معبد گارنی ارمنستان | میعادگاه ستایش نور

این روزها کشور ارمنستان از جمله مقاصد محبوب و پرطرفدار در میان ایرانیان است، این کشور به دلیل نزدیکی به ایران، طبیعت زیبا و جاذبه های تاریخیش مورد توجه گردشگران قرار گرفته و مکان خوبی برای افرادی است که سفر به کشورهای آسیایی را می پسندند.

 اما واقعا در ارمنستان چه جاذبه هایی برای دیدن وجود دارند و مسافران این کشور چه جاهایی را برای گردش و تفریح انتخاب می کنند؟ ارمنستان کشوری مناسب برای عاشقان طبیعت است یا دوستداران تاریخ؟ برای پاسخ به این سوالات به مرور با دیدنی های این کشور زیبا آشنا خواهیم شد.

امروز می خواهیم به دیدار جاذبه ای فوق العاده در ارمنستان برویم که در منطقه ای دلفریب قرار گرفته و از دید گردشگران ایرانی مخفی مانده است. مقصد ما معبد گارنی، یکی از کهن ترین و جذاب ترین بناهای تاریخی در امنستان است که احتمالا نامش را هم نشنیده اید. با بازدید از این معبد هم طبیعت گردی می کنید و هم با تاریخ و هنر ارمنستان بیشتر آشنا خواهید شد.

پس همراه کارناوال به دیدار معبد گارنی بیایید.

چرا بازدید از معبد گارنی؟

•  شناخته شده ترین نماد ارمنستان قبل از مسیحیت است.
•  سبک معماری منحصر به فردی دارد.
• در منطقه ی طبیعیِ بسیار زیبایی قرار گرفته و با بازدید از آن هم طبیعت گردی می کنید و هم از این بنای تاریخی لذت می برید.

بررسی ظاهر معبد گارنی

معبد گارنی سازه ای از جنس سنگ بازالتی است و به صورت مستطیل شکل ساخته شده، مستطیلی با ابعاد 15.7و 11.5. دور تا دور این معبد ستون هایی استوانه ای ساخته شده که اصلی ترین علت شکوه معبد هستند. معبد گارنی 24 ستون دارد که نشان دهنده 24 ساعت شبانه روز است و هر ستون با ستون کناری خود 2.8 متر فاصله دارد. 6 ستون در سمت رو به رو و 8 ستون در هر یک از دو طرف ساخته شده اند البته در نظر داشته باشید که ستون های گوشه های بنا دوبار شمارش می شوند. برای این که ستون ها توانایی تحمل وزن زیاد سقف سنگی معبد را داشته باشند قطر آن ها را زیاد و چیزی حدود 69.2 سانتیمتر در نظر گرفته اند.

سقف و کناره ی سقف نیز از جذاب ترین قسمت های معبد گارنی هستند و با نقش و نگارهای خاصی زیباسازی شده اند. در دو سوی این بنا تندیس اطلس تیتان (Atlas Titan) به چشم می خورد. اطلس تیتان شخصیتی افسانه ای از تیره ی تیتان‌های نسل دوم بود که به دلیل طغیانش علیه خدایان محکوم شد تا ابد آسمان ها را به دوش بکشد. احتمالا تندیس او در این مکان قرار داده شده تا نشان دهنده ی استحکام بالای بنا باشد. تندیس ها به صورتی هستند که گویا وزن سازه روی شانه ی اطلس قرار دارد و واقعا نگهدارانده ی بنا می باشد.

اگر باز هم در تزئینات سقف و قسمت های بالایی معبد گارنی دقیق شوید، گیاهانی را خواهید دید که نقش زیبا کردن بنا را بر عهده دارند. نقش این گیاهان که روی سنگ حکاکی شده اند، اغلب گیاه پاخرسی (Acanthus) می باشند که واقعا هم در زیبایی معبد نقش پر رنگی را ایفا کرده اند. اگر باز هم دقیق تر به معبد گارنی دقت کنید نوشته هایی را خواهید دید که به زبان های یونانی، عربی و ارمنی به ذکر و یاد خدایان می پردازند. این نوشته ها به صورت متقارن در اطراف ساختمان نوشته شده اند و به زیباسازی معبد گارنی افزوده اند.

مجسمه ای از سر یک شیر نیز بر فراز معبد گارنی وجود داشته اما در سال 1907 میلادی توسط کاپیتان جی بوچان تالفر (Captain J Buchan Telfer) از معبد جدا و به موزه ی بریتانیا منتقل شد و امروزه نیز در این موزه نگهداری می شود. 

جالب است بدانید که خدای میترا اغلب با دوئل گاوها نشان داده می شود که به گونه ای نماد جنگ نور و تاریکی است. در نزدیکی معبد گارنی هم مجسمه ی یک سر گاو یا گوسفند از جنس مرمر یافت شده که احتمالا مربوط به همین موضوع می باشد، البته برخی عقیده دارند که این مجسمه متعلق به بُتی به نام قوم بوده که به آیین بت پرستی مربوط می شده است، متاسفانه امروزه اثری از این مجسمه باقی نیست.

ظاهر این معبد نیز مانند دیگر اجزای داخلیش نشان گر تلفیق انواع سبک و هنرهای مختلف است، حتی در سنگ نگاره های این مکان نوشته هایی را به زبان عربی خواهید یافت که نشان دهنده ی آمیزش فرهنگ و آداب مختلف است.

گذشته از تزئینات خارجی، اگر به دیوارهای معبد دقت کنید متوجه وجود ملات در میان آن ها می شوید اما اگر از فاصله ی چند متری معبد را تماشا کنید اصلا این مواد که لابه لای دیوارها به کار رفته اند، قابل تشخیص نیستند. 

سبک معماری این معبد پیروی سبک عصر هلنیستی (Hellenistic period) است که در ادامه این مطلب با این سبک معماری کاملا آشنا خواهیم شد و زمانی که بیشتر درباره ی این سبک بناها بدانید آسان تر متوجه عمق زیبایی و شاخصه های منحصر به فرد این معبد خواهید شد.

اما در این معبد چه چیزهایی وجود دارد و اصلا در آن چه اعمالی انجام می شده است؟ با ما باشید تا برای پاسخ به سوالاتمان وارد بنا شویم.

فضای داخلی معبد گارنی

پس از لذت بردن از نمای خارجی معبد زیبای گارنی، وارد بنا می شویم. ورودی معبد گارنی 9 پله دارد، هر یک از این پله ها 30 سانتیمتر ارتفاع دارند و از سمت شمالی بنا مهمانان را به سمت داخل معبد راهنمایی می کنند. این پله ها به شکلی ساخته شده اند که در هنگام بالا رفتن از آن ها حس شکوه بنا و کشش به سمت درب ورودی را به مهمان القا می کند.

با گذشتن از ورودی به اتاقی مستطیل شکل داخل می شویم که در میانه ی آن سکویی قرار دارد. باستان شناسان معتقدند که بر فراز این سکو مجسمه ای از خدای خورشید و نور میترا قرار داشته که امروزه دیگر وجود ندارد. در انتهای اتاق، طاقچه ای با سقف مورب ساخته شده که احتمالا روی آن هم مجسمه ای قرار داشته است.

بر فراز طاق این اتاق و درست بالای سکوی میانی، روزنه ای مستطیل شکل وجود دارد که تنها منبع نور این ساختمان می باشد البته اگر درب ورودی را در نظر نگیریم. این روزنه به گونه ای طراحی شده که نور را مستقیم روی مجسمه ی میترا (Mithra) بتاباند و چهره ی او را تابان و درخشان کند.

به صورت کلی می توان فضای داخلی معبد گارنی را در چند تیتر کوتاه زیر خلاصه کرد که در ادامه به آن ها می پردازیم.

* اتاق اصلی معبد

معبد گارنی فقط یک اتاق دارد که به آن سیلا (Cella) گفته می شود. ارتفاع زمین تا سقف این مکان 7.132 متر و طول آن 7.98 متر و عرضش 5.05 متر می باشد و تقریبا گنجایش 20 نفر را دارد. با توجه به اندازه ی کوچک این اتاق و نظریه وجود یک مجسمه ی بزرگ در میانه ی آن، باستان شناسان احتمال می دهند که این اتاق تنها برای راز و نیاز به کار می رفته و مراسم مذهبی در محوطه ی اطراف بنا بر پا می شده است.

دو نکته در رابطه با این اتاق وجود دارد که از نظر خیلی ها ایراد معماری است؛ یکی درب بیش از حد بزرگ اتاق که اندازه اش 4.68 متر در 2.29 متر می باشد و دیگری روزنه ی بیش از حد بزرگ داخل سقف می باشد که در ادامه به این نکات می پردازیم.

*روزنه موجود در سقف معبد گارنی

همانطور که در ابتدای صحبتمان هم گفتیم بر فراز این معبد روزنه ای مستطیل شکل وجود دارد. در برخی فصول سال باران و در برخی فصول دیگر نور را به داخل هدایت می نماید. زمانی که نور از این روزنه به داخل می آید چهره ی معبد نورانی و دیدنی می شود. روزنه ی اصلی سقف معبد 1.74 متر در 1.26 متر است که از نظر خیلی ها به شدت بزرگ است و اگر هدف از ساخت آن تابش نور به مجسمه بوده، باید کوچتر ساخته می شد.

*طاقچه سالن اصلی 

همانطور که بیان کردیم روبه روی درب ورودی اصلی معبد گارنی، طاقچه ای با سقفی شیبدار وجود دارد که برخی می گویند مجسمه ی میترا، خدای خورشید روی آن قرار داشته، سقف این طاقچه هم به صورت شیب دار ساخته شده تا آب بارانی که از طریق روزنه ی بالایی معبد وارد بنا می شود را به سمت پایین هدایت کند تا به مجسمه برخورد نکند. آب باران توسط مجرایی به سمت پایین هدایت شده و از بنا خارج می شود.

*کتیبه ها

در اطراف و داخل معبد گارنی کتیبه ها و سنگ نگاره هایی یافت شده که هر یک اطلاعاتی جالب را به باستان شناسان داده است، اطلاعاتی چون تاریخ ساخت، سازنده و... . 

مهم ترین این کتیبه ها که با نام کتیبه ی آرگیشتی (Argishti) شناخته می شود در سال 1954 میلادی کشف شد. در این سنگ نگاره اطلاعات زیادی در رابطه با حمله ی دشمنان به گارنی و وضعیت زندگی مردم در منطقه نوشته شده. در این کتیبه نوشته هایی هم از افرادی که گارنی را فتح کردند می خوانیم که نوشته هایشان مملو از غرور و افتخار است.

قسمت های مختلف معبد که دیگر وجود ندارند

جالب است بدانید که گارنی تنها یک معبد در میان کوهستان نبوده بلکه در کنار این سازه ساختمان هایی دیگر هم وجود داشته که برخی از آن ها هنوز پا بر جا هستند و برخی دیگر کاملا نابود شده اند. همه ی ساختمان هایی که هنوز باقی مانده اند در آینده به صورت جداگانه توضیح داده خواهند شد اما در این بخش اشاره ی کوتاهی به آنچه شکوه معبد گارنی را در گذشته بیشتر می کرده است خواهیم پرداخت:

1- حمام سلطنتی | Royal Baths

این حمام 5 اتاق به این شرح دارد؛ اتاق رختکن و پانسمان، اتاق آب سرد، اتاق آب گرم، اتاق گرم و اتاق بخار. اما جالب ترین نکته درباره ی این حمام، موزاییک های آن است که مربوط به قرن سوم و بیستم می باشند. این موزاییک ها از 15 نوع سنگ رنگی مختلف ساخته شده اند و جلوه ای فوق العاده دارند. موزاییک ها یونانی هستند اما نقش و نگارهای موجود در آن ها مربوط به سرزمین های آسیای شرقی می باشند برای مثال صورت پری های دریایی در این موزاییک ها شبیه به مردمان شرق آسیا است.

در این حمام کتیبه ای یافت شده که ترجمه ی نوشته ی روی آن حاکی از این است که به کارگرانی که این حمام را می ساختند هیچ دستمزدی داده نمی شد.

2- کلیسای سنت سایون | Saint Sion Church

در مجاورت معبد گارنی آثاری از خرابه های کلیسای سنت سایون دیده می شود، بر اساس یافته هایی که در حفاری های سال های 1907 تا 1911 میلادی انجام شد متوجه شدیم که سال ساخت این کلیسا 659 میلادی بوده است. سال 1949 میلادی یک حفاری دیگر برای کشف سنت سایون انجام شد که طی آن همه ی دیوارهای این کلیسا را یافتند و مشخص شد که این کلیسا یک گنبد بزرگ مرکزی داشته است.

3- کلیسای ماشتُتز هایرپت | Mashtots Hayrapet Church

امروزه چیزی جز قبر یکی از بزرگان مذهبی مسیحیت به نام ماشتُتز هایرپت اول از این کلیسا باقی نمانده است. محققان عقیده دارند که در زمان حمله ی اعراب به ارمنستان پیکر او به این کلیسا منتقل شده تا از گزند دشمنان در امان بماند. در باره ی این کلیسا فقط می دانیم که یک گنبد اصلی و بزرگ داشته است.

معماری معبد گارنی ارمنستان

معماری معبد زیبای گارنی برگرفته از سبک معماری و ساخت و ساز عصر هلنیستی یا تمدن هلنیستی (Hellenistic) است. این عصر از حدود قرن چهارم پیش از میلاد آغاز شد و تا تشکیل امپراطوری روم نیز ادامه داشت. در این عصر، معماری کشورهای آسیایی و اروپایی به شدت تحت تاثیر یونانیان قرار داشت و رد پای معماران یونانی به وضوح در بناهای این قاره ها دیده می شد.

از ویژگی های بارز معماری معبد گارنی که در معماری های کلاسیک یونانی هم زیاد به چشم می خورد سبک کلناند (Colonnade) است. در این سبک از ستون های بلند در ردیف هایی طولانی و به صورت یکنواخت استفاده می شود، اغلب مواقع ستون ها، سرستون های جذابی هم دارند و یا به طاقی منحنی منتهی می شوند. در این نوع معماری سعی می شود تا با نگاه کردن به ستون ها حس چند بُعدی به مخاطب داده شود. امروزه سبک کلناند کمی با گذشته ها فرق دارد و به آن نئوکلاسیک گفته می شود.

به صورت اجمالی باید بگوییم که معبد گارنی مخلوطی از سبک معماری یونان باستان و رومی است که ویژگی های معماری محلی ارمنی نیز روی آن تاثیر گذاشته به دلیل تاثیری که معماری ارمنی روی این بنا داشته امروزه به آن ارمنی-هلنی (Armenian-Hellenic) گفته می شود. اما مانند خیلی شبهات دیگری که درباره ی معبد گارنی وجود دارد برخی بر این عقیده هستند که هیچ نشانه ای از دخالت سبک ارمنی در این بنا وجود ندارد و معبد گارنی نماد بارزی از معماری خارجی است.

مثلا  توروس ترامانیان (Toros Toramanian) به رومی بودن سبک معماری این بنا تاکید کرده و به صراحت گفته که معماری گارنی هیچ ارتباطی با معماری ارمنی یا معماری های معاصر ندارد. از سوی دیگر صهیونیست های یهودی گارنی را محصول هنر معماری هلنیستی نامیده اند و آن را شبیه معابد قرن نهم و قرن بیستم میلادی می دانند.

علاوه بر ستون ها که نشانه ی اصلی سبک معماری معبد هستند پله های این بنا نیز بسیار جالب توجه هستند، کمی قبل تر در رابطه با اندازه و جهت قرارگیری و ساخت پلکان صحبت کردیم اما باید بدانید که سبک ساخت این 9 پله بسیار جذاب است، با بالارفتن از آن ها به وضوح متوجه می شوید که حس تنهایی و غربت خاصی به شما دست می دهد، کاملا مشخص است که معمار این بنا سعی کرده پله ها را به حالتی بسازد که فرد با وارد شدن به معبد حس تنهایی و راز و نیاز با معبودش را پیدا کند، این کار با آنچنان هوش و ذکاوتی انجام شده که واقعا با داخل شدن به معبد حس عجیبی به افراد دست می دهد.

تاریخچه معبد گارنی

معبد گارنی از باشکوه ترین بناهای تاریخی در ارمنستان است، بنابراین باید داستانی پر فراز و نشیب در ورای ساخت آن پنهان شده باشد، نظریه های مختلفی درباره ی این عبادتگاه بیان می شود که هر یک آن را از دید مذهب خودشان بررسی می کنند، مسیحیان یک نظری دارند و یهودیان و ادیان دیگر نظریه های دیگری. اما ما در این قسمت سعی می کنیم بدون پیش‌داوری و تنها با توجه به موثق ترین اطلاعاتی که باستانشناسان منتشر کرده اند تاریخ معبد گارنی را بررسی کنیم.

تاریخ ساخت معبد گارنی هنوز دقیق مشخص نیست، به دلیل این که بارها بازسازی شده تشخیص تاریخ دقیق ساخت آن بسیار دشوار است اما اکثر باستان شناسان عقیده دارند که این معبد متعلق به سال 77 میلادی و دوران پادشاهی تیرداد یکم، اولین پادشاه سلسله ی اشکانیان است. این تاریخ بر اساس کتیبه ای بیان می شود که به زبان یونانی در این معبد یافت شده است. این کتیبه را یک محققِ هنرمند به نام مارتیروس ساریان (Martiros Saryan) در سال 1945 میلادی کشف کرد که دریچه ای نو به روی تاریخچه ی معبد گارنی گشود ولی باید توجه داشته باشید که این کتیبه آسیب دیده و ممکن است برداشت های مختلفی از نوشته های داخل آن شود. مثلا برخی عقیده دارند که این معبد متعلق به دوران پادشاهی تیرداد اول است و در زمان تیرداد سوم تکمیل شده، این افراد می گویند در حدود سال 66 میلادی بازسازی شهر آرتاکساتا (Artaxata) آغاز شد. این شهر کمی قبل تر توسط رومیان ویران شده بود، کلیسای روم به عنوان جریمه 50 دراخمای یونانی به سلطان تیرداد اول داد تا معبد و دیگر بناهای ویران شده را بازسازی کنند و معبد گارنی هم در طی همین سال ها یعنی 66 تا 77 میلادی ساخته شد. رومیان به دلیل حمایت انظامی از امپراتوری اشکانی و از بین بردن معابد مجبور به پرداخت هزینه به ارمنستان شده بود.

بر روی دیوار این عبادتگاه نوشته ای به زبان یونانی وجود دارد که از تیرداد یکم به عنوان بنیان گذار این سازه نام برده شده است بنابراین در نام این پادشاه نیز شکی وجود ندارد. تکه هایی از یک مجسمه در این معبد یافت شده که احتمال می رود متعلق به مجسمه ی میترا بوده باشد اما در این موضوع شک و شبه وجود دارد، قد این مجسمه حدودا 20 متر تخمین زده می شود و جنس آن سنگ مرمر بوده است. وجود بازمانده هایی از مجسمه های خرد شده، باستان شناسان را بر این باور وا داشته که شاید این معبد مکانی برای بت پرستی بوده و مجسمه هایی که برای پرستش در این مکان قرار داشتند توسط مخالفان از بین رفته اند.

در سال 301 میلادی، مسیحیت دین رسمی ارمنستان شد و در آن زمان اغلب معابد و عبادتگاه های ادیان دیگر ویران گشت اما به طور معجزه آسایی معبد گارنی سالم ماند به همین دلیل برخی معتقدند که این معبد مربوط به خورشید پرستی نبوده و به گونه ای مرتبط با دین مسیحیت بوده است.

اما معبد گارنی آن قدرها هم خوش شانس نبوده، در چهارم ماه ژوئن سال 1679 میلادی زلزله ای سهمناک ایروان را لرزاند و معبد گارنی را نیز ویران کرد، شدت زلزله آن قدر زیاد بود که برخی از بلوک های سنگی و اصلی بنا پراکنده شدند و ستون ها نیز آسیب جدی دیدند. البته با بازسازی هایی که روی آن انجام داده اند امروزه معبد گارنی سالم به نظر می رسد.

در اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن نوزدهم اروپائیان برای بازدید به معبد گارنی رفتند که در میان آن ها چهره های شاخصی چون ژان شاردن (Jean Chardin) جهانگرد معروف فرانسوی و جیمز موریه (James Justinian Morier) دیپلمات بریتانیایی نیز به چشم می خوردند و همین موضوع معبد را صاحب شهرت و آوازه ی زیادی کرد اما بعدها تعدادی از محلیان بازدید این افراد مشهور را از معبد انکار کردند و گفتند که ژان و جیمز هرگز از گارنی دیدن نکرده بودند و علت این شهرت تنها شایعه ای بیش نبوده است.

اما بدون شک رابرت کر (Robert Ker Porter)، بازرس بریتانیایی از این بنا دیدن کرده زیرا در سفرنامه ی خود از گارنی چنین یاد کرده است:

تخت تیردادها یا اقامتگاه با شکوه تیردادیان (Takht-i Tiridates)، قطعه ای زیباست که با ستون های مختلف زیباتر شده و همه ی این شکوه با شکستگی ها و ترک ها مخلوط شده اند.

به علت این که معبد گارنی از زمان های بسیار دور تقریبا سالم باقی مانده امروزه به عنوان مشهورترین نماد ارمنستان پیش از مسیحیت شناخته می شود. شواهد تاریخی نشان می دهند که پس از رواج دین مسیحیت در ارمنستان و در حدود قرن چهارم میلادی این عبادتگاه کاربری پیشین خود را از دست داد و به خانه ی ییلاقی خسرودخت، خواهر پادشاه تیرداد سوم، پادشاه ارمنی ها، تبدیل شد.

در کتیبه ای که در نزدیکی معبد گارنی یافت شده به زبان یونانی نوشته شده که این معبد در گذشته غیر قابل دسترس بوده اما با این حال شاهد ویرانی آن به دست رومیان بودیم که نکته ی جالب توجهی است.

آنچه می دانیم این است که معبد گارنی تاریخی پر فراز و نشیب و پر از روزهای تاریک و درخشان داشته است، مثلا می دانیم که در زمان سلطنت آرتاشیان (Artashesyan) و پادشاهی آرشاکونياک (Arshakunyac) که از سلاطین بزرگ ارمنستان بود این معبد رونق فراوانی داشت و از مهم ترین مناطق ییلاقی برای پادشاه بود. همچنین در همین زمان بزرگان دین مسیحیت نیز در همین معبد ساکن بودند، احتمال می رود ساختمانی دیگر برای اقامت بزرگان دینی در کنار معبد وجود داشته که طی حمله ی اعراب از بین رفته است.

هرچه زمان می گذرد اهمیت این بنا نیز بیشتر می شود به گونه ای که امروزه از مهم ترین جاذبه های گردشگری ارمنستان به حساب می آید و محل مورد علاقه ی طرفداران دیدگاه نئوپانیسم در ارمنستان است، این دیدگاه نظریه ی جدید در ارمنستان است که به مسائل مربوط به نژاد پرستی و ملی گرایی می پردازد.

مرمت و بازسازی

در این که معبد گارنی بازسازی شده هیچ شکی وجود ندارد اما این که بازسازی در چه سالی انجام شده شبهاتی وجود دارد. در پنجمین کنگره ی باستان شناسی که در سال 1880 میلادی در رابطه با این بنا در روسیه تشکیل شد این اطلاعات به دست آمد:

سنگ هایی که برای مرمت گارنی به کار رفته ممکن است از تفلیس، پایتخت گرجستان به ارمنستان آورده شده باشند و تلاشی برای بهبود روابط روم و ارمنستان به حساب آید اما برخی می گویند قرار بوده که سنگ ها از تفلیس آورده شود اما به دلیل پاره ای از مشکلات هیچ وقت این کار انجام نشد و بازسازی به وسیله ی سنگ هایی که از معادن منطقه استخراج می شد انجام گرفته است.

باستان شناسان بسیار بزرگی به ترتیب زمانی بر روی این بنا مطالعه انجام داند، افرادی مثل:

•  فردریک دوبوو دِ مونپرکس (Frédéric Dubois de Montpéreux) در سال 1834 میلادی
• نیکولاس مار (Nicholas Yakovlevich Marr) در قرن نوزدهم
•  نیکوغایوس بنیادیان (Nicholas Buniatyan) در بین سالهای ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۴ میلادی

و نهایتا در سال ۱۹۴۹ میلادی سازمان باستان شناسی ارمنستان وارد عمل شد و به بررسی این بنا پرداخت، نهایتا بودجه ی بازسازی بنا تامین شد و در سال ۱۹۶۹ میلادی برای بار دیگر بازسازی بنا آغاز شد، مرمتی که 6 سال طول کشید. سرپرست پروژه ی بازسازی گارنی را تاریخ شناسی به نام الکساندر ساهینیان (Alexander Sahinian) بر عهده داشت. در سال 1975 میلادی یکبار دیگر معبد بازسازی شد و همه ی آسیب هایی که زلزله بر آن وارد آورده بود از بین رفت، در بازسازی های پیشین می شد به راحتی سنگ هایی که بر اثر زلزله نابود شده بوند را تشخیص داد، بنایی که امروزه از گارنی می بینیم حاصل همین بازسازی می باشد.

در سال 1978 میلادی یک یادبود از الکساندر ساهینیان در کنار این معبد قرار گرفت تا یاد این هنرمند برای همیشه زنده نگه داشته شود.

نظریه های مختلف درباره کاربری معبد گارنی

همانطور که اشاره کردیم به احتمال خیلی زیاد این معبد برای پرستش خدای نور و خورشید به کار می رفته است اما نظریه های دیگری نیز وجود دارد که خلاف این موضوع را بیان می کند مثلا در سال 1958 میلادی، نظریه پرداز آرشاک فتودهجان (Arshak Fetvadjian) هنرمند ارمنی، معبد گارنی را مکانی برای پرستش بت توسط رومیان بیان کرد. پس از او مورخ روسی کامیلا واسیل‌یِونا تِروِر (Kamilla Trever) با توجه به ادبیاتی که در کتیبه های این معبد یافت شده نظریه ی دیگری داد، از نظر او سال ساخت معبد از  115 میلادی آغاز شده بود.

 یا فیلسوفی به نام گرگور تانانیان (Grigor Tananyan) گفته که تنها دلیل سالم ماندن معبد گارنی از گزند مسیحیان، سبک معماری و شاهکار هنری بودنِ این معبد است و هیچ علت دیگری نداشته، او لقب هنری تمام و کمال (masterpiece of art) را بر این معبد نهاده است. اما رابرت هاوسن (Robert H. Hewsen) تاریخدان انگلیسی، نظری دیگر دارد، بر مبنای عقیده ی او تنها دلیل سالم ماندن این بنا جایگاه معنوی و وجود قبر پادشاه ارمنستان در این مکان است که البته هم اکنون اثری از چنین موضوعی در بنا یافت نمی شود، او برای تثبیت نظریه ی خود می گوید که در قرن هفتم میلادی کلیسایی در کنار این معبد ساختند و اگر این معبد ارزشی خاص نداشت کلیسا را روی خرابه های این معبد می ساختند.

با همه ی این تفاصیل ملوس خرناتسی (Movses Khorenatsi) تاریخ نگار و فیلسوف ارمنی، نظریه ای ارائه داده که همه ی دیگر نظریه ها را زیر سوال برده است، او گفته این مکان محلی بوده برای استراحت خسرویخشت (Khosrovidukht)، خواهر تیرداد سوم، یعنی به عنوان یک خانه ی تابستانی استفاده می شده و اصلا معبدی در کار نبوده است و یا شاید بعد ها خسرویخشت تصمیم گرفت که اینجا را به معبد تبدیل کند اما نه معبدی که امروزه می اندیشیم بلکه در حقیقت جایی برای کمک به فقرا.

هنوز هم تاریخ، کاربری و داستان واقعی معبد گارنی در هاله ای از ابهام قرار دارد و در حال بررسی است.

وضعیت فعلی معبد گارنی

متاسفانه این روزها شاهد صدمه دیدن و تخریب بناهای تاریخی مختلفی در سراسر جهان هستیم که با این که همه از ارزش آن ها با خبریم اما کاری برای آن ها انجام نمی شود. وضعیت کنونی و امروزی اماکن تاریخی، بسیار مهم هستند و اگر به آن ها توجه نکنیم حتما در آینده از بین خواهند رفت به همین خاطر در این بخش به وضعیت کنونی معبد گارنی می پردازیم.

خوشبختانه معبد تاریخی گارنی امروزه وضعیت خوب و قابل قبولی دارد و تحت نظارت و حفاظت موسسه ی حفاظت تاریخی و فرهنگی گارنی (Garni Historical and Cultural Museum) قرار دارد، این ارگان تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی و حفاظت بناهای تاریخی کشور ارمنستان می باشد. عبادتگاه گارنی شاخص ترین و مشهور ترین بنای تاریخی منطقه ی گارنی ارمنستان است.

وضعیت گردشگران معبد گارنی

در سال 2006 میلادی طی یک نظر سنجی از بازدیدکنندگان این مکان تاریخی، مشخص شد که اغلب آن ها وضعیت کنونی معبد را خوب یا بسیار خوب رتبه بندی کرده اند. منطقه ی حفاظت شده ی گارنی حدود 3.5 هکتار وسعت دارد و به خوبی تحت نظارت مسئولین است.

سازمان یونسکو در سال 2011 میلادی جایزه ی بین المللی ملینا موروروری (Melina Mercouri) را که مربوط به مدیریت و حفاظت از بناهای تاریخی است، به این معبد اختصاص داد.

امروزه معبد گارنی به یکی از پر اهمیت ترین جاذبه های گردشگری در ارمنستان تبدیل شده و بنابر آخرین آمار اعلام شده در سال 2013 میلادی، 200000 نفر گردشگر از این مکان دیدن کردند، در میان توریست هایی که این عبادتگاه را برای بازدید برگزیدند می توان به شخصیت های معروفی چون آنا کوموروسکا (Anna Komorowska) بانوی اول لهستان، هینز فیشر (Heinz Fischer) رئیس جمهور اتریش، خواننده ی معروف اپرای اسپانیایی مونتسرات (Montserrat Caballé)، کارولوس پاپولیاس (Karolos Papoulias) رئیس جمهور یونان و... اشاره کرد.

با ازدیاد حضور گردشگران در این جاذبه ی گردشگری و افزایش روز افزون شمار افراد مشهور در معبد گارنی امروزه قسمتی از فضای خارجی معبد به مکانی برای رقص و آواز و قسمتی دیگر به مکانی برای پخش فیلم اختصاص داده شده است، فیلمی که در 12 نوامبر سال 2015 میلادی در این مکان به اکران در آمد 1.3 میلیون تماشاگر داشت.

جشن های معبد گارنی

از سال 1990 میلادی معبد گارنی به یکی از بهترین مکان های ارمنستان برای برپایی جشن و مراسم های مختلف تبدیل شد. در حال حاضر همه ساله در تاریخ 21 ماه مارس جشن سال نو در این مکان برپا می گردد. این روزها پیروان عقیده ی پاگانی (pagan) و افرادی که اعتقاداتشان شبیه آن هاست جشن هایشان را در این معبد بر پا می کنند. علاوه بر پاگانی ها نئوپگان ها (Neopagan) نیز این عبادتگاه را محلی مناسب برای جشن هایشان می دانند. پیروان این فرقه ها افرادی هستند که به ادیان باستانی و چند خدایی معتقد هستند.

توصیه کارناوال

دقت داشته باشید که برای رسیدن به معبد گارنی بهتر است از اتوبوس استفاده نکنید، البته به طور معمول هیچ اتوبوسی به این مکان نمی رود اما سعی هم نکنید که برای رفتن اتوبوس بیابید زیرا این وسیله ی نقلیه اصلا مناسب رسیدن به گارنی نیست و در نهایت مجبور خواهید شد که مسافت زیادی را پیاده طی کنید. بهترین وسیله برای رسیدن به این جاذبه ی دیدنی ماشین های شاسی بلند است.

فراموش نکنید که معبد گارنی هماهنگی بسیار زیادی با مناظر و طبیعت اطرافش دارد و شما حتما منظره های فوق العاده ای را خواهید دید و بر رودخانه، زمین های زراعی و کوه های اطراف دید خواهید داشت بنابراین به هیچ وجه دوربین عکاسی خود را فراموش نکنید.

معبد گارنی را در ویدئو تماشا کنید

نکاتی جالب درباره معبد گارنی 

اگر جشن های مذهبی را در نظر نگیریم مراسم های دیگری نیز در معبد گارنی برپا می شوند، در مورد جشن های مذهبی به دلیل این که تنها مخصوص پیروان همان ادیان است به توضیحاتی که قبل تر داده ایم بسنده می کنیم اما در این بخش به صورت خلاصه به حوادث جالب و جشن هایی که در گارنی برپا می گردد می پردازیم:

-یک حمام و یک قلعه ی تاریخی نیز در نزدیکی معبد گارنی وجود دارد که در آینده به معرفی آن ها نیز می پردازیم.

-تصویر این معبد بین سال های  1995 تا 2005 میلادی روی اسکناس 5000 درامی ارمنستان بود.

-در سال 2014 میلادی فردی به نام مکسیم نیکینپکو (Maksim Nikitenko) که یک توریست روسی بود با استدلال بر یک نقاشی که معبد گارنی دید اعلام کرد جایی جز یک بتکده نیست و در این مکان چندین بت وجود داشته است. جالب اینجاست که تنها پس از یک روز از این ماجرا نقاشی از روی دیوار معبد پاک شده بود.

سالانه هزینه ی هنگفتی صرف بازسازی و درست کردن صدماتی می شود که خرابکاران به این مکان تاریخی وارد می آورند.

در سال 2015 میلادی مسئولان معبد گارنی درخواست کردند نیکیتنکو (Nikitenko) بازیکن معروف هاکی روی یخ را دو ماه نگهدارند تا بتوانند از او جریمه ای که به معبد وارد کرده را پس بگیرند.

در فواصل زمانی مختلف جشن های متفاوتی در این معبد برپا می شود که اغلب آن ها با موسیقی، رقص و پایکوبی همراه است، در سال 1985 میلادی جشنواره موسیقی تلویزیونی اتحاد جماهیر شوروی (televised music festival) در کنار این معبد برگزار شد.

در تاریخ دوم ماه ژوئیه سال 2004 میلادی کنسرت موسیقی بزرگی به زبان ارمنی در این مکان برپا شد که در نوع خود بی نظیر بود این کنسرت مربوط به آرام غروبیان (Aram Gharabekian) بود.

در تاریخ 28 ماه اوت سال 1999 میلادی نخستین مشعل بازی های پان ارمنی (Pan-Armenian) در نزدیکی این معبد روشن شد.

افراد زیادی می گویند این معبد یکبار در زمان امپراطوری رومیان کاملا با خاک یکسان و دوباره ساخته شد.

تفریحات گردشگران

مسلما افرادی که برای گردش و تفریح معبد گارنی را انتخاب می کنند به معماری و بناهای تاریخی علاقمند هستند اما علاوه بر دیدن و لذت بردن از معبد گارنی تفریحات دیگری نیز در این مکان وجود دارد که نزد گردشگران محبوب است، در این قسمت به تفریحات و سرگرمی های توریست ها در این ناحیه می پردازیم:

• عکاسی
• اتراق در کنار رودخانه
• تماشای حیواناتی چون گراز، گوزن و خرس
• تماشای طبیعت

بهترین فصل سفر

همانطور که قبل تر هم اشاره کردیم معبد گارنی در منطقه ای قرار گرفته که از نظر استراتژیک بسیار عالی است. اصلا امکان ندارد که بتوانید از سمت رودخانه بالا آمده و به معبد برسید. نوع ساخت این بنا روی احساس گرما و سرمای حاظران در فصل های مختلف نیز تاثیر دارد بنابراین باید خیلی خوب به فصلی که برای دیدن این معبد می روید توجه کنید. در ادامه به وضعیت معبد گارنی در فصل های مختلف می پردازیم:

بهار: در بهار رود نزدیک معبد پر آب است و جلوه ی زیبایی دارد اما به دلیل ارتفاعی که ساختمان معبد در ان قرار گرفته در بهار داخل و اطراف معبد کمی سرد است.

تابستان: ساختمان معبد درست در جایی ساخته شده که نسیم خنک دشت ها را در تابستان به سوی خود جلب کند، در این فصل  جنگل های اطراف نیز رطوبت خود را حفظ می کنند و قدم زدن در آن ها حس خوبی دارد. بنابراین تابستان بهترین زمان برای بازدید از معبد گارنی است.

پاییز و زمستان: از اواسط پاییز هوا در گارنی رو به سرما می گذارد و در زمستان ها هم در این منطقه اغلب  برف می بارد بنابراین زمستان و اواخر پاییز هم زمان مناسبی برای بازدید از معبد گارنی نیست.

سخن آخر

آیا تا به حال به ارمنستان رفته اید؟

چقدر درباره ی جاذبه های گردشگری این شهر می دانید؟

آیا معبد گارنی را از نزدیک دیده اید؟ از نظر شما نکات مثبت و منفی این بنا چیست؟

منتظر نظرات و دیدگاه های شما خوبان هستیم.