موزه دکتر حسابی تهران

به یکی از محله‌های قدیمی پایتخت می‌رویم و سری به موزه دکتر حسابی می‌زنیم که با نام باغ موزه دکتر حسابی هم شناخته می‌شود. موزه‌ای متفاوت که در خانه پرفسور محمود حسابی، برپا شده است و به ما فرصت آشنایی با زندگی و منش این فیزیکدان شهیر ایرانی را می‌دهد. با ما باشید تا به شما بگوییم موزه دکتر حسابی کجاست و در چه زمان‌هایی و چگونه می‌توانید به بازدید از آن بروید.

چرا موزه دکتر حسابی ؟

• در این موزه می‌توانید با زندگی دکتر حسابی ،پدر فیزیک ایران، آشنا شوید و وسایل زندگی و کار او را ببینید.
• فضای زیبای باغ و پرندگان و جانوران مختلف آن را می‌بینید و برای لحظاتی آرامش را در دل یک محله قدیمی تجربه می‌کنید.

آشنایی با موزه دکتر حسابی

موزه دکتر حسابی در واقع خانه و باغ این فیزیکدان ایرانی است که پس از مرگ وی و در سال ۱۳۷2 با تلاش‌های فرزندش، به عنوان موزه پذیرای بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان شد. در این موزه وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی محمود حسابی در معرض دید عموم قرار دارند و در آن می توانید از شیوه زندگی این فیزیکدان اطلاعاتی کسب کنید و سیر موفقیتش را ببینید. بازدید از موزه دکتر حسابی شما را به دنیایی متفاوت می‌برد؛ در اینجا شاهد این خواهید بود که یک دانشمند، با چه کارها و عاداتی توانسته به این موفقیت‌ها دست یابد. خواهید دید که از او چگونه وسایل خراب با عناوین دیگر استفاده می‌کرده و چه قدر به محل زندگی‌اش اهمیت می‌داده است. همچنین می‌فهمید که وی خانه‌اش را چگونه تغییر داده تا همه نیازها حتی نیازهای همسر کم‌بینایش برطرف شود. 

آشنایی با دکتر محمود حسابی 

محمود حسابی با نام اصلی محمودخان میرزا حسابی در 3 اسفند 1281 در تهران به دنیا آمد. او تحت آموزش تعلیمات مذهبی، ادبیات فارسی، شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب، چند رشته ورزشی از جمله شنا و ... قرار داشت. وی در سال ۱۳۰۱ لیسانس مهندسی راه و ساختمان را از دانشگاه فرانسوی بیروت گرفت و در سال 1305 موفق شد دکترای فیزیک خود را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کند. از جمله کارها و مناصب مهم او در طول زندگی‌اش می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• سناتور انتصابیِ شهر تهران در دوره‌های اول، دوم و سوم مجلس سنای ایران
• وزیر فرهنگ کابینه محمد مصدق
• بنیانگذاری فیزیک و مهندسی دانشگاهی و تاسیس دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران در ایران
• پایه‌گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی
• اولین نقشه‌برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
• اولین راه‌سازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک)
• پایه‌گذاری اولین مدارس عشایری کشور
• ساخت اولین رادیو در ایران
• راه‌اندازی اولین آنتن فرستنده در ایران
• راه‌اندازی اولین مرکز زلزله‌شناسی ایران
• راه‌اندازی اولین رآکتور اتمی و پایه‌گذاری سازمان انرژی اتمی ایران
• راه‌اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران 
• محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران 
• پایه‌گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد 
• پایه‌گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی
• پایه‌گذاری و برنامه‌ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی
• پایه‌گذاری مؤسسه ژئوفیزیک و مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
• پایه‌گذاری اولین رصدخانه نوین ایران
• ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران
• راه‌اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور
• دریافت نشان لژیون دونور فرانسه
• دریافت عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران»
• کسب عنوان پدر فیزیک ایران
• و ...

وی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ در بیمارستان دانشگاه ژنو چشم از جهان فروبست و در آرامگاه خانوادگی‌اش در شهر تفرش به خاک سپرده شد. گفته می‌شود که وی تنها شاگرد ایرانی انیشتین بوده و با بسیاری از دانشمندان بنام جهان تبادل نظر داشته است. 

بخش‌‌های مختلف خانه دکتر حسابی

ورودی خانه دکتر حسابی، به رنگ سبز است و این شعر از سعدی به صورت کاشی‌کاری بر سردر آن دیده می‌شود: «به جان زنده‌دلان سعدیا که ملک وجود   نیرزد آنکه وجودی ز خود بیازارند»

پیش از آنکه وارد موزه شویم، این ساختمان زیبا و باغ دیدنی خانه دکتر حسابی است که توجه را به خود جلب می‌کند:

فضای باغ 

فضای سبز مجموعه و درختان زیبا و نادر آن، حاصل سال‌ها تلاش پروفسور و همسرشان هستند. گونه کمیاب شمعدانی درختی، درخت کاتالپا از آفریقای جنوبی، تنها گونه سرو میوه‌دار دنیا و ... تنها بخشی از گیاهانی هستند که می‌توانید در فضای سبز این موزه از دیدن‌شان لذت ببرید.

چهار آلاچیق زیبا در باغ ساخته شده است که بر زیبایی فضا افزوده‌اند. آلاچیق اصلی بیش از 120 سال قدمت دارد و بارها دکتر حسابی آن را مرمت کرده است. این آلاچیق از اواخر بهار تا اوایل پاییز مورد استفاده قرار می‌گرفته و در آن از مهمانان هم پذیرایی می‌شده است. آلاچیق‌های دیگر مخصوص فصول سرد بوده‌اند؛ این آلاچیق‌ها دیواره‌های فلزی دارند و با شیشه محصور شده‌اند. حوض هشت‌گوش از دیگر المان‌های باغ است که فواره‌های زیبایی دارد. مجسمه دکتر حسابی و مختصری از زندگی وی نیز در باغ به نمایش درآمده است. در قسمت پارکینگ نیز می‌توانید ماشین شخصی دکتر حسابی و ماشین پسرشان، دکتر ایرج حسابی را هم ببینید.

دکتر حسابی به دلیل علاقه به پرندگان، بخشی از فضای باز منزل‌شان را به نگهداری از گونه‌های متنوع پرندگان اختصاص داده بودند که هنوز هم پابرجاست. فنچ‌های رنگارنگ، بلبل وحشی، مرغ عشق، طوطی هندی و برزیلی، عروس هلندی، مرغ بجنوردی، بلدرچین، کبک، زردپر، قناری، سهره، انواع کبوتر، مرغ و خروس، قرقاول، مرغ مینا، اردک، غاز، قو و ... پرندگانی هستند که در این باغ موزه نگهداری می‌شوند. سگ‌های نگهبان بلگیم سپرد، گربه‌ها، خرگوش‌ها، آهوها و ... نیز از جاندارانی هستند که در فضای دل‌انگیز باغ می‌توانید آنها را ببینید. 

ساختمان 

این خانه بیش از 80 سال قدمت دارد و در اوایل دهه 1300 خورشیدی و همزمان با سلطنت پهلوی اول ساخته شده است. معمار این بنا، ویکتور نام داشت که اهل روسیه بود و توانست ساخت و ساز بنا را تا سال 1310 به اتمام برساند. از حاج غلامحسین تفرشی به عنوان همیار معمار این ساختمان یاد می‌شود که به سفارش معزالسلطان (پدربزرگ دکتر حسابی) و فرزند ایشان (پدر دکتر حسابی) این کار را انجام داده است. پروفسور محمود حسابی، 40 سال پایانی عمرش را در این خانه گذراند و بخش‌هایی همچون کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها را طراحی کرد و به بنا افزود. امروزه زیربنای خانه به 4000 متر می‌رسد و فضایی نیز به باغ اختصاص دارد.

کل بنا 3 طبقه دارد که یکی از آنها برای سکونت طراحی شده، کتابخانه در طبقه دوم قرار دارد و کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها در طبقه سوم واقع شده‌اند. موزه در طبقه سوم است و وسایل مربوط به دکتر حسابی در آن به نمایش درآمده‌اند.

اتاق پذیرایی این ساختمان محل برگزاری جلساتی بود که در مدت 40 سال سکونت دکتر حسابی در این خانه، برگزار می‌شد. افراد بنامی چون آیت ا... مطهری، علامه جعفری، پروفسور پارسا، دکتر قریب، دکتر خواجه نوری، فریدون مشیری، ابوالقاسم حالت و ... در این جلسات حضور پیدا می‌کردند. دفتر کار، اتاق نشیمن، راهروهای شمالی و جنوبی و مجموع 134 اتاق هم از بخش‌های این خانه هستند. اتاق ناهارخوری این خانه که با نام‌های اتاق هفت‌سین و بنفشه شناخته می‌شود از بخش‌های دیدنی ساختمان است و آثار هنری برجسته‌ای از نقاش روس به نام ماتاویف در آن دیده می‌شود.

با فوت دکتر حسابی در سال 1371، فرزند ایشان یعنی آقای ایرج حسابی در آن ساکن شد و به عنوان مالک خانه، تلاش کرد با برپایی موزه، به زنده ماندن این خانه و یاد دکتر حسابی کمک کند. طبقه سوم ساختمان در سال 1372 به موزه تبدیل شد و در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها، عکس‌های قدیمی و متن بیانات و نوشته‌های دکتر حسابی و اشیای دیگر به نمایش درآمد. در طبقه دوم نیز فضایی برای فروش لوازم فرهنگی، مجسمه دکتر حسابی، کارت پستال و کتاب “استاد عشق” نوشته ایرج حسابی و ... ایجاد شد.

کتابخانه

در طبقه دوم ساختمان، کتابخانه پروفسور حسابی قرار دارد که بدون احتساب مجله‌ها، گزارش‌ها، جزوات و ... حدود 27300 جلد کتاب را در خود جای داده است. این کتاب‌ها موضوع‌های متنوعی دارند:

• کتب دینی شامل قرآن‌ها، انجیل‌ها، تورات‌ها، آثار مانی، مزدک، کنفسیوس و ...
• حیوان‌شناسی و گیاه‌شناسی شامل جزوات و راهنماهای نگهداری از گیاهان و حیوانات و ...
• ادبیات شامل دیوان شعرا همچون حافظ، سعدی، فردوسی و ..
• علوم پایه، شیمی، بیوشیمی، شیمی آلی، فیزیک، بیوفیزیک
• مهندسی‌های مختلف شامل مکانیک، هیدرودینامیک، الکترونیک، اپتیک فیزیک، ذرات بنیادی
• علوم اقتصادی، سیاسی، نظامی، دریایی، فرهنگی، ریاضیات
• ستاره‌شناسی، علوم فضایی و هسته‌ای
• و...

موزه دکتر حسابی

موزه دکتر حسابی در طبقه سوم ساختمان محل زندگی وی قرار دارد و وسعت آن به 40 مترمربع می‌رسد. در اینجا هر آنچه فکرش را بکنید می‌توانید ببینید. تعدد آثار این موزه به حدی است که در اینجا تنها اشاراتی به برخی از انواع آثار می‌کنیم:

• سفرنامه‌ها
• تقدیرنامه‌ها
• نشان‌ها، لوح‌های یادبود
• نطق‌ها و بیانیه‌ها
• نامه‌ها و یادداشت‌ها
• عضویت‌ها در مجامع علمی و بین‌المللی
• اسناد قدیمی، خانوادگی و تاریخی خانواده حسابی
• مدارک تحصیلی، علمی، تخصصی و فرهنگی دکتر حسابی
• مکاتبات سیاسی، علمی، اجتماعی و فرهنگی دکتر حسابی
• محاسبات، تحقیقات و تصاویری از پژوهش‌های استاد به ویژه در ارتباط با تئوری «گستردگی بی نهایت ذرات» که دفاع آن را، نزد پروفسور انیشتین، فیزیکدار نامی جهان، گذرانده‌اند.
• آثار علمی، فرهنگی، ادبی، سیاسی، اجتماعی و پژوهش‌های پروفسور حسابی شامل کتاب‌ها، تالیفات و دست نوشته‌ها
• عکس‌ها شامل تصاویری از زندگی شخصی، فرهنگی، سیاسی، و دانشگاهی استاد از خردسالی، دوره‌های مختلف زندگی تا آخرین سال‌های عمرشان
• نمونه‌هایی از اشیا و وسایلی که پروفسور حسابی، در منزل، مسافرت‌ها و ماموریت‌ها، پایه‌گذاری مراکز گوناگون علمی و پژوهشی و محل کار از آنها استفاده می‌کردند که شامل وسایل کارگاهی، ابزار و تجهیزات فنی، تخصصی و آزمایشگاهی و ... می‌شود. 
• لوازم شخصی دکتر حسابی همچون عینک، لباس و ...

امکانات موزه دکتر حسابی

• امکانات عمومی شامل سرویس بهداشتی، راهنما
• امکانات فرهنگی و پژوهشی شامل بخش فرهنگی که چاپ و نشر آثار محمود حسابی را انجام می‌دهد و بخش علمی که درباره زندگی و تحقیقات علمی دکتر حسابی مطالعه می‌کند. بر اساس آمارها، سالانه ۱۰۰ پروژه دبیرستانی و ۲۰۰ تا ۳۰۰ پروژه دانشگاهی در این موزه صورت می‌گیرد.

ساعت و هزینه بازدید از موزه دکتر حسابی

ساعات بازدید: صبح‌ها 10:00 تا 12:00, بعدازظهرها 14:00 تا 16:00

در طول هفته، این جاذبه در ساعات صبح پذیرای بازدیدهای گروهی است.

هزینه بازدید: 4000 تومان برای گردشگران ایرانی و 10000 تومان برای گردشگران خارجی

سخن آخر

به خانه یکی از مشاهیر ایرانی رفتیم و از موزه‌ای متفاوت و جذاب بازدید کردیم.

آیا موزه‌های مشابهی را می‌شناسید؟

تا به حال به بازدید از این موزه رفته‌اید؟ چه نظری درباره آن دارید؟ چه کمبودهایی را در آن حس کردید؟

منتظر دیدگاه‌های شما عزیزان هستیم...