کویر ریگ جن | مثلث برمودای ایران

کشورمان ایران، میزبان یکی از کویرهای رمزآلود است که با نام کویر ریگِ جن شناخته می شود و به مثلث برمودای ایران شهرت یافته است. دنیای رمز آلود این کویر پهناور پرسش های زیادی را بی پاسخ گذاشته و هنوز هم برای بسیاری همچون یک سرزمین ناشناخته جلوه می کند. همین رمز و رازها و افسانه ریگ جن بود که ما را راهی جاده کرد تا ببینیم این ریگ جن کجاست و چرا این قدر خطرناک جلوه می کند؟ با ما همراه باشید تا با جلوه ای رمزآلود از طبیعت ایران آشنا شوید.

هشدار! 

سفرهای زیادی به مناطق کویری می شود؛ اما این ناحیه با همه کویرهای معروفی که می شناسید تفاوت دارد؛ ریگ جن تنها می تواند مقصد طبیعت گردان حرفه ای و کویر شناسان متخصص باشد و نباید در سفر به آن بی گدار به آب زد. به یاد داشته باشید که کویر هر چه قدر هم که زیبا و آرام به نظر برسد، به یک باره می تواند بی رحم شود و زندگی تان را بگیرد؛ پس فقط و فقط با افراد متخصص و راه بلد به ریگ جن بروید و جان خود را به بازی نگیرید.

چرا سفر به کویر ریگ جن؟

• کویر ریگ جن یکی از مناطق رمز آلود ایران به شمار می رود.
• در سفر به این کویر هیجان خاصی را در کنار رازآلودگی آن تجربه می کنید.
• عبوری هیجان انگیز از مثلث برمودای ایران خواهید داشت.
• یکی از خاص ترین کویرنوردی ها را تجربه می کنید.
• زیبایی های مناطق کویری از جمله تپه ها و رمل های شنی و آسمان پرستاره شب را می توانید در ریگ جن ببینید.

آشنایی با کویر ریگ جن | دنیایی ناشناخته در قلب ایران

ریگ جن، نام کویری شگفت انگیز، اسرار آمیز و کمی ترسناک در ایران است که با وسعتی در حدود 4526 کیلومتر مربع سومين ریگ زار بزرگ ایران محسوب می شود. البته هنوز توافقی بر سر وسعت این کویر وجود ندارد. برخی می گویند که ریگ جن آنقدر وسیع است که می توان مساحت آن را برابر با بیش از 30 کلان شهر همچون تهران در نظر گرفت اما این تخمین آن قدرها هم نزدیک به واقعیت به نظر نمی رسد چرا که شهری مانند تهران حدود 800 کیلومتر مربع وسعت دارد.

چرا ریگ جن خطرناک و وهم آلود است؟

اتفاقات بی‌پاسخ و توجیه نشده بسیاری در این منطقه روی داده و بر سر زبان ها افتاده است؛ محلی ها این منطقه را محل قتل و دفن موجوات زنده می دانند و با ترس خاصی از آن سخن می گویند. باتلاق‌های سهمگین این کویر می تواند مرگ را برای هر موجود زنده‌ای به ارمغان آورد. خطرناک ترین اتفاقی که می تواند گردشگران کم تجربه را در این منطقه غافلگیر کند، فرو رفتن در گل و لجن باتلاق های ریگ جن است که سرانجامی جز مرگ در پی نخواهد داشت.

اینجا دنیایی وهم آلود را پیش روی‌تان قرار می دهد؛ سرزمینی که اگر پای تان را به آنجا بگذارید خواهید دید که در شعاع پنجاه کیلومتری‌تان هیچ جنبده‌ای وجود ندارد! حیات در این کویر واژه ای بی معناست و حتی می تواند یک شوخی به نظر برسد؛ کافیست از خودتان بپرسید سرزمینی که جان بسیاری از موجودات زنده را ستانده، چگونه می تواند زندگی بخش باشد؟ در این کویر چیزی به جز نمک، ماسه، باتلاق و شن زار به چشم نمی آید و خبری از حتی قطره ای آب شیرین نیست. تنها در قسمت شمالی این کویر وسیع بقایایی از یک مسیل پهناور قرار دارد که آب حاصل از بارش های نادر فصلی را از ارتفاعات کوه گوگردی به سوی قلب ریگ جن هدایت می کند.

ریگ جن کجای ایران است؟

این کویر در میان سمنان و اصفهان جا خوش کرده و بخشی از کویر مرکزی ایران و دشت کویر به شمار می رود و از شمال با کوه گوگردی، از جنوب با کوه ملاهادی و از شرق با جاده دامغان به جندق محدود شده است. اگر بخواهیم موقعیت ریگ جن را به صورت دقیق تر بیان کنیم؛ این کویر در جنوب سمنان، جنوب شرق گرمسار، شرق منطقه حفاظت شده کویر، شمال انارک و غرب جندق قرار دارد و در جنوب غربی دشت کویر از شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده است. 

رمز و رازهای کویر ریگ جن

آنچه که موجب تمایز ریگ جن با تمام کویرهای ایران شده، رازهای سر به مهر آن است که هر ذهنی را به خود مشغول می کند. در ادامه می خواهیم شما را با برخی از این رازها آشنا کنیم و پرسش هایی بی پاسخ را در ذهنتان شکل دهیم؛ شاید شما پاسخی برای آن ها بیابید:

اتفاقات توجیه نشده

کویر ریگ جن برای سال ها منطقه ای ناشناخته به شمار می آمد و هیچ کس حتی از وجود آن اطلاعی نداشت. حالا وقتی قدم به آبادی ها و روستاها و حتی شهرهای اطراف آن می‌گذاری، از هر سو روایت هایی مبنی بر عجیب و غریب بودن این کویر شنیده می شود. یک نفر از گم شدن فرزندش در آن می گوید که هیچ وقت حتی جسدش پیدا نشده، دیگری به جانوران مفقود شده در این کویر اشاره می کند و برخی حتی از بردن نام آن ابا دارند. البته امروزه به سبب کشف نکاتی در مورد ریگ جن می توان برای این اتفاقات توجیهاتی را یافت. مثلا وجود باتلاق های ریگ جن چیزی است که به راحتی می تواند گم شدن اجساد را توجیه کند؛ اما داستان های عجیب و غریب تنها به اینجا ختم نمی شوند و چیزهایی در بین مردم می شنوید که ممکن است شاخ های تان دربیاید! مثل دیوانه شدن یا لال شدن فردی که از ریگ جن برگشته و هزاران داستان دیگر که البته بیشترشان دارای شواهد حی و حاضر هستند...

حیات اسرارآمیز در ریگ جن

پیش از آنکه در مورد دومین راز این کویر اسرار آمیز برای تان بگوییم، باید بدانید که قسمت جنوب شرقی ریگ جن با تپه های ماسه ای محصور شده و این منطقه با نام "دم ریگ" خوانده می شود. در قسمت شمال و شمال غربی دم ریگ، نیز ۵ دیوار ماسه ای در فاصله ۱۰ تا ۲۰ کیلومتری یکدیگر قرار گرفته اند و در حدود ۷۰ تا ۹۰ کیلومتر به سمت شمال امتداد دارند.

یکی از جالب ترین رازهای این منطقه شگفت انگیز در 30 کیلومتری جنوب مرکز ریگ جن نهفته است؛ دقیقا در نقطه تلاقی دیواره پنجم و دم ریگ. این رمز و راز به سنگ های سیاه رنگی مربوط می شود که در این منطقه به چشم می خورند و سرباره های ذوب فلزات معدنی هستند. سرباره محصولی مصنوعی و جانبی است، که از ناخالصی‌های موجود در سنگ فلزات به هنگام جداسازی فلز در کوره‌های ذوب به دست می آید و کاربردهای گوناگونی دارد. با پژوهش های انجام شده بر روی این سنگ ها مشخص شد که این سرباره ها پس از ذوبِ مسِ استخراج شده از ارتفاعات کوه ملاهادی و سایر معادن مس منطقه در اینجا رها شده اند.

همه چیز تا اینجا عادی به نظر می رسد؛ اما جالب ترین قسمت ماجرا این است که این روش ذوب فلزات در ایران سابقه ای بسیار کهن دارد و سال هاست که دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد. در این روش از درختچه های سیاه تاغ برای افروختن آتش و ذوب فلزات استفاده می شده؛ چرا که این گیاه به دلیل قابلیت شکستگی و آتش پرحرارت و با دوام آن به خوبی در کوره های ذوب فلزات عمل می کرده است. پوشش گیاهی تاغ در مکانی که سنگ ها دیده می شوند نسبت به سایر نقاط اطراف ضعیف تر به نظر می رسد و این امر حکایت از این دارد که تاغ ها در این منطقه مورد استفاده قرار گرفته اند. همین کافی است که بپذیریم در گذشته های بسیار دور کسانی بوده اند که به مرکز ریگ جن دسترسی داشته اند؛ بدون آنکه حتی نامی از آنان در تاریخ ثبت شود. حالا این سوال مطرح می شود که این افراد چگونه حیات خود را در این منطقه حفظ می کردند؟ در حالی که امروزه هیچ نشانه ای از زندگی در هیچ کجای این برهوت وسیع دیده نمی شود و حتی قطره ای آب در آن وجود ندارد؟!

رابطه ریگ جن و قالیچه پرنده سلیمان | شایعه ای مجازی

همیشه وقتی صحبت از رمز و راز به میان می آید، بازار شایعات نیز حسابی داغ می شود. با کمی جستجو در اینترنت مطالب بسیاری در مورد رابطه ریگ جن و قالیچه پرنده سلیمان می بینید که در آن ها گفته می شود که یک تیم اعزامی از کارشناسان معتبر دنیا با بررسی ریگ جن و تعدادی الواح گلی متوجه می شوند که ایرانیان در زمان هخامنشی ذرات گروایتون (حامل نیروی گرانش) را در کویر مرکزی ایران کشف کرده و خاک و شن منطقه ریگ جن را به کاشان منتقل می کرده اند. آن ها در کاشان باغی پر از درخت توت داشتند که تا عمق پنجاه و سه متر آن از خاک ریگ جن بوده است. کرم های ابریشم از برگ این درختان تغذیه می کردند تا ابریشم تولیدی آن ها خاصیت گراویتونی و ضد جاذبه ای داشته باشد و ایرانیان با آن قالیچه پرنده تولید کنند.

گفته می شود که این فرایند بسیار پیچیده بوده و تولید یک قالیچه کوچکِ پرنده ده ها سال به طول می انجامیده است. ایرانیان در استفاده از این قالیچه ها بسیار دقت می کردند تا کسی بویی از کار آن ها نبرد تا اینکه یکی از این قالیچه ها توسط کوروش به سلیمان نبی اهدا می شود. سلیمان استفاده گسترده ای از این قالی می کند و در نهایت این قالیچه به قالیچه سلیمان مشهور می شود. گویندگان این داستان بر این باورند که اسکندر نیز به ایران حمله می کند تا این قالیچه را به دست آورد. در این زمان ایرانیان برای جلوگیری از دسترسی یونانیان به این تکنولوژی، باغ را به آتش می کشند و دو قالیچه باقیمانده در تخت جمشید هم در آتش سوزی از بین می رود. تنها چند تار از یکی از قالیچه ها در اكتشافات ارنست امیل هرتسفیلد، باستان شناس آلمانی توسط موسسه خاور شناسی دانشگاه شیكاگو در 1931 به دست می آید و تحقیقات بر روی آن آغاز می شود ....

دلایل جعلی بودن این داستان

بسیار راحت می شود این شایعه را باور کرد؛ اما دلایل بسیاری نیز برای رد آن وجود دارد که عبارتند از:

1- هیچ اثری از این تحقیقات در منابع معتبر دنیا دیده نمی شود.

2- گراویتون تنها یک ذره بنیادی فرضی بدون جرم است که به عنوان حامل انرژی گرانشی از آن یاد می شود و تمام ذرات مادی با شبكه پیچیده ای از گراویتون ها محصور شده اند؛ بنابراین ادعای مشاهده و تصویربرداری از آن و تعیین مکان هایی خاص که دارای گراویتون است، نمی تواند حقیقت داشته باشد! 

3. هیچ صحبتی از الواح گلی ادعا شده، به میان نیامده است؛ این الواح دقیقا در کجا و چه زمانی کشف شده اند و چگونه اثبات می کنند که ایرانیان باستان گراویتون را می شناختند؟!

4- وجود خاک یکی از حیاتی ترین شروط برای حیات درخت توت و اغلب گیاهان است و آن ها در شن رشد نمی کنند. از سوی دیگر اگر شن ها ضد جاذبه بودند، چرا خودشان معلق نبوده اند؟

5- اگر فرض انتقال گراویتون از شن به درخت و کرم و تار را درست بپنداریم پس در این صورت می شود از درختان نیز تخت پرنده ساخته شود و هر کسی با با خوردن توت ها پرواز کند؛ در حالی که چنین چیزی در هیچ منبعی دیده نشده است. از سوی دیگر این قالی ها چگونه بر روی زمین نگه داری می شدند و کنترل آن ها در آسمان چگونه بوده است؟ 

6- حضرت سلیمان حدود 1300 تا 1100 سال قبل از میلاد و مقارن ورود آریایی ها به ایران و پیش از دولت ماد زندگی می کرده و مادها سلسله پیش از هخامنشیان بودند؛ پس حضرت سلیمان و کوروش نمی توانستند در یک زمان زندگی کرده و قالیچه رد و بدل کنند.

7- بر اساس آموزه های دینی، پیامبران الهی همگی معصوم هستند و ادعای خلف وعده حضرت سلیمان می تواند تنها یک کذب باشد.

8- جابه‌جایی سریع حضرت سلیمان به سبب تسخیر و تسلط بر باد با اذن خداوند بوده و محمل ایشان می توانسته هر چیزی مثل قالیچه، کشتی، اسب و ... نیز باشد. چنانچه خداوند می فرماید :"باد را برای سلیمان مسخر كردیم صبحگاهان تا موقع ظهر مسافت یک ماه می‌پیمود و بعد از ظهرها نیز مسافت یک ماه را" (سوره سبأ آیه ۱۲)

ریگ جن | سرزمین افسانه ها

 وقتی سخن از ریگ جن به میان می آید، افسانه ها و داستان های عامه و پر ابهامی شما را سردرگم می کند. روایاتی ترسناک و باورنکردنی که عموما نشات گرفته از عجز حاشیه نشینان و یا مسافران در عبور از این منطقه بوده است. در نهایت تنها واقعیتی که در مورد ریگ جن وجود دارد این است که خساست آسمان و نامهربانی زمین، همدست شده اند تا افسانه ریگ جن را در این سرزمین خلق کنند و روایت هایی را بر سر زبان ها بیندازند.

زمزمه مرگ | اشباح مرگ در ریگ جن 

اولین روایتی که شنیده می شود زمزمه مرگ در ریگ جن است؛ تقریبا همه محلی ها، چوپان ها و ساربان ها معتقدند که اگر کسی پایش به ریگ جن برسد، بلافاصله ناپدید و توسط ارواح و موجوداتی ماورایی به قلب ریگ‌ جن فرستاده خواهد شد. گفته می شود که حتی شترها هم وقتی به این منطقه می رسند دیگر حرکت نمی کنند! اما واقعیت این است که باتلاق های کویری از گل و لجن باعث شده تا این کویر هر مسافری را در خود غرق کند؛ در نتیجه افرادی که با این منطقه ناآشنا بوده اند، در راه مانده و یا گرفتار خشکی و سردی زندگی در کویر شده اند.

در اکثر داستان های روایت شده از اشباحی سخن به میان آمده که خواهان بدی و نابودی انسان هایی هستند که به قلمرو آنها تجاوز کرده اند. به واسطه همین اشباح روایات خاصی نقل می شود:

• می گویند در گذشته وقتی شخصی از کاروان جا می مانده و کاروان از تپه های شنی رد می شده، شخص عقب افتاده صدایی شبیه به همراهانش را می شنیده اما پس از رفتن به سوی صدا، تنها راه را گم می کرده و مرگ عایدش می شده است.
• عده ای دیگر می گویند در نیمه شب صدای کاروانی را شنیده و به سمت آن رفته اند؛ اما پس از روشن شدن هوا دریافته اند که همه چیز توهمی بیش نبوده است.
• داستان عجیب دیگری وجود دارد که از وجود مارهای بزرگ سخن می گوید که روح شیطان در آن ها دمیده شده است. گفته می شود که این مارها با فرا رسیدن شب و روشن شدن آتش کاروانیان به آن ها حمله می کردند.

 البته باید گفت که این خاصیت کویر است و همیشه با ذهن انسان بازی می کند. مسافران باتجربه زیادی تا به حال در این پهنه سوزان گم شده و یا با انتخاب مسیر غلط مدام دور خود چرخیده اند. حتی گاهی کویر موجب بروز اختلال روحی می شود و جان انسان را به واسطه همین اختلال می ستاند. در طول تاریخ کویرنوردان بسیاری به دام این اختلال ها گرفتار شده و جان خود را از دست داده اند. 

قدرت های شیطانی و گریه سنگ

روایت ترسناک دیگر در مورد این کویر وجود قدرت های شیطانی و صدای ارواح است؛ اما صداهایی که از ریگ جن به گوش می رسد ناشی از صدای حرکت باد بر روی تپه های ماسه ای در قسمت جنوبی این کویر هستند. این وزش باد به دلیل عدم وجود پوشش گیاهی به طور مستمر شکل تپه ها و محل تشکیل آن ها را تغییر می دهد و تصور وجود قدرت شیطانی را در مردم ایجاد می کند.

صدای دیگری که شنیده می شود به «گریه سنگ» شهرت دارد و ناشی از یکی از پدیده های طبیعی‌ست. اختلاف دمای شب و روز در ریگ جن آن قدر زیاد است که باعث انبساط و انقباض سنگ ها و خرد شدن آن ها می شود و صدای شکسته شدن سنگ ها به گوش می رسد؛ صدایی که از آن با عنوان گریه سنگ یاد می کنند.

بهشت گمشده ریگ جن

افسانه سوم وجود بهشت گمشده در مرکز ریگ جن است. می گویند در این بهشت دریاچه ای هست و در کنار آن جنگل های انبوه قرار دارند. شیاطین پشم شترها را در آنجا رها کرده اند و هر کس به این منطقه دست یابد ثروتمند خواهد شد. به طور حتم در مرکز چنین کویری نه دریاچه ای هست و نه جنگلی و به غیر از خاکی که از شدت گرما و بی آبی توانایی پرورش هیچ گیاهی را ندارد، چیزی یافت نمی شود.

تفریحات | معجون هیجان و آرامش در ریگ جن

شاید تفریح و خوش گذرانی در جایی همچون ریگ جن مثل یک شوخی بی مزه به نظر برسد؛ اما اگر بی گدار به آب نزنید، در کنار تجربه هیجان می توانید آرامش بی پایان کویر را نیز لمس کنید و حسابی خوش بگذرانید.

عبور از ریگ جن | هیجان انگیز ترین قسمت سفر

عبور از کویر ریگ جن افسانه ای، دیگر رویای دست نیافتنی کویرنوردان نیست؛ به شرط آنکه با آگاهی کامل و با یک راه بلد به این کویر بروید. کسانی هستند که حتی 5 روز در این کویر مانده اند و امروز در حال مرور خاطره های هیجان انگیزشان هستند. عبور از ریگ جن با ماشین های مجهز، جنگی بین کنجکاوی انسان و رمزآلودگی کویر است که طرفدارانش یکی، دوتا هم نیستند. 

برخی به گذر از این کویر با ماشین های مجهز اکتفا نمی کنند و برای خلق سبکی تازه از هیجان، از وسایل دیگری همچون موتورسیکلت و موتورچهارچرخ برای عبور از این ریگ زار وهم آلود استفاده می کنند. بعضی دیگر نیز ترجیح می دهد رمل های این کویر را با اسکیت برد پشت سر بگذارند و دوز آدرنالین این سفر را بالا ببرند.

برای بعضی ها سفر به ریگ جن هم هیجان است و هم تلاشی برای کشف یک مسیر جدید برای عبور از آن. برخی گروه ها که با افراد راه بلد به این منطقه می آیند و پیدا کردن مسیرهای جدید را به سان یک تفریح در کویری اسرارآمیز تجربه می کنند.

عکاسی

برای خلق تصاویر دیدنی از ریگ جن معطل نکنید و برای انجام بهتر این کار از راهنمایی های مطلب آموزش عکاسی از کویر را بخوانید.

نکته مهم: برای خلق عکس های بهتر بردن سه پایه را فراموش نکنید. حواس تان به شن های روان کویر باشد؛ چرا که این شن ها می توانند داخل لنز دوربین و یا درزهای وسایل تان بروند و شما را دچار دردسر کنند.

گشت و گذار و پیاده روی

با همه خطرات، کویر ریگ جن آنقدرها هم نامهربان نیست. مکان های امن هم در آن پیدا می شود پس اگر علاقه به پیاده روی دارید قدم زدن در مکان های مطمئن کویر را از دست ندهید. در گشت و گذارتان به صداها با جان و دل گوش فرا دهید؛ یکی از ویژگی های ریگ جن، صداهای عجیب و غریب آن هستند که بر وهم فضا می افزایند. 

نکته مهم: برای پیاده روی در کویر و به ویژه تپه های شنی، انرژی و توان مناسبی نیاز دارید. راه رفتن شاید کار ساده ای به نظر برسد؛ اما به هنگام پیاده روی در شن های کویر فشار بر روی زانو و پاهای تان به شدت افزایش می یابد؛ چرا که مدام به سمت عقب متمایل می شوید. بد نیست بدانید که انرژی مورد نیاز برای یک کیلومتر پیاده روی، روی شن با انرژی لازم برای سه کیلومتر حرکت روی زمین عادی برابری می کند.

کمپینگ، شب نشینی و تماشای ستارگان

نگران نباشید؛ کمپینگ در ریگ جن آن قدرها هم ترسناک نیست به شرطی که مکانی امن را برای شب مانی انتخاب کنید. تنها کویرنوردان حرفه ای از پس انتخاب این محل بر می آیند پس حتما و حتما آنها را با خود همراه کنید.

نکته مهم: برای عکاسی یا رصد ستارگان در شب باید مدت زمانی را بیرون بمانید، ۲ تا ۳ مرز نازک با محلول روغن سوخته ـ گازوییل در دور تا دور محل رصد ایجاد کنید تا احتمال گزیده شدن توسط عقرب را به حداقل برسانید.

بازدید از روستاها و تمدن های حاشیه ریگ جن

همه دیدنی های ریگ جن در کویر خلاصه نمی شود و در اطراف آن تجربیاتی تازه انتظارتان را می کشند. در حاشیه این کویر روستاها و آبادی هایی هستند که افسانه ها و قصه های عجیب و غریب زیادی در دل خود دارند؛ پس از کنار آن ها به سادگی عبور نکنید. از میان این تمدن ها می توان به جندق، انارک، اشین، باباخالد و ... اشاره کرد که در مطلب کویر ریگ جن از نگاه نزدیک به آنها پرداخته ایم.

آب و هوا و بهترین فصل سفر

ریگ جن مانند بسیاری از قسمت های فلات مرکزی ایران، دارای تابش بسیار زیاد آفتاب و تابستان های به شدت گرم و خشک است. احاطه شدن قسمت مرکزی ایران توسط کوه های بلند، نفوذ رطوبت را به این منطقه غیر ممکن کرده و بیشتر بودن تبخیر از باران نیز خشکی این مناطق را تشدید می کند.

در ریگ جن ایستگاه هواشناسی وجود ندارد  اما با استناد به داده های هواشناسی اطراف این کویر می توان گفت که بخش شمالی ریگ جن دمای متغیری بین 1- تا 48+ درجه سانتی گراد دارد و در قسمت جنوبی، این دما تا 50+ سانتی گراد هم افزایش می یابد.

به طور متوسط، این کویر 8 ماه از سال به شدت خشک است و 4 ماه از سال یعنی فصل سرما و بارندگی هوا تا حدی مرطوب می شود. متوسط رطوبت در آذر ماه با 71 درصد به حداکثر و در خرداد ماه با 22 درصد به حداقل خود می رسد.

با توجه به وضعیت آب و هوایی از اواسط مهر تا اوایل بهار بهترین زمان سفر به ریگ جن است.

موقعیت جغرافیایی

کارشناسان مرز مشخصی برای ریگ جن متصور نیستند و در بیشتر نقشه‌ها نامی از این منطقه برده نشده است؛ ولی به صورت اجمالی این منطقه در محدوده جغرافیایی مرکز ایران در جنوب غربی و غرب دشت کویر قرار گرفته و به طور تقریبی به این صورت محدود می شود:

• از شمال به جاده نظامی سمنان به معلمان، ارتفاعات کوه گوگرد، شهرستان گرمسار
• از غرب به پارک ملی کویر، ارتفاعات نخجیر، کوه طلحه، شیطان کوه، کوه دم و تنگ ظلمات 
• از شرق به محور ارتباطی جندق به معلمان
• از جنوب به محور انارک به چوپانان و کوه ملاهادی (کوه بزرگی)

مسیر های بررسی شده در ریگ جن

در مورد مسیر ریگ جن، تنها راه رسیدن به آن مطرح نیست بلکه باید در عبور از آن نیز از راه های مطمئن اقدام کرد. مسیر های زیر، مسیرهایی هستند که کویرنوردان با تجربه آن ها را تجربه کرده و در اختیار دیگران گذاشته اند:

• مسیر انارک، باباخالد، کوه ملا هادی، دیواره 1،2،3،4، مرکز ریگ جن، دیواره 5، همت آباد
• مسیر دق سرخ، حاشیه دشت نخجیر، دیواره های 1 تا 4 ریگ جن، مرکز ریگ، دیوراه 5، همت آباد
• مسیر شمال به جنوب، ده نمک، کوه گوگرد، دیواره اول ریگ جن، کوه ملا هادی، باباخالد، انارک
• مسیر جندق، شمال ریگ، دشت نخجیر، ملک آباد
• مسیر بارانداز دولاشی، شمال ریگ، دیواره 5 و 4، مرکز ریگ، علم حاج باقر

توصیه های سفر به کویر ریگ جن

با حرفه ای ها سفر کنید: اگر شما هم انگیزه یک سفر هیجان انگیز به یک سرزمین اسرار آمیز را پیدا کرده اید، خیلی عجول نباشید؛ برای رفتن به ریگ جن تجربه کویر نوردی لازم است. اگر تا به حال تجربه کویرنوردی نداشته اید، ریگ جن مقصد مناسبی برای شما به شمار نمی آید. مناطق کویری با وجود همه مناظر مسحور کننده و بی نظیر، طبیعتی خشن و پرخطر نیز دارند. پس هیچوقت و تحت هیچ شرایطی بدون تجهیزات کامل و راهنمای آشنا به منطقه به این مقاصد سفر نکنید؛ ریگ جن که دیگر جای خود را دارد!

امنیت خود را در نظر بگیرید: هر لحظه امکان گم شدن در ریگ جن وجود دارد. پس قبل از سفر مسوولان محلی را برای جلوگیری از مشکلات احتمالی باخبر کنید و نقشه مسیر ها را با آن ها در میان بگذارید. نبود آب، راه ارتباطی، سرویس تلفن همراه، وجود حشرات و خزندگان خطرناک تنها بخشی از مشکل ها و خطرهایی هستند که در کمین شما قرار دارند و می توانند باعث از دست دادن جان تان شوند.

تجهیزات را فراموش نکنید: در سفر به ریگ جن باید از همه امکانات نرم افزاری مثل نقشه های دقیق و GPS که قبلا تمام مسیرهای عبور از ریگ جن روی آن مشخص شده، استفاده کنید. 

ذخایر و منابع را قبل از سفر چک کنید: آب، غذا، کمک های اولیه، بنزین، وسایل فنی و سایر تجهیزات فراموشتان نشود. بهتر است برای دو هفته ذخیره داشته باشید. 

خودروی مناسب انتخاب کنید: توجه داشته باشید که سفر به ریگ جن با خودروهای 4WD ممکن است و بهترین وسیله برای عبور از این کویر‌، جیپ های سبک وزن است؛ اما وسایل دیگری هم قابل استفاده و مطمئن هستند. در کنار انتخاب خودروی مناسب به سلامت خودرو هم اهمیت دهید.

 به صورت تیمی سفر کنید: در ریگ جن علاوه بر این که ممکن است گم شوید یا منابع خود را از دست دهید، احتمال فرو رفتن در باتلاق ها نیز وجود دارد؛ پس این سفری نیست که به تنهایی انجام شود. حتما و حتما این تجربه را در قالب تیمی با تجربه از کویرنوردان انجام دهید. حتی اگر هم کویرنورد حرفه ای هستید در قالب یک تیم یا گروه سفر به این منطقه را تجربه کنید.  اگر به جایی دورتر از دوستان و همراهان خود می روید حتما آن ها را مطلع سازید تا در صورت بروز هر گونه مشکل، بتوانند چاره ای بیندیشند.

تماشای این ویدیو از ریگ جن را از دست ندهید

تجربه اولین سفرها به ریگ جن

سال‌های متمادی، هیچ کس جرات آنکه به ریگ جن سفر کند و راز این کویر اسرار‌آمیز را کشف نماید، نداشت. کسانی هم که جراتش را پیدا می کردند به دلیل کم تجربگی جان خود را از دست می دادند. حتا این منطقه به دلیل وسعت زیاد و نداشتن چشمه یا چاه آب هیچ وقت میزبان کاروان ها نبوده و بشر را از خود رانده است. اما کنجکاوی، نیرویی قوی تر از این حرف هاست و باعث شده تا کم کم راه انسان ها نیز به این کویر رمزآلود باز شود.

سفر سون هدین سوئدی

در نوشته های مارکوپولو، جهانگرد ونیزی در مورد بیابان های ایران، سخنانی در این باره دیده می شود. سون هدین (Sven Hedin)، کویرنورد بزرگ سوئدی اولین گردشگری بود که در سال 1900 میلادی سعی کرد سفر به ریگ جن را تجربه کند؛ ولی به دلیل باتلاقی بودن منطقه از تصمیمش منصرف شد و تنها به عبور از کنار ریگ جن از حاشیه غربی و جنوبی آن اکتفا کرد. او بعدها در کتابی به نام کویرهای ایران درباره ریگ جن توضیحات مفصلی نوشت و به وجود چندین مسیر در داخل ریگ جن اشاره کرد که اطلاعات آن ها را از چوپانان منطقه دریافت کرده بود.  وی در بخشی از نوشته هایش از اتفاقی عجیب یاد کرده و روایت جالبی را نقل کرده است. او گفته که از کاروان فاصله گرفته تا جایی که دیگر صدای زنگ شترها را نشنیده است. او می گوید در این هنگام از دور قافله کوچکی را دیده و دو مرد با سیمایی عجیب از کنار او گذر کرده و برای او دستی تکان داده اند. فردای آن روز از سایر همراهانش در مورد مقصد سفر این دو می پرسد؛ اما همه دیدن چنین قافله ای را تکذیب می کنند و یادآور می شوند که در صورت حضور قافله دیگر، سگ ها واکنش نشان می دادند.

او در این کتاب به مرگ یکی از راهنمایانش در کویر مرکزی اشاره و دلیل آن را اختلال ناشی از کویر بیان کرده است. همچنین در جایی دیگر از همین کتاب ماجرای اختلال ذهنی موقتی خود هدین در منطقه سفیدآب در کویر مرکزی ایران به چشم می خورد.

سفر آلفونس گابریل اتریشی

در سال ۱۹۳۰ میلادی آلفونس گابریل (Alfons Gabriel)، جغرافی‌دان، محقق و سفرنامه نویس اتریشی با ایده گرفتن از کتاب سون هدین راهی ایران شد و راه ریگ جن را پیش گرفت؛ اما او هم موفق نشد و تنها توانست از عرض ریگ جن بگذرد. وی در کتاب خود به نام عبور از "صحاری ایران" به سفر از عشین به عروسان در حاشیه ریگ جن پرداخته است. این کویرنورد اتریشی در بخشی از نوشته هایش می گوید که به هنگام توقف در منطقه زنگی احمد کویر، وجود مگس در میان کاروان باعث ایجاد ترس بسیار شد چراکه آن ها مگس را یک شیطان می پنداشتند. وی در بخشی دیگر از این کتاب به راهنمایی اشاره می کند که در منطقه عروسان به یک باره دچار اختلال شده و به کام مرگ فرو رفته است.

سفر علی پارسای ایرانی

همه چیز همچنان ناشناخته باقی مانده بود تا اینکه در سال ۱۳۸۰ یعنی 70 سال بعد از سفر گابریل یک کویرنورد ایرانی تصمیم گرفت وارد ریگ جن شود تا بتواند طلسم این سرزمین اسرارآمیز را بشکند. دکتر علی پارسا، اولین نفری بود که وارد این سرزمین شد و اولین سفر خود را تنها انجام داد؛ اما در  سفرهای بعدیش تیم های کویرنوردی را با خود همراه کرد و سرانجام در سال 1384 موفق شدند پس از هشت بار اقدام، از جنوب وارد ریگ جن شوند و تا مرکز آن را طی کنند. سفرهای دکتر پارسا به ریگ جن به صورت زیر است:

در سال 1376 با هواپیما، در سال 1376 با پاترول، در سال 1377 با هواپیما، در سال 1378 با شتر، در سال 1382 با ماشین، در سال 1383 با جیپ، در سال 1384 با جیپ، در سال 1384 با پاترول

نوشته زیر قسمتی از خاطرات وی است:

در یکی از سفرهایی که زمان دانش آموزی به کویر مرکزی داشتم، در نقشه ای به ریگ جن برخوردم. نامش اسرارآمیز به نظر می آمد. تصمیم گرفتم به آنجا بروم و این همزمان شد با انقلاب ایران. سالها بعد در 1375 این رویا با سفر به پارک ملی کویر دوباره به سراغم آمد. من، دوستانم و آقای میرانزاده، رییس وقت پارک ملی کویر تصمیم گرفتیم که از فراز ریگ جن با هواپیما عبور کنیم تا به خودمان ثابت کنیم در مسیر، چیز عجیبی نیست؛ فقط نمک است و ماسه و تپه. نخستین امر شگفتی که در ریگ جن با آن مواجه شدیم، این بود که گودالی تازه به وجود آمده بود. داخل گودال یک فضای آبی دیده می شد و آب شوری داشت. پیرامون آن نمک کریستال شده به رنگ سفید دیده می شد و اطراف آن به رنگ قهوه ای بود که مشخص بود در اثر فشار، خاک آن پخش شده است.

معنای ریگ جن

قسمت اول این نام، "ریگ"، از ریگ زار می آید که در واقع نشانگر کویر و بیابان است. شن های روان که در اصطلاح محلی ریگ نامیده می شوند، کاملا این منطقه را در برگرفته اند؛ در حالی که قسمت عمده ریگ جن را باتلاق های نمکی و کویرهای مسطح پفکی پوشانده اند. آنچه که دیده می شود منطقه وسیعی از توده های عظیم تپه های ماسه ای فعال و فاقد پوشش گیاهی است که آن را " اِرگ" می نامند که در زبان عربی به آن "عرق" می گویند و در فارسی به ماسه زار یا "ریگ" معروف است. 

مهم ترین قسمت این نام گذاری واژه جن است که به معنای پوشیده و مخفی در بسیاری از واژه های دیگر خود را نشان می دهد. در ادبیات "قلب و روح" و "بهشت" را به سبب پنهان بودن از چشم "جنان " و "جنت"می گویند و "سپر جنگ" را به دلیل آنکه جنگ جو پشت آن مخفی می شود "جنانه " نامیده اند و واژه جنین نیز از همین جن می آید. "جن" نیز به سبب آن که دیده نمی شود این گونه نامیده شده است.

ریگ جن نیز به دلیل وجود موانع طبیعی مانند نبود منابع آب، وجود باتلاق های نمک و ماسه ای و ناشناخته بودن، سال های زیادی بر انسان ها پوشیده ماند و این نام را بر روی آن گذاشته شد. به احتمال زیاد وجود گرمای طاقت فرسا در این منطقه نیز در انتخاب این نام تاثیر گذاشته زیرا در قرآن جنس جن از گرما و آتش ذکر شده است.

علت به وجود آمدن ریگ جن

شاید از خودتان بپرسید که این همه کویر در ایران و جهان است، چرا باید ریگ جن چنین وضعیتی داشته باشد؟  کاملا مشخص است که این منطقه از بسیاری جهات، مشابه سایر مناطق کویر مرکزی ایران است اما ویژگی های متمایزی در شکل گیری آن نیز وجود دارد:

رودخانه های منتهی به ریگ جن به طور عمده از شمال غرب به سمت جنوب شرق امتداد دارند. در بدو ورود رودخانه به دشت در نتیجه وسیع تر شدن ناگهانی بستر رودخانه سرعت آب کاهش یافته و باعث پخش شدن رسوبات داخل آب می شود. در ابتدی محل ورود رودخانه به دشت، مواد درشت و سنگین تر در کف رودخانه باقی مانده و در ادامه ذرات ریز رسوب گذاری می شوند. از سوی دیگر خاک های ناحیه نیز به علت حضور تشکیلات سنگی شور و گنبدهای نمکی، بالا بودن سطح آب زیر زمینی در جنوب دشت و تبخیر سالانه، بسیار شور هستند و در ترکیب با رسوبات آب، رسوبات نمکی را شکل می دهند که در جای جای کویر دیده می شوند. 

زیربنای ریگ جن را یک دشت فرسایش یافته تشکیل می دهد و تپه های ماسه ای در سراسر آن پراکنده اند. به غیر از بلندی تپه های ماسه ای، ارتفاع متوسط ریگ جن نیز در نواحی مختلف متفاوت است. در قسمت های جنوبی، شرقی و غربی ارتفاع از 700 تا 720 متر و در قسمت شمالی تا 680 متر نیز کاهش می یابد. همین کاهش ارتفاع در قسمت شمالی و بالا بودن سطح آب های زیرزمینی در این منطقه باعث ایجاد کویرهای رسی خیس و یا باتلاق های نمکی در این منطقه شده است که خطرناک ترین بخش های آن به شمار می روند. 

 آب شیرین | طلای نایاب ریگ جن

وجود آب در داخل ریگ جن محدود به چند چشمه آب شور و تلخ است که در فواصل بسیار زیاد از هم قرار دارند؛ اما در حاشیه آن رودخانه هایی جریان دارند:

در حاشیه ریگ جن حبله رود که بزرگترین رودخانه در محدوده شمال شرقی ریگ جن به شمار می رود در جریان است. از رودهای دیگری که امتداد آن ها در ریگ جن است می توان به جمع آب رود (رودسر دره) اشاره کرد که آب آن هم شور و غیر قابل استفاده است.

رودخانه ورگی که از ارتفاعات کوه گوگرد سر چشمه می گیرد در شمال ریگ جن قرار دارد و از شمال غربی به جنوب شرقی در جریان است. رودخانه فصلی رامه یا تنگ چهار طالق از ارتفاعات شمال شرقی گرمسار و منطقه لزوره آغاز شده و پس از پیوستن به خوشابرود از شمال به جنوب به سوی آبادی ده نمک امتداد می یابد و سپس وارد ریگ جن می شود. در قسمت جنوب شرقی ریگ جن رودخانه زرومند از ارتفاعات زرومند سرچشمه می گیرد و با دیواره دم ریگ در خطی موازی و در جهت شرقی-غربی به ریگ جن می ریزد.

سخن آخر

سفر به اماکن رمزآلود، پدیده ای است که روز به روز در حال افزایش است و سفر به ریگ جن شاید تنها یک گزینه پیش روی ماجراجویان باشد. باز هم باید تکرار کنیم که این سفر و خطرهای آن به هیچ وجه نباید کم اهمیت در نظر گرفته شوند؛ پس لطفا امنیت خود را در اولویت قرار دهید و توجه زیادی به آن داشته باشید.

شما تا به حال به این منطقه سفر کرده اید؟

چه مکان های رمز آلود دیگری را می شناسید؟

آیا تجربه هیجان می تواند دلیل کافی برای پذیرفتن خطر این گونه سفر ها باشد؟

منتظر نظرها و تجربه های شما هستیم.

شما می توانید با عضویت در سایت کارناوال، تصاویر و نوشته های تان را در مورد سفر با دیگر دوستان به اشتراک بگذارید و آنها را در لحظات شیرین گشت و گذارتان شریک کنید:

ورود به صفحه کارناوالی شـــــــــــــو