موزه تماشاگه زمان تهران | گنجینه ای در خانه حسین خداداد

یکی از موزه های معروف تهران ، موزه تماشاگه زمان تهران است. ساختمان آبی رنگ و گچ کاری شده ای در میان یک باغ که در آن می توانید سیر تاریخی سنجش زمان را مرور کنید. امروز در کارناوال در مورد معماری موزه زمان می خوانید، از اطلاعات بازدید موزه زمان خبردار می شوید و آثار موجود در آن را می شناسید. با ما همراه باشید تا به شما بگوییم موزه زمان کجاست و چه چیزهایی در آن انتظارتان را می کشد. 

چرا موزه تماشاگه زمان؟

• نخستین موزه ساعت در ایران است و از متفاوت ترین جاهای دیدنی تهران به حساب می‌آید.
• آثار جالب و خاصی را با موضوع زمان می توانید در این موزه ببینید.
• ساختمان موزه یکی از خانه های قدیمی تهران به شمار می رود و معماری و تزیینات آن بسیار جالب توجه است.
• فضای زیبا و آرامش بخشی دارد و محلی مناسب برای گذراندن ساعاتی خوش است.
• کافه‌رستوران مشهوری در آن دایر است که فرصت یک خوشمزه گردی متفاوت را در اختیارتان می گذارد.

آشنایی با موزه تماشاگه زمان | اولین موزه ساعت ایران

همه ما تعریف خاصی از موزه در ذهن مان داریم و بیشتر آن را نمایشگاهی از آثار تاریخی می دانیم. شاید این تصور در موزه تماشاگه زمان کمی دگرگون شود چرا که در آن شما با فضایی جذاب مواجهید و حتا اگر اشیای تاریخی را دوست نداشته باشید مجذوب محیط می شوید. ساختمانی آبی رنگ در میان یک باغ زیبا که مزین به گچ بری، آیینه کاری، مقرنس کاری و گره چینی است. در این ساختمان قاجاری که زمانی خانه حسین خداداد بوده، هم می توانید کلکسیونی جذاب از ساعت ها و ابزار سنجش زمان را ببینید و هم شاهد نمایشی بی نظیر از هنر و معماری ایرانی باشید.

شما در این موزه با ساعت های قدیمی ایرانی و خارجی از کشورهای فرانسه، سوییس، انگلیس و آلمان آشنا می شوید. آثاری از جمله ساعت شیفت نگهبانی، ساعت کشتی و همچنین ساعت‌های مچی در انواع دستبندی و دو زمانه را می بینید، نگاهی به ابزارهای تعمیر ساعت دارید و البته ساختمانی قاجاری و بی نظیر را از نظر می گذرانید. در بخشی از موزه نیز با ابزار و اسناد گاه‌شماری و تقویم های ایرانی آشنا می شوید. 

بد نیست بدانید نام این موزه از سال 82 در لیست آثار ثبت ملی ایران به چشم می خورد.

خودتان را برای ورود به اولین موزه ساعت ایران آماده کنید.

دیدنی های موزه تماشاگه زمان

ابزارهای زمان سنجی در این موزه در چند بخش به نمایش درآمده اند که عبارتند از ساعت های ابتدایی، ساعت های مکانیکی وزنه ای و کوکی و ساعت های قابل حمل (جیبی و مچی) و ابزار گاه‌شماری. در موزه تماشاگه زمان می توانید سفری متفاوت در تاریخ داشته باشید. این سفر متفاوت دقیقا از زمانی آغاز می شود که پای تان را به درون باغ موزه زمان می گذارید...

دیدنی های محوطه موزه

پیش از این گفتیم که موزه در یک باغ قرار دارد و فضایی جالب را پیش روی تان قرار می دهد. پیش از آنکه وارد ساختمان موزه شوید می توانید اشیای زیر را ببینید.

ساعت آفتابی

ساعت های آفتابی ابزارهایی برای سنجش زمان بودند که حدود 5500 سال پیش اختراع شدند. در این نوع ساعت ها، چوبی عمودی به نام شاخص وجود دارد. تابش آفتاب به شاخص، سایه ای را بر روی سطح افقی می اندازد که اندازه آن زمان را مشخص می کند. ساعت های آفتابی تا قرن 18 میلادی در اروپا استفاده می شدند و هنوز هم نمونه های آنها بر دیوار کلیساها و خانه های قدیمی دیده می شوند؛ جالب آنکه ساعت های کوچک آفتابی نیز برای سفر وجود داشتند.

ساعت آبی

عملکرد این ساعت با استفاده از جریان یکنواخت آب بود. در گذشته یک ظرف درجه بندی شده را آب می کردند. این آب قطره قطره از سوراخ پایینی ظرف خارج می شد و سطح آب باقی مانده، زمان را مشخص می کرد. در مصر باستان این ساعت را برای اندازه گیری زمان صحبت در دادگاه به کار می بردند.

ساعت آبی مکانیکی

پس از آنکه استفاده از ساعت های آبی در یونان مرسوم شد، پیشرفت هایی نیز در آنها به وجود آمد و ساعت های آبی مکانیکی پدید آمدند. در این نوع ساعت ها آب از مخزن بالایی به مخزن پایینی می ریخت و در نتیجه سطح آب در مخزن پایینی بالا می آمد. چوبی دندانه دار را در این مخزن قرار می دادند که در انتهای آن چوب پنبه ای قرار داشت. با بالا آمدن سطح آب، چوب پنبه به سمت بالا کشیده می شد و چوب دندانه دار نیز به بالا می آمد. دندانه های چوب با چرخ دنده درگیر می شدند و عقربه برای نشان دادن زمان به حرکت در می آمد.

ساعت روغنی

ساعت روغنی، مخزن مدرجی دارد که در آن روغن مخصوصی می ریختند. فیتیله ای در این ساعت قرار داشت که پس از روشن شدن، از روغن موجود در مخزن به عنوان سوخت استفاده می کرد و زمان با توجه به میزان روغن باقی مانده و توسط درجه های روی مخزن سنجیده می شد. این وسیله، هم، زمان را نشان می داد و هم در طول شب باعث روشنایی می شد.

قایق اژدها

با شنیدن نام قایق اژدها ممکن است به هر چیزی فکر کنید به جز ساعت. شاید هم تصور کنید اشتباهی در این میان رخ داده است. نه! هیچ اشتباهی در کار نیست و این عنوان به یک نوع ساعت سوختی مخصوص چینی ها اشاره دارد که شبیه یک قایق است. در قسمت میانی این قایق شمعی به صورت خوابیده قرار می دادند و در راستای قایق نیز با فاصله معین وزنه هایی از ریسمان ها آویزان بودند. با سوختن شمع و نزدیک شدن شعله به هر ریسمان و سوختن، آن وزنه ها به درون ظرف فلزی زیر قایق می افتادند و صدای دنگ دنگ ایجاد می کردند. تعداد وزنه ها و صدای دنگ دنگ زمان را برای افراد مشخص می کرد.

ساعت طنابی

ساعت طنابی نیز نوعی ساعت سوختی به حساب می آید که از تعدادی طناب تشکیل شده است. در سطح طناب ها گره هایی در فواصل مساوی قرار دارد که به نوعی درجه زمان هستند. سوختن طناب باعث از بین رفتن گره ها می شد و با توجه به گره های باقی مانده زمان را می سنجیدند.

ساعت شمعی

در این نوع ساعت، برای سنجیدن زمان، بدنه شمع را درجه بندی می کنند. با روشن شدن شمع و آب شدن آن از درجه های باقی مانده و از بین رفته می توان ساعت را متوجه شد. 

ساعت شنی

در این نوع ساعت ها شن از مخزن بالایی و از طریق سوراخی باریک به مخزن پایینی منتقل می شود و زمان با استفاده از میزان شن مخزن ها به دست می آید. ساعت های شنی بیشتر برای اندازه گیری بخش های کوتاهی از زمان و یا مقدار ثابت آن مفید بوده و هستند.

دیدنی های داخل ساختمان

وقتی وارد ساختمان می شوید با بخش های مختلفی مواجهید که هر یک اشیای به خصوصی دارند:

طبقه اول | نگاهی به ساعت های قدیمی اروپایی

به سالن بزرگ طبقه اول قدم بگذارید و نگاهی به ساعت هایی داشته باشید که از قرن هفدهم تا بیستم ساخته شده اند. در اینجا با ساعت‌های مکانیکی وزنه‌ای و کوکی مواجه هستید و نمونه هایی مانند ساعت‌های شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده را می بینید. ساعت های این قسمت به شکلی هنرمندانه آراسته شده اند و این حکایت از اهمیت تزیینات ساعت در گذشته دارد. ماکت ساعت با موتور قدیمی، ساعت های سبک لویی شانزدهم و ناپلئون سوم  و ... همگی در این بخش قرار گرفته اند و با شکل و شمایل خاص شان توجه تان را به خود جلب می کنند. این ساعت ها تلفیقی از هنر و صنعت ساعت سازی را به نمایش گذاشته و هنرهای مختلفی همچون مجسمه سازی، میناکاری، معرق و … در آنها به کار رفته اند. برخی از این ساعت ها هدایایی هستند که رجال سیاسی در سفرهای شان به کشورهای دیگر دریافت کرده بودند و برخی دیگر جزو اموال شخصی افراد به شمار می آمدند.

ساعت تاقچه ای ساخته شده در قورخانه تهران یکی از نمونه های جالب توجه در این قسمت است که قدمتش به سال 1313 خورشیدی باز می گردد و تصویر حکاکی شده پهلوی اول بر روی آن خودنمایی می کند.

دیگر اثر جالب توجه این بخش ساعتی از جنس برنز و ساخت کشور فرانسه است که پوشش آب طلا دارد. این ساعت از نوع ساعت های طاقچه ای یا رومیزی به شمار می رود و متعلق به قرن ۱۹ میلادی است. ساعت مذکور از نظر سیستم داخلی از نوع ساعت های کوکی و فنری و ماه کوک به شمار می آید یعنی باید ماه به ماه کوک شود. پیکره ای از هومر -شاعر حماسه سرای یونانی- بر روی این ساعت دیده می شود و به سبک لویی شانزدهم آراسته شده است.

البته همه چیز به ساعت ها ختم نمی شود؛ کمی سرتان را بالا بگیرید تا نمای سقف هوش و حواس تان را ببرد و زمان فراموش تان شود. گچ بری های هنرمندانه این قسمت با طرحی ذهنی ایجاد شده اند و بر اساس اسناد موجود، استادان گچ بری، این تزیینات را به صورت خوابیده پیاده سازی کرده اند.

طبقه اول | اتاق اصفهانی ها

عشق حسین خداداد به هنر ایرانی به گچ بری های هنرمندانه ختم نشد. او اتاق ویژه ای در ساختمان در نظر گرفت و از استادکاران خواست تا طرحی متفاوت از سایر قسمت های بنا برای آن در نظر بگیرند. 

نوعی گچ بری در این اتاق استفاده شده است که به تنگ بری شهرت دارد و طی آن اشکال عمیقی به شکل ظروف و تنگ با گچ ایجاد می شود. تنگ بری های این اتاق با الهام از اتاق موسیقی در کاخ عالی قاپوی اصفهان و دیگر بناهای دوره صفوی طراحی و اجرا شده اند. سقف این اتاق نیز مزین به طرح فرش اصفهان است و استادکاران از طرح های خشتی برای اجرای سقف بهره گرفته اند. 99 درصد این سقف از مس و یک درصد آن از طلا است.

کار تزیینات این اتاق از سال 1353 آغاز شد و پس از 3 سال به پایان رسید. یکی از تزیینات منحصر به فرد اتاق اصفهانی ها تابلوی گچ بری نمادین آفرینش آدم، حوا، هابیل و قابیل در باغ عدن است که در قسمت محراب قرار دارد. رنگ طلایی این اتاق از ورق طلای به کار رفته در تزیینات ناشی می شود و متقارن بودن نقشینه ها زیبایی این فضا را دوچندان کرده است. طرح شیشه های این اتاق نیز جالب توجه است و آن را به دلیل جلوگیری از ورود حشرات به داخل این گونه طراحی کرده اند.

بد نیست بدانید که جواد رستم -مینیاتوریست بنام آن زمان- سه برادر هنرمند به نام آقایان روحانی را برای اجرای گچ بری های این اتاق به خداداد معرفی کرد. طراحی تذهیب و تشعیر (نوعی نگارگری ایرانی) توسط عیسی بهادری -از اساتید محمود فرشچیان و شاگرد کمال الملک- صورت گرفت.

طبقه دوم | آثار هوشنگ فروتن

بخشی از طبقه دوم ساختمان موزه زمان به نمایش آثار هوشنگ فروتن اختصاص دارد. دلیل نمایش آثار هنرمندانه او در این موزه، استفاده از قطعات ساعت و ساعت های بلا استفاده قدیمی ست. او نوعی کلاژ را با قطعات ساعت انجام داده و هنری خاص را به جهان معرفی کرده است. هوشنگ فروتن درست کردن این آثار را از سال 1367 خورشیدی آغاز کرد و کم کم دست به خلق کارهایی پیچیده و جذاب تر زد. آثار او به خارج از کشور هم راه یافته و در سال های 2013 و 2014 میلادی در شهرهایی از آمریکا به نمایش درآمده اند. 

طبقه دوم | ابزار تعمیر ساعت

با ورود به طبقه دوم بنا با ویترین مدوری مواجه می شوید که در آن ابزار تعمیرات ساعت به نمایش درآمده اند. در کنار این ویترین فهرستی از این ابزارها وجود دارد و با خواندن شماره آن می توانید ابزار مورد نظر را در ویترین بیابید. تعدادی از این ابزارها عبارتند از:

چاقوی ساعت سازی، عقربه کش، سوزن روغن زنی، آچار ساعت سازی، سمبه و سمبه دان، ابزار باز کردن قاب پشت ساعت، چفت، سوهان، فرچه، چکش، طلق کش، انبردست و دم باریک، سیم چین و ...

طبقه دوم | ساعت های مچی، جیبی و سفارشی

طبقه دوم موزه زمان آثار جالب توجه زیادی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ساعت ثبت زمان یا کارت زنی

در موزه زمان یک ساعت کارت زنی ساخت شرکت آمریکایی سیمپلکس (Simplex) وجود دارد که گفته می شود متعلق به راه آهن بوده است.

با افزایش مشاغل در کارخانه ها در اواخر قرن هجدهم میلادی، ساعت هایی برای ثبت ورود و خروج شکل گرفتند. کمپانی های باندی (Bundy) و دی (Dey) کمپانی های بنام در زمینه ساخت این نوع ساعت ها بودند. در آن زمان هر کارمند کلید مخصوص خود را داشت که به هنگام ورود و خروج آن را در سوراخ جلوی ساعت فرو می کرد. شماره حک شده بر روی کلید به همراه زمان بر روی نوار کاغذی داخل دستگاه ثبت می شد و در نهایت گزارشی از آن به دست می آمد. 

ساعت های قاجاری

تعدادی از ساعت های به نمایش درآمده در طبقه دوم موزه به خاندان قاجار تعلق دارند که از میان آنها می توان به ساعت آفتابی متعلق به ناصرالدین شاه، ساعت احمدشاه قاجار و ساعت مظفرالدین شاه اشاره کرد.

طبقه دوم | سنجش روز و ماه و سال

زمان تنها به ساعت و دقیقه و ثانیه ختم نمی شود و باید برای تنظیم کارهای مان حساب روز و ماه و سال را هم داشته باشیم. بخشی از موزه زمان نیز به همین موضوع می پردازد و در آن اسناد و ابزار مربوط به گاه‌شماری جلالی و پیشینه آن در ایران را می بینید. در این قسمت شما ابزاری چون اسطرلاب را می بینید که از ابزارهای قدیمی نجوم است و به عنوان یک تقویم دایمی از آن یاد می شود. در گوشه ای نیز کره سماوی یا کره آسمان را مشاهده می کنید که کره ای فرضی و هم‌مرکز با زمین است و در گذشته از آن برای سنجش زمان استفاده می کردند. شخصیت های برجسته در امر تقویم نویسی نیز در این بخش به شما معرفی می شوند و ماکت قدیمی‌ترین سند تاریخدار ایرانی (کتیبه بیستون) نیز مقابل دید شما قرار می گیرد. تقویم های قومی مذهبی ایرانی نیز در همین بخش نگهداری می شوند که از میان آنها می توان به این موارد اشاره کرد:

تقویم عبری سال 5708 عبرانی برابر با 1326 خورشیدی

تقویم زرتشتی سال 3712 دینی زرتشتی برابر با 1353 خورشیدی

تقویم ارامنه سال 1950 میلادی برابر با 1329 خورشیدی

تقویم قومی طبری و دیلمی سال 1510 طبری و 1572 دیلمی برابر با 1377 خورشیدی

تقویم قومی کردی سال 1366 خورشیدی

و ...

طبقه دوم | ساعت های افراد مشهور

یکی از بخش های جذاب موزه زمان کلکسیونی از ساعت های افراد مشهور است که خودشان آنها را به موزه اهدا کرده اند. در این قسمت با ساعت های اهدایی افرادی چون جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز، احترام برومند، داوود رشیدی، امین اله رشیدی، مصطفی رحماندوست، دکتر حسابی، دکتر پرویز کردوانی، شهید آوینی، شهید مهدی باکری و ... آشنا می شوید.

خانه حسین خداداد | میزبان موزه زمان

موزه تماشاگه زمان در ساختمانی قاجاری برپاست که به دوره محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار تعلق دارد. این ساختمان خانه حسین خداداد -بازرگان، صنعتگر و کارآفرین ایرانی- است و از وقوع انقلاب اسلامی تاکنون در اختیار بنیاد مستضعفان قرار دارد. ساختمان موزه 700 متر زیربنا دارد و در محوطه‌ای زیبا به مساحت ۶۰۰ هزار مترمربع قرار گرفته است. 

خرید ملک توسط حسین خداداد

این ساختمان بنایی دو طبقه است که قدمت آن به بیش از 80 سال می رسد و در زمان قاجاریه احداث شده است. زمانی این باغ بخشی از اراضی باغ فردوس بود و در اختیار معیرالممالک - داماد ناصرالدین شاه- قرار داشت. پس از مرگ وی، پسرش دوستعلی خان معیر الممالک صاحب باغ شد و از آنجا که علاقه ای به آن نداشت درختانش را یکی یکی قطع کرد تا به عنوان هیزم در كوره های تهران استفاده شوند. در سال 1304 خورشیدی فردی به نام عبدالله خان منصور، ملک را از دوستعلی خان خرید و این باغ تا سال 1346 در اختیار وراث وی بود. حسین خداداد در همین سال ها ملک مذکور را خرید؛ در آن زمان ساختمان داخل باغ عمارتی یک طبقه و از خشت و گل بود و اسکلتی چوبی داشت.

آغاز تغییرات چشمگیر در خانه

به دستور حسین خداداد اسکلت چوبی جای خود را به اسکلت آهنی داد و به مدت 10 سال تغییراتی نیز درون بنا صورت گرفت. حسین خداداد با مقاوم‌سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف تغییرات چشم گیری را در آن به وجود آورد. علاقه زیاد وی به احیای هنر طراحی و گچ بری در ایران باعث شد تا پای بهترین استاد کاران به ساختمان خانه اش باز شود و بنایی چشم نواز و حیرت انگیز شکل بگیرد. استاد کاشی به عنوان معمار بنا، مهندس ابتکار به عنوان مشاور ساختمان انتخاب شد و حاج رمضان عباسیان نیز کارهایی بر روی آن انجام داد. طراحان بنام گچ بری همچون حاج عبدالکریم نوید تهرانی، استاد فرهاد یحیی پور و حاج علی شیخی نیز بر روی خانه کار کردند. 

تزیین ساختمان با هنر گچ بری

12 سال طول کشید تا تزیینات گچ بری ساختمان تمام شود و در نهایت خانه در سال ۱۳۵۶ به شکل یک اثر هنری درآمد. در درون ساختمان با ترکیبی از سبک فرنگی و ایرانی مواجه هستیم و در سردرها و حاشیه‌ها ترکیبی از سبک قاجاریه و جدید را می توان دید. در سقف طبقه اول و ستون ها هنر گچ بری روی آینه نیز صورت گرفته است و استادانی همچون حاج محمد كاشی و استاد حسین با هنر گره چینی درها و پنجره های چوبی، زیبایی ساختمان را به اوج رسانده اند. روی دیوارهای اطراف این بنا آجركاری ها و مقرنس كاری های زیبایی به چشم می خورد و همه اینها از موزه زمان شاهکاری هنری می سازند.

سرنوشت خانه پس از حسین خداداد

 حسین خداداد یک سال در این خانه سکنا گزید و پیش از انقلاب ایران به آمریکا رفت. این ساختمان و تمام دارایی وی توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد. در خردادماه 1378 بود که این ساختمان عنوان موزه زمان را به خود گرفت و به عنوان اولین موزه ساعت کشور آغاز به کار کرد.

امکانات موزه تماشاگه زمان

در موزه تماشاگه زمان می توانید به امکانات زیر دسترسی داشته باشید:

• کافه رستوران ریبار: یکی از امکانات قابل توجه موزه زمان، قرار داشتن کافه ریبار در آن است که به صبحانه های خوشمزه و فضای جذابش شهرت دارد و بسیاری را به این مکان می کشاند. این کافه رستوران فعالیت خود را از 9 صبح آغاز می کند و تا نیمه شب به مشتریانش سرویس می دهد. 
• سرویس بهداشتی
• نمازخانه
• گالری موزه زمان: جایی برای خرید آثار هنرمندان شامل نقاشی، زیورآلات، صنایع دستی و ...

زمان و هزینه بازدید

زمان بازدید: همه روزه از 08:00 تا 20:00 

نکته: مجموعه در ایام سوگواری که تعطیل رسمی است، تعطیل خواهد بود.

بهای بلیت: 

• بازدیدکننده عادی 43,000 تومان
• دانش‌آموز و دانشجو 32,000 تومان
• ورودی محوطه 15,000 تومان
• اتباع خارجی 500,000 تومان

توصیه های کارناوال

موزه زمان مکان خوبی برای عکاسی به شمار می رود؛ اگر می خواهید عکس زیبایی از نمای ساختمان داشته باشید به مقابل حوض بزرگ آن بروید و نمای ساختمان و تصویر آن در آب را در کادرتان جای دهید.

می توانید بدون پرداخت ورودی تنها از محوطه موزه استفاده کنید و ساعات خوشی را در کافه آن داشته باشید.

سخن آخر

نخستین موزه ساعت ایران، موزه ای متفاوت است که شما را به سفری در تاریخ سنجش زمان می برد. شما در این موزه می فهمید که چگونه آن ساعت های آفتابی ساده به پیچیدگی ساعت های مچی امروزی رسیدند و با گذر زمان رنگ و لعاب عوض کردند. علاوه بر این محوطه موزه فضای خوبی برای فراموشی دغدغه های تان است و برای گذراندن لحظاتی خوش می توانید بر روی آن حساب باز کنید.

از تجربه های تهرانگردی تان برای مان بگویید. 

آیا تا به حال از موزه زمان بازدید داشته اید؟

چه جاذبه دیگری را در تهران می شناسید؟

دوست دارید ماجراهای سفر و گردش خود را برای همیشه در کارناوال ماندگار کنید؟ پس به لینک زیر بروید و عکش و سفرنامه های خود را به اشتراک بگذارید:

ورود به صفحه کارناوالی شـــــــــــــــو