موزه ملی تاریخ علوم پزشکی تهران | اولین موزه پزشکی کشور

موزه ملی تاریخ علوم پزشکی تهران مقصد امروز تهرانگردی ماست؛ جایی که شما را به یک سفر علمی در تاریخ می‌برد. حتا اگر به علم پزشکی هم علاقه‌مند نباشید باز این موزه برای‌تان جذاب خواهد بود چرا که در یک بنای زیبای قاجاری که روزگاری اصطبل بوده بنا شده است. در این موزه اولین داروخانه نوین ایران را با همان حال وهوای گذشته خواهید دید. اگر می‌خواهید آدرس موزه ملی پزشکی را بدانید و تعدادی از تصاویر موزه ملی پزشکی را ببینید با ما همراه باشید.

چرا موزه تاریخی علوم پزشکی؟

• این موزه شامل بخش‌های عجیب و دیدنی از تجهیزات و لوازم پزشکی قدیمی است.
• در بخشی از موزه می‌توانید نسخ خطی پزشکی قدیمی را نیز ببینید.
• نخستین داروخانه نوین ایران در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
• بازدید از این موزه جهت آشنایی با علم پزشکی در گذشته، خیلی موثر و جالب است.
• ساختمان موزه از بناهای دوره قاجار به حساب می‌آید.
• در بخش دیرین شناسی، یک مومیایی مربوط به 900 سال پیش را از نزدیک خواهید دید.

آشنایی با موزه ملی تاریخ علوم پزشکی تهران

در منطقه امیرآباد تهران که روزگاری جلالیه نامیده می‌شد موزه‌ای وجود دارد که شما را به سفری در تاریخ می‌برد؛ سفری که مقصدش این بار دنیای پزشکی در گذشته است. ساختمان این موزه در زمان قاجار و در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار و به دستور میرزا محمدتقی خان امیرکبیر به عنوان اصطبل‌ شاهی (کالسکه‌خانه) ساخته شد. این ساختمان فراز و نشیب روزگار را پشت سر گذاشت و حالا به عنوان اولین موزه پزشکی، در مالکیت دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار دارد.

ایده اولیه تاسیس این موزه از سال 1376 شکل گرفت که با تلاش‌های طولانی مدت و زحمات برخی از اعضای دانشگاه علوم پزشکی، خدمات بهداشتی درمانی تهران و مشارکت سازمان میراث فرهنگی، زیر نظر مستقیم وزیر بهداشت وقت به نتیجه رسید و در سال 1380 این موزه فعالیت خود را آغاز کرد تا سبب خوشحالی جمعی از پزشکان مطرح و تاثیرگذاری شود که تلاش و زحمات‌شان همیشه برای این سرزمین ماندگار و ارزشمند بوده است. اکنون این موزه مرجع معتبری از پیشینه طب قدیم و طب نوین ایران در زمینه‌های مختلف و بازتاب جایگاه آن در جهان پزشکی است. در سال 1391 سایت موزه‌های دانشگاهی (UMAC) این موزه را اولین موزه دانشگاهی ایران ثبت کرده است. آثاری که در این موزه به نمایش گذاشته شده شامل اشیای ملموس مربوط به پیش از تاریخ و ابزار و ادوات پزشکی معاصر است. در ادامه با بخش‌های مختلف این موزه جالب آشنا می‌شویم.

خوب است بدانید که این موزه از از سال 1378 با شماره ۲۳۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و در بین موزه های معروف تهران کمتر شناخته شده است.

بخش های موزه ملی تاریخ علوم پزشکی

در ادامه سری به بخش‌های مهم و دیدنی این موزه می‌زنیم:

دیرین انسان شناسی

در بخش دیرین انسان‌شناسی آثار مربوط به دوران پیش از تاریخ، ابزارهای سنگی مربوط به 250 هزار سال پیش، جمجمه‌ها و اسکلت‌های کشف شده از شهر سوخته، مسجد کبود تبریز و تالش را از نزدیک خواهید دید. شاید یکی از جالب توجه‌ترین دیدنی‌های این بخش مومیایی طبیعی با 900 سال قدمت، متعلق به خانمی 65 ساله باشد که از اطراف شهر یزد کشف شده است. این مومیایی به عنوان اعتباری جهانی، برای موزه تاریخ پزشکی تهران محسوب می‌شود. همچنین جمجمه مربوط به 5000 سال پیش، متعلق به دختری 13 ساله مبتلا به بیماری هیدروسفالی، جلب توجه می‌کند. در آن زمانه‌ که هرگونه عمل جراحی بدون ابزارهای تخصصی و داروهای خاص امکان‌پذیر نبود شما می‌توانید در این موزه، ابزارآلاتی که بیانگر دقت و مهارت در عمل جراحی با تشخیص دقیق بیماری هستند را مشاهده کنید. جمجمه دختر 13 ساله نمونه‌ای از همین جراحی‌هاست، که از شهر سوخته زابل بدست آمده است. نکته جالب دیگر اینکه با توجه به جمجمه این دختر، می‌توان گفت که او حدود 6 ماه تا یک سال بعد از عمل جراحی به زندگی ادامه داده چرا که بخش تحت عمل، ترمیم یافته است.

از دیگر آثاری که در این بخش دیدنش را نباید از دست بدهید جمجمه کیدین هوتران، پادشاه دوره عیلام نو (متعلق به سه هزار سال پیش) است که از بهبهان کشف شده است.

بخش طب سنتی و مردم شناسی 

می‌توان گفت دیدنی‌های این قسمت از موزه به دو بخش تقسیم می‌شوند؛ طب سنتی و ابزار مورد استفاده در این نوع طب و مردم‎شناسی پزشکی.

از جمله ابزار مربوط به طب سنتی که در این بخش خواهید دید می‌توان به شاخ‌های حجامت اشاره کرد. به طور کلی در قسمت طب سنتی بیشتر با ابزاری که در دوره معاصر (100 سال اخیر) در این نوع طب مورد استفاده بوده آشنا می‌شوید.

و اما بخش مردم‌شناسی پزشکی شما را با طب عامیانه، یعنی باورها و اعتقادات مردمی آشنا می‌کند. جالب است بدانید که در گذشته مردم به دلیل نداشتن اطلاعات کافی، دلیل بیماری‌ها را نیروهای بد می‌دانستند و برای درمان امراض و دور کردن این نیروها، از طلسم درمانی و راه‌هایی از این دست استفاده می‌کردند. 

در این بخش آثاری مثل کیف حکیم دوره قاجار، نیشترها و ... را از نزدیک خواهید دید.

بخش اسناد و کتب خطی 

بخش اسناد و کتب خطی شامل آثاری از قبیل میراث مکتوب، رساله‌های دست‌نویس، کتب خطی به‌جا مانده از پیشینیان و ... را به نمایش گذاشته است. مهم‌ترین و جالب توجه‌ترین اثر این بخش را می‌توان قدیمی‌ترین نسخه از کتاب طب المنصوری متعلق به محمد بن ذکریای رازی دانست. این نسخه 250 سال بعد از رازی، یعنی حدود 1000 سال قبل نوشته شده است. از دیگر دیدنی‌های این بخش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اطلاعیه‌های مربوط به اداره صحیه در 100 سال پیش با مضمون بیماری‌های شایع و راه‌های درمان و پیشگیری 

یکی از اولین اجازه‌نامه‌های طبابت مربوط به مدرسه دارالفنون معروف به "دیپلم چهار خانه" مربوط به سال 1919

همچنین در انتهای این سالن، به مدال‌ها و تقدیرنامه‌های پروفسور مجید سمیعی برمی‌خورید که خود ایشان به موزه اهدا کرده‌اند.

بخش چشم پزشکی

تمام آن چیزی که در این قسمت می‌بیند را پروفسور محمدقلی شمس، بنیانگذار چشم پزشکی نوین در ایران به موزه اهدا کرده‌اند. جالب است بدانید که پروفسور بنیانگذار بیمارستان فارابی است و اولین عمل پیوند قرنیه در ایران توسط ایشان صورت گرفته است. همچنین وی اولین کسی بود که عینک را در داخل کشور ساخت. دیدنی‌های این بخش عبارتند از:

اولین جعبه‌های تعیین نمره عینک

وسایل شخصی، میز کار مطب، دست‌نوشته‌ها و کتاب‌ها، مدال‌های پروفسور شمس

بخش دندانپزشکی

در بخش دندانپزشکی این آثار را خواهید دید:

یکی از نخستین نمونه دستگاه‌های رادیولوژی دندان

چرخ پدالی دندان

اولین یونیت‌های دندانپزشکی که وارد ایران شدند (اهدایی توسط مرحوم دکتر خلیل طاهرزاده سامانی)

اولین ابزارهای قالب‌گیری و جراحی دندان

ماکت‌های دندان و ...

بخش گیاهان دارویی | ظروف آئینی و داروسازی

در این بخش، برخی گیاهان دارویی با توضیحات کامل و ابزارآلات مورد استفاده از آنها به نمایش گذاشته شده است. همچنین ظروف مربوط به هزاره‌های اول و دوم پیش از میلاد را هم در این بخش می‌بینید که احتمالا برای ساخت و نگهداری داروها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این ظروف را موزه ملی به موزه علوم پزشکی اهدا کرده است.

بخش دامپزشکی

انواع ابزار مربوط به دامپزشکی مثل ابزار جراحی حیوانات، دندانپزشکی حیوانات، دو کپی از نسخه‌های تشریح حیوانات (مربوط به قرن نهم هجری)  و ... را در این بخش خواهید دید.

دواخانه نظامی | اولین داروخانه ایران

یکی از اولین داروخانه‌های شیمیایی ایران که 150 سال پیش از اتریش خریداری و وارد کشور شد در این بخش در معرض نمایش گذاشته شده است. 

این داروخانه را هادی‌خان سرتیپ، به درخواست وزارت جنگ تاسیس کرد. بعد از فوت هادی‌خان، مسئولیت داروخانه را خواهرزاده ایشان عبدالحسین‌خان نظامی عهده‌دار شد. اداره این داروخانه سال‌ها از پدر به پسر رسید، تا اینکه در سال 1367 با فوت دکتر امیرهوشنگ نظامی تعطیل شد. سال 1371 این داروخانه را به دانشکده داروسازی دانشگاه تهران منتقل کردند. سرانجام با تلاش و پیگیری همسر ایشان در سال 1382 داروخانه با هزینه خانم دکتر شرقی به صورت اصلی خود بازسازی و در محل موزه نصب شد.

دیدنی های راهروهای موزه 

آثاری که در موزه علوم پزشکی می‌بینید به موارد گفته شده خلاصه نمی‌شود. در حین گشت‌وگذار در راهروهای موزه هم هستند آثاری که نظر شما را به خود جلب می‌کنند مانند:

تابلوی نقاشی ابوعلی سینا

اثر استاد ابوالحسن صدیقی، نقاش و مجسمه ساز شهیر ایرانی و شاگرد کمال الملک مربوط به 60 سال پیش 

ویترین مربوط به پروفسور عدل (از پیشکسوتان جراحی نوین در ایران)

شامل مدال‌ها، کتاب‌ها، دست‌نوشته‌ها و لباس فارغ‌التحصیلی ایشان

ویترین مربوط به دکتر قریب (از پیشکسوتان طب اطفال در ایران)

شامل اولین تابلوی مطب دکتر، کتاب های دوره دبستان، دست خط، کتاب ها، مدال و ... 

امکانات موزه

• راهنما
• کتابخانه تخصصی با بیش از 3000 جلد کتاب به عنوان مرجع در طب پزشکی
• برگزاری تورهای آموزشی 
• سالن همایش

بهای بلیت 

اتباع ایرانی: 10,000 تومان

اتباع خارجی: 100,000 تومان

بلیت نیم بها:

برای دانش آموزان و دانشجویان به صورت گروهی و همچنین بازنشستگان به اتفاق یک نفر از اعضای خانواده با ارایه کارت شناسایی توسط فرد بازنشسته 

شماره تماس: 88351517-021

سخن آخر

با توجه به تخصصی بودن موزه ملی تاریخ علوم پزشکی، بازدید از آن برای علاقمندان بسیار مهیج و آموزنده است. پیشنهاد آموزشی ما بازدید گروهی دانش‌آموزان از این موزه است، که بتوانند آشنایی بهتر و ملموس‌تری از طب و علم پزشکی به دست بیاورند، تا انتخاب‌های روشنی برای آینده خود داشته باشند. به نظر شما بازدید از موزه‌ها تا چه اندازه بر نگرش و نوع ایده‌پردازی دانش‌آموزان و دانش‌جویان از آینده خود، تاثیر دارد؟ شما چه تجربه بیادماندنی از بازدید این موزه دارید؟

اگر قصد بازدید گروهی از موزه را دارید حتما هماهنگی قبلی با موزه داشته باشید. برای دیدن لیست کامل دیدنی ها و تفریحات تهران وبسایت کارناوال را بگردید.