موزه هنرهای ملی | حوضخانه باغ نگارستان

موزه هنرهای ملی که آن را با نام حوضخانه باغ نگارستان نیز می‌شناسند، گنجینه‌ای از هنرهای اصیل ایرانی را در خود جای داده است و گلچینی از نمونه آثار اساتید بزرگ در آن به چشم ‌می‌خورد. آثار این موزه بسیاری از رشته‌های هنری را در بر می‌گیرد که هر کدام توسط استادانی چیره‌دست ساخته شده‌اند. این ساختمان تنها بخش باقی‌مانده از باغی بزرگ است که امروزه به عنوان موزه مورد بازدید قرار می‌گیرد و جالب است بدانید که موزه هنرهای ملی ایران در تهران قرار دارد و دسترسی به آن نیز آسان است.

چرا موزه هنرهای ملی؟

• یکی از موزه‌های تاریخی شهر تهران است که ویژگی‌های خاصی دارد.
• این موزه، زیباترین و خاص‌ترین معماری‌ داخلی را بین سایر موزه‌ها دارد.
• موزه هنرهای ملی پر از آثار مهم و باارزش با نقش‌ و طرح‌هایی بسیار زیبا و تماشایی است.
• هنرهای ملی و فرهنگ قدیمی و چندین هزارساله‌‌ ایران در این موزه نگهداری می‌شود.
• این مجموعه هویت فرهنگی کشورمان را در قالب آثاری مهم و ارزشمند به نمایش گذاشته است.
• سایر جاذبه‌های پربازدید شهر در فاصله نزدیکی از مجموعه قرار گرفته‌اند.

موزه هنرهای ملی | حوضخانه باغ نگارستان

در دوران فتحعلی شاه قاجار در محل ساختمان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باغی بزرگ بود که از شمال تا خیابان هدایت و از جنوب تا میدان بهارستان ادامه داشت. در میان این باغ قصری بود که ساخت آن و کاخ باغ نگارستان را دو تن از معماران زبده آن دوران یعنی استاد عبدالله خان و استاد آقاجانی اصفهانی به عهده داشتند؛ در همان دوران قاجار در جنوبی‌ترین قسمت قصر، ساختمانی به نام حوضخانه باغ نگارستان ساخته شد. این حوضخانه در سال 1309 هجری شمسی با تلاش و کوشش مرحوم حسین طاهرزاده، هنرمند نقاش و طراح قالی و مینیاتور، با عنوان مدرسه صنایع قدیمه شکل گرفت که بعدها به موزه هنرهای ملی تبدیل شد. در حال حاضر از آن باغ و قصر تنها حوضخانه‌ای باقی‌مانده که موزه هنرهای ملی، ساختمانی با ورودی مجزا از باغ نگارستان، با ۲۷۱ اثر ارزشمند هنری از قرن ۱۲ هجری شمسی تاکنون در رشته‌های نگارگری، مینیاتور، زری‌بافی، گبه و فرش، معرق و منبت، خاتم‌کاری، کاشی‌کاری، قالی‌بافی، پارچه‌بافی، مخمل‌بافی، میناکاری، قلم‌زنی و معرق در آن قرار گرفته است.

ثبت ملی: این موزه در تاریخ 28 بهمن‌ماه سال 1369 با شماره 1732 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آثار هنری و هنرمندان موزه هنرهای ملی تهران

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، آثار هنری فراوانی در این موزه قرار گرفته‌اند که هنر دست استادان هنرمند ایران است و شاخه‌های متنوعی را نیز در بر می‌گیرد. 

آثار:

• مینیاتور، خاتم‌کاری، نگارگری، رزی‌بافی، گبه، فرش، کاشی‌کاری، سفال‌گری، معرق، منبت، قلم‌زنی، میناکاری و مواردی دیگر .
• دربرگیرنده موضوعات متفاوتی همچون حماسی، عرفانی، فلسفی و غیره.
• آثاری با محوریت‌های متفاوت مانند شاهنامه فردوسی، خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا، هفت پیکر، لیلی و مجنون، دختر ترسا و دیگر آثار.
• آثاری با موضوع شاعران بزرگ و نامی ایران مانند فردوسی ،خیام، مولوی، حافظ، ، عطار، نظامی و جامی.
• تابلوهای مختلف، یک مِنبر با طراحی متمایز، میزهای چند نفره، صندلی‌های هنری، رحل‌های قرآن و موارد دیگر.
• آثار فلزی شامل چندین جای‌چراغ و قندیل با نقش‌های بسیار زیبا و مشبک.

هنرمندان:

• مینیاتور: محمد علی زاویه، علی کریمی، مقیمی تبریزی، علی مطیع، علی اسفرجانی و غیره
• تذهیب و تشعیر: استاد علی درودی، عبدالله باقری، نصرالله یوسفی
• اشیا فلزی موزه (تعدادی جای چراغ (قندیل)): استاد عیسی بهادری
• سفالگری: حسین کاشی تراش، معمارزاده
• زری بافی: حبیب الله طریقی
• خاتم سازی: محمد حسین صنیع خاتم
• منبت و مشبک: احمد امامی آباده‌ای

معماری موزه هنرهای ملی

به عقیده اکثر هنرشناسان اینجا زیباترین مکان برای یک موزه است؛ همان‌طور که قبلا گفتیم مجموعه قصر و کاخ باغ نگارستان به دست دو تن از معماران زبده آن دوران استاد عبدالله خان و استاد آقاجانی اصفهانی بنا شد.

ساختمان (محل فعلی موزه) حوضخانه‌ای با طرح «+» داشته که در آن چهار شاه‌نشین در اطراف قرار گرفته بودند و بدون هیچ دروپنجره‌ای به درون باغ راه داشتند. تا نیم قرن پیش، حوض دایره شکل بزرگی از سنگ مرمر، میان ستون‌ها بود که آب روان باغ از دل این ستون‌ها به درون حوض جاری می‌شد.

بعدها حوض را از این بنا حذف کردند اما ستون‌های سنگی با سقف گنبدی همچنان پابرجاست. اواخر دهه 40 تغییراتی در بنا اعمال شد که از جمله آن‌ها می‌توان به اضافه شدن بخش‌های در قسمت شمالی و جنوبی اشاره کرد. برای ایجاد هماهنگی با سایر قسمت‌های ساختمان نیز، سر در موزه به سبک بناهای اسلامی با طرح جناقی ساخته و با کاشی‌های پر نقش‌ونگار تزئین شد. نمای داخلی حوضخانه نگارستان هم که ابتدا به صورت صلیب بود به شکل مستطیل درآمد و بام کاه‌گلی آن نیز به شیروانی آهنی تبدیل شد.

گچ‌کاری‌هایی نمای داخلی با طرح گل‌وبوته زیبایی مجموعه را دو چندان کرده است؛ گچ‌بری‌های برجسته قدیمی داخل ساختمان به دوران قاجار تعلق دارد. در بخش‌های جدید گچ‌بری‌هایی به تقلید از گچ‌بری‌های دوران قاجار اضافه شده است. این قسمت‌ها به گونه‌ای اضافه شدند که بنا و اصالت آن را تحت تاثیر قرار ندهند. 

استاد بهزاد و پایه‌گذاری موزه هنرهای ملی

استاد حسین طاهرزاده‌ بهزاد، در سال ۱۲۶۶ هجری شمسی در شهر تبریز به دنیا آمد؛ علاقه بسیار زیاد او به نقاشی موجب شد تا این هنر را بیاموزد و از نقاشان چیره‌دست در طراحی نقشه قالی و مینیاتور شود. در سال ۱۳۰۸، ابتدا به ریاست نقشه‌کشی موسسه قالی منصوب شد و بعد از آن ریاست هنرستان هنرهای زیبا و صنایع قدیم را به عهده گرفت.

وی با تاسیس «مدرسه صنایع قدیمه» (موزه هنرهای ملی) سعی داشت که هنرهای ایرانی را حفظ و بدین شکل نگهداری کند، بنابراین در سال ۱۳۰۹ شمسی موزه هنرهای ملی و اداره هنرهای ملی را تحت عنوان مدرسه صنایع قدیمه تاسیس کرد، بدین ترتیب مدرسه صنایع قدیمه (موزه هنرهای ملی) به کانون حفظ و احیای ارزش اصیل هنرهای ملی و سنتی ایران تبدیل شد.

تاریخچه حوضخانه باغ نگارستان

پس از تصمیم‌گیری درباره ایجاد موزه، استاد طاهرزاده در یک فراخوانی از هنرمندان دعوت کرد تا در آزمونی که برای تعیین مدرس برگزار می‌شد، شرکت کنند. استاد هادی تجویدی، مهدی تجویدی، حسین بهزاد (استاد مینیاتور) و استاد نائب از جمله کسانی بودند که در این آزمون شرکت کردند. از آنجایی که استاد حسین طاهرزاده بهزاد در زمینه طراحی، مینیاتور، کاریکاتور و خطاطی مهارت و چیرگی کامل داشت، خودش از این هنرمندان آزمون گرفت و نتایج را بررسی کرد که طی این آزمون، استاد هادی تجویدی به عنوان استاد مدرس برگزیده شد.

استاد بهزاد یک سال بعد، حوضخانه واقع در باغ را با عنوان مدرسه صنایع قدیمه و با انگیزه احیا و زنده نگه داشتنن هنرهای ملی و سنتی ایران، به موزه هنرهای ملی تبدیل کرد. استادانی مانند استاد تجویدی نیز به‌عنوان استاد و مدرس هنر مینیاتور، در این مکان مشغول شدند که ماحصل آن تربیت هنرجویان زیادی بود. شادروان استاد هادی تجویدی از معلمان آبرنگ در مدرسه کمال‌الملک بود که به‌عنوان نخستین معلم مینیاتور این مدرسه انتخاب شد.

ساعات بازدید: همه روزه به‌جز پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها، از ساعت 08:00 صبح تا 14:30 بعدازظهر

هزینه: اتباع ایرانی: 4000 تومان، اتباع خارجی: 50000 تومان

سخن آخر

موزه هنرهای ملی جاذبه‌ای در دل این شهر پر دود و ترافیک است که نسبت به بقیه مجموعه‌ها بازدیدکننده کمتری دارد. با توجه به ویژگی‌های این مجموعه و از آنجا که دسترسی آسانی دارد توصیه می‌کنیم حداقل یک‌بار از این موزه بازدید کنید. در صورتی که پیش از این به دیدن موزه هنرهای ملی رفته‌اید از تجربه‌های خود برایمان بگویید.