اصول اولیه کار با دوربین | مثل حرفه ای ها عکاسی کنید

قدیم ترها، زمان عکاسی که می شد، دوربین را همیشه به یک نفر می سپردند و باقی دست به سینه و لبخندزنان جلوی دوربین، بهترین ژست خود را می گرفتند، تا تک عکس دست جمعی را بگیرند. دست زدن به دوربین و عکاسی شبیه رویا بود و این امتیاز به هر کسی واگذار نمی شد و عکاسی، هنری خاص و دست نیافتنی به نظر می رسید. از آن زمان سال ها می گذرد و وقتی نگاه می کنیم، نمی دانیم چطور همه چیز به این سرعت عوض شده و برای عکاسی لازم نیست خیلی مرفه باشیم و یا پس انداز هنگفتی داشته باشیم. خوشبختانه با گسترش تکنولوژی و وجود انواع دوربین ها، دیگر عکاسی آرزویی دست نیافتنی نیست و در بسیاری از خانه ها یکی از دوربین های کامپکت، نیمه حرفه ای و یا حرفه ای را می بینیم.

اما کار کردن با این دوربین ها را بلد هستید؟ چند بار کاتالوگ دوربین را زیر و رو کردید و کلافه از پیچیدگی و توضیحات سردرگم کننده ش، آن را کنار گذاشتید و در نهایت با تنظیمات اتومات دوربین عکاسی کردید؟ نتیجه عکس ها رضایت بخش نبودند؟ و بابت هزینه ای که برای دوربین حرفه ای یا کامپکت گران قیمت تان گذاشتید، دلسرد شدید؟

این بار کارناوال در کنار شما، دوربین حرفه ای اش را بر می دارد و در مورد بخش های مهم و تنظیمات دستی دوربین حرف می زند. همراه ما باشید و ببینید دانستن این نکات ساده چقدر در نحوه عکاسی شما تأثیر دارد.

آشنایی با مثلث نوردهی | گام اول

اول از همه و پیش از هر کاری، برای شناخت بهتر از دوربین تان، باید با مثلث نوردهی در عکاسی آشنا شوید. این مثلث در واقع رابطه و کارکرد سه عنصر را بیان می کند که عبارت اند از:  ایزو (ISO) یا حساسیت به نور، سرعت شاتر، دریچه دیافراگم.

هر یک از این عناصر، به نحو موثری بر میزان و دریافت نور دخالت دارند و از همین روست که در کنار هم مثلث نوردهی نام گرفته اند. نوردهی در مجموع به تعیین میزان و نحوه نور ورودی دوربین می گویند که با عناصر یاد شده، کنترل می شود.

با آشنایی با این عناصر و درک تأثیر هر یک بر دیگری، تا حدود زیادی با تنظیمات دوربین و نحوه کارکرد دوربین آشنا می شوید.

به هنگام توضیح هر یک از این موارد به جدول زیر مراجعه کنید:

1- ISO یا حساسیت به نور

ایزو، همان طور که نام فارسی اش اشاره می کند، میزان حساسیت سنسور دوربین به نور را نشان می دهد.

به جدول بالا نگاه کنید؛ یعنی هر چقدر شما میزان حساسیت به نور یا ایزو را کاهش دهید (اعداد 100 یا 200)، نور کم تری در اختیار دارید و برعکس، هر چقدر ایزو را افزایش دهید (اعداد 6400 به بالا) میزان نور ورودی بسیار بیش تر خواهد بود. 

حالا این اعداد چه زمانی به کار شما می آیند؟ فرض کنید ساعت 11 و 12 روز است و شما در فضای باز و نور روز عکاسی می کنید، نور محیط به قدری بالا و مناسب بوده که در نتیجه لازم است بروید سراغ اعداد پایین ایزو، به طور مثال ایزو 100. نتیجه عکسی شفاف و روشن خواهد بود.

حالا اگر بخواهید در فضایی بسته، یا به هنگام غروب در فضای باز و یا در شب عکاسی کنید، دیگر نور خورشید را در اختیار ندارید و ناچارید برای جبران نور کم محیط، ایزو را افزایش دهید.

به یاد داشته باشید که عدد مناسب ایزو برای هر شرایطی در طول زمان و با تجربه به دست خواهد آمد. این را هم بدانید که دوربین ها با هم متفاوت هستند و در دوربین های نیمه حرفه ای استفاده از ایزو 800 به وضوح، در کیفیت عکس تأثیر دارد اما برای دوربین های حرفه ای تر، این عدد را به راحتی می توانید تا 6400 بالا ببرید. با این وجود به خاطر داشته باشید، تا حد امکان از ایزوی پایین استفاده کنید. 

تفاوت ایزو را در عکس های زیر می توانید ببینید:

2- سرعت شاتر

شاتر، پرده ای است که در برابر سنسور دوربین قرار داشته و زمان رسیدن نور به سنسور را مشخص می کند. سرعت شاتر در واقع مدت زمانی است که شاتر دوربین باز خواهد بود و در نتیجه میزان سریع یا کند گرفتن عکس را تعیین می کند. هر چقدر سرعت شاتر بیش تر باشد، میزان نور ورودی کم، و هر چقدر سرعت شاتر کم تر بوده طبیعتا میزان دریافت نور ورودی بیش تر می شود.

اگر دوباره نگاهی به جدول بالا بیاندازید در بخش شاتر عددهایی چون 1/1000، 1/500، 1/250 و ... می بینید. نخستین عددها در سمت چپ سرعت بالای شاتر و اعداد سمت راست سرعت پایین شاتر را نشان می دهند. به طور مثال 1/1000 به سرعت یک هزارم ثانیه، 1/250 به سرعت یک دویست و پنجاهم ثانیه و 1/10 نیز به سرعت یک دهم ثانیه اشاره دارد.

حالا سرعت های بالا و پایین شاتر چه کارکردی دارند؟

+ وقتی سرعت شاتر را بالا می برید، قابلیت این را خواهید داشت تا از اجسامی که سرعت و حرکت بالایی دارند، عکاسی کنید. به طور مثال حرکت سریع ماشین ها در بزرگراه را در نظر بگیرید و یا کودکی در حال دویدن، با سرعت بالای شاتر می توانید از این سوژه ها به گونه ای عکاسی کنید که گویا بی حرکت اند و یا در حالت خاصی فریز شده اند. سرعت های 1/4000، 1/2000 و یا 1/1000 در این موارد به کار شما خواهند آمد.

+ سرعت های پایین شاتر در دو موقعیت بسیار کارآیی دارند.

1- زمانی که نور محیط کم یا بسیار کم است، با پایین آوردن سرعت شاتر می توانید کم نوری را جبران کنید.

2- زمانی که بخواهید حرکت و جا به جایی نورها را در عکس ثبت کنید، سرعت شاتر را پایین بیاورید. به طور مثال اگر بخواهید ماشین در حال حرکت را نشان دهید، کافیست تا سرعت شاتر را از سرعت ماشین پایین تر بیاورید، در این حالت به راحتی رد حرکت ماشین را ثبت می کنید. اغلب اوقات برای عکاسی با سرعت هایی پایین تر از 1/50 احتیاج به سه پایه دارد تا از تار و محو شدن عکس جلوگیری کنید. البته بسته به دوربین و کیفیت آن، این سرعت ممکن است قدری متفاوت باشد.

در مجموع عکاسی با سرعت پایین شاتر را عکاسی با نوردهی طولانی می نامند که کارآیی های مختلفی دارد.

برای آشنایی بیش تر با اصول این نوع عکاسی بخوانید: 

اصول اولیه عکاسی با نوردهی طولانی

عکاسی با سرعت بالای شاتر

عکاسی با سرعت پایین شاتر

3- گشودگی دیافراگم یا عمق عکس

دیافراگم دریچه ای در دوربین است که نور از آن عبور می کند و میزان گشودگی آن، میزان نور ورودی و عمق میدان عکس را مشخص می کند.

میزان باز و بسته بودن دیافراگم را با اعدادی چون (f/1.8, f/2.8, f/3.5, f/4, f/5.6, f/6.3, f/8, f/11, f/16, f/22) نشان می دهند. دیافراگم f/1.8 بازترین حالت دیافراگم را نشان می دهد و f/22 از دیافراگم های کوچک و بسته می باشد.

مشخصا دیافراگم های گشوده، بیش ترین نور ورودی را داشته و دیافراگم های بسته نیز میزان نور ورودی را بسیار کاهش می دهند.

در بالاتر از اصطلاحی به نام «عمق میدان» صحبت کردیم. عمق میدان محدوده ای از عکس است که سوژه را واضح نشان می دهد. رابطه گشودگی دریچه دیافراگم یا عمق میدان به صورت عکس است. هرچه دیافراگم گشوده تر بوده و اعدادی چون f/2.8 و f/3.5 را استفاده کنیم، عمق میدان کم تر است و هر چه دیافراگم بسته تر باشد، عمق میدان بیش تر می شود. 

+ استفاده از عمق میدان های کم و دیافراگم های گشوده در عکاسی ماکرو و پرتره و در مواردی در نوردهی طولانی کاربرد دارند.

+ استفاده از دیافراگم بسته و عمق میدان زیاد نیز در شاخه های چون عکاسی منظره، عکاسی از آبشارها، رودها و دریاها در روز و عکاسی معماری کاربرد بسیاری دارند.

برای درک تفاوت دیافراگم های گشوده و بسته، به عکس های زیر دقت کنید. هر چه با دیافراگم بازتری عکاسی می کنیم، عمق میدان کم تر بوده و به تدریج و با کاهش گشودگی دیافراگم، می بینید که چگونه عمق میدان تغییر می کند.

تأثیر متقابل اجزای مثلث نوردهی بر هم : ایزو، سرعت شاتر و دیافراگم

از مهم ترین نکات این است که بدانید این سه عنصر کاملا بر هم موثرند و نمی توان تأثیر هر یک را از دیگری جدا در نظر گرفت و همان طور که در هر یک از بخش های بالا جداگانه توضیح داده شد، هر یک به نحوی بر میزان نور ورودی و ثبت آن نقش دارند.

باز و بسته بودن دریچه دیافراگم، سرعت بالا و پایین شاتر و البته میزان ایزو همگی در نوردهی تأثیر دارند. 

با دقت به تصویر زیر می توانید بار دیگر کارکرد هر یک از اجزا این مثلث را به زبان ساده در کنار یکدیگر ببینید.

بیایید با هم تمرینی در ارتباط تأثیر متقابل این سه عنصر بر هم داشته باشیم:

فرض کنید تنظیم کنونی دوربین به این شکل است: f/8.0، سرعت شاتر 1/10 و ایزو 400. در این حالت اگر بخواهید عمق میدان را کاهش دهید و آن را به f/4 برسانید، دو سرعت شاتر و ایزو چگونه تغییر می کنند؟

حالا که میزان نور ورودی از قمست دیافراگم افزایش یافته، برای برقراری تعادل میان میزان نوردهی، باید به نحوی دیگر میزان نوردهی را کاهش دهید. دو راه پیش روی شماست:

1- تغییر شاتر: سرعت شاتر خود را افزایش دهید و مثلا آن را به 1/40 برسانید.

2- تغییر ایزو: میزان ایزو را کاهش دهید و آن را به 100 برسانید.

3- تغییر شاتر و ایزو: به صورت ترکیبی عمل کنید و همزمان هم شاتر و هم ایزو را تغییر دهید. مثلا شاتر را به 1/20 و ایزو را به 200 برسانید.

همان طور که می بینید، هر یک به گونه ای عمل می کنند اما تأثیر مخصوص به خود را بر روی عکس دارند. شاید در حال حاضر کمی گیج شده باشید، اما در مرور زمان و با تمرین می توانید تفاوت هر یک در عکاسی را درک کنید.

اهمیت نوردهی در عکاسی

شاید این سوال در ذهن شما ایجاد شود که اگر نوردهی را درست انجام ندهیم، چه می شود؟!

اگر اطلاعاتی از پیش نداشته باشید، طبیعی است که تا اینجا و صرفا با خواندن این اطلاعات از اهمیت نوردهی آگاه نشده باشید. تا اینجا متوجه شدیم که سرعت شاتر، گشودگی دیافراگم و البته ایزو در تنطیم نوردهی نقش دارند. 

خوب است بدانید که اگر نوردهی را درست انجام ندهید، نتیجه عکسی بلااستفاده است. یا عکس شما بیش از حد روشن شده و در اصطلاح سوخته (overexposed) است و یا عکس شما بسیار تاریک و کم نور شده که حاصل نوردهی ناکافی (underexposed) می باشد. 

برای جلوگیری از این اتفاق ناخوشایند، می توانید به نمودار شاتر و دیافراگم دوربین خود توجه کنید. با بالا و پایین کردن شاتر و دیافراگم و همچنین تغییر ایزو تغییر خانه های این نمودار مشخص می شود. در حالتی که شما بتوانید اعداد را به گونه ای تنطیم کنید که خانه ها همگی بر روی صفر باشند، یعنی از پس تنظیم نوردهی دوربین خود بر آمده اید.

+ گاهی اوقات اور یا آندر شدن عکس به قدری کم است که می توان آن را در نرم افزارهای ادیت، جبران کرد. 

لازم است دوباره تأکید کنم که دانستن همه این اطلاعات به تنهایی کافی نیست و تا وقتی دوربین دست نگرفته و این تنظیمات را تمرین نکنید، چیز زیادی از نوردهی و اهمیتش در عکاسی متوجه نخواهید شد.

مودهای مختلف عکسبرداری

به دوربین تان که نگاهی بیاندازید در کنار علامت عکاسی خودکار (AUTO)، گزینه هایی دیگری می بینید که با علائم اختصاری مانند (A، S، M، P) و یا (Av, Tv, P, M) نشان داده شده اند. هر یک از این علائم و کارکردشان را در اینجا توضیح می دهیم:

1- اولویت شاتر، S یا Tv

اولویت شاتر در دوربین های نیکون با علامت S و در دوربین های کنون با Tv نشان داده می شود. در این حالت نیمه خودکار، شما تنها سرعت شاتر را تعیین می کنید و خود دوربین تنظیم گشودگی دیافراگم را به عهده می گیرد. 

2- اولویت دیافراگم، A یا Av

در این حالت اولویت با دیافراگم بوده، شما گشودگی دیافراگم را تعیین می کنید و باقی تنطیمات را دوربین به صورت خودکار انجام می دهد. اولویت دیافراگم در دوربین های نیکون با A و در دوربین های کنون با Av نشان داده می شوند.

3- حالت پروگرام، P

این حالت ترکیبی از اولویت دیافراگم و شاتر است. یعنی اگر شما دیافراگم را تنظیم کنید، دوربین تنظیم شاتر و اگر شاتر را تنظیم کرده، دوربین تنظیم دیافراگم را به عهده می گیرد. در واقع با انتخاب این گزینه، نیازی به جا به جایی میان اولویت شاتر و دیافراگم را ندارید.

4- حالت دستی یا M 

در این حالت آزادی کامل دارید که ایزو، دیافراگم و شاتر را تعیین کنید.

اگر تازه کار هستید، به احتمال زیاد در دفعات اول با چالش بسیاری در حالت دستی رو به رو می شوید و بسیاری عقیده دارند باید برای شروع از اولویت دیافراگم و شاتر استفاده کنید. اما راستش من فکر می کنم چند عکس بد، بهتر از یک دوره طولانی سردرگمی و نابلدی است. مدت کوتاهی با حالت دستی کار کنید، دشواری زیادی پیش روی شماست اما با سرعت و تسلط بیش تری به تنطیم نوردهی وارد می شوید.

سایر تنظیمات دوربین

علاوه بر شاتر و دیافراگم و ایزو موارد دیگری هستند که در چگونگی ثبت شدن نقش دارند. این تنظیمات و گزینه ها عبارت اند از:

1- وایت بالانس، تنظیم نور سفید و یا (WB)

تنظیم درست و به جا وایت بالانس اثر بسیاری در رنگ عکس های شما خواهد داشت و اگر این تنظیم را به درستی انجام داده باشید، در قسمت ویرایش و ارائه عکس کار شما راحت تر خواهد بود. 

پیش از توضیحات بیش تر درباره وایت بالانس به یکی از ویژگی نور اشاره می کنیم. همان طور که می دانید، اجسام و اشیا به کمک نور دیده می شوند و البته به کمک نور، رنگ آن ها متمایز و مشخص می شود. اگر دقت کنید رنگ گلبرگ های صورتی گل ها در روز ابری با یک روز آفتابی تفاوت هایی دارد و یا همین گل در زیر نور مهتابی یا چراغ های هالوژن متفاوت دیده می شود. این ماجرا به سبب نورهایی با طول موج متفاوت است که دیدن رنگ را برای ما تحت تأثیر قرار می دهد. به طور مثال نور شمع و یا نور خورشید به هنگام طلوع و غروب بسیار گرم است، چرا که طول موج های قرمز و نارنجی بسیاری دارد. از سویی دیگر منبع نوری مانند مهتابی نوری سرد با طول موج های آبی دارد. این نورهای رنگی در سطوح شفاف منعکس می شوند، اما مغز ما آدم ها بسیار باهوش است و تا حدود زیادی به صورت خودکار اثر این نورهای رنگی را دفع می کند. این اتفاق بدین معنی است که ما همچنان سطوف سفید رنگ را سفید می بینیم. البته این هوشمندی شامل دوربین ها نمی شود و سنسور دوربین این نورهای رنگی را ثبت می کند.

برای رفع این مشکل، استفاده از تنظیم نور سفید لازم است. بنابراین با وایت بالانس و تطبیق آن با منبع نوری، می توان عکسی واقعی تر به ثبت  رساند. 

خود وایت بالانس گزینه های مختلفی دارد که هر یک در موقعیت های نوری متفاوت به کار می آیند. البته گزینه وایت بالانس خودکار را نباید از قلم انداخت. در این حالت، دوربین به صورت خودکار شرایط نوری را بررسی کرده و از تون رنگی مورد نظر استفاده می کند. البته که این گزینه همیشه دقیق نیست و دردسرهایی دارد. سایر حالات وایت بالانس در زیر آمده است:

*نور روز: این حالت برای عکاسی در فضای باز و زیر نور آفتاب کارایی دارد.

*ابری: در روزهای ابری وایت بالانس خود را روی این گزینه قرار دهید می بینید در جبران کمبود نور آفتاب، تون گرمی به عکس ها افزوده می شود.

*سایه: از آن جا که در سایه عکس ها سرد و نسبتا آبی رنگ ثبت می شوند، این تنظیم قدری گرما به عکس اضافه می کند.

*نور تنگستن: عکاسی در نور لامپ های حبابی و یا لامپ های خیابان کلی تون زرد و گرم به عکس اضافه می کند که انتخاب این حالت وایت بالانس، نور عکس را تنظیم کرده و از تون زرد می کاهد.

*نور فلئورسنت: اگر در نور مهتابی عکاسی کنید، طول موج های آبی عکس شما را تحت تأثیر قرار می دهند و انتخاب این گزینه نور عکس شما را تصحیح می کند.

*فلاش: هنگامی که از فلاش استفاده می کنید، در واقع نور آبی را بر روی سوژه خود می تابانید، با استفاده از این گزینه، تون آبی رنگ را حذف می کنید.

2- فوکوس

جدا از آن که با کدام حالت عکسبرداری می کنی و یا ایزو را چند قرار داده اید، یکی از بخش های مهم عکس فوکوس درست آن است. اگر فوکوس به درستی انجام نشده باشد، دیگرعکس آن ارزشی که شما میخواستید را ندارد. در دوربین های حرفه ای و DSLR، مودهای فوکوس خودکار متفاوتی وجود دارند که دو تا از مهم ترین آن ها عبارت اند از:

1) فوکوس خودکار تکی یا AF-S

این نوع فوکوس برای عکاسی از اجسام و سوژه های ثابت بسیار کاربرد دارد. به طور مثال در عکاسی از چهره آدم ها، مناظر، ساختمان ها و ...

زماتی که دکمه شاتر یا  دکلانشور را تا نیمه فشار می دهید، دوربین به صورت خودکار فوکوس کرده و روی سوژه قفل می شود و تا زمانی که دکه شاتر را رها نکنید، فوکوس روی سوژه باقی می ماند. اگر بخواهید فوکوس را جابه چا کنید، کافیست دکلانشور را رها کرده، پس از ترکیب بندی دوباره دکلانشور را تا نیمه فشار دهید.

2) فوکوس خودکار دنباله دار یا AF-C

به هنگام عکاسی از اجسام در حال حرکت، بهترین گزینه برای فوکوس خودکار همین گزینه AF-C می باشد. به طور مثال در عکاسی از حیات وحش و یا عکاسی ورزشی این نوع فوکوس کاربرد دارد. هنگامی که دکلانشور را تا نیمه فشار می دهید، فوکوس دوربین روی سوژه متجرک قفل کرده و همزمان با آن جرکت می کند و دائم تنظیم می شود. 

باید حئاستان باشد که این گزینه ها را با فوکوس های دستی و خودکار که بر روی لنز اعمال می شود و تغییر می کند، اشتباه نکتید. اگر بخواهید از این دو گزینه که در بالا معرفی شد استفاده کنید، باید فوکوس دوربین شما روی خودکار باشد.

3- اندازه و نوع فایل عکس ها

در دوربین های حرفه ای، نیمه حرفه ای و البته دوربین های کامپکت این امکان را دارید که اندازه و ابعاد عکس ها و نوع فایل آن ها را تعیین کنید. برای حجم و ابعاد عکس ها معمولا سه گزینه بزرگ، متوسط و کوچک وجود دارد که با انتخاب گزینه بزرگ یا خوب ( Fine ) به دوربین اجازه می دهید تا با بالاترین کیفیت ممکن عکاسی کند.

در دوربین های حرفه ای، درباره نوع فایل عکس ها دو گزینه جی پگ (JPEG) و خام (RAW) را در اختیار دارید. فایل های عکس خام، فشرده نشده اند و در نتیجه اطلاعات تصویری بسیاری را در خود حمل کرده و این امکان دست شما را به هنگام فرآیند پردازش بسیار باز می گذارد. اما خب پیچیدگی ها و سختی های خاص خودش را دارد. به طور مثال باید تک تک عکس ها را با با نرم افزارهای خاص ادیت کنید و حجم عکس ها بسیار بیش تر از عکس های جی پگ می باشد.

فایل های جی پگ فایل های فشرده ای هستند که خود توسط دوربین ویرایش شده اند. حجم این عکس ها بسیار کمتر است و می توانید از فضای کارت حافظه دوربین تان استفاده بیش تری داشته باشید.

در دوربین های حرفه ای مغمولا گزینه های ترکیبی هم وجود دارد که با انتخاب آنها می توانید از هر عکس دو فایل جی پگ و خام را داشته باشید.

سخن آخر

با یادگیری، تمرین و تسلط بر روی این تنظیمات، به زودی خواهید توانست همانند حرفه ای ها عکاسی کنید. فراموش نکنید عکاسی 99 درصد تجربه و تمرین است و تنها 1 درصد به اطلاعات، دانسته ها و ... برمی گردد.

اگر به یادگیری مطالب بیش تر علاقه دارید، خواندن مقاله های آموزشی زیر را از دست ندهید:

آموزش اصول اولیه عکاسی

اصول اولیه عکاسی با نوردهی طولانی

آموزش عکاسی از آبشار

تکنیک عکاسی استار تریل | آموزش تخصصی ثبت رد ستارگان

عکاسی معماری | نکات و دانستنی ها

آموزش عکاسی از پاییز | دمی در میان شکوه هزار رنگ

نظرتان درباره این آموزش چه بود؟

توانستید برای سوال های خود جوابی بیابید؟

نظرات، خاطرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.