آرامگاه سعدی شیراز | آرامشی از دل بوستان و گلستان

برای سفری متفاوت آماده شوید و با ما قدم به آرامگاه سعدی شیرازی بگذارید؛ سعدیه شیراز، خانه ابدی شاعری با آوازه جهانی و جایی برای عاشقان این شاعر بزرگ ایران زمین است. در این میان با دیدن عکس آرامگاه سعدی احتمالا در مورد معماری آن هم کنجکاو می‌شوید و می‌خواهید درباره‌اش بیشتر بدانید. برای دانستن اینکه آرامگاه سعدی کجاست و چه ویژگی‌هایی دارد با ما همراه باشید.

چرا بازدید از سعدیه؟

• سعدیه محل دفن یکی از بزرگ‌ترین شعرای ایران است که آوازه‌ای جهانی دارد.
• فضای این آرامگاه و اطراف آن به‌گونه‌ای ساخته شده است که حال‌وهوایی خاص را برایتان رقم می‌زند.
• برای بازدید از این مقبره باید به شیراز سفر کنید و در این شهر می‌توانید به سراغ دیگر جاذبه‌ های گردشگری شیراز نیز بروید.
• این مجموعه دارای معماری جذابی است.
• در اطراف دیگر جاذبه‌های تاریخی شهر قرار گرفته و دسترسی آسانی هم دارد.

آشنایی با مجموعه سعدیه | میزبان خانه ابدی سعدی 

به شیراز که قدم بگذاری، از هر کسی می‌توانی سراغ سعدیه را بگیری و نشانیِ آرامگاه شاعر بزرگ ایران زمین را بپرسی. این مقبره تاریخی در یکی از خیابان‌های زیبای شهر واقع شده و در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد. با قدم گذاشتن به محوطه سعدیه، دنیای دیگری را تجربه می‌کنید؛ دنیایی که از شعر و ادب پارسی با شما سخن می‌گوید و پندها و نصیحت‌های سعدی را برایتان بازگو می‌کند.

با عبور از درِ ورودی، ستون‌های برافراشته مقبره، پیش رویتان قرار می‌گیرند و شکوه و صلابت خاصی را به نمایش می‌گذارند. این مقبره آن قدر ارزشمند و زیباست که نامش از تاریخ 18 آذر ماه سال 1354 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و سکه‌های پانصد ریالی برنزی جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۸۷ و اسکناس‌های یکصد هزار ریالی از سال ۱۳۸۹ به نقش آرامگاه سعدی مزین شده‌اند.

سعدی که بود؟

ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدی، شاعر و نویسنده پارسی گوی ایرانی است که در سال 606 هجری قمری چشم به جهان گشوده و در سال 690 هجری قمری از دنیا رفته است. او در نظامیه بغداد تحصیل کرد که در آن زمان، مهم‌ترین مرکز علم و دانش جهان اسلام به شمار می‌آمد و علمای بزرگی در آن به تدریس مشغول بودند. وی پس از اتمام تحصیلات به مناطق مختلفی سفر کرد و شغل واعظی را برای خود برگزید. سعدی، 30 سال را در جهانگردی گذراند و سپس به شیراز آمد و در همین شهر، درگذشت.  

این شاعر بزرگ، تاثیر انکارناپذیری بر زبان فارسی داشته و شباهت قابل‌توجهی بین زبان فارسی امروزی و زبان سعدی به چشم می خورد. آثار او تا مدت‌ها در مدرسه‌ها و مکتب‌خانه‌ها به‌عنوان منبع آموزش زبان و ادبیات فارسی مورد استفاده قرار می‌گرفت و بسیاری از ضرب‌المثل‌های رایج در زبان فارسی نیز از آثار وی اقتباس شده‌‌اند. یکی از ویژگی‌های وی این بود که بر خلاف بسیاری از نویسندگان معاصر یا پیش از خود، به ساده‌نویسی روی آورد و توانست شهرت زیادی را به دست آورد؛ تا آنجا که اهل ادب به او لقب استادِ سخن، پادشاهِ سخن، شیخِ اجلّ و حتی استاد را داده‌اند.

آثار وی در کتاب کلیات سعدی گردآوری و کتاب گلستان، کتاب بوستان و نیز غزلیات وی نیز به صورت مستقل منتشر شده اند. کتاب‌های گلستان و بوستان، کتاب‌هایی با مضامین اخلاقی به شمار می‌روند و علاوه بر آثار فارسی‌زبانان، در آثار اندیشمندان غربی از جمله ولتر (Voltaire) فرانسوی و گوته (Goethe) آلمانی نیز تاثیر آن‌ها مشاهده می‌شود.

خوشگذرانی در سعدیه

هنگامی که نام یک مکان تاریخی به میان می‌آید، واژه خوشگذرانی کمی غریب به نظر می‌رسد؛ اما حکایت سعدیه از همه بناهای تاریخی سواست؛ فقط باید غرق فضای عرفانی و آرام آن شوی و خوش گذراندن در آن را بلد باشی.

قدم زدن در باغی دلپذیر: برای رسیدن به مقبره این شاعر بزرگ باید از میانه باغی گذشت که به درختان و گیاهان آراسته است و با زیبایی‌هایش چشمت را نوازش می‌دهد. همین قدم زدن، خاطره‌ای خاص را در ذهنت شکل می‌دهد و روحت را تازه می‌کند.

خواندن شعر سعدی: در جای‌جای آرامگاه می‌توانی اشعاری را ببینی که برایت درس زندگی را روایت می‌کنند و تو را به دنیای پند و اندرز می‌برند. کمی که دقت کنی، پس از مدتی غرق ابیات می‌شوی و کلمه به کلمه آن‌ها را از نظر می‌گذرانی تا سر از راز و رمزشان در بیاوری. به سعدیه که بروی ناگهان عاشق شعر می‌شوی و هوس می‌کنی کتاب بوستان و گلستان را بگشایی و خودت را به خواندن یک حرف حساب مهمان کنی.

تاریخچه مجموعه سعدیه | از خانقاه تا آرامگاه

آنچه که امروز به‌عنوان آرامگاه سعدی شناخته می‌شود، در واقع خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا گذرانده و پس از مرگ نیز در همین مکان، دفن شده است. خانقاه یا خانگاه، به محل زندگی، آموزش و گردهمایی و فعالیت درویشان و صوفیان اتلاق می‌شود و در سرتاسر جهان اسلام، به خصوص مناطق تحت تاثیر اسلام ایرانی، نمونه‌هایی از آن به چشم می‌خورد.

*ساخت اولین مقبره برای سعدی

برای اولین بار در قرن هفتم بود که محل دفن سعدی زینت داده شد و شمس‌الدین محمد، صاحب‌دیوانی وزیر معروف اباقاخان، دومین پادشاه از سلسله ایلخانان، مقبره‌ای بر فراز قبر این شاعر نامدار، ساخت.

قدیمی‌ترین گزارش موجود از آرامگاه سعدی، حدود 35 سال و به نقلی دیگر 57 سال پس از درگذشت وی و توسط ابن بطوطه، جهانگرد مراکشی، نگاشته شده است. در این گزارش گفته می‌شود که مردم بازدیدکننده از مزار سعدی، لباس خود را در حوضچه‌هایی مرمرین می‌شستند و به باور مردم شیراز که از قبل از سعدی و حتی قبل از اسلام نیز وجود داشته، شستشو در این آب، شفابخش بوده‌ است.

پس از آن، جنید شیرازی، نویسنده کتاب شدالازار، در سال ۷۹۱ هجری قمری به توصیف مقبره سعدی پرداخته و دولتشاه سمرقندی، شاعر قرن نهم هجری، نیز دو قرن پس از درگذشت سعدی در کتاب تذکره‌الشعرا، ویژگی‌های مقبره وی را نگاشته است.

تصاویر صرفا متعلق به این دوران نیستند.

*ویرانی خانقاه و بازسازی آن

بر اساس منابع تاریخی، به ویژه کتاب «گلستان هنر» نوشته میرمنشی، در سال ۹۹۸ هجری قمری، یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، دستور ویرانی خانقاه شیخ را صادر می‌کند و همه چیز با خاک یکسان می‌شود. کریمخان زند، در سال ۱۱۸۷ هجری قمری دستور می‌دهد بنایی از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا شود؛ بنایی که به عمارت ملوکانه مشهور شد. طبقه پایین این بنا دارای راهرویی بود که در شرق و غرب آن دو اتاق کرسی دار قرار داشت و پلکان طبقه دوم از آنجا آغاز می‌شد. 

در اتاق شرقی، قبر سعدی واقع شده بود و سازه‌ای چوبی در پیرامون آن قرار داشت. قسمت غربی راهرو به موازات قسمت شرقی، دو اتاق داشت که بعدها شوریده شیرازی (فصیح الملک)، شاعر نابینای شیرازی، در اتاق غربی آن دفن شد. طبقه بالای ساختمان مشابه طبقه پایینی بود؛ اما بر روی اتاق شرقی که مزار سعدی را در خود داشت، به احترام شیخ، اتاقی ساخته نشد و سقف آن نیز به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت.

* مقبره سعدی در دوره قاجار

بر اساس روایت‌های تاریخی، در اوایل دوران قاجار، سعدی را به اهل تسنن نسبت می‌دهند و همین امر سبب می‌شود که یکی از علمای شیراز دستور تخریب و شکستن سنگ مزار او را بدهد. مدتی پس از این‌کار، علی‌اکبرخان قوام‌الملک شیرازی، از رجال سیاسی آن زمان، سنگی را برای مزار سعدی تهیه کرده و بخشی از اشعار بوستان سعدی را که در ستایش پیامبر اسلام سروده شده‌اند، با اندکی تغییر روی آن حک می‌کند. این سنگ تا مدت‌ها بر مزار قرار داشت و در زمان آغاز ساخت آرامگاه کنونی تعویض شد. فتحعلی‌خان صاحب‌دیوان، داماد فتحعلی شاه، این بنا را در سال ۱۳۰۱ خورشیدی، مرمت کرد و چند سال بعد از آن نیز حبیب‌الله‌خان قوام‌الملک، از خاندان مشهور قوام الملک در شیراز، دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر کرد. سپس امورات و اداره آن به شخصی به نام کربلایی سید زین العابدین چینی (حسینی نیک) سپرده شد و ایشان نیز در سال ۱۳۲۱ خورشیدی در گذشت.

*احیای مجموعه سعدیه در دوره پهلوی و پس از آن

سال ۱۳۲۴ خورشیدی، شعبه انجمن آثار ملی با عضویت و دبیری استاد علی سامی در شیراز تشکیل شد و یکی از ایده‌هایی که در همان ابتدا در آن مطرح کردند، احیای مجموعه سعدیه بود. در سال ۱۳۲۵ چاره ای برای تامین هزینه این کار اندیشیده شد و بر اساس مصوبه دولت، مقرر کردند که از محل فروش قند و شکر آزاد کارخانه قند مرودشت، به ازای کیلویی دو ریال برای ساختمان آرامگاه سعدی هزینه شود. این تنها یک گام کوچک در راستای حفظ این مجموعه بود و اقدامات عملی و جدی از سال ۱۳۲۷ آغاز شد. در آن زمان علی‌اصغرخان حکمت، ریاست انجمن آثار ملی کشور و دبیرکلی یونسکو در ایران را بر عهده داشت و علی سامی نیز به‌عنوان دبیر انجمن آثار ملی در شیراز مشغول به کار بود.

بنای مربوط به دوران کریمخان، تا سال ۱۳۲۷ خورشیدی، همچنان پا برجا بود و به لطف مرمت‌ها در دوران مختلف هنوز هم زیبا به نظر می‌رسید. در سال ۱۳۲۷ پس از کسب موافقت اولیه برای احیای این مجموعه، از آندره گدار، معمار و تاریخ‌شناس فرانسوی، که مدیر باستان‌شناسی وقت ایران بود، دعوت شد تا به شیراز بیاید و نظر خود را در این رابطه بیان کند. بر اساس گزارش انجمن آثار ملی، سرانجام پس از بحث و بررسی‌های بسیار در سال ۱۳۲۸، قرارداد طراحی آرامگاه سعدی با یک شرکت ساختمانی منعقد شد و مهندس محسن فروغی و مهندس علی‌ صادق به‌عنوان طراحان سعدیه، کار خود را آغاز کردند. در اسفند ماه ۱۳۳۰ خورشیدی، عملیات ساخت بنای آرامگاه سعدی که طراحان آن ایرانی و معماران و کارگران آن نیز شیرازی بودند، به پایان رسید. این بنا با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی طراحی شد. آرامگاه را با هزینه 980 هزار تومان، در باغی به مساحت 7700 متر مربع ساختند که البته این مساحت بعدها تغییراتی کرد.

 در گزارش انجمن ملی، این آرامگاه پس از اجرای طرح محسن فروغی به این شکل توصیف شده است:

طرح معماری این مجموعه، از یک ایوان ستون‌دار بلند و یک رواق کشیده تشکیل شده است که به صورت یک «L» سازماندهی شده‌اند.

در بعدازظهر یازدهم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۳۱، آرامگاه سعدی با حضور دکتر محمود حسابی، وزیر فرهنگ وقت و علی‌اصغرخان حکمت و تعداد زیادی از شعرا، نویسندگان، بازرگانان و صاحبان مقام در آن دوره افتتاح شد و در صبح همان روز نیز از مجسمه سعدی که در دروازه اصفهان نصب شده بود، پرده‌برداری کردند. این مجسمه توسط استاد ابوالحسن صدیقی، هنرمند برجسته ایرانی، ساخته شد و بر اساس گزارش مالی انجمن آثار ملی، برای ساخت آن 14500 تومان به وی پرداخت شد.

پس از انقلاب اسلامی در سال 1380 و در جریان طرح توسعه محوطه آرامگاه، شهرداری شیراز با همکاری سازمان مسکن و شهرسازی طرحی را اجرا نمود که طی آن وسعت سعدیه به 5/4 هکتار رسید.

معماری مجموعه سعدیه و آرامگاه سعدی

بنای کنونی سعدیه کاری از محسن فروغی، معمار مدرنیست ایرانی است که طراحی آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق در سال 1330 انجام داده و الهام از عناصر معماری سنتی ایران، به وضوح در آن دیده می‌شود. ساختمان آرامگاه به سبک ایرانی ساخته شده و زیربنای آن در حدود 257 متر مربع است. این بنا از بیرون به شکل یک مکعب به نظر می‌رسد؛ اما در داخل، به صورت هشت‌ضلعی است و دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی دارد. نمای خارجی آرامگاه از سنگ تراورتن (1) و نمای داخلی آن از سنگ مرمر است. سنگ‌های مورد استفاده در پایه‌های بنا، سیاه رنگ هستند و ستون‌ها و جلوی ایوان از سنگ گرانتیت قرمز مخصوصی ساخته شده‌اند. 

اصل بنا با سنگ سفید و کاشی‌کاری زینت داده شده و وجود ۸ ستون از سنگ‌های قهوه‌ای رنگ در جلوی مقبره قرار دارند، صلابت خاصی به آن بخشیده است. گنبدی از کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ بر فراز بنا خودنمایی می‌کند و جلوه‌ای خاص را به نمایش می‌گذارد.

ساختمان اصلی آرامگاه از دو ایوان عمود برهم تشکیل شده و قبر شیخ در زاویه میان این دو ایوان و در وسط عمارت هشت‌ضلعی قرار دارد. هفت کتیبه در هفت ضلع ساختمان، نصب شده و قسمت‌هایی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ به خط «ابراهیم بوذری» بر روی آن‌ها نقش بسته‌اند. متن یک کتیبه نیز از «علی اصغر حکمت» است و بر روی آن توضیحاتی در مورد چگونگی ساخت بقعه به چشم می‌خورد.

پاورقی

1- نوعی سنگ آهکی لایه‌لایه است که از دسته سنگ‌های رسوبی و تزیینی به شمار می‌رود.

بخش ها و جلوه های چشم نواز مجموعه سعدیه

برای آشنایی با گوشه‌گوشه این مجموعه، با هم در آن قدم می‌گذاریم و به مرور زیبایی‌هایش می‌پردازیم:

ورودی و محوطه سعدیه

برای آنکه به آرامگاه سعدی برسیم باید از درِ مجموعه عبور کنیم که در راستای ورودی آرامگاه واقع شده و معمار آن آندره گدار فرانسوی است. به هنگام ورود، شعری بر درب ورودی، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند: 

ز خاک سعدی شیراز بوی عشق آید هزار سال پس از مرگ او گرش بویی

پس از گذشتن از کنار این دَر، وارد محوطه می‌شویم و تا رسیدن به فضای اصلی آرامگاه، در محیطی چشم نواز قدم می‌زنیم. در طرح جدید مجموعه سعدیه، محوطه آن پس از خرید و تخریب خانه‌های اطراف، مساحتی در حدود ۱۰۳۹۵ متر مربع پیدا کرد. این محوطه همچون باغی است که به سبک ایرانی گلکاری، درختکاری و باغچه‌بندی شده است. در وسط این باغ، دو حوض مستطیل‌شکل قرار دارند که با جهت شمالی - جنوبی در دو طرف محوطه آرامگاه ساخته شده‌اند و حوض دیگری در جهت شرقی - غربی در مقابل ایوان اصلی بنا به چشم می‌خورد.

اشعار سعدی زینت بخش آرامگاه وی

آنچه که در سعدیه نظر هر کسی را به خود جلب می‌کند، اشعاری هستند که از میان آثار سعدی انتخاب شده و  بر درودیوار نقش بسته‌اند. نمونه‌ای از این اشعار بر روی قطعه‌ سنگ‌هایی دیده می‌شود که در آرامگاه نگهداری می‌شوند و به کتیبه سنگی مربوط به سردر آرامگاه در زمان کریمخان زند تعلق دارند. این کتیبه در گذشته‌های دور، بر اثر سانحه‌ای شکسته و در زمان خاک‌برداری خیابان برای تعمیر آسفالت، کشف شده است. بر روی این سنگ قسمتی از شعر سعدی به خط ثلث عالی به چشم می‌خورد و مطلع (بیت آغازین) آن به این صورت است:

الهی به عزت که خوارم مکن به ذل گنه شرمسارم مکن

در ضلع غربی بنا نیز، قصیده‌ای با مطلع زیر به چشم می‌خورد:

خوش است عمر، دریغا که جاودانی نیست پس اعتماد بر این چند روز فانی نیست

ضلع شمال‌شرقی بنا مزین به ابیاتی از بوستان است که این‌گونه آغاز می‌شوند: 

الا ای که بر خاک ما بگذری به خاک عزیزان که یادآوری

در ضلع جنوب‌شرقی، کتیبه‌ای دیگر از گلستان وجود دارد که آغاز آن به این‌صورت است:

یاد دارم که با کاروان همه شب رفته بودم…

در ضلع جنوب‌غربی، غزلی از بدایع با این مطلع دیده می‌شود:

ای صوفی سرگردان، در بند نکونامی تا درد نیاشامی، زین درد نیارامی

در ضلع شمال‌غربی ایوان و در نزدیکی آرامگاه شوریده شیرازی، دوازده بیت از قصیده‌ای با مطلع زیر نقش بسته است:

خاک من و توست که باد شمال می‌ببرد سوی یمین و شمال

در این قسمت، غزلی از کتاب طیبات به خط شاهزاده ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیموری حک شده است که این‌گونه آغاز می‌شود:

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

ضلع شرقی آرامگاه، با دوازده بیت از قصیده‌ای با مطلع زیر و به خط نستعلیق زینت داده شده است:

 بسی صورت بگردیده‌است عالم وز این صورت بگردد عاقبت هم

گردش آب در سعدیه | قنات و حوض های مجموعه

همان‌گونه که گفتیم، محوطه سعدیه ویژگی‌های یک باغ ایرانی را دارد و ویژگی بارز این دست باغ‌ها، حضور پر رنگ آب و گردش آن است. در مجموعه سعدیه، قنات و حوض‌هایی وجود دارند که عبارت‌اند از:

*قنات سعدیه

قنات مجموعه سعدیه در عمق ده متری زمین و زیر صحن آرامگاه واقع شده و آب آن دارای مواد گوگردی و جیوه است. آب این قنات در زیر زمین جریان پیدا می‌کند و در نهایت به حوضی موسوم به حوض ماهی می‌ریزد.

*حوض ماهی

در سمت چپ آرامگاه و حدود 20 متری غرب آن، حوضی قرار دارد که شکل داخلی آن به صورت هشت‌ضلعی است و زیربنایی در حدود ۳۰٫۲۵ متر مربع دارد. این حوض به حوض ماهی شهرت دارد و با ۲۸ پله به صحن آرامگاه متصل می‌شود. گفته می‌شود که سعدی نزدیکِ زاویه (1) خود، حوضچه‌هایی از سنگ مرمر ایجاد کرده بود که آب در آن‌ها جریان داشت و شستشو در این آب، به ویژه در شب چهارشنبه سوری، جزو رسم‌ها و باورهای مردم شیراز بوده‌ است. مدتی پس از ساخت آرامگاه سعدی، از آب‌تنی در این حوض جلوگیری شد و دیگر به آب آن دسترسی نداشت. امروزه در فاصله حدود 150 متر از آرامگاه، محلی وجود دارد که آب بر روی زمین جاری می‌شود و به کوچه حمام سعدی شهرت یافته است. مردم برای برآورده شدن خواسته‌های خود به این مکان می‌روند و تنی به آب می‌زنند.

در حال حاضر، این مکان از ساعت 12 ظهر روز چهارشنبه سوری تا ساعت 24 به آب‌تنی دختران و زنان اختصاص دارد و از 24 تا 8 بامداد متعلق به مردان و پسران است. جمعیت زیادی در این ساعات به کوچه حمام سعدی می‌آیند و مردم معتقدند این آب، مشکلات و گرفتاری‌ها را حل می‌کند. گاه نیز نامه‌ای برای حضرت امام زمان در آب می‌اندازند و حاجت و مشکل خود را مطرح می‌سازند.

مردم از گذشته، بر این باورند که این آب، سحر و جادو را باطل و مشکلات ناشی از آن‌ها را هم برطرف می‌کند. معمولا کشاورزان، یک ظرف از این آب برمی‌دارند تا در مزارع خود بریزند و با دفع حشرات مضر، محصول بیشتری را به دست آورند.

پاورقی

  1- خلوت‌خانه‌ای در خانقاه که مخصوص عبادتِ زاهدان است.

باور دیگر مردم درباره آب سعدیه، این است که اگر لباس‌شان در این آب شسته شود، دیگر بیماری به سراغ آن‌ها نمی‌آید و اگر بیمار شوند به راحتی شفا می‌یابند. در گذشته مردم در این محل جمع می‌شدند و آش نذری که در فارس به آن "دیگ جوش" می‌گویند، می‌پختند و از صبح تا شب به شادمانی می‌پرداختند. آن‌ها بر این باور بودند که یک ماهی قرمز در این آب است که یک حلقه طلایی در بینی دارد و در آب بالا و پایین می‌پرد. به همین دلیل هیچ‌کس در این محل ماهی نمی‌گرفت تا مبادا این ماهی افسانه‌ای را شکار کرده و بدشانسی را گریبان‌گیر خود کند.

کاشی‌کاری‌های داخل حوض ماهی نشانه‌های زیادی از سبک سلجوقی دارد و در سال ۱۳۷۲ توسط استاد تیرانداز، کاشی‌کار بنام شیراز، طراحی و توسط میراث فرهنگی اجرا شده است. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت‌ضلعی دیده می‌شود و دو نورگیر چهارضلعی نیز در طرفین آن قرار دارند. پیش از این در این حوض به نیت برآورده شدن حاجت، سکه‌هایی توسط بازدیدکنندگان ریخته می‌شود؛ اما از آنجا که این حوض دیگر آب ندارد، چند وقتی است که مردم سکه‌های خود را در حوض دیگری می‌اندازند که در ادامه به تشریح آن می‌پردازیم.

کوچه حمام سعدی

* حوض سکه | محلی تازه برای برآورده شدن حاجت

پس از کم آب شدن حوض ماهی، مردم به سراغ حوض دیگری در جلوی رواق، رفته و سکه‌های خود را برای برآورده شدن حاجت در آن می‌اندازند. شاید این‌کار در ظاهر بیشتر شبیه یک تفریح و سرگرمی و خرافه باشد؛ اما فلسفه انداختن سکه در آب به آیین میترا در مذهب زرتشت باز می‌گردد. در این آیین آب به‌عنوان مظهر پاکی شناخته می‌شود و پیروان آن بر این باور بودند که با بخشیدن یک قسمت از مال خود به الهه آب، برکت را به خانه‌های خود می‌آورند. در واقع پول ریختن در آب نوعی قربانی، نذر و بخشش به شمار می‌رود.

البته باید به این موضوع توجه داشت که آب یکی از چهار آخشیش (عنصر) مقدس در ادیان کهن ایرانی نیز به شمار می‌رود و در کتاب اوستا بارها و بارها به اهمیت و تقدس آن اشاره شده است. در آبان یشت و تیر یشت (از قسمت های اوستا) درباره تقدس آب‌ها سخنان بسیاری وجود دارد که در همه آن‌ها تاکید بر ستایش آناهیتا، ایزد بانوی آب‌ها، دیده می‌شود.

استرابون، تاریخ‌نگار و جغرافی‌دان یونانی، در یک سده پیش از میلاد در مورد اهمیت و تقدس آب نزد ایرانیان چنین می‌گوید:

ایرانیان در هنگام قربانی کردن از برای آب در کنار رود یا سرچشمه و کرانه دریا گودالی کنده در کنار آن قربانی می‌کنند آن چنان که آب از خون قربانی آلوده نشود.

در یسنا (بخشی از اوستا) در مورد حاجت‌دهی آب‌ها چنین گفته شده است:

ای زرتشت! نخست کام (آرزوی) خویش از آب‌ها بخواه.

به‌طور قطع، این بند از اوستا می‌تواند محکم‌ترین پاسخ برای راز انداختن سکه‌ها به داخل آب باشد و دلیل این رسم را به‌خوبی نشان دهد.

 البته این رسم فقط به ایران محدود نمی‌شود و در ایتالیا و روسیه هم باوری این چنینی در میان مردم وجود دارد.

مقبره سعدی

مقبره این شاعر بزرگ در میان یک عمارت هشت‌ضلعی  قرار دارد که سقف بلند آن با گنبدی زیبا و فیروزه‌ای زینت داده شده است. روبروی این هشتی چشم‌نواز، ایوان زیبایی قرار گرفته که دسترسی به آن از طریق در آرامگاه، ممکن می‌شود. سنگ قبر کنونی سعدی توسط علی اکبرخان قوام الملک شیرازی نصب شده و از سنگِ سماق (1) و به‌رنگ سرخ کم رنگ است. وی کتیبه‌ای منقوش به اشعار بوستان سعدی نیز بر این مقبره گذاشته که با خط نستعلیق عالی نگاشته شده و مضمون آن این است:

کل شی هالک و انت الباقی

 کریم السجایا، جمیل الشیم نبی البرایا، شفیع الامم

پاورقی

1- سنگی سخت و متمایل به قرمز، صورتی یا سبز است.

مقبره شوریده شیرازی

در اطراف مقبره سعدی، قبور زیادى از بزرگان وجود دارد که با وصیت خود، در این مکان، به خاک سپرده شده‌اند و یکی از این بزرگان شوریده شیرازی است. وی، فرزند اهلی شیرازی، شاعر معروف عهد صفویه، است. او در ۱۲۷۶ هجری قمری در شیراز چشم به جهان گشود و در سال ۱۳۴۵ هجری قمری نیز از دنیا رفت. این شاعر در هفت‌ سالگی به علت ابتلای به بیماری آبله از هر دو چشم نابینا و چهره‌اش آبله‌گون شد؛ اما چند سال بعد به شاعری توانا در قصیده و قطعه تبدیل شد و نامش بر سر زبان‌ها افتاد.

سمت چپ بنای آرامگاه سعدی به رواقی متصل می‌شود که در آن هفت طاق وجود دارد و با کف‌سازی سیاه رنگ به آرامگاه شوریده شیرازی می‌رسد. این آرامگاه نیز در یک اتاق مجزا قرار گرفته و کتیبه‌ای بر سر در آن است. این کتیبه شاعر را معرفی می‌کند و شعری از خودِ شاعر نیز بر کاشی‌های سرمه‌ای بر روی دیوار دیده می‌شود.

کتابخانه سعدیه 

در ضلع غربی آرامگاه سعدی، ساختمان سفید رنگی به چشم می‌خورد که سردر آن یک تابلوی آبی قرار دارد. این ساختمان کتابخانه کوچک اما پربار سعدیه است که هر تازه واردی را به سوی خود می‌کشاند تا غرق در دنیای متفاوت از اندیشه و عرفان و علم شود. این کتابخانه در سال 1351 با زیربنای حدود 105 متر تاسیس و فقط از یک سالن تشکیل شده است. دو بخش شامل مخزن کتابخانه و سالن قرائت در این کتابخانه وجود دارد که به وسیله میز کتابدار از هم جدا می‌شوند.

کتاب‌های این کتابخانه از طرف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تامین می‌شود و به این‌صورت طبقه‌بندی می‌شوند:

1- کلیات شامل منابع مختلفی که مربوط به رشته خاصی نیستند مثل کامپیوتر و روزنامه‌نگاری و کتابداری.

2- فلسفه و منطق و روانشناسی شامل فلسفه شرق و غرب روانشناسی و حالات روحی انسان در دوران مختلف زندگی (کودکی ،نوجوانی، جوانی، بزرگسالی و...)

3- ادیان شامل کتب مربوط به ادیان جهان باستان ،ادیان بزرگ جهان، یهود، مسیحی و اسلام.

4- جامعه‌شناسی، علوم اجتماعی، علوم اقتصادی و سیاسی.

5- زبان‌ها شامل ریشه زبان‌ها، زبان‌شناسی و گویش‌ها.

6- علوم محض شامل شیمی، فیزیک، ریاضی، زیست‌شناسی.

7- علوم کاربردی شامل پزشکی، پوست و مو، مهندسی آشپزی، امور مربوط به زنان و مردان و ...

8- هنر شامل معماری ،نقاشی، طراحی، قالی‌بافی، تئاتر و سینما.

9- ادبیات شامل ادبیات جهان، باستان، داستان‌های ایرانی و خارجی، تاریخ ادبیات، نثر و نظم.

10- تاریخ و جغرافیا شامل تاریخ باستان، تاریخ ایران در دوره‌های مختلف، تاریخ جهان، جغرافیای ایران و جهان، جغرافیای طبیعی، سیاسی و اقتصادی.

11- نشریات، مجلات و روزنامه‌ها شامل مجلات زن روز، سروش، پنجره، باران، سلام بچه‌ها، سینما، پگاه حوزه، کودک و روزنامه‌های خبر و جام‌جم. 

داستان، روان‌شناسی، سرگرمی، مذهبی و کاربردی از جمله منابعی هستند که اعضا علاقه بیشتری به آن‌ها نشان می‌دهند.

دیگر قسمت های سعدیه

برای آنکه سعدیه به مجموعه‌ای تمام‌وکمال تبدیل شود، نیاز به ساختمان‌هایی جانبی داشته و بنابراین قسمت‌های خدماتی نیز در آن دیده می‌شود. برای آنکه این مجموعه به‌خوبی پذیرای بازدیدکنندگان باشد، چایخانه‌ای در زیرزمین آن ایجاد گردیده تا فضای مناسب استراحت در حین بازدید فراهم شود. در کنار حوض ماهی نیز دو ساختمان آجری به چشم می‌خورد که یکی دفتر مجموعه سعدیه و دیگری کتابخانه عمومی است که به آن اشاره کردیم. در گوشه‌ای دیگر از مجموعه نیز ساختمانی دیگر دیده می‌شود که سرویس‌بهداشتی در آن قرار دارد.

تجربه بازدید گردشگران خارجی از سعدیه

گردشگران خارجی در سفرشان به ایران حتما سری به شیراز هم می‌زنند و لحظاتی را در آرامگاه سعدی می‌گذرانند. در اینجا سری به سایت تریپ ادوایزر می‌زنیم و نظرات آن‌ها را در مورد این جاذبه می‌خوانیم:

گردشگر برزیلی | تاریخ بازدید آذر 97

بازدید از مقبره سعدی در قلب شیراز

سعدی به همراه مولوی و حافظ یکی از مهم‌ترین و مشهورترین شاعران فارسی زبان در قرون وسطی است. او تقریبا بین سال‌های 1210 و 1292 در شیراز زندگی می‌کرد و در همان‌جا از دنیا رفت و به خاک سپرده شد. آرامگاه او بارها از نو ساخته و بازسازی شده است. هزاران نفر از ایرانیان از این مقبره بازدید می‌کنند و هنوز اشعار و غزل‌های او را می‌خوانند. معروف‌ترین آثار او بوستان و گلستان هستند. حوضچه‌هایی در آرامگاه این شاعر دیده می‌شود و برخی از اشعار وی بر روی دیوارها نقش بسته است. اینجا فضایی سرشار از صلح و آرامش و همدلی را برای بازدیدکنندگانش به ارمغان می‌آورد. از این مکان لذت ببرید!

گردشگر عراقی | تاریخ بازدید آبان 97

سعدی بزرگ

سعدی و حافظ مشهورترین شعرای شیراز هستند. در آرامگاه به موزیک گوش فرا دهید، در باغ آن به گردش بپردازید و حس بسیار خوبی را تجربه کنید.

گردشگر اتریشی | تاریخ بازدید آبان 97

آرامگاه سعدی

اینجا به اندازه آرامگاه حافظ تحسین‌برانگیز نیست اما به یک بار دیدن می‌ارزد. شبیه یک واحه دلپذیر و سرشار از آرامش و باغچه‌های زیبا که اطراف آرامگاه را در بر گرفته‌اند. محیطی جذاب و یک تجربه لذت‌بخش که توصیه می‌کنم امتحانش کنید.

گردشگر آلمانی | تاریخ بازدید مهر 97

خوبه اگه اوقات فراغت داشته باشین!

اگر همه شیراز را دیده‌اید و وقت دارید، سری هم به این آرامگاه بزنید که با باغچه‌های زیبا احاطه شده است. مردم محلی اینجا را دوست دارند چون آرامگاه یکی از شعرای مهم ایران است. شاید خارجی‌ها بتوانند از دیدنش بگذرند.

ویدیویی از آرامگاه سعدی را به تماشا بنشینید

توصیه های کارناوال

همان‌طور که گفتیم مجموعه سعدیه در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد؛ در  پشت این باغ و نرسیده به آرامگاه سعدی در خیابان اصلی آبشار مصنوعی بسیار زیبایی قرار گرفته که گردشگران را به سوی خود می‌کشاند. مسافران قبل از ورود به آرامگاه سعدی به کنار این آبشار می‌روند و ساعتی را در کنار آن به تفریح و استراحت و کوهنوردی می‌پردازند. بد نیست که بازدیدی هم از این جاذبه داشته باشید و مدتی را در این فضا سپری کنید.

در سفر به شیراز از چشیدن طعم غذاهای خوشمزه این شهر غافل نشوید و ساعتی را نیز به گشت‌وگذار در بازار و خرید سوغات اختصاص دهید. 

پس از بازدید از آرامگاه سعدی، به سراغ دیگر جاذبه‌های شیراز نیز بروید و لذت سفرتان را دو چندان کنید.

سخن آخر

کشورمان ایران، از دیرباز مهد فرهنگ و علم و ادب بوده و خاک آن، بزرگان زیادی را در آغوش کشیده است. بازدید از آرامگاه‌های این بزرگان، احترام به فرهنگ و تاریخ سرزمینی است که در آن به دنیا آمده و زندگی می‌کنیم، پس در سفرهای‌تان نگاهی هم به این بناها داشته باشید و بازدید از آن‌ها را در برنامه سفرتان بگنجانید.

آیا تا به حال به شیراز سفر کرده‌اید؟

از تجربه خود از سفر به این شهر برای‌مان بگویید و اگر ساکن آن هستید، حال‌وهوای شیراز را برای‌مان توصیف کنید.

آیا به بازدید از مجموعه سعدیه رفته‌اید؟

منتظر دیدگاه‌های شما عزیزان هستیم...