خانه تیمورتاش | موزه دانشگاه جنگ تهران

خانه تیمورتاش ، عمارت به یادگار مانده از دوران قاجار در تهران را امروز با یکدیگر خواهیم دید. خانه‌ای که روزگاری عبدالحسین خان تیمورتاش یکی از افراد قدرتمند دربار پهلوی اول در آن زندگی می‌کرد و امروز میزبان موزه دانشگاه جنگ تهران است. اگر می خواهید اطلاعاتی مانند تلفن خانه تیمورتاش ، آدرس و ... را داشته باشید، مطلب ما را بخوانید.

چرا خانه تیمورتاش ؟

• از محل زندگی یکی از وزرای دربار پهلوی به نام تیمورتاش دیدن می‌کنید.
• داخل عمارت موزه دانشگاه جنگ برپاست و در آن سلاح‌های قدیمی را از نزدیک می‌بینید.
• از عمارت‌های قدیمی متعلق به اواخر دوران قاجار در تهران است که قدمت آن به حدود 160 سال پیش بازمی‌گردد.
• این بنا معماری بسیار جذابی دارد و از موزه های دیدنی تهران محسوب می شود.
• به راحتی با وسایل حمل و نقل عمومی می‌توانید خود را به آنجا برسانید.
• بازدید از آن همیشه رایگان است.

آشنایی با خانه تاریخی تیمورتاش | میزبان موزه دانشگاه جنگ تهران

عمارت تیمورتاش که امروز آن ‌را با نام موزه دانشگاه جنگ نیز می‌شناسند بنایی متعلق به اواخر دوره قاجار است که در میدان حر تهران و داخل دانشگاه جنگ قرار دارد. این بنا در ابتدا محل سکونت عبدالحسین خان تیمورتاش، یکی از افراد قدرتمند دربار پهلوی اول بود. پس از قتل وی در سال 1312 شمسی خانه و اموال وی مصادره شد و سرانجام خانه‌ای که تیمورتاش روزگاری در آن زندگی می‌کرد این بار  و در سال 95 به عنوان موزه جنگ تهران میزبان مهمانان خود شد.

وقتی وارد این عمارت تاریخی می‌شوید بدون شک، هم معماری بنا برای‌تان جذاب خواهد بود و هم سلاح‌های سرد و گرمی که سیر تکامل ادوات جنگی و نظامی را به شما یادآور می‌شوند. همچنین سردیس‌هایی از شهدای ارتش مانند عباس بابایی، ابراهیم همتی، منصور ستاری و ... نیز در بخش‌هایی از بنا به چشم می‌خورند.

جالب است بدانید که سلاح‌های موجود در موزه طی سال‌های گذشته، توسط «امیرسرتیپ حسین ولی‌وند زمانی»، فرمانده دانشگاه فرماندهی و ستاد (دافوس) ارتش و ژنرال آجودان ریاست جمهوری جمع‌آوری و در این فضا قرار گرفته است و هیچ یک از وسایل جزو اموال شخصی تیمورتاش نیست. 

عمارت تیمورتاش در ۲۵ مهر ۱۳۸۳ با شماره 11197 به ثبت ملی رسیده است و از جمله جاهای گردشگری تهران است که اخیرا بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب کرده است.

تاریخچه خانه تیمورتاش 

قبل از آنکه به تاریخچه این عمارت بپردازیم باید این نکته را بدانید در گزارش سازمان میراث این خانه را مربوط به دوره پهلوی اول می‌دانند. این در حالی است که در تابلوی معرفی خانه، قدمت آن را بیش از 160 سال و متعلق به ابتدای دوره ناصری عنوان کرده‌اند. 

اکثر منابع و کتب تاریخی معتقدند که پیشنیه این عمارت به دوران قاجار برمی‌گردد؛ زمانی که سلسله قاجار از بین رفت و رضاشاه روی کار آمد. تیمورتاش از افراد مهم و تاثیرگذار دستگاه حکومتی رضاشاه بود و برای از بین بردن قاجارها هم تلاش بسیار کرد. در دوره پهلوی اول، تیمورتاش که آن روزها وزیر دربار بود در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی این عمارت را از غلامحسین خان سالار محتشم (1) خرید تا در آن زندگی کند. تیمورتاش در این عمارت روزگار گذراند تا اینکه قدرت و محبوبیت و تاثیرگذاریش در امور مملکت، شاه ایران را ترساند و مجبورش کرد تا تیمورتاش را زندانی و در تاریخ 9 مهر 1312 شمسی به قتل برساند. 

پس از قتل تیمورتاش و مصادره اموال و خانه او به‌ دست رضاخان، این خانه مدتی بلا‌استفاده ماند. با دستور رضاخان عمارتی بسیار بزرگ درست روبه‌روی خانه پیشین تیمورتاش ساختند و آن را به دانشگاه جنگ اختصاص دادند. با روی ‌کارآمدن محمدرضا پهلوی، ساختمانی دیگر بین این دو عمارت بنا شد تا دانشگاه جنگ گسترده‌تر شود. پس از این اقدامات، خانه تیمورتاش به‌عنوان محل فرماندهی این دانشگاه در نظر گرفته شد. پس از انقلاب 57 این مجموعه کاربری خود را حفظ کرد تا سرانجام در سال 95 ساختمان فرماندهی به بنایی دیگر در باغشاه منتقل و عمارت تیمورتاش تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی و شهرداری به موزه جنگ تبدیل شد.

خوب است بدانید که عمارت تیمورتاش در گذشته در باغشاه (2) و در محدوده‌ خارج از خندق ناصری تهران قرار داشت و در حال حاضر در بخش شمال غرب پادگان در خیابان کارگر جنوبی، بین میدان حر و پاستور، خیابان دانشگاه جنگ، میدان دانشگاه جنگ واقع است و در اختیار ارتش قرار دارد.

پاورقی

1- غلامحسین خان سالار محتشم از از ایلخانان برجسته ایل بختیاری و از فرماندهان فتح تهران بعد از استبداد صغیر محمدعلی شاهی در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی بود و در سال‌های ۱۲۹۰ و ۱۲۹۷ نیز سِمَت وزیر جنگ دولت احمدشاه را داشت. عده‌ای معتقدند که محتشم این خانه را در سال 1288 هجری شمسی از مالک قبلی آن خریده است.

2- باغشاه و در واقع یک باغ و عمارتی بود که در تهران دوران قاجار بیرون از دروازه‌های شهر قرار داشت. امروز این مکان در محل پادگان نظامی (پادگان حر و دانشگاه جنگ) است و خیابان سپه و خیابان کارگر از آن می‌گذرند. 

بخش‌های مختلف خانه تیمورتاش 

محوطه مجموعه

در بدو ورود به عمارت، حیاط زیبای آن در مقابل‌تان قرار می‌گیرد؛ حیاطی با فضای سرسبز و دیدنی که در بخش‌هایی از آن ماشین‌ها و هوابردهای جنگی به چشم می‌خورند. همچنین در دو طرف این مسیر، باغچه‌های سرسبزی قرار دارند که درخت‌هایی به نشانه دوستی با کشورهای دیگر در آن کاشته شده است؛ که از میان آنها می‌توان به درخت دوستی با عراق، جمهوری آذربایجان، ایتالیا، عمان و پاکستان اشاره کرد. 

طبقه اول عمارت

کَف طبقه اول عمارت با سنگ‌های مرمر پوشیده شده و گچ‌بری‌های متنوع و رنگین نیز از دیوارها تا سقف قطعا شما را به تحسین وا می‌دارد. در بخش مرکزی این طبقه یک توپ‌انداز بزرگ قرار دارد که پس از عقد قرارداد ترکمان‌چای، امپراتور روسیه آن ‌را به عباس ‌میرزا هدیه داد. روی این توپ‌انداز متنی حاوی نام عباس‌میرزا و امپراتور روسیه حک شده است.

طبقه اول به طور کلی به سلاح و ادوات جنگی اختصاص دارد و تمام اتاق‌های آن نیز به یکدیگر راه دارند.

اتاق اول

پس از ورود به مجموعه و در طبقه اول، بازدید از اتاق‌ها از سمت راست آغاز می‌شود که در هر کدام، انواع ابزار آلات جنگی در محفظه‌های شیشه‌ای قرار گرفته است که به آنها خواهیم پرداخت.

سلاح‌های سرد دوره صفویه و قاجاریه 

شمشیرها و سرنیزه‌های مختلف با تیغه‌هایی فولادی و دسته‌هایی چوبی یا از جنس استخوان 

زره، کلاه‌خود و سپر متعلق به دوره صفویه 

انواع قمه‌ها و خنجرها                                                                                        

روی بعضی از این آثار به ‌ویژه ادوات جنگی دوران قاجاریه و صفویه، دعاهایی مانند سوره فتح و…حک شده است تا در پیروزی آن‌ها موثر باشد.

اتاق دوم

اسلحه‌هایی مانند فرانکفورت مارتین B4 ساخت انگلستان

باروت‌دان متعلق به دوره قاجاریه

اسحه موسین ناگانت پنج تیر از روسیه

اسلحه MAS گلنگدنی فرانسه مناسب برای سواره‌نظام

اسلحه ساچمه‌زنی تک تیر آلمان 

سلاح‌هایی اهدایی دکتر محمدکاظم نائینی، استاد دانشگاه، که وی آنها را در مرداد ماه سال 98 به موزه اهدا کرد.

اتاق سوم

اسلحه‌هایی مانند والتر به‌عنوان سلاح سازمانی شهربانی

 اسلحه ماکاروف در دوره پهلوی و ساخت کشور روسیه

رولوف، هفت‌تیری از اتحادیه جماهیر شوروی

تپانچه‌هایی با سنگ‌ مرمر

سلاح کوتاه آسترا و کلت (با‌ نام شاه‌کش شهرت دارند)

اتاق چهارم

انواع مسلسل‌های مربوط به ادوار مختلف

مسلسل‌هایی مانند کالیبر 9 میلی‌متر انگلستانی

مسلسل یوزی اسرائیلی

موشک‌زن‌های آرپی‌جی هفت شوروی

موشک‌های راک‌انداز پهلوی

فانوس‌های برنجی ایتالیایی

اتاق پنجم

 ذره‌بین نقشه‌خوانی

دوربین جنگی

قطب‌نما و ساعت خورشیدی ساخت انگلستان 

اسناد و مدارک مربوط به تاریخچه و اهمیت ارتش مانند پایان‌نامه شاهپور غلام‌رضا پهلوی، سفرهای سران ارتش به کشور پاکستان و… 

طبقه دوم عمارت

با عبور از پله‌ها در یک مسیر آینه‌کاری شده به طبقه دوم خانه دسترسی خواهید داشت. این طبقه از لحاظ معماری بسیار زیباست؛ رنگ آبی دیوارها، آیینه‌کاری‌ها، سقف شگفت‌انگیز آیینه‌کاری شده، پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی و ... تنها بخشی از چیزهایی است که در طبقه دوم موزه دانشگاه جنگ خواهید دید. در این طبقه پنج شومینه وجود دارد که یکی از آنها اصلی و دارای دودکش است و بقیه مانند کرسی با قرار دادن ذغال کار می‌کردند. در یکی از اتاق‌های این طبقه سردیس‌های شهدای نامی همچون عباس بابایی، ابراهیم همتی، منصور ستاری، سرلشکر فلاحی و... قرار دارد. در ورودی اتاق‌های این طبقه با شیشه پوشانده شده است، بنابراین بازدید فقط از پشت شیشه‌ها امکان‌پذیر است.

جالب که بدانید در جریان انقلاب 1357 به این خانه دستبرد زده شد و سنگ‌های مرمر طبقه دوم به سرقت رفت که پس از مدتی با هزینه ارتش کف طبقه دوم بازسازی شد.

زیرزمین عمارت

با آنکه این زیرزمین بازسازی شده؛ اما حال و هوای 160 ساله خود را حفظ کرده است. در بخشی از این زیرزمین یک آب انبار قدیمی قرار دارد که با نورپردازی تزئین شده است، همچنین کافه کوچکی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌اند که هرچند امکانات محدودی دارد اما میزبان خوبی برای‌تان خواهد بود.

تزئینات و معماری خانه تیمورتاش 

این خانه در ضلع جنوبی محوطه‌ دانشگاه جنگ قرار گرفته و دو طبقه و یک زیرزمین دارد که تلفیقی از معماری ایرانی، روسی و هندی در آن به کار رفته است. بدنه اصلی عمارت متعلق به زمان ناصرالدین شاه قاجار است که به مرور زمان بخش‌های مختلف آن مورد تغییر و بازسازی قرار گرفته است. از ویژگی‌های بنا می‌توان به نمای آجری، آئینه‌کاری‌های نفیس در سقف تالار اصلی، گچ بری‌های ظریف در سرستون‌ها و سایر بخش‌های بنا، درهای چوبی، پنجره‌های ارسی، پیش بخاری‌های قرینه، سقف قوس مانند و...اشاره داشت. پنجره‌های ارسی از بالا به پایین باز می‌شوند و بالای شیشه پنجره‌ها، شیشه‌های کوچک رنگینی قرار دارد که بر زیبایی آنها افزوده است. جدا از معماری زیبای بنا، ارزش تاریخی خانه و حوادثی که در گذشته در آن رخ داده، این عمارت را خاص‌تر کرده است. 

این عمارت در سال 1312 شمسی توسط کریم طاهرزاده که معماری معروف بود به شکل کنونی تغییر یافت. در سال 1393 نیز یک پدر و پسر اصفهانی معمار با مهارت کامل و بدون هیچ‌گونه آسیبی بنا را مرمت کردند. 

دسترسی به خانه تیمورتاش 

خانه موزه تیمورتاش در محدوده شهرداری منطقه ۱۱ تهران، خیابان کارگر جنوبی، محله حر، میدان پاستور، روبروی مترو میدان حر داخل محوطه دانشگاه جنگ قرار دارد. از آنجا که این جاذبه در محدوده طرح ترافیک تهران قرار دارد بهتر است از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنید.

خودرو شخصی: در صورت استفاده از خودرو شخصی می‌توانید از سمت میدان باستان خود را به این موزه برسانید، اما در نظر داشته باشید پیدا کردن جای پارک مناسب سخت است.

مترو : خط 2 مترو تهران را سوار و در ایستگاه میدان حر پیاده شوید، از مترو تا موزه تنها چند قدم فاصله است.

اطلاعات بازدید

روزها و ساعات بازدید: برای بازدید فعلا در روزهای دوشنبه از ساعت 14:00 الی 18:00 و جمعه از 10:00 الی 18:00 می‌توانید به مجموعه مراجعه کنید.

هزینه بازدید: بازدید از این مجموعه همیشه رایگان است.

نکته:

دسترسی به طبقه دوم عمارت تنها از طریق پله‌ها امکانپذیر است و مسیری برای عبور ویلچر تعبیه نشده است.

تیمورتاش که بود؟

پس از فتح تهران و خلع محمد علی شاه قاجار در سال 1288 هجری شمسی، تیمورتاش نماینده مردم خراسان در مجلس دوم شورای ملی بود که پس از بسته شدن مجلس دوم طی اولتیماتوم روس‌ها در سال ۱۲۸۹ هجری شمسی، به فرماندهی نیروهای نظامی خراسان برگزیده شد و به خراسان بازگشت. وی در دوره سوم مجلس در سال 1293 بار دیگر نماینده مردم خراسان شد، اما با شروع جنگ جهانی اول و تعطیلی مجلس در فاصله میان دو مجلس سوم و چهارم حاکم گیلان شد. در طی حکومتش در گیلان وی به مبارزه با میرزا کوچک‌خان جنگلی و یارانش پرداخت و دکتر حشمت را که از یاران وفادار میرزا بود به دار آویخت. با کودتای 1299 تیمورتاش برکنار و تبعید شد تا با روی کار آمدن احمد قوام در سال 1300 وزیر عدلیه و در سال 1302 والی سیستان و بلوچستان شد. در سال ۱۳۰۲ در کابینه سردار سپه به وزارت تجارت و فوائد عامه رسید و سرانجام پس از پادشاهی رضاخان در ۲۵ آذر ۱۳۰۴ اولین وزیر دربار پهلوی شد.

تیمورتاش تا سال ۱۳۱۰، بعد از شاه شخص اول کشور بود. سرانجام در زمستان 1311 با دسیسه بریتانیا و به جرم دست داشتن وی در قضیه اختلاس رئیس آلمانی از بانک ملی به پنج سال زندان و پرداخت مبلغی سنگین محکوم شد. از آنجا که رضاخان از قدرت گرفتن تیمورتاش ترسیده بود، هنگامی که وی در زندان قصر دوران محکومیتش را سپری می‌کرد، در روز نهم مهرماه سال ۱۳۱۲ با آمپول هوای پزشک احمدی دستور قتل وی را صادر کرد.

پس از قتل تیمورتاش خانه او مصادره و سرورالسلطنه همسر اول او به همراه چهار فرزندش، مادر تیمورتاش و خواهرش بدری که اولین زن دندانپزشک ایرانی بود به کاشمر تبعید شدند و تا پایان حکومت رضاخان، توسط انگلیسی‌ها، به شدت تحت کنترل بودند. تاتیانا همسر دوم تیمورتاش و دو دخترش به دلیل تابعیت ارمنستانی، تحت حمایت دولت شوروی بودند و از این‌رو تبعید نشدند. پس از خلع رضاخان، ایران تیمورتاش در خونخواهی پدر و محاکمه عوامل قتل او و بسیاری از رجال سیاسی آن دوران اقداماتی انجام داد.

سخن آخر

با گشتی در این موزه علاوه بر آشنایی با یک شخصیت تاریخی، با کلکسیونی از سلاح‌های متنوع هم آشنا شدیم.

 چه چیزی شما را به سمت این موزه کشاند؟ تجربیات خود از بازدید از موزه، امکانات آن، جذابیت‌هایی که برای شما داشته و هر مطلب دیگری که ممکن است برای ما و دوستان کارناوالی‌تان مفید باشد را با ما به اشتراک بگذارید.