دروازه سنگی خوی | بازمانده از تاریخ کهن ایران

حصار دور شهرها و دروازه ها از سازه هایی هستند که در گذشته به خاطر حفظ امنیت مردم شکل می گرفتند. دروازه سنگی خوی یکی از همین سازه هاست که لقب تنها دروازه باقیمانده از تاریخ کهن ایران را یدک می کشد. این سازه یکی از مکان های دیدنی خوی در استان آذربایجان غربی به شمار می رود و تنها دروازه باقیمانده از دیوار این شهر است. کارناوال می خواهد به دیدن این جاذبه برود و برای تان از تاریخچه دروازه سنگی خوی و معماری اش سخن بگوید. با ما همراه باشید و یکی دیگر از دیدنی های تاریخی ایران را بشناسید..

چرا سفر به دروازه سنگی؟

• دروازه سنگی تنها دروازه باقیمانده از حصار شهر خوی است که ارزش تاریخی زیادی دارد.
• قرار گرفتن دروازه سنگی در کنار بازار تاریخی شهر، به شما این امکان را می دهد تا در کنار بازدید از این اثر، گشتی هم در میان بازار بزنید.
• دروازه سنگی تنها دروازه باقیمانده از تاریخ کهن ایران است.

دروازه سنگی خوی | دروازه ای از تاریخ کهن ایران

کافیست به شهر خوی وارد شوی تا با کمی پرس و جو و رفتن به قسمت جنوبی بازار تاریخی، به یکی از مهم ترین دیدنی های این شهر برسی. نامش در زبان محلی قالا قاپسی است و همه آن را به نام دروازه سنگی می شناسند. این اثر ارزشمند تکه ای از حصار تاریخی در جنوب شرقی شهر است که برای حفاظت شهر از تهاجم دشمن و کنترل عبور و مرور ساخته شده بود و در گذشته خندقی نیز در اطراف آن وجود داشت.

نام این اثر ارزشمند، به عنوان تنها دروازه باقیمانده از تاریخ کهن ایران، با شماره 808 در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد.

تاریخچه دروازه سنگی خوی

تاریخ ساخت این بنای آجری را به دوره ایلخانیان یا دوره قاجاریه نسبت می دهند و هنوز قطعیتی درباره آن وجود ندارد.

آن گونه که از سبک معماری این اثر بر می آید می توان از ساخت دروازه در دوره قاجار سخن گفت چرا که آثار باقی مانده از قاجار در تبریز و خوی شباهت های بسیاری به این اثر دارند. از نظر کارشناسان دلیل دیگری که ساخت این بنا را در دوران قاجار تایید می کند این است که ساخت آخرین حصار یا بدنه شهر به دستور عباس میرزا نایب السلطنه (فرزند فتحعلی شاه قاجار) صورت گرفته و شواهد، حکایت از پابرجا بودن آن تا سال 1320 خورشیدی دارند.

از سوی دیگر، سر در باقی مانده این بنا نشانه های معماری دوره ایلخانی را دارد و برخی کارشناسان معتقدند که معماران در زمان عمران و آبادانی خوی به دستور همسر آباقاخان، دومین پادشاه سلسله ایلخانی، این دروازه را ساخته اند.

شواهد نشان می دهند که در سال 1170 هجری قمری این بنا توسط احمدخان دنبلی (رییس ایل دنبلی در زمان کریم خان زند) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و تقویت شده است.

شکوه دروازه سنگی در گذشته

پیش از این و تا 60 سال گذشته در اطراف شهر، دیواری خشتی با 4 دروازه وجود داشت که همچون یک حصار شهر را در خود حفظ کرده و با داشتن برج های دیده بانی و خندق در پیرامون خود، محیط امنی را برای مردم به وجود آورده بود.

به جز این دروازه، دروازه های دیگری نیز وجود داشته است که امروزه مردم با نام های دروازه شهانق یا شوونه قاپوسی، دروازه محله یا قالاقاپوسی یامحله قاپوسی، دروازه چورس یا دروازه ماکو و دروازه شوراب یا دروازه تبریز از آنها یاد می کنند. اما از آن همه دروازه تنها همین دروازه سنگی توانسته ناملایمات روزگار را تاب بیاورد و در این شهر بماند.

در جلوی دروازه سنگی خندقی به عمق 10 متر و عرض 30 متر وجود داشت که یک پل معلق بر روی آن تعبیه شده بود. به هنگام احساس خطر و حمله بیگانگان، این پل به بالا کشیده می شد تا دشمن نتواند از حصار بگذرد و وارد شهر شود. کاروان ها و بازرگانان و مردم عادی نیز از طریق همین دروازه به داخل شهر رفت و آمد می کردند. به هنگام شب دروازه بسته می شد و اگر کسی پیش از غروب آفتاب خود را به شهر نمی رساند مجبور می شد در پشت دروازه، شب را به صبح برساند.

در گذشته مردم از طریق دروازه سنگی به شهرهای سلماس و ارومیه می رفتند اما امروزه گسترش و توسعه شهر سبب شده تا این بنای تاریخی در بافت جدید قرار گیرد و قسمت شمالی آن به بازار قدیمی خوی متصل شود.

 دروازه سنگی در روزگاران گذشته وقایع بسیاری را به چشم دیده و در برابر آنها سکوت کرده است. مهاجمان ارمنی و عثمانی بارها خواستند تا این حصار را از بین ببرند و وارد شهر شوند و هنوز هم آثار گلوله های آنان بر تن این دروازه دیده می شود.

معماری دروازه سنگی 

دروازه های ایران در گذشته دو نوع را شامل می شدند: دروازه های سنگی و دروازه های آجری. دروازه سنگی تنها نمونه باقیمانده از نوع خود است که شکوه تاریخ باستانی ایران را به رهگذران نشان می دهد.

نویسنده و مورخ فرانسوی به نام کنت دو گوبینو، معماری دروازه سنگی را به بناهای قاهره تشبیه می کند و در نوشته های خود از آن اینگونه سخن می گوید:

خوی شهر دلپذیری است، دروازه زیبایش به شیوه بناهای قاهره، از مرمر سیاه و سفید ساخته شده است و من نظیر آن را در هیچ جای دیگر ایران ندیده ام، این دروازه به بازار باز می شود.

به طور کلی در ساخت دروازه سنگی از دو نوع مصالح آجر و سنگ استفاده شده است و  می توان بنای آن را به دو قسمت تقسیم کرد:

ضلع شمالی: بازار قدیمی خوی به ضلع شمالی دروازه منتهی می شود که در ساخت آن از آجر استفاده شده و طاق جناقی دارد.

ضلع جنوبی: این قسمت به صورت کاملا موزون و هماهنگ نماسازی شده است و سنگ های خاکستری و سیاه به صورت یکی در میان بر روی هم قرار گرفته اند. این چیدمان در نهایت به یک قوس نیم دایره (هلال) می رسد و دو شیر ساده در دو طرف این قوس مشاهده می شود که به شکل ایستاده حجاری شده اند.

سخن آخر

دروازه سنگی خوی یکی از آثار تاریخی کشورمان است که سرد و گرم روزگار را چشیده و استوار ایستاده تا از قلب تاریخ برای مان سخن بگوید پس وجود آن را مغتنم شمارید و به بازدید آن بروید.

تجربه های سفر خود به شهر خوی را در اختیار دوستان کارناوالی خود بگذارید تا بیشتر از این شهر بدانند.

اگر از دروازه سنگی خوی بازدید کرده اید و نکته خاصی را در مورد آن می دانید، آن را با ما درمیان بگذارید.

منتظر نظرها، پیشنهادها و تجربه های شما همراهان عزیز هستیم...