شرایط لازم برای تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی چیست؟

اقامتگاه‌های بوم‌گردی مکان‌های اقامتی هستند که در محیط‌های طبیعی و بومی با رعایت بالاترین سطح ممکن ضوابط زیست‌محیطی و به شکلی سازگار با معماری بومی، بافت تاریخی و منظر طبیعی منطقه تأسیس می‌شوند. این اقامتگاه‌ها ضمن تعامل حداکثری با جامعه محلی، تجربه‌ای اصیل و پایدار برای گردشگران فراهم می‌کنند. در این گزارش، به بررسی جامع شرایط احداث اقامتگاه بوم‌گردی، مراحل، مدارک، هزینه‌ها، وام‌ها و امکانات مورد نیاز پرداخته‌ایم.

شرایط تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی

تأسیس اقامتگاه بوم‌گردی در ایران مستلزم رعایت مجموعه‌ای از شرایط و ضوابط تعیین‌شده توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. این اقامتگاه‌ها باید با هدف حفظ فرهنگ بومی، حمایت از جامعه محلی و رعایت اصول زیست‌محیطی راه‌اندازی شوند. در ادامه، شرایط کلیدی برای تأسیس اقامتگاه بوم‌گردی به‌صورت دقیق شرح داده شده است:

1. اخذ مجوزهای لازم: دریافت مجوز از وزارت میراث فرهنگی الزامی است. این مجوز پس از ارزیابی امکانات و خدمات اقامتگاه صادر می‌شود. بسته به منطقه، ممکن است هماهنگی با شهرداری یا سازمان محیط زیست نیز لازم باشد. فرآیند شامل ارائه مدارک و بررسی توسط کمیته‌های تخصصی است.
2. موقعیت مکانی مناسب: اقامتگاه باید در مناطق طبیعی، روستایی یا دارای جاذبه‌های گردشگری باشد و از منابع آلودگی صوتی (مانند بیمارستان یا تعمیرگاه) دور باشد. در موارد خاص، با تأیید کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان، تأسیس در محله‌های تاریخی شهری امکان‌پذیر است. دسترسی به زیرساخت‌ها (آب، برق، گاز) یا امکان ایجاد آن‌ها ضروری است.
3. سازگاری با معماری بومی: طراحی مجتمع بوم گردی باید با معماری سنتی منطقه (مانند خشت، کاهگل، چوب) هماهنگ باشد تا اصالت فرهنگی حفظ شود. استفاده از مصالح محلی یا بازسازی خانه‌های قدیمی روستایی توصیه می‌شود، زیرا هم هزینه را کاهش می‌دهد و هم با ضوابط بوم‌گردی سازگار است.
4. تعامل با جامعه محلی: اقامتگاه باید از نیروی کار، مواد غذایی و صنایع دستی محلی استفاده کند تا به اقتصاد منطقه کمک کند. ارائه غذاهای سنتی و نمایش فرهنگ بومی (مانند موسیقی یا صنایع دستی) از الزامات است.
5. رعایت اصول زیست‌محیطی: ساخت و بهره‌برداری باید کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کند. استفاده از مصالح پایدار، مدیریت پسماند، کاهش مصرف انرژی و حفاظت از منابع طبیعی الزامی است. در مناطق حساس، ارزیابی زیست‌محیطی دقیق‌تری نیاز است.
6. استانداردهای درجه‌بندی: اقامتگاه‌ها بر اساس خدمات به سه درجه تقسیم می‌شوند: درجه ۳ (حداقل ۴ واحد)، درجه ۲ (حداقل ۶ واحد) و درجه ۱ (حداقل ۸ واحد). اقامتگاه‌های ممتاز خدمات فراتر از استانداردها ارائه می‌دهند.

 

مجوز بوم‌گردی

مجوز نهایی اقامتگاه بوم‌گردی توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صادر می‌شود. این مجوز پس از ارزیابی کیفیت خدمات و امکانات ارائه‌شده اعطا می‌گردد. اقامتگاه‌ها بر اساس سطح خدمات به سه درجه تقسیم‌بندی می‌شوند:

• درجه ۳: حداقل امکانات و خدمات.
• درجه ۲: امکانات متوسط با برخی خدمات خصوصی.
• درجه ۱: امکانات پیشرفته با خدمات کامل.

اقامتگاه‌هایی که خدمات فراتر از استانداردهای درجه‌بندی ارائه دهند، ممکن است عنوان «ممتاز» دریافت کنند.

مدارک لازم برای مجوز بوم‌گردی

برای دریافت مجوز، متقاضیان باید مدارک زیر را ارائه دهند:

مدارک مورد نیاز	توضیحات
درخواست کتبی	درخواست رسمی برای تأسیس اقامتگاه
اسناد مالکیت	اسناد تأییدشده مالکیت زمین یا ملک
نقشه زمین (کروکی)	نقشه دقیق موقعیت مکانی اقامتگاه
گزارش کمیته برنامه‌ریزی	گزارش ارزیابی از کمیته گردشگری استان
ارزیابی‌های زیست‌محیطی/تاریخی	در صورت قرارگیری در مناطق حساس

همچنین، برای متقاضیان حقوقی، مدارکی مانند اساسنامه، معرفی مدیر فنی و تضمین حسن انجام کار مورد نیاز است.

مراحل گرفتن پروانه بهره‌برداری اقامتگاه بوم‌گردی

دریافت پروانه بهره‌برداری برای اقامتگاه بوم‌گردی فرآیندی چندمرحله‌ای است که نیازمند هماهنگی با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ارائه مدارک و مستندات لازم است. در ادامه، مراحل به‌صورت دقیق و به ترتیب شرح داده شده است:

1. ارسال درخواست و مدارک اولیه:

• متقاضی باید درخواست کتبی خود را به همراه مدارک مورد نیاز (مانند اسناد مالکیت زمین، نقشه کروکی، گزارش کمیته برنامه‌ریزی گردشگری و ارزیابی‌های زیست‌محیطی/تاریخی) به اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ارائه دهد.
• برای متقاضیان حقوقی، مدارکی مانند اساسنامه، معرفی مدیر فنی و تضمین حسن انجام کار (۵ میلیون تومان) نیز لازم است.

دریافت موافقت اولیه:

• مدارک و درخواست توسط کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان بررسی می‌شود.
• در صورت تأیید، موافقت اولیه برای ادامه فرآیند صادر می‌گردد. این مرحله شامل ارزیابی موقعیت مکانی و انطباق پروژه با ضوابط بوم‌گردی است.

3. دریافت موافقت اصولی:

• پس از موافقت اولیه، طرح پیشنهادی به معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری ریاست جمهوری ارسال می‌شود.
• این مرحله شامل بررسی دقیق‌تر طرح، از جمله معماری بومی، امکانات پیشنهادی و تأثیرات زیست‌محیطی است.
• در صورت تأیید، موافقت اصولی صادر می‌شود که به متقاضی اجازه می‌دهد پروژه را آغاز کند.

ساخت یا بازسازی اقامتگاه:

• متقاضی باید اقامتگاه را طبق طرح مصوب و ضوابط تعیین‌شده (مانند استفاده از مصالح بومی و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی) بسازد یا بازسازی کند.
• پس از تکمیل ساخت، یک مجوز موقت ۶ ماهه صادر می‌شود تا اقامتگاه به‌صورت آزمایشی فعالیت کند.

ارزیابی نهایی و صدور پروانه بهره‌برداری:

• اقامتگاه توسط کمیسیون استانداردسازی و درجه‌بندی وزارت میراث فرهنگی بررسی می‌شود.
• این ارزیابی شامل بررسی کیفیت خدمات، امکانات (مانند سرویس‌های بهداشتی، غذای محلی، اینترنت) و انطباق با درجه‌بندی (درجه ۱، ۲ یا ۳) است.
• در صورت تأیید، پروانه بهره‌برداری نهایی صادر می‌شود که اجازه فعالیت دائمی اقامتگاه را می‌دهد.

حداقل متراژ زمین برای بوم‌گردی

برای تأسیس اقامتگاه بوم‌گردی معمولاً ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مترمربع زمین نیاز است تا فضای کافی برای واحدهای اقامتی، فضاهای عمومی، پارکینگ و فضای سبز فراهم شود. در موارد خاص، با طراحی بهینه و تأیید کارشناسان، امکان اخذ مجوز با متراژ کمتر هم وجود دارد.

هزینه ساخت اقامتگاه بوم‌گردی

هزینه‌ها بسته به مکان، نوع مصالح، امکانات و درجه اقامتگاه متفاوت‌اند. برای یک اقامتگاه متوسط (۴ تا ۶ واحد) هزینه‌ها بین ۲.۵ تا ۱۵ میلیارد تومان متغیر است.

عوامل مؤثر:

• موقعیت مکانی: زمین روستایی ارزان‌تر؛ نزدیک جاذبه‌ها گران‌تر.

• نوع مصالح: بومی ارزان‌تر از مدرن.

• تعداد واحد و امکانات: هرچه بیشتر، هزینه بالاتر.

• هزینه مجوز و ارزیابی: حدود ۱۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان.

برآورد تقریبی:

• زمین: ۵۰۰ میلیون تا ۵ میلیارد تومان

• ساخت: ۱ تا ۱۰ میلیارد تومان

• تجهیزات: ۶۰۰ میلیون تا ۱.۵ میلیارد تومان

• هزینه‌های اولیه و جانبی: حدود ۳۵۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان

کاهش هزینه‌ها

با بازسازی خانه‌های قدیمی، استفاده از مصالح بومی، نیروی محلی و تمرکز بر امکانات ضروری، می‌توان هزینه را به ۲.۵ تا ۵ میلیارد تومان کاهش داد.

وام بوم‌گردی

پس از دریافت مجوز، امکان دریافت وام بانکی با سود ۴ تا ۶ درصد از طریق وزارت میراث فرهنگی وجود دارد.

اقامتگاه بوم‌گردی باید چه امکاناتی را به مسافران ارائه دهد؟

اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید ضمن حفظ اصالت فرهنگی منطقه، امکاناتی مناسب برای رفاه مسافران فراهم کنند. این امکانات شامل موارد زیر است:

1. نظافت و بهداشت مناسب در اتاق‌ها و فضاهای عمومی

2. سرویس‌های بهداشتی و حمام متناسب با درجه اقامتگاه

3. سیستم گرمایشی و سرمایشی متناسب با آب‌وهوا

4. غذاهای محلی و سنتی با استفاده از مواد اولیه بومی

5. نمایش فرهنگ بومی از طریق صنایع دستی و برنامه‌های فرهنگی

6. دسترسی به اینترنت با کیفیت مناسب

7. کارکنان آموزش‌دیده و آشنا با زبان‌های خارجی

8. تجهیزات ایمنی مانند کپسول آتش‌نشانی و جعبه کمک‌های اولیه

در نهایت، رعایت این موارد به توسعه گردشگری پایدار و جذب گردشگران کمک می‌کند.