کاروانسرای زین الدین مهریز | رباط زین الدین

کاروانسرای زین الدین مهریز یا رباط زین الدین از کاروانسراهای شاه عباسی شهر یزد با قدمتی بیش از 400 سال است که به مناسبت دیدار شاه عباس با زین‌الدین گنجعلی‌خان، حاکم استان کرمان در قرن ۱۰ هجری قمری ساخته شد. در این مطلب به شما خواهیم گفت کاروانسرای زین الدین کجاست و چه امکاناتی دارد؛ بعلاوه می توانید اطلاعاتی درباره‌ معماری کاروانسرای زین الدین یزد نیز به دست آورید.

چرا کاروانسرای زین ‌الدین یزد؟

• تنها بنای مدور ایرانی و تنها بنای مدور در قاره آسیا و در مسیر جاده ابریشم است.
• یکی از جاذبه های تاریخی یزد با قدمتی بالغ بر 4 قرن محسوب می‌شود.
• معماری آن قابل توجه و جالب است.
• اقامت در آن با توجه به بافت و چیدمانی که دارد یادآور زندگی سنتی در قرون گذشته است.
• دسترسی به آن نسبتا آسان است و امکانات قابل قبولی را به مهمانان ارائه می‌دهد.
• از آنجا که در منطقه‌ای کویری واقع شده، شب‌های پرستاره زیبایی را نظاره‌گر خواهید بود.

کاروانسرای زین‌ الدین مهریز | تنها کاروانسرای مدور ایران 

این‌بار به مهریز یکی از شهرستان‌های تاریخی و باستانی استان یزد می‌رویم و در دل این شهر کویری به کاروانسرایی با قدمتی بیش از 400 سال که آن را با نام کاروانسرای زین ‌الدین یا رباط زین‌الدین می‌شناسند، می‌رسیم. شاه عباس صفوی ۹۹۹ کاروانسرا را در ایران بنا نهاد و کاروانسرای زین‌الدین یکی از آن‌هاست که به مناسبت دیدار شاه عباس با زین‌الدین گنجعلی خان، حاکم کرمان در قرن ۱۰ قمری ساخته شده است. این کاروانسرا از شاهکارهای معماری دوران صفویه بوده و تنها بنای مدور ایرانی‌ست که در مسیر جاده ابریشم (در بخش مرکزی مهریز و در فاصله 70 کیلومتری شهر یزد) قرار دارد. این بنا در گذشته محلی برای استقرار تفنگچیان و نگهبانان بوده و امروزه با حفظ همان اصالت و محیط تاریخی خود، به اقامتگاهی برای گردشگران تبدیل شده است. این مجموعه با وجود امکانات و تجهیزات به روز، ساختمانی اصیل و فضایی سنتی دارد و با امکانات رفاهی مناسب سفری دل‌چسب و خاطره‌انگیز را در دل شب‌های پرستاره کویر برایتان رقم خواهد زد.

ثبت ملی: کاروانسرای زین‌الدین در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ و از طرف یونسکو نیز جایزه یکی از برترین هتل‌ها و برترین مرمت‌ها را از آن خود کرده است. 

نکته: جهت بازدید از مجموعه محدودیت زمانی وجود دارد.

معماری کاروانسرای مهریز یزد

ساخت کاروانسرای مهریز با دستور شاه عباس صفوی و معماری سلطان محمد، معمار و طراح مجموعه زیبا و بی‌نظیر گنجعلی‌خان کرمان انجام شد. از بارزترین مشخصه این بنا می‌توان به قرینه بودن شرق و غرب آن اشاره داشت. از دیگر نکات جالب در معماری مجموعه پلان دایره‌ای آن است؛ این کاروانسرا از خارج به شکل دایره دیده می‌شود در حالی که از داخل دوازده ضلعی‌ است.

بنای فوق پنج برج نیم‌دایره دارد که به دیواره هشت‌متری آن پیوسته‌اند. پس از سردر نسبتاً پهن ضلع جنوبی، هشتی و سپس صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن، رواق‌های سکوداری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق‌هایی مشابه به چشم می‌خورد؛ این سکوها امروزه مزین به پرده‌های ترمه، فرش دست بافت، گلیم، پشتی‌‌هایی دورتادور و دیگر تزئینات شده است تا آرامش را برای گردشگران و مسافران کویر به ارمغان بیاورد.

در طرفین هشتی ورودی و پشت اتاق‌ها، راهروهای وسیع و طولانی قرار دارد که اصطبل چهارپایان بود. فضای ضلع شمالی بنا، اتاق‌های شاه‌نشین با سقفی بلند با کاربندی‌ست که امروزه بخشی از آن سالن غذاخوری و بخش دیگر با فرش‌های دست‌بافت و پشتی‌های زیبا برای نشستن و استراحت به کار می‌رود. این مجموعه 2 حیاط (حیاط اصلی سر باز و دیگری سر پوشیده) دارد. داخل حیاط صفه‌ای چند ضلعی و بزرگ قرار دارد که به نوعی می‌توان گفت جای حوض را پرکرده و اطراف آن را باغچه‌ای زیبا با گل‌ها و گیاهان رنگارنگ و سرسبز در برگرفته است.

در دو طرف کاروانسرا پله‌هایی وجود دارد که به پشت‌بام کاروانسرا راه دارد .غروب آفتاب در پشت‌بام این کاروانسرا دیدنی‌ است. تغییر رنگ کوه‌ها به آبی، تاریک شدن آرام آسمان وسیع کویر و نمایان شدن درخشش ستاره‌ها، تجربه‌ای بی‌نظیر را از سفر به یزد برایتان به ارمغان می‌آورد. همچنین در ساخت این عمارت از اعداد 5 و 12 که برای مسلمان مقدس به شمار می‌رود، استفاده شده است.

مصالح بنا از آجرست و درون بنا بیشتر از تزئینات آجر استفاده شده که تابع طرح ۱۲ ضلعی حیاط یا صحن مرکزی آن است. قسمت شاه‌نشین در بدنه و سقف دارای اندود گچ و کاربندی‌ست؛ کنگره‌ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب انحنای برج و دیواره‌ها و نمای تمام آجر آن، چهره خاصی به این کاروانسرا بخشیده است.

عملیات مربوط به بازسازی و مرمت مجموعه بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ به طول انجامید. از آن جایی که در مرمت این اثر، از مصالح اولیه بنا استفاده شده و اصالت و کاربری آن نیز حفظ گردیده، یونسکو در سال 2006 جایزه بهترین مرمت را به آن اهدا کرده و مجله مشهور گردشگری تاتلر نیز آن را به عنوان یکی از 101 هتل برتر دنیا به شمار آورده است. در حال حاضر این مجموعه با حفظ ویژگی سنتی خود قابلیت پذیرش یکصد میهمان و گردشگر را دارد و دارای 32 باب واحد اقامتی است. 

امکانات

مسیر و هزینه

آدرس: استان یزد، شهر مهریز، بزرگراه مهریز- انار

دسترسی: کاروانسرا از لحاظ موقعیت مکانی در کیلومتر 60 جاده یزد به کرمان قرار گرفته است و فاصله آن تا شهر مهریز حدود 37 کیلومتر و تا شهر یزد حدود 76 کیلومتر است. 

هزینه: اتباع ایرانی 2,000 تومان، اتباع خارجی 10,000 تومان

ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 07:00 الی 19:00

سخن آخر

گاهی رفتن به دل کویر و اقامتی چند روزه در مکانی سنتی با غذاهای سنتی و امکانات رفاهی مناسب می‌تواند بسیار دل‌چسب و خاطره‌انگیز باشد.

 بازدید از کاروانسرای مدور مهریز برای شما چگونه بود؟

تجربه‌های خود را درباره این کاروانسرا با ما و دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید.