آرامگاه شاه نعمت الله ولی کرمان | مدفن عارف مشهور ایرانی

امروز قصد داریم به آرامگاه شاه نعمت الله ولی کرمان سر بزنیم؛ مقبره یکی از بزرگان ایران که نامش در صفحات تاریخ این سرزمین خودنمایی می کند. راهی استان کرمان می شویم و به سراغ شهر ماهان می رویم و آدرس آرامگاه شاه نعمت الله ولی را از این و آن می پرسیم. به این مکان سرشار از آرامش وارد می شویم، به چله خانه شاه نعمت الله ولی قدم می گذاریم و به مرور زندگی نامه شاه نعمت الله ولی می پردازیم. کارناوال را در این سفر همراهی کنید تا این آرامگاه را به خوبی بشناسید.

چرا آرامگاه شاه نعمت الله ولی؟

• مقبره یکی از بزرگان ایران است.
• محل تجمع و چله نشینی دراویش است.
• فضایی آرامش بخش و زیبا دارد.
• جلوه های معماری 6 سده را در خود جای داده است.

آشنایی با آرامگاه شاه نعمت الله ولی | خانه ابدی عارف ایرانی

شهر ماهان به دلیل وجود باغ شاهزاده در آن شهرت بسیاری دارد؛ اما همه زیبایی هایش به همین اثر ختم نمی شود. در گوشه ای از شهر، گنبدی فیروزه ای خودنمایی می کند که به آرامگاه شاه نعمت الله ولی تعلق دارد؛ انسانی بزرگ که نامش در تاریخ ایران می درخشد. بنایی که نه تنها یکی از بزرگان را در آغوش کشیده بلکه از نظر معماری هم قابل توجه است. نام این بنا از تاریخ 15 دی 1310 با شماره 132 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

شاه نعمت الله ولی کیست؟

سید نورالدین نعمت‌الله بن محمد بن کمال‌الدین یحیی کوه بنانی کرمانی، معروف به شاه نعمت‌الله ولی یا سید نورالدین شاه نعمت‌الله ولی ماهانی کرمانی، شاعر و عارفِ ایرانی بود که در ۷۳۰ یا ۷۳۱ هجری قمری در کوهبنان کرمان چشم به جهان گشود. او طریقتی جدید در تصوف به وجود آورد و بر روی پیروان سایر طریقت‌ها نیز تاثیر گذاشت. سلسله نعمت‌اللهی نام این طریقت است که در عصر حاضر از معروفترین شاخه‌های تصوف به شمار می رود.

شاه نعمت الله ولی در یکی از سال های 832 تا 834 هجری قمری در شهر ماهان دار فانی را وداع گفت و در همان جا به خاک سپرده شد. یک دیوان اشعار مشتمل بر قصیده، غزل، ترجیع‌ بند، مثنوی، قطعه، دوبیتی و رباعی و شرح لمعات و رساله‌ های شاه نعمت‌ الله ولی، از تالیفات وی هستند.

می گویند او و حافظ چند بازی شاعرانه با هم کرده و پاسخ یکدیگر را داده اند که معروف ترین آنها دو بیت زیر است:

شاه ولی:

ما خاک راه را به نظر کیمیا کنیم                  صد درد را به گوشه چشمی دوا کنیم

حافظ:

آنان که خاک را به‌ نظر کیمیا کنند                   آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند؟

حال خوب آرامگاه

آرامگاه های بسیاری در سراسر ایران قرار دارند که هر یک دارای حال و هوایی خاص هستند. بسیاری آرامگاه شاه نعمت الله ولی را مکانی برای کسب آرامش و دور شدن از دغدغه ها می دانند. مشتاقان سلسله عرفان نعمت‌اللهی از سراسر جهان رنج سفر را به جان می خرند و خودشان را به این مکان می رسانند تا مراسم خاص خود را انجام دهند. آنها شمع روشن می کنند، به نماز می ایستند، قرآن می خوانند و زمانی را به دور از اجتماع می گذرانند. بسیاری از آنها به یاد پیر مرادشان مست باده اشعار می شوند و یا هو گویان دل از دنیای فانی کنده و به عالمی دیگر می روند. اینجا خانه عاشقان است؛ جایی برای چله نشینی و دل کندن از مادیات. اینجا همان جایی است که اگر بخواهی تو را به درک انا الحق می رساند...

تاریخچه

پس از درگذشت شاه نعمت‌الله ولی در سال ۸۳۲ و به قولی ۸۳۴ ه‍.ق او را در میان باغی در شهر ماهان به خاک سپردند. هسته اولیه بنای آرامگاه او گنبدی منفرد بود که احمد شاه بهمنی دکنی -پادشاه دَکَنِ هندوستان و از ارادتمندان وی- در سال ۸۴۰ ه‍.ق دستور ساخت آن را داد. بهمنیان از سلسله‌های حاکم در مناطق جنوبی هندوستان بودند که در حدود 180 سال بر تخت حکومت تکیه زدند. بهمنیان هند، فرهنگ و ادب فارسی را بسیار دوست داشتند و حتا برای حضور خواجه حافظ شیرازی و شاه نعمت‌الله ولی در دربار خود تلاش بسیاری کردند گرچه هیچ وقت موفق نشدند. این خاندان از زمان احمدشاه دکنی از مریدان و طرفداران شاه نعمت الله ولی شدند. نقل است که احمد شاه مبلغی را برای مخارج خانقاه شاه ولی از هند می فرستد؛ اما این پول پس از مرگ شاه ولی به ایران می رسد و او هم دستور می دهد با آن بقعه ای برای این عارف نامدار بسازند.

حمید فرزام -نویسنده و عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی-  در کتاب «تحقیق در احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت‌الله ولی» درباره احداث مقبره برای شاه نعمت الله می نویسد:

نخستین کسی که فرمان داد گنبد و بارگاهی رفیع و مجلل بر مرقد شاه ولی بنا کنند، سلطان احمد شاه بهمنی پادشاه دکن هندوستان بود که از مریدان و هواخواهان خاص او بشمار می‌رفت. کتیبه کهن و تاریخی بسیار گرانبهای سر در مزار شاه ولی که یادگار اخلاص و ارادت بی شائبه سلطان احمد شاه و فرزند او به آن عارف بزرگ نامی است، هنوز هم پس از پنج و نیم قرن زینت بخش آستان شاه ولی است.

 آرامگاه در آغاز تنها یک بنا بود که در میان باغی بزرگ قرار داشت و نماسازی و کاشی کاری هایی زیبا، جلوه ای خاص به آن بخشیده بود. فضایی چهارگوش که بر فراز آن گنبدی بلند خودنمایی می کرد. در دوره‌های بعدی بناهای دیگری در کنار این سازه ساخته شد و آرامگاه به شکل امروزی خود در آمد. الحاقات این مجموعه بیشتر به دوران شاه عباس اول صفوی و محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار تعلق دارند چرا که این افراد ارادت خاصی برای عرفا و بزرگان شیعه قایل بودند. 

 بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه رخ داد و پس از زمین لرزه سال ۱۳۶۰ کرمان، بخشی از قسمت بالایی گنبد آستانه ویران شد و شکاف‌هایی در آن به وجود آمد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان کارهای مربوط به بازسازی این بنا را انجام داد و امروزه علاقه مندان می توانند از آن بازدید کنند. می گویند آمیخته‌ای از هنر معماری شش سده اخیر را می توان در این بنا به نظاره نشست. 

معماری

زیارتگاه 3 حیاط روباز دارد و وسعت آن به 32 هزار مترمربع می رسد. مرقد شاه نعمت‌الله ولی، صحن‌ها و رواق‌های پیرامون حدود 6000 متر مربع وسعت دارند و دارای جلوه ای تماشایی هستند. این مجموعه دو سردر ورودی، حجره های کوچک و بزرگ، چهار مناره کاشی کاری شده، دو رواق به نام های مدیرالملکی و شاه عباسی و چهار صحن به نام های اتابکی، وکیل الملکی، میرداماد و حسینیه دارد. 

معمای عدد 11 در معماری آرامگاه

یکی از نکات جالب توجه معماری آرامگاه شاه نعمت الله ولی استفاده از عدد 11 در آن است که وینسنت کارلز (Vincent Karels)، پژوهشگر رشته ریاضی از کشور هلند موفق به کشف آن شد. وی با مطالعاتی که بر روی طرح گنبد فیروزه ای این آرامگاه انجام داد پی به این مساله برد که گنبد به 11 قسمت مساوی تقسیم شده است. قاعده این 11 قسمت در پایین گنبد قرار دارد و راس های آنها در بالای گنبد و در کنار یکدیگر واقع شده اند. از نظر ریاضی، معمولا محیط دایره به قسمت های مساوی زوج تقسیم می شود و انتخاب عدد 11 برای تقسیم گنبد و طراحی آن بسیار جالب توجه است.

این کار از نظر علم ریاضی بسیار مشکل است و این سوال را به ذهن می آورد که چطور این 11 قسمت مساوی بر روی یک گنبد با یکدیگر جفت و جور شده اند؟

به احتمال قوی معماران آرامگاه شاه نعمت الله ولی با این کار  قصد دادن پیامی را داشته اند. بررسی عدد 11 و حروف ابجد نشان می دهد که این عدد معادل کلمه «هو» است که به معنای «الله» به کار می رود. احتمالا این عدد نشان از ایمان و خلوص شاه نعمت الله ولی دارد.

بخش های مختلف بنا

در ادامه به قسمت های مهم بنا سر می زنیم:

1- نمای بیرونی و فضای چشم نواز

بنا و باغ آرامگاه از دو طرف به خیابان و جاده عمومی منتهی می شود. در جاده عمومی که در گذشته از میان شهر عبور می کرده جلوخان وسیعی در سمت چپ دیده می شود. این جلوخان به شكل نیم دایره است و نزدیک به 3 متر از كف جاده ارتفاع دارد. این جاده در واقع رودخانه قصبه و یاگذرگاه دو رودخانه است و برای جلوگیری از خطر رودخانه این جلوخان مرتفع را ساخته اند. در وسط این جلوخان حوضی دیده می شود و درخت چنار كهنسالی نیز در سمپ چپ جلوخان قرار دارد که از خطر سیل سال 1311 این شهر نیز جان به دربرده است. دو طرف رودخانه یا همان جاده به دیوار مزار و دیوار خانه متصدی محدود می شوند. این قسمت ها را به وسیله دو طاق نما مسدود کرده اند؛ بنابراین آب از سردر داخل فضا می شده و تا 1 متر در آن بالا می آمده است. در گذشته فشار آب طاق نما را کنده ولی صدمه ای به مزار نرسیده است.

بر جلوخان دو مناره مرتفع دیده می شود که در زمان محمد شاه قاجار و پس از او ساخته شده اند و از بلندترین مناره های مساجد ایران به شمار می روند. سه حیاط و ساختمان های اطراف شمای کلی آرامگاه را تشکیل می دهند. هر یک از حیاط ها یک حوض و تعدادی درخت دارد. 

2- بقعه

کاشی کاری معرق و زیبا با نقش اسلیمی در سردر غربی مقبره به چشم می خورد که رنگ های لاجوردی، فیروزه‌ای، سفید و طلایی در آن به کار رفته است. کشکول بزرگی در ورودی حرم دیده می شود که جنس آن ترکیبی از فلزاتی چون مس و برنج است و اشعاری در مدح اهل بیت و ذکرهای «یاهو» و «یا علی» بر روی آن به چشم می خورد. مردم نذورات خود را در این کشکول می ریزند. 

 هسته اولیه آرامگاه همین بنا بود که صندوق قبر شاه نعمت الله در آن قرار دارد. این صندوق به دستور احمدشاه دکنی ساخته شده و به تدریج گسترش یافته است. مقبره بنایی مشتمل بر حرمی چهار ضلعی و دارای طاق گنبدی است که آن را با نقاشی های روی گچ آراسته اند. داخل گنبد کاربندی بسیار زیبایی دارد و روی آن با کاشی کاری فیروزه ای مزین شده است. بر روی پایه گنبد کتیبه ای غیرمعمول به چشم می خورد. متن این کتیبه به خط بنایی و با قطعه های کاشی سیاه و سفید بر روی زمینه ای از آجر لعابی نقش بسته و شامل این عبارت است: سبحان الله و الحمدالله و لا اله الا الله الله اکبر" و یا مقلب القلوب والابصار" . نکته ای که این کتیبه را غیر معمول جلوه می دهد این است که خط پایه آنها به صورت واژگون در بالا تکرار شده است.

دور تا دور پایه گنبد آثاری از مقرنس با قوس جناغی دیده می شود که از جنس کاشی هفت رنگ هستند. سطح گنبد را با طرح ستاره های متقاطع پوشانده و برای پیاده سازی این طرح از کاشی های سیاه و سفید بر زمینه لعابی به رنگ روشن استفاده کرده اند. آجرهای تراش دار به صورت طرح شعاعی هستند که درون هر ستاره قرار دارند. 

گنبد زیرین (نمای داخلی گنبد) بقعه بر روی سه کنج های 4 گوشه استوار است و پاکار آن دایره کامل نیست. بر روی سه کنج ها تزیینات مقرنس همراه با نقاشی انجام شده است و سایه روشن های نورگیرهای حرم، در ترکیب با نقوش و زوایا فضایی عرفانی را پیش روی تان قرار می دهد. تزیینات این بخش مربوط به دوره صفوی و تیموری هستند. 

بنای بقعه حرمی چهارضلعی را شامل می شود که اندازه هر یک از اضلاع آن به حدود 8.5 متر می رسد و بلندی آن از سنگ فرش کف حرم تا تیزی گنبد بیش از 20 متر است. در کنار پنجره ها و روی دیوارها ترنج های نقاشی شده جلب توجه می کنند. تابلوی شمایل شاه نعمت الله در زیر یکی از پنجره ها خودنمایی می کند و در زیر آن آیاتی از سوره نحل به خط ثلث نقش بسته است. مضامین این آیات به شکرگذاری در برابر نعمت های بیشمار الهی و دل نبستن به غیر خدا اشاره دارند. در زیر سایر پنجره ها نیز کتیبه هایی وجود دارد که یکی از آنها آیاتی از سوره ابراهیم را شامل می شود که به خط ثلث سفید بر زمینه آبی نقش بسته است. مضمون این آیات نیز چنین مواردی را بیان می کند: شکر و سپاس از نعمت های خداوند، دوری از شرک و بت پرستی و توجه به امنیت و آزادی در جامعه که شرط لازم برای زندگی و مقدمه ای برای عبادت است. 

کتیبه دیگر در حاشیه زیر گنبد قرار دارد که آیاتی از سوره فاطر به خط ثلث است. فاطر یکی از صفات خداوند است که معنای آفریننده می دهد. آیات این قسمت نیز ستایش و شکر نعمت های خداوند، دوری از گناه و فریب شیطان و ایمان به رستاخیز را یادآوری می کنند.

ارتفاع گنبد از کف حرم تا تیزه کاسه (مرکز گنبد) حدود 20 متر است و دو تالار جانبی از طرف شرق و غرب آن را در بر گرفته اند. تالار غربی اولین بنای آرامگاه است و سایر بخش های آرامگاه در زمان شاه عباس اول صفوی، محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار ایجاد شده اند. در ازاره حرم از کاشی های آبی رنگ شش گوش استفاده شده و جلوه خاصی به بنا بخشیده است. 

علاوه بر تزیینات و ازاره خوش رنگ و لعاب، سنگ مرمر بزرگ مزار شاه نعمت الله نیز قابل توجه است که 3.5 متر طول، 2 متر عرض و بیش از 1 متر ارتفاع دارد. بر روی این سنگ آیه تطهیر (سوره احزاب آیه 33) و صلوات بر چهارده معصوم نقش بسته است.

درهای ورودی آستانه 5 جفت هستند که گفته می شود آنها را در هند ساخته و به ماهان آورده اند. نقوش هندسی خاتم کاری شده زینت این درها هستند و قطعاتی از عاج فیل در آنها به کار رفته است. درهای زیبای مقبره ساخته "علیشاه نجار" هستند. در زاویه جنوب شرقی حرم، به چله خانه باز می شده است.

سردر مزار شاه ولی مزین به کتیبه ای ارزشمند و تاریخی است که نشان از اخلاص و ارادت سلطان احمد شاه و فرزند او به این عارف دارد و پس از پنج و نیم قرن هنوز هم در این قسمت خودنمایی می کند. از این بخش بنا با عنوان سردر محمد شاهی یاد می کنند.

3- چله خانه

در جنوب غربی بقعه و در عرض تالار بزرگ از سمت در ورودی به سوی گنبدخانه، اتاقی بسیار کوچک با طاق کوتاه دیده می شود که می گویند روزگاری چله خانه شاه نعمت الله بوده است. گفته می شود شاه ولی 40 شبانه روز را در این اتاق به عبادت مشغول بوده و هر روز تنها 1 مغز بادام مصرف می کرده است. شواهد موجود ساخت این بنا را به پیش از عصر صفویه نسبت می دهند و گویی در ساخت و سازهای بعدی آن را به خوبی حفظ کرده اند. گوناگونی رنگ های به کار رفته در تزیینات نشانه هایی از دوران پس از تیموریان را دارند.

البته برخی هم بر این باورند که این قسمت باقی مانده بنایی است که به مرور زمان به رواق الحاق شده است. این بنا از قدیمی ترین بخش های مجموعه به شمار می رود و سقف آن به شکل کلاه صوفیان و دارای 12 ترک است. بر روی در و دیوار این قسمت، آیات، احادیث و اشعاری به رنگ های سفید و آبی و قرمز با این مضامین دیده می شود: اشعاری در وصف جایگاه حضرت علی و ائمه (ع)، وصف شاه نعمت الله ولی و توصیف شهر ماهان.

3- صحن اتابکی

ورودی بقعه از سمت شرق است و نخستین صحن، اتابکی نام دارد که به صحن وکیل الملکی راه پیدا می کند. این صحن به زمان علی اصغر خان اتابک -صدر اعظم ناصرالدین شاه- و با وجوه اهدایی او ساخته شد و رواق هایی در اطراف و حوض بزرگی در وسط دارد.

4- صحن وکیل الملکی

محمد اسماعیل خان نوری وکیل الملک -از رجال دور قاجار و حاکم کرمان- در زمان خود، دستور ساخت صحنی را در این آرامگاه داد که به وکیل الملکی مشهور شد. بر سردر ورودی این صحن کتیبه ای با این مضمون به چشم می خورد: حسبی الله نعم الوکیل نعم المولی و نعم النصیر. این صحن که آن را مهدیه نیز می خوانند دارای استخر صلیبی شکلی است و حیاط جلویی آرامگاه را تشکیل می دهد. در این بخش دروازه ای دیده می شود که بر بالای آن گنبدی قرار دارد و حوض صلیبی شکلی در مرکز آن واقع شده است. در اطراف حوض درختان سرو و کاج خودنمایی می کنند و بوته های گل سرخ نیز زینت بخش این حیاط هستند. درخت سرو در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و رد پای آن در تمام تابلوهای مینیاتور ایرانی دیده می شود. این درخت نماد آزادگی و دارای ارتباطی تنگاتنگ با آمیزه‌های عاشقانه و شاعرانه ماست .

یک حوض هشت گوش در وسط استخر، تعبیه کرده اند که در سطح بالاتری قرار دارد. این بخش با وزش نسیم جلوه ای خاص به خود می گیرد و هنگامی که فواره ها به کار می افتند آب به شکل مخروطی در می آید. دو گلدسته 42 متری دیگر قسمت فضاست که توجه را به خود جلب می کنند. صحن وکیل الملکی سه طرف مرقد را احاطه کرده و 32 در 44 متر است. گفته می شود سردر و مناره ها توسط پسر بانی، مرتضی قلی خان وكیل الملک ساخته شده اند.

این صحن به رواق های دوره قاجاریه، گنبدخانه و رواق شاه عباسی و صحن حسینیه راه دارد. 

5- رواق شاه عباسی یا دارالحفاظ 

بنای دارالحفاظ از قسمت های قابل توجه این مجموعه است که قدمت ساختمان آن بر اساس کتیبه موجود به زمان شاه عباس اول باز می گردد و به همین مناسبت به رواق شاه عباسی شهرت دارد. این رواق در زمان حکومت بیک تاش خان ساخته شده و طول آن 33، عرض آن 99 و ارتفاع آن 14 متر است. 

در ضلع جنوب شرقی این بنا دو سنگ قبر صندوقی شکل به چشم می خورد که یکی به آغاخاتون (همسر خلیل بیک افشار) و دیگری به بیک تاش (فرزند ولی خان) تعلق دارد. می گویند درهای این مقبره کاری از علیشاه نجار هستند.

دو در ورودی داخل دارالحفاظ وجود دارد که یکی به حرم و دیگری به صحن شاه عباسی (میرداماد) راه دارد. بر بدنه شمالی سردر ورودی حرم، داخل رواق شاه عباسی، سنگ زیبایی مزین به نام دوازده امام قرار دارد که شخصی به نام قطب الدین آن را نذر سید کرده است. 

احتمالا مدخل سمت راست حرم، راه ورود و خروج به دارالحفاظ تا قبل از سلطنت شاه عباس بوده است. بر بالای این مدخل کتیبه ای به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی دیده می شود که نام احمد شاه و تاریخ ساختمان حرم را در خود دارد. این کتیبه به این صورت خوانده می شود: شهاب الملک و الدنیا و الدین.... احمدشاه ابوالمفازی و تاریخ اتمام 840 ه.ق. کتیبه دیگری نیز در این قسمت وجود دارد که شامل اشعار عارفانه ای در مدح شاه و به خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی های آبی است. 

بر بالای طاق ورودی و دور تا دور رواق کتیبه گچ بری شده و زیبایی به خط ثلث بر زمینه زرد رنگ جلب توجه می کند که آیاتی از سوره توبه را در بر دارد. این آیات سعی در تاکید بر این مفاهیم دارند: لزوم امر به معروف و نهی از منکر، به جای آوردن فرمان های خداوند، برپایی نماز، تحقق وعده الهی به مومنان، ستیز با کفار و منافقان و توبه از گناهان.

6- صحن میرداماد 

در پشت بنای دارالحفاظ صحن دلباز و مصفای میرداماد روح را می نوازد. ابعاد این صحن 24 در 31.5 متر است و حوضی مرمری به نام کوثر با ابعاد 5.6 در 3 متر در میان آن قرار دارد که متعلق به دوران شاه عباس اول است. صحن میرداماد به صحن شاه عباسی نیز شهرت دارد و در زمان ناصرالدین شاه قاجار بازسازی شده است. در شرق این صحن سردر مقرنس کاری شده دارالحفاظ خودنمایی می کند که روی آن شعری به خط ثلث سفید بر زمینه آبی دیده می شود. بانی این صحن بکتاش خان - حاکم صفویان در بغداد- و معمارش استاد کمال الدین حسین بود.

7- صحن حسینیه

این صحن مناره‌هایی بلند دارد که ارتفاع آنها 38 متر عنوان شده است. زمان ساخت این صحن به دوره محمدشاه قاجار باز می گردد و بانی ساخت آن عبدالحمید میرزا -شاهزاده قاجار و حاکم کرمان- و معمار آن شخصی به نام استادرضا بود. در ضلع غربی این صحن فضای وسیعی با ابعاد 23 در 45.7 متر وجود دارد. سردری چشم نواز با دو مناره آجری مزین به کاشی کاری، مقرنس کاری و خطوط بنایی بخش های تماشایی این صحن اند و ایوان ها و تعدادی اتاق نیز گرداگرد آن شکل گرفته اند. این صحن به وسیله یک پل به خانه بیگلر بیگی (مشهور به خانه متولی باشی) ارتباط داشته که در جریان سیل سال 1311 ه.ق از بین رفته است. به همین دلیل برخی این صحن را با عنوان بیگلربیگی نیز می شناسند. خانه مذکور بین سال‌های ۱۲۵۰ و ۱۲۶۰ هجری قمری در زمان حکومت محمد شاه قاجار ساخته شده است و از سال 1392 به عنوان هتل مورد استفاده قرار می گیرد.

8- مناره ها

چهار مناره کاشی کاری شده در برگیرنده کتیبه های شیعی هستند. پیش از مرمت برای تزیین دور تا دور مناره هشت ضلعی از کلمه علی (ع) استفاده شده بود؛ اما کتیبه های امروزی کمی با گذشته تفاوت دارند. در بخش بالایی هر سمت از مناره کلمه «الله» دیده می شود و قسمت اول شهادتین «لا اله الا الله» در زیر آن تکرار شده است. کلمه «علی» نیز چهار بار به صورت الگوی در هم پیچیده نوشته شده است. تکرار این شیوه در دور تا دور هشت ضلعی جلوه جالب توجهی دارد. در اینجا تلفیق ستایش الله و تحسین علی (ع) را شاهد هستیم و از چیدمان کتیبه این گونه برداشت می شود که هر کس به علی ایمان بیاورد به عشق خدا می رسد. 

9- کاروانسرا

کاروانسرایی در کنار ضلع غربی آستانه قرار دارد که مربوط به دوران قاجار بوده و امروزه به صورت نیمه مخروبه درآمده است. اين کاروانسرا که ورودی آن در جهت شمال است شاه نشين و صحن و حجره هایی را در خود دارد. البته در سال های اخیر تلاش هایی برای مرمت این کاروانسرا صورت گرفته است.

متاسفانه تصویری از این بخش در دست نیست. اگر عکسی از این قسمت دارید آن را برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود. عکس را اینجا آپلود کنید.

10- موزه‌ شاه نعمت‌الله ولی

در بخش زیرین دالان ورودی موزه ای قرار دارد که در آن اشیای ارزشمند و مرتبط با فرهنگ تصوف نگهداری می شوند. ساختمان موزه به عمارت یا سردر امیریه شهرت دارد و از گچ و آجر در ساخت آن استفاده شده است. بنا حدود 130 سال قدمت دارد و آن را به سبک معماری قاجار در زمان ناصرالدین شاه ساخته اند. زمانی این عمارت محل تجمع صوفیان و درویشان بود و در سال 1357 پس از مرمت و بازسازی به موزه آستانه بدل شد.

در این موزه آثار متنوعی دیده می شوند که نیکوکاران آنها را اهدا کرده اند. از جمله این اشیا و آثار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کشکول‌های آراسته به خط و نقش: این آثار برجسته‌ترین نشانه‌ دراویش محسوب می شوند. این کشکول ها ظروف کوچکی هستند که دراویش و صوفیان آنها را در دست می گیرند و با زنجیری به شانه آویزان می کنند. کشکول بزرگی از آلیاژ برنج و ساخته دست هنرمندان اصفهانی مهم ترین کشکول این موزه است که نماد کشکول شاه نعمت‌الله ولی و سایر درویشان به شمار می رود.

تبرزین‌های تراشیده شده: تبرهای کوچکی که دراویش بر دوش حمل می‌کردند.

پته شال‌های سوزن‌دوزی شده : یکی از زیباترین و باارزش‌ترین آنها پته‌ای است که سال ها قبر شاه نعمت‌الله ولی را می پوشاند. این شال توسط ۹ تا ۱۲ زن در مدت سه سال برای پوشش قبر دوخته شد و و ابعاد آن 405 در 265 سانتيمتر است.

صفحات قرآن: دو صفحه از یک قرآن که به خط کوفی نوشته شده اند و سبک نگارش آن، قدمتش را بیش از هشتصد سال نشان می دهد.

سایر اشیا: شمشیرهای مرصع (جواهرنشان) با جلد چرمی، سپرهایی از پوست کرگدن و فولاد، کتاب‌های خطی با چاپ‌های سنگی، دو عدد رحل قرآنی ساخت هند و چندین تمثال متعلق به حضرت محمد (ص) و ائمه اطهار (ع)، ظروف چینی و بلور و...

بازدید از موزه: در موزه همیشه بسته است و باید از مسوول حرم بخواهید تا آن را باز کند. بنابراین ساعت مشخصی برای بازدید از این موزه تعریف نشده است و معمولا 2000 تومان از هر نفر بابت ورودی دریافت می شود.

متاسفانه تصویری از این بخش در دست نیست. اگر عکسی از این قسمت دارید آن را برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود. عکس را اینجا آپلود کنید.

11- دیگر مقبره ها

در سمت جنوب غربی دالان ورودی و در صحن وکیل الملکی بقعه‌ امیرنظام گروسی به چشم می خورد. وی که چهره‌ نامدار دوره‌ قاجار بود هم در سیاست شهرت داشت و هم هنرمندی ارزنده به ویژه در خطاطی محسوب می شد. وی که در اواخر عمرش والی کرمان و بلوچستان بود و در پنجم رمضان ۱۳۱۷ هجری قمری در گذشت. او را بنا بر وصیت خودش در بقعه‌ای که خود در محوطه‌ آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی ساخته بود، دفن کردند.

در پشت ضلع شرقی حرم و در میان یک رواق، سنگ قبر شاه خلیل الله ثانی -نوه شاه نعمت الله- ولی دیده می شود.

تزیینات آرامگاه شاه نعمت الله ولی

زیبایی و جلوه تماشایی آرامگاه شاه ولی مدیون تزیینات آن است که عبارتند از:

کاشی کاری: به هنر ایجاد اشکال و طرح ها با استفاده از کاشی می گویند.

کاربندی: یکی از تزیینات معماری سنتی است که به انواع طاق سازی‌ تزیینی نیز اتلاق می شود. در این تزیین، باریکه‌ طاق های مُوَربی را می بینیم که با یکدیگر تلاقی دارند و از تقاطع آنها برای ایجاد طاق استفاده می شود.

مقرنس: یکی از عناصر تزیینی معماری و پرکاربرد در زیباسازی بناهای ایرانی همچون مساجد و آرامگاه‌هاست. مقرنس‌ها طبقاتی روی هم ساخته شده هستند که برای آرایش بناها یا برای تبدیل از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگر به کار می‌روند. مقرنس‌ها در ساخت گنبدها استفاده می شدند؛ اما کم کم بیشتر برای تزیین به کار رفتند.

گچبری و نقاشی: هنرهای شناخته شده ای هستند که نمونه هایشان را در خانه های امروزی نیز می توان دید. در گچ بری، نقوش و تزییناتی را با گچ به صورت برجسته ایجاد می کنند و با نقاشی رنگ و طرحی متفاوت به بنا می دهند. 

خوشنویسی: در دوره تیموری تعدادی از بناها و مساجد را به کتیبه های شیعی آراستند که بیشتر به صورت خوشنویسی با خطوط کوفی، نسخ و ثلث بر کاشی و بیشتر به صورت گچ بری بوده اند. از جمله این بناها بقعه شاه نعمت الله ولی بود که کتیبه های آن در 4 گروه زیر طبقه بندی می شوند:

1- آیات قرآنی: در داخل حرم با مضامین شکرگذاری خداوند و دوری از گناه

سردر ورودی صحن وکیل الملکی با مضمون مولایی نیکویی خداوند

دور تا دور رواق دارالحفاظ با مضمون امر به معروف و نهی از منکر و توبه بندگان از گناه به درگاه خداوند

بر روی سنگ مزار شاه نعمت الله با مضمون خداوند پلیدی را از اهل بیت دور سازد

2- عبارات دعایی

در گنبد و مناره ها با مضامین دعا و تکبیر، شهادتین، اسما الله و نام های مبارک حضرت محمد (ص) و امام علی (ع)

بر روی کشکول ورودی حرم عبارت یاهو و یا علی

بر روی سنگ مزار صلوات بر چهارده معصوم

3- اشعار ادبی و عرفانی

در چله خانه عبارات و اشعاری در وصف حضرت علی و ائمه اطهار، شاه نعمت الله و شهر ماهان

کتیبه دور تا دور در ورودی حرم شامل اشعاری در مدح شاه نعمت الله

4- عبارات تاریخ دار

کتیبه بالای مدخل راست حرم که نام بانی و تاریخ ساخت حرم را دارد.

 از مضامین کتیبه های ذکر شده در بخش های مختلف چنین برداشت می شود که شاه نعمت الله و دیگر صوفیان این طریقت، به این اصول اعتقاد راسخ داشته اند: توحید و یگانگی خداوند، شکر و سپاس از نعمت های پروردگار، دوری از گناه و توبه، ستایش حضرت محمد و امام علی و ائمه اطهار.

امکانات آرامگاه

از جمله امکانات آرامگاه می توان به فروشگاهی اشاره کرد که در دالان ورودی قرار دارد و بازدیدکنندگان می توانند محصولات فرهنگی مورد نظر خود را از آن تهیه کنند. در جوار این آرامگاه محلی هم برای پارک خودروها وجود دارد.

حال خوب آرامگاه شاه نعمت الله ولی را با تماشای این ویدیو درک کنید

توصیه های کارناوالی

این آرامگاه از ارزش بسیاری در نزد دراویش برخوردار است پس به هنگام حضور در آن شئونات لازم را رعایت کنید.

سخن آخر

استان کرمان دیدنی های بسیاری را در خود جای داده است و تعدادی از آنها در شهر ماهان قرار دارند. بیشتر این شهر را به واسطه باغ شاهزاده می شناسند که نامش در میان باغ های جهانی ایران نیز دیده می شود. آرامگاه شاه ولی جاذبه ای متفاوت و سرشار از آرامش است که شما را به دنیایی دیگر می برد. در سفر به این شهر سری به این آرامگاه بزنید و روحی تازه کنید. اگر تجربه حضور در فضای این آرامگاه را دارید آن را با ما و دوستان کارناوالی تان به اشتراک بگذارید...

منتظر دیدگاه های شما عزیزان هستیم...