موزه قاجار تبریز | خانه امیرنظام گروسی

موزه قاجار تبریز، جایی است که در گشت و گذار امروزمان می‌خواهیم به آن سر بزنیم. این موزه که از معروف‌ترین جاذبه های تبریز به حساب می‌آید در واقع عمارتی است که روزگاری امیرنظام گروسی در آن روزگار می‌گذراند. در ادامه همراه ما باشید تا با دیدن تصاویر موزه قاجار تبریز بیشتر با این بنای تاریخی آشنا شویم و در مورد سرگذشت آن اطلاعاتی به دست آوریم.

چرا موزه قاجار تبریز ؟

• عمارتی منحصر به فرد و زیباست که از دوره قاجار به یادگار مانده است.
• امروز در این خانه قاجاری یکی از بهترین موزه ‌های تبریز میزبان شماست.
• در موزه قاجار می‌توانید از آثار مربوط به دوره قاجار بازدید کنید.
• این عمارت روزگاری محل زندگی والیان آذربایجان بوده است.
• معماری موزه قاجار بسیار دیدنی و تحسین‌برانگیز است.
• دسترسی به این مجموعه آسان است.

موزه قاجار تبریز | خانه امیرنظام گروسی

به محله قدیمی و اعیان‌نشین ششگلان شهر تبریز می‌رویم؛ در دل این محله قدیمی که از دوره ایلخانی محل دارالحکومه بوده است، قدم در عمارتی می‌گذاریم که نه تنها تداعی‌کننده بخشی از تاریخ معاصرست بلکه با معماری چشم‌نوازش، هنر ایرانی را نیز به رخ می‌کشد. موزه قاجار یا عمارت امیرنظام گروسی، خانه‌ای باشکوه متعلق به دوران قاجار است که توسط امیرنظام گروسی، حاکم وقت آذربایجان در سال 1270 هجری شمسی ساخته شد و در دوره‌های بعد نیز محل سکونت والیان آذربایجان بوده است. عمارتی که سراسری آن بر روی 16 ستون استوار شده و امروز میزبان یکی از موزه های تبریز است. از جمله اشیایی که در این موزه نگهداری می‌شود می‌توان به مجسمه‌های شخصیت‌های برجسته دوره قاجار از جمله ع‍ب‍‍اس‌ م‍ی‍رز‌ا ول‍ی‍‍ع‍‍ه‍د، ‌ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر، ق‍ائم‌ م‍ق‍‍ام‌ ف‍ر‌ا‌ه‍‍ان‍‍ی و...، خوشنویسی‌ها و دستنویس‌های آن دوران اشاره داشت.

این عمارت تاریخی در سال 1370 و با شماره 1749 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

تاریخچه موزه قاجار تبریز

در دوره ناصرالدین شاه بود که حسنعلی خان گروسی ملقب به امیرنظام گروس، سیاستمدار، ادیب، نویسنده و خوشنویس این عمارت زیبا را ساخت. منابع نشان می‌دهند که پس از مرگ امیرنظام، این عمارت محل سکونت والیان آذربایجان در دوران‌ مختلف بوده و در خاطرات ناصرالدین شاه از این خانه توصیف بسیاری شده است. در دوران پهلوی این خانه به عنوان اداره دارایی و فرهنگ مورد استفاده قرار می‌گرفت و سرانجام در سال 1370 توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شد. با توجه به آسیب‌های زیادی که به این خانه وارد شده بود، بازسازی عمارت با حفظ ویژگی‌های معماری بنا و شاخص‌های سنتی انجام شد و پس از اتمام عملیات ساختمانی در سال 1385 با کاربری موزه قاجار مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

بخش‌ های مختلف موزه قاجار تبریز

موزه قاجار 4 اتاق در قسمت شرقی، 5 اتاق در قسمت غربی و چندین تالار  با نام‌های متفاوت و اختصاصی دارد. از طریق پلکانی که در جلوی ساختمان است می‌توانید به طبقه اول دسترسی داشته باشید.

آثار این عمارت در طبقه اول و زیرزمین نگهداری می‌شوند. 

 طبقه اول

در طبقه اول عمارت تالارهایی همچون تالار سکه، خاتم، ابزارهای فلزی، ظروف آبگینه، ادوات موسیقی، ظروف چینی و تالار بافته و منسوجات قرار دارد. همچنین می‌توانید در یکی از اتاق‌ها عکس‌هایی از اولین دوربینی که در زمان ناصرالدین‌شاه به ایران وارد شده است را ببینید. 

 اندرونی

 قسمت پشتی عمارت اندرونی‌ست که محل سکونت و گذر زنان، فرزندان و خدمتکاران محسوب می‌شد و شامل بخش‌های مختلفی همچون مطبخ، انبار و اتاق‌های اهل منزل بوده است.

 زیرزمین

حوض‌خانه عمارت در این بخش قرار دارد و ستون‌ها و نحوه آجرچینی، آن ‌را به یکی از زیباترین بخش‌های خانه تبدیل کرده است. می‌توانید از تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین، تالار معماری و شهرسازی در بخش زیرزمین دیدن کنید.

معماری و تزئینات موزه قاجار تبریز

خانه امیرنظام گروسی با 3000 مترمربع مساحت، در دو طبقه و با زیربنای 1500 مترمربع ساخته شده است و دو بخش اندرونی و بیرونی دارد. هنگامی که از هشتی عمارت می‌گذرید، حیاطی دلنشین در مقابل‌تان قرار خواهد گرفت که صدای فواره‌های آن و باغچه‌های گل‌کاری شده، زیبایی آن را دو چندان کرده است. انتهای این جوی به حوضی مستطیل شکل می‌رسید که درست در مقابل عمارت قرار گرفته است و زیبایی‌های بنا را در خود منعکس می‌کند. ستون‌های سراسری بر روی 16 ستون قرار گرفته‌اند و طاق‌های آجرکاری شده، پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی، آینه‌کاری و گچبری‌های بنا، تجلی ذوق و هنر معماران ایرانی‌ ست.

در حیاط، باغچه و حوض‌ها بر این زیبایی‌ها افزوده و گچبری‌های نمای بیرونی نیز جلوه‌ای خاص به عمارت بخشیده است. در طبقه اول شیشه‌های مشبک رنگی، گچبری‌های چشم‌نواز و تالارهای داخلی به‌علاوه آئینه‌کاری‌ها به چشم می‌خورند. در قسمت اندرونی هم مانند بخش اصلی گچبری، ستون‌های مزین، در و پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی و... وجود دارد.

از زیباترین قسمت‌های بنا حوضخانه آن است که در زیرزمین قرار دارد و وجود ستون‌های سنگی، طاق‌های آجری و آجرکاری سقف جلوه‌ای زیبا به آنجا بخشیده است.

امکانات

• سرویس بهداشتی
• فروشگاه صنایع‌دستی
• نیمکت
• راهنما
• نمازخانه کوچک
• بوفه

امیرنظام گروسی که بود؟

حسنعلی‌خان گروسی ملقب به امیرنظام گروس، سیاستمدار، وزیر فوائد عامه، دیپلمات و وزیر مختار در انگلستان، اتریش، عثمانی و فرانسه، ادیب، نویسنده و خوشنویس دوره قاجار بود که در سال 1201 در منطقه بیجار گروس متولد شد. پدر وی از رجال دربار فتحعلی‌شاه قاجار بود؛ حسنعلی‌خان در اواخر عمر، والی کرمان و بلوچستان بود و سرانجام در سال 1287 در کرمان دار فانی را وداع گفت. امیرنظام صاحب کتابخانه‌ای از کتب نفیس بود و نسخه کنونی شاهنامه بایسنقری را وی به کتابخانه کاخ موزه گلستان هدیه کرده است. امیرنظام مورد توجه زمامداران اروپایی بود و توانست نشان‌های دولتی همچون نشان سنت موریس و سنت لازار از ایتالیا، عقاب سفید از آلمان، لژیون دونور از فرانسه، لئوپلد از بلژیک، دانبرک از دانمارک، کوردون از روسیه و مجیدیه از عثمانی را از آن خود کند. از جمله اقدامات وی می‌توان به موارد ذیل اشاره داشت:

•  خرید ماشین‌آلات ضرب سکه از اروپا و شروع ضرب سکه در تهران
• مشارکت در ایجاد شبکه راه‌آهن و راه‌سازی
• تأسیس مدرسه مظفری تبریز و مشارکت در تأسیس مدرسه رشدیه
• وارد کردن تمبر و چاپ آن در ایران
• دستور به چاپ و کتابت کلیله و دمنه، گلستان سعدی، دیوان فرخی سیستانی و دیوان منوچهری دامغانی
• چاپ چند کتاب از خود او و شیوه خاص نویسندگی و خطاطی‌اش 

سخن آخر

خانه‌هایی که متعلق به دوران معاصر هستند همیشه برای علاقمندان این مجموعه آثار دارای زیبایی‌ها و جذابیت‌های فراوانیست. اگر به گشت‌وگذار در دوران قاجار علاقه دارید می‌توانید از این مجموعه زیبا بازدید کنید. معماری این مجموعه و عملیات مرمت آن برای علاقمندان به معماری جذاب خواهد بود. اگر هم از این مجموعه بازدید کرده‌اید تجربه خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.