این لباس سه تکه است و از یک بالاته، دامن و یک پارچه ی تزئینی تشکیل می شود به این لباس ساری سبک نیز گفته می شود زیرا زمانی ابداع شد که بانوان هندی از پوشیدن ساری های سنگین آزرده شده بودند اما زیبایی و جلوه ی ساری را دوست داشتنند. این لباس هم کاملا پوشیده است و هم پارچه های اضافی محبوب هندی ها را دارد.

سلار کامه هم نوع دیگری از لباس بانوان هندی امروزی است که شباهت زیادی به مانتو و شلوار دارد با این تفاوت که شلوارها شل و تا مچ پا هستند و قسمت مانتو هم بدون دکمه است. این لباس به دلیل راحتی استفاده از آن در هند باب شده و جزء لباس های مشهور این دیار است. اما هندی ها باز هم برای زیباتر کردن این لباس سلیقه به خرج دادند و آن را با انداختن شال دور گردن زیبا می کنند.

*پوشاک مردان هندی

اگر اهل فیلم های بالیوود باشید حتما دیده اید که لباس مردان هندی اغلب پیراهنی بلند با شلوار است اما لباس مردها هم در این سرزمین از فرهنگ و هنر دور نمانده است. خیاطان هندی در رنگ و لعاب دادن به لباس ها از مهارت فوق العاده ای برخوردارند و با این که بلوزهای بلند و شلوار توسط دولت هند به عنوان لباس رسمی تایید شده اما باز هم دست بردار نبوده اند و طرح های جدیدی در لباس های مردانه به وجود آورده اند.

در ادامه با هم با برخی از لباس های مردانه در هند آشنا می شویم.

- انواع لباس های مردان هندی

لباس های مردان هندی به مواردی چون آب و هوا، طبقه ی اجتماعی، سن و شغل و حرفه بستگی دارد و هر فرد بنابر ویژگی و شرایط خود لباس مناسب را انتخاب می کند اما افرادی که در شغل های اداری مشغول هستند باید از بلوز و شلوار استفاده کنند.

در این قسمت به معرفی تک تک لباس های مردان در هند می پردازیم.

1- دوتی

دوتی (Dhoti) نوعی لباس سنتی مردانه در هند است که امروزه در روستاها استفاده می شود. دوتی در حقیقت یک نوع شلوار است که بدون پیراهن پوشیده می شود، همانطور که در تصویر می بینید، این شلوار گشاد است و شکلی شبیه خمره یا شلوارهای کردی در ایران دارد.

برای زینت بخشیدن به این شلوارها اغلب در دوخت دوتی از نواری طلائی رنگ استفاده می کنند و یا در قسمت کمر، کمربندهای تزئینی زیبا به کار می برند. اما مردان روستائی ترجیح می دهند که دوتی هایشان ساده و با رنگ روشن باشند. جالب است بدانید لباسی که ماهاتما گاندی در اکثر عکس هایش به تن دارد دوتی است که روی آن با پارچه ای ساده پوشانده می شد.

2- موندو

موندو (mundu) امروزه کمتر استفاده می شود اما در کتاب های تاریخی تصاویر زیادی از مردان هندی که مودو به تن دارند، دیده می شود. موندو دامن های بلندی از پارچه های خنک سفید است که هم بدون پراهن و هم با پیراهن پوشیده می شود. موندوها حتما نواری طلائی رنگ دارند، این نوار کمک می کند تا مودوها از سادگی مطلق خارج شوند. به پیراهن ها یا بالاپوش هایی که با این دامن پوشیده می شود ملموندو (melmundu) گفته می شود.

3- سارونگ

سارونگ (sarong) که با نام های پانچ (Panche) یا لونگی (Lungi) نیز شناخته می شود، دامنی سنتی است که در کشورهای آسیای شرقی به وفور استفاده می شود. در هند هم پوشیدن این دامن ها که اغلب با پارچه های چهارخانه یا رنگی دوخته می شوند رواج زیادی دارد.

طول سارونگ می تواند تا زانو باشد یا تا مچ پا امتداد داشته باشد و هر مردی بنابر فعالیت هایش سارونگ مناسب خود را انتخاب می کند. سارونگ ها دو نوع دارند، باز و بسته، به این معنا که قسمتی از این دامن ها قابلیت باز شدن از قسمت جلو را دارند و برخی دیگر ندارند.

امروزه مردانی که باید ساعات زیادی از روز را در معرض نور خورشید باشند از سارونگ استفاده می کنند زیرا این دامن ها بسیار خنک هستند. علاوه بر مردمان هند مردان بنگلادش، برونئی، اندونزی، مالزی، میانمار و حتی سومالی نیز از این دامن ها استفاده می کنند زیرا دمای هوا در این کشورها بسیار بالاست و پوشیدن شلوار برای آن ها ناخوشایند است. در سال های اخیر به دلیل این که پوشیدن سارونگ در دنیا کاری روستایی به حساب آمده مردان این کشورها سعی می کنند در خارج از منزل از شلوار استفاده کنند.

جالب است بدانید برخی بانوان آسیای شرقی نیز از این دامن های چهارختنه استفاده می کنند.

4- شروانی

شروانی (Sherwani) یا اچکن (Achkan) نام نوعی لباس مردانه ی هندی است که بیشتر در مجالس استفاده می شود. این لباس از دو قسمت تشکیل شده، یک کت بلند و یک شلوار. 

یک شروانی تمام عیار باید کتی تا بالای زانو و دکمه دار داشته باشد. یقه ی کت ها نیز اغلب کمی بلند دوخته می شوند تا گردن مرد را زیباتر نشان دهند. شوار در شروانی هم در ناحیه ی مچ پا کاملا تنگ است اما در نواحی ران پا کمی آزادتر می شود. شروانی لباس محبوب نزد دامادهاست و بیشتر دامادان هندی این لباس را برای جشن عروسی خود انتخاب می کنند، رنگ شروانی داماد در اکثر مواقع کرم، سبز کمرنگ یا طلائی است. به دلیل این که شروانی جذاب ترین و لوکس ترین لباس مردانه ی هندی است، خیاطان سعی می کنند در دوخت آن ها از پارچه هایی با نقش های برجسته و گلدوزی شده استفاده کنند تا جلوه ی لباس دو چندان شود.

5- بند گالا 

استفاده از بند گالا (Bandhgala) یا جدهپوری (Jodhpuri) نیز در میان مردان هندی رواج زیادی دارد. این لباس کُتی مخصوص هندی هاست که بیشتر میهمانان در مراسم عروسی آن را به تن می کنند، البته در بعضی مناطق هند به عنوان کت دامادی نیز استفاده می شود. این کت شباهت زیادی به کت های غربی ها دارد اما گلدوزی ها و یقه های هندی آن را از کت و شلوارهای غربی متمایز می کند.

پارچه بند گالا باید ابریشم باشد و حتما یقه اش با دکمه و یا گلدوزی زیباسازی شده باشد. در سال های اخیر رسمی جالب در هند و بخصوص راجستان رواج یافته که بند گالا را با شلوارهایی می پوشند که رنگی متضاد کت داشته باشد و اینگونه سعی دارند تا لباسشان بیشتر مورد توجه قرار گیرد. این رسم به سرعت در سراسر هند رو به گسترش است و به فرمی نیمه رسمی در این کشور تبدیل شده که طرفداران زیادی هم دارد.

6- انگارکا

انگارکا (Angarkha) نام یکی از کهن ترین لباس های هندی است. این لباس مخصوص مردان رقصنده دوخته می شود و از دیرباز در قسمت های مختلف هند محبوبیت داشته است.

نام این لباس از لغت سانسکریت انگرکشاکا (Aṅgarakṣaka) به معنای حفاظت از بدن گرفته شده و به منظور حفاظت از بدن مردان رقصنده هم استفاده می شده. از قرن 19 به بعد پوشیدن این لباس ها کمی از رونق افتاد اما هنوز هم طرفداران پر و پا قرصی در میان هندی ها دارد. به عبارتی می توان گفت انگارکا نوعی ساری مردانه است.

در این لباس در ناحیه ی بالای دست چپ فرد گره هایی زده و به آن پارچه آویزان می شود که به چرخش مردان در هنگام رقص کمک کند. طول این لباس تا زیر زانو است و با شلوار پوشیده می شود.

7- انوع کلاه

اگر دقت کرده باشید مردان هندی به استفاده از کلاه هم علاقه ی زیادی دارند، کلاه های هندی انواع مختلفی دارند که در این قسمت آن ها را معرفی می کنیم:

-دستار: دستار کلاهی شبیه به عمامه است که با پیچیدن پارچه درست می شود. اگر به تصاویر باقی مانده از گاندی نیز توجه کنید او از این نوع کلاه استفاده می کرد. از دستار برای حفاظت از سر و مو استفاده می شود اما نکته ی مهم در رابطه با دستار این است که بُعدی معنوی دارد و در طی قرون مختلف توسط فرقه های گوناگون هندی مانند سیک ها، مانند نیهانگ، نمداری و... استفاده می شد.

-پیتا | Pheta: پیتا نام نوعی کلاه هندی است که با تور درست می شود و از آن بیشتر در جشن و مراسم های شاد استفاده می کنند، این کلاه ها رنگ های شاد و روشنی دارند.

-میسور پتا | Mysore Peta: میسور پتا هم نوعی کلاه هندی است که در قدیم پادشاهان و افراد والامقام مملکت در مجالس بزرگ و مهم آن را به سر می گذاشتند. امروزه فارق التحصیلان دانشگاهی نیز در جشن خود از این کلاه استفاده می نمایند.

-رافائل سافا| Rajasthani safa: رافائل سافا از نظر ظاهری شباهت زیادی به فتا دارد اما جنس آن پارچه است، این کلاه ها در رنگ ها و طرح های مختلف تهیه می شود. از رافائل سفید بیشتر در مراسم عزاداری استفاده می کنند.

-کلاه گاندی | Gandhi cap: گاندی کپ نام کلاهی است که رهبر هند گاندی، در جشن استقلال هند بر سر کرده بود و از آن پس با نام کلاه گاندی معروف شد. این کلاه سبک است و به نسبت دیگر کلاه های هندی بسیار ساده به نظر می رسد. امروزه کلاه گاندی از محبوب ترین کلاه ها در میان مردمان هندوستان است.

نگاهی به صنعت مد در هند

این روزها یکی از پر رونق و پر زرق و برق ترین صنایع دنیا مد و فشن است. هندوستان از دیرباز در این صنعت دستی توانا داشته تا اندازه ای که در دهه ی 1960 تا 1970 میلادی طراحان مد غربی اغلب از عناصر هندی در لباس ها استفاده می کردند، این کار باعث شد تا پس از مدت کمی مد هند و نوع پوشاک مردمان این سرزمین به جزئی جدایی ناپذیر از مد غربی و چه بسا صنعت مد در جهان تبدیل شود.

طراحان هندی در دهه ی 1980 و 1990 میلادی تمرکز زیادی روی صنایع دستی و نوع پارچه های هندی داشتند و همین موضوع رفته رفته مد سنتی و دیرینه ی هند را نیز دستخوش تغییراتی کرد و آرام آرام رد پای غربی ها در لباس های هندی نیز پیدا شد. این روند آن قدر ادامه پیدا کرد که در قرن بیست و یکم طراحان هندی و غربی توانستند به کمک هم سبکی جدید در پوشاک ابداع کنند.

زنان هندی به پوشیدن لباس های سبک غربی علاقه نشان و ترجیح می دادند به جای صرف وقت زیاد برای آماده شدن، از پوشاک ساده ی غربی ها استفاده کنند اما به صورتی که اصالت خود را نیز از دست ندهند.

با گذشت زمان و آزاد شدن هند از نظر اقتصادی صنعت مد و فشن با سرعت بالایی شروع به رشد کرد و امروزه بانوان و مردان هندی حق انتخاب دارند که از لباس های سنتی هندی استفاده نمایند یا پوشاک غربی. اما نباید از یاد برد که این روزها برخی از شرکت ها و کارخانه های چند ملیتی هندی قوانینی بر مبنای پوشیدن لباس غربی کارگرانشان وضع کرده اند و دوست ندارند صنعتشان رنگ و بویی از فرهنگ هند داشته باشد.

مخلوط شدن فرهنگ آسیایی و اروپایی در صنعت مد هندوستان باعث شده که وقتی در خیابان و کوچه بازارهای هندوستان قدم می زنیم شهرهایی با چهره ای فوق العاده رنگین و شاید کمی عجیب و شلوغ ببینیم که نمایان گر اوج مد و فشن در هند است.

تاریخچه پوشاک در هند

هندوستان را می توان یکی از مهدهای پارچه و پوشاک در جهان دانست و ایران هم از دیرباز با این سرزمین مراودات تجاری پارچه و ادویه داشته است. تاریخ پوشاک و صنعت پارچه بافی در هند به حدود قرن پنجم پیش از میلاد باز می گردد. در ابتدا بیشتر پارچه های هندی از جنس پنبه بودند. باستان شناسان آثار زیادی از وسایل نخ ریسی در هندوستان یافته اند که تصدیق کننده ی همین موضوع است.

آرام آرام نخ ریسی از پشم نیز بین هندی ها رواج پیدا کرد و به سرعت به محبوبیتی جهانی رسید به طوری که در تاریخ از پشم های هندی با عنوان پشم های زیبا و خوشبوی گوسفندی یاد شده است.

یکی از دلایل محبوبیت پارچه های هندی، جنس نازک و خنک آن ها بود زیرا کشورهایی مثل ایران و کشورهای عربی تابستان های گرمی داشتند و دارند و پارچه های نازک را برای پوشاک ترجیح می دهند. تاریخ نخ ریسی و پارچه بافی در هندوستان آن قدر دیرینه است که در تصاویری که در کتاب های تاریخی به چشم می خورد کاملا سبک های هندی پارچه ها قابل مشاهده می باشد. حتی افراد زیادی از هندی ها تقلید کرده و از زیورآلات گوناگون برای زینت خود استفاده می کردند.

افراد زیادی تصور می کنند که پارچه های ابریشمین نیز از ابداعات هندی هاست اما تاریخ دانان زیادی این موضوع را رد کرده اند زیرا گفته می شود برای بافت این نوع پارچه ها باید ابریشم را شل می کردند که تکنولوژی این کار توسط چینی ها و با فاصله ی زمانی طولانی کشف شد و تا قرون اولیه ی میلادی اصلا پارچه ی ابریشمین وجود نداشت.

لوسیوس فلاویوس آریان گزنفون (Arrian of Nicomedia) مورخ یونانی در رابطه با صنعت پارچه ی هند گفته:

بنابر تحقیقات انجام شده بر روی زندگی نئارخوس (Nearchus) یکی از سرداران اسکندر به این نتیجه رسیدیم که پارچه های هندی نوعی کتان بوده اند، البته کتانی بسیار سفید که اغلب به همان صورت اولیه و مستطیلی روی بدن انداخته می شدند.

هندی ها پارچه را دور خود می پیچاندند به صورتی که زانو ها، مچ و شانه ها را می پوشاند، درست مانند کاری که سرخ پوستان انجام می داند، البته آن ها خود را با عاج انواع حیوانات هم تزئین می کردند که این کار بین هندیان رواج نداشت. به مرور رنگ هایی مثل قرمز، بنفش و سبز نیز بین پارچه های هندی جای خود را باز کرد. در طول تاریخ همیشه صنعت پاچه بافی در هند پیشرفت داشت.

شواهد قرون ابتدایی میلادی نشان می دهند که تبادلات فرهنگی بین هندی ها و یونانیان زیاد بوده و این نکته علاوه بر صنایع بر مذهب های مثل بودایی نیز تاثیر داشت. با کمی بررسی متوجه می شویم پارچه هایی که راهبان بودایی به تن می کردند اغلب از هند وارد شده بود و آن ها را از جنس پنبه درست می کردند.

مسیرهای تجاری نیز نقش مهمی در رواج پارچه های هندی در سراسر دنیا داشت. راه هایی مثل جاده ی ابریشم کشورهای آسیای مرکزی و اروپایی را به هند متصل می کردند و بازرگانان محصولات هندی را به گوشه گوشه ی کره ی زمین می بردند. چین هم نقش زیادی در شناخته شدن صنعت پارچه ی هندوستان داشت زیرا در ابتدا اغلب بازرگانان به دلیل تبادلات تجاری با چین به سوی هند هم می رفتند و همین موضوع آرام آرام نام هند را در میان جهانیان رواج داد.

تاریخ رواج ابریشم بافی در هند را سال 140 میلادی می دانند، البته در این تاریخ شبهات زیادی وجود دارد و حتی برخی می گویند ابریشم بافی در هند پیش از میلاد هم وجود داشت. این که پارچه بافی از چه زمانی رواج یافت مهم نیست نکته ی حائز اهمیت جایگاه بالای این صنعت در دنیای مدرن امروزی است، از زمانی که انگلستان هند را استعمار کرد صنعت چاپ را روی پارچه های آن ها رواج داد و همین کار باعث کاهش رنگ و بوی پارچه های اصیل هندی شد اما هنوز هم پارچه های هندی از متنوع ترین پارچه های دنیا هستند.

افسانه ها درباره ی پارچه ی هندی چه می گویند؟

افسانه ای درباره ی چگونگی رواج ابریشم بافی وجود دارد که بنابر آن هم چین به عنوان مهد ابریشم شناخته می شود. این افسانه این چنین روایت می کند:

روزی روزگاری یک شاهزاده خانم چینی را مجبور به ازدواج با ولیعهد سین کیانگ کردند. شاهزاده در راه رفتن به قصر بوته ای توت فرنگی را که یک کرم ابریشم روی آن بود با خود برد  اما این کرم در راه کشته شد (برخی می گویند آن را کشتند) و با وقوع این حادثه ی ناخوشایند همه ی دنیا پر شد از نخ های ابریشمین.

تصویر رو به رو نشان دهنده ی نوع لباس هندی ها در دوران امپرازوری گوپتاها در حدود قرن چهارم میلادی می باشد.

بافندگی در هند باستان

صنعت بافندگی در هند قدمتی دیرینه دارد و آن ها از وسایل مدرنی برای تولید پارچه استفاده می کردند که از برخی از آن ها هنوز هم استفاده می شود. هندی ها چه در پنبه بافی و چه در ابریشم بافی صاحب سبک های مختلفی بودند و همه ساله طرح و رنگ های جدیدی تولید می کردند، از سبک های معروف آن ها می توان به جمدانی (Jamdani)، واسیکا واسترا از واراناسی (Kasika vastra of Varanasi)، بوتیدار  (butidar) و سارای ایلکال (Ilkal saree) اشاره نمود. هندی ها برای زیباتر کردن پارچه هایشان از طلا و نقره هم بهره می بردند که این نکته بسیار باب میل فارسی زبانان بود و پادشاهان اغلب از پارچه های طلاکاری شده استفاده می کردند. استقبال مغولان هم از پارچه های هندی زیاد بود به همین خاطر صنعت پارچه ی هندی همه روزه پیشرفت کرد.

رنگرزی در زمان باستان هم در هند بسیار ماهرانه انجام می شد و نوعی هنر به حساب می آمد. آن ها ابتدا رنگ های اصلی را می ساختند و بعد رنگ های مکمل را از رنگ های اصلی به وجود می آوردند. گفته می شد رنگرزی از هزاره ی دوم پیش از میلاد در هند رواج داشت. از همان ابتدا نکته ای که پوشاک هندی ها را از دیگر مناطق دنیا متمایز می کرد شال های رنگارنگشان بود که با هنر قلم کاری آرائیده می شد.

این شال ها که به شال کشمیری معروف هستند جزئی جدایی ناپذیر از صنعت پوشاک هند محسوب می شوند که رنگ و جلوه  ی خاصی به لباس ها می بخشند. پادشاهان و ملکه های دربار در تمام جهان، دوست داشتند از شال های کشمیری هندی استفاده کنند، گاهی برای افراد والامقام و درباریان از شال های پشمی و ضخیم استفاده می کردند که عظمت فرد را نشان دهد.

صنعت پارچه بافی در هند آن قدر قدیمی است که آن ها خدایی دارند به نام پوشان (Pushan) که خدای پارچه بافی یا بافت لباس است. علاوه بر داستان های مذهبی هندی که همیشه رنگ و بویی از پارچه بافی دارند روایات زیاد دیگر هم از استفاده ی پادشاهان مختلف مثل امپراطور روم شرقی، پادشاهان ایرانی و... بیان می شود که به ورود پارچه هایی بسیار زیاد از هند اشاره دارد.

بیشترین کشورهایی که از ابتدا پارچه های هندی را می خریدند کشورهای آسیای مرکزی، آسیای جنوب شرقی و روم باستان بوده اند.

سخن آخر

با هم نگاهی کلی داشتیم به پوشاک مردمان هند. برای جمع آوری این مطلب تلاش زیادی انجام شده است و در این راستا خانم نسیم کمپانی

کارشناس ارشد مردم شناسی هند نیز کارناوال را راهنمایی کردند که از ایشان متشکریم. 

نظر شما درباره لباس های هندی چیست؟

آیا تا به حال به هند سفر کرده اید؟

آیا به پارچه ها و لباس های هندی علاقه مند هستید؟

نظرها و پیشنهادات خود را با ما در میان گذارید.