روستای اسفیدان بجنورد | ماسوله شمال شرق ایران

این‌بار راهی روستای اسفیدان بجنورد شدیم؛ روستایی تاریخی که بسیار شبیه ماسوله در شمال ایران است. با هم گشتی در این روستا می‌زنیم، با قدمت روستای اسفیدان بجنورد و دیدنی‌های روستای اسفیدان آشنا خواهیم شد و برایتان از مسیر رسیدن به این روستای زیبا و فصل سفر به روستای اسفیدان خراسان خواهیم گفت. در این سفر همراه ما باشید...

چرا روستای اسفیدان بجنورد؟

• با بازدید از این روستا قدم در منطقه‌ای با حدود هشت قرن قدمت خواهید گذاشت.
• طبیعت زیبای که این روستا را احاطه کرده است نوازش‌گر چشمانتان خواهد بود.
• جاذبه‌های طبیعی و تاریخی آن دیدنی است.
• روستای اسفیدان یکی از نمونه‌های معماری پلکانی در ایران است.

روستای اسفیدان بجنورد | ماسوله شمال ‌شرق

امروز به سراغ روستای اسفیدان در خراسان شمالی رفتیم؛ روستایی پلکانی که از منظر معماری بسیار شبیه ماسوله در شمال ایران است. روستای اسفیدان در 45 کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان بجنورد قرار گرفته و طبیعت دلنشین و منحصربه‌فرد آن منجر شد تا در سال 1385 عنوان یکی از زیباترین روستاها را از آن خود کند. اسفیدان با حدود هشت قرن قدمت در دره‌ای سرسبز و عمیق قرار دارد که کوه‌های سر به فلک کشیده، اطراف آن‌ را احاطه کرده است. بافت تاریخی، دره‌ها و آبشارها، قلعه‌های زیبا و نادر، آبشارهای دیدنی، چشمه‌های خروشان، غارها و غیره از جاذبه‌های دیدنی این منطقه به شمار می‌روند. درخت صندل سمبل این روستا است؛ تعداد این درختان در ابتدا 17 اصله بود که به علت عدم آگاهی از اهمیت و ارزش آن‌ها، در حین ساخت‌وساز قطع شدند و تنها دو اصله از این درختان باقی ماند.

دیدنی‌های روستای اسفیدان

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شده این روستا در میان دره‌ای سرسبز قرار گرفته که از جنوب‌غربی به کوه آق‌قیه و از شمال‌غربی به کوه اسب و از جنوب‌غربی به تنگه دهیرمزه محدود و دارای دیدنی‌هایی مانند آبشارها، دره‌ها، غارها و جاذبه‌های دیگری است. در ادامه مطلب با برخی از این جاذبه‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

• بقاع متبرکه

امامزاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر، بنایی متعلق به دوران صفوی یا قاجار است که با 4 گلدسته و گنبد خود جلوه‌ای زیبا به روستا بخشیده و در میان اهالی روستا و آبادی‌های اطراف مورد تکریم و احترام است. این آرامگاه پلانی مستطیلی دارد که گنبدی با ساقه بلند، سقف آن را پوشش می‌دهد. بنای فوق دارای دو ایوان است که ایوان شرقی پوشش قوسی با مقرنس‌کاری، گچ‌بری و آینه‌کاری دارد و ایوان جنوبی دارای پوششی مسطح است. در بالای سردر ورودی این حرم خط‌های نستعلیق زیبای به شکل گچ‌بری اثر مرحوم ملامحمدتقی اسفیدانی نقش بسته است. این بنا، در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱، با شماره ۵۹۴۲، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است. از دیگر مقبره‌های مورد احترام اهالی روستا می‌توان به مقبره شیخ محمدرضا ربانی معروف به حاج آخوند اشاره کرد.

• گورستان قدیمی اسفیدان

از دیگر آثار تاریخی به جای مانده در روستا که در نوع خود جالب و اعجاب‌انگیز است می‌توان به گورستانی قدیمی اشاره داشت. در این گورستان جهت گورها رو به مشرق بوده و بعضی از مرده‌ها را به صورت عمودی دفن کرده‌اند. این گورها به شکل پراکنده در قلعه برفان ده ریز و روستای پاکدل نیز مشاهده شده است.  

• درخت صندل 

سمبل این روستا درختی ارزشمند به نام صندل است که در گذشته‌های دور تعداد 17 اصله از این درخت در این روستا وجود داشت، اما بعدها به دلیل توسعه روستا و ساخت کوچه بیشتر آن‌ها از بین رفتند و در حال حاضر تنها 2 اصله از این درختان به‌ جا مانده است. قطر تنه این درختان هر کدام 2.65 متر و عمر آن‌ها حدود 1200 سال است؛ چوب این درختان عطر و بوی دل‌انگیزی دارد.

• قلعه‌ها و برج‌های اسفیدان

در غرب روستای اسفیدان دیواره‌ای صخره‌ای به نام تاش قلعه (قلعه سنگی) قرار دارد که بر روی این قلعه، دیواره‌های سنگی، سفال‌های ساده نخودی و قرمز و سفال‌های منقش به رنگ‌های مختلف دیده می‌شود در کوه‌های اطراف روستای اسفیدان برج‌های سنگی قدیمی قرار دارند که برای ساخت آن‌ها از سنگ و ساروج استفاده ‌شده است .در میان این آثار، باقی‌مانده برج قاری مالاق و برج قارقه (کلاغ) در شمال‌غرب روستا شهرت بیشتری دارند و پایه‌های آن‌ها هنوز باقی‌مانده است.

• چشمه آب معدنی  و آبشار هنرور

در فاصله سه کیلومتری روستای اسپیدان چشمه آب معدنی و آبشار هنرور قرار گرفته است که از یک سو طبیعت و سرزندگی و از سوی دیگر مکان مناسبی برای گردشگران را فراهم کرده است.

• دره و چشمه هینورد

هینوَرد (هین نبرد) دره‌ای عمیق و طولانی است که در شمال‌غربی اسفیدان وجود دارد. فاصله روستا تا این دره حدود نیم ساعت است. در دامنه صخره‌ای کوه نیز چشمه‌ای زلال به نام هینورد جریان دارد که اهالی روستا برای آب دادن به باغ‌های خود از آب این چشمه استفاده می‌کنند.

• غارها 

بر بالای صخره چشمه هینورد کوهی بنام خزانه وجود دارد که در بالای آن غار خزانه راهه قرار گرفته است. بر اساس گفته اهالی روستا، این غاری دست‌ساز است که در انتهای آن چاهی قرار دارد؛ این غار در گذشته جایی مانند یک پناهگاه بوده است. از نکات جالب درباره این غار صخره‌ای شبیه صورتک در آنجاست. در اطراف روستا غار دیگری به نام ییجت یا معصوم وجود دارد که وجود استلاگتیت و استلاگمیت از ویژگی‌های بارز آن شمرده می‌شود. 

• بهارگاه

 بهارگاه دره‌ای دیگر در جنوب‌غربی روستاست که با چشمه‌های متعدد و آبشار دیدنی چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. در ابتدای این دره و در سمت چپ آن قطعه زمینی حدودا 40 هکتاری و تپه ماهوری به نامموسو وجود دارد که چند سال پیش به علت رانش شدید زمین تمامی باغ‌ها، خانه‌ها و درختان کهنسال آن در دل خاک فرو رفت.

امکانات روستای اسفیدان بجنورد

• سرویس‌بهداشتی 
• مسجد
• مغازه

اقامت در روستای اسفیدان بجنورد

برای اقامت در روستای اسفیدان بجنورد بهتر است در یکی از شهرهای اطراف مانند بجنورد که در فاصله 45.7 کیلومتری و یا شیروان که در فاصله 47.6 کیلومتری از روستا قرار دارند ساکن شوید و یا اقامت در اقامتگاه بومگردی روستا را انتخاب کنید.

فصل سفر

از آنجا که این روستا در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد بهترین فصل سفر به آن فصل بهار و اوایل تیر ماه است.

بهار و تابستان: در فصل بهار زیبایی‌های روستا جلوه بیشتری پیدا می‌کند و چشمه‌های زلال و جاری و طبیعت چشم‌نواز آن بسیار دلنشین خواهد بود. در اوایل تابستان می‌توانید طعم دل‌انگیز میوه‌ها را بچشید و عطر آنها را در فضای روستا استشمام کنید.

پاییز و زمستان: پاییز هزار رنگ و زمستان برفی اگرچه جلوه‌ای متفاوت به روستا می‌بخشد اما سوز سرما در کنار این جذابیت‌ها مهمان روستا خواهد بود. 

اطلاعات تکمیلی

مردم در این روستا به باغداری، دامداری و زراعت مشغول‌اند، همچنین به زنبورداری و پرورش ماهی نیز می‌پردازند. بافت فرش‌های دست‌بافت زیبا با نقش‌ورنگ‌های ایرانی و محلی، فرش‌های گل ابریشم طرح نائین و چادر شب‌دوزی برخی از صنایع‌دستی این ناحیه به شمار می‌رود. اهالی روستا به فارسی مسلط هستند، اما با زبان ترکی خراسانی با یکدیگر سخن می‌گویند؛ این زبان در فهرست میراث یونسکو از زبان‌های است که در خطر انقراض قرار دارد. مردمان اسفیدان اعتقاد بسیار زیادی به امامزاده این روستا دارند و با اینکه خانه‌هایشان در معرض خطر سقوط صخره‌ها و تخته‌سنگ‌ها قرار دارد با این حال معتقدند که وجود امامزاده آن‌ها را از بلا و آسیب حفظ خواهد کرد. در این روستا علاوه بر درخت‌های صندلی که وجود داشت و از بین رفت، درخت کهنسال چناری نیز در مرکز شهر بود که علی‌رغم مخالفت اهالی آن هم به سرنوشت درختان صندل دچار و قطع شد.

بافت روستایی 

معماری پلکانی روستا ویژگی و جذابیت متفاوتی به آن بخشیده است. در این نوع معماری خانه‌ها بر دوش یکدیگر ساخته می‌شود و پشت‌بام خانه‌ پایینی حیاط همسایه بالایی و محل گذر عابران است. این نوع ساختار به نوعی همبستگی میان اهالی را نشان می‌دهد. 

محصولات

مهم‌ترین محصولات اسفیدان گردو، گیلاس، گلابی، آلبالو، انگور، سیب و انواع محصولات باغی دیگر مانند سیب‌زمینی است. در اسفیدان با کیفیت‌ترین نوع گردو وجود دارد که به سایر کشورها نیز صادر می‌شود، علاوه بر گردو، بادام و کشمش روستای اسفیدان نیز بسیار معروف و با کیفیت است. همچنین می‌توانید بهترین و خوشمزه‌ترین ماهی‌های پرورشی، مانند ماهی قزل آلا را از اسفیدان تهیه کنید. 

غذاهای محلی

روستای اسفیدان غذاهای محلی ویژه‌ای مانند آش پلو، قورمه، آش قلیه و غذاهای خوش‌طعم دیگری نیز دارد که در سفر به آنجا بهتر است طعم دل‌چسب این غذاها را امتحان کنید.

سوغات و صنایع دستی

چادر شب، فرش، قالی، گردو، کشمش از جمله سوغات این ناحیه است که با خرید آن‌ها از اهالی نه تنها به اقتصاد روستا کمک شایانی می‌کنید بلکه خودتان هم طعم محصولات طبیعی را خواهید چشید و از صنایع‌دستی که با ذوق و هنر تهیه شده است نهایت لذت را خواهید برد.

دل مشغولی‌ها

با توجه به قرارگیری روستا در بافت کوهستانی و خطر افتادن سنگ، این نگرانی وجود دارد که در صورت بروز زلزله خطرات شدیدی روستاییان را تهدید کند. خطر ریزش سنگ از کوه‌های پیرامون روستا مسئله‌ای جدی و قابل تامل است که مسئولان باید به آن توجه جدی داشته باشند و اقدامات پیشگیرانه و اصولی برای تثبیت سنگ‌های کوه‌های پیرامون این روستا به منظور ایمن‌سازی آن را در نظر بگیرند. 

چند نکته

• در سفر به روستا به فرهنگ بومی و حریم روستاییان احترام بگذارید.
• برای پیاده‌روی کفش مناسب به پا داشته باشید و وسایل ضروری (آب، خوراکی، زیر انداز و...) را همراه خود ببرید.
• زباله‌های خود را در محیط روستا و طبیعت آن رها نکنید.
• پیش از سفر با باک پر بنزین راهی شوید تا در جاده نمانید.

سخن آخر

به یکی از روستاهای پلکانی ایران سری زدیم؛ روستایی که در بطن آن تاریخی کهن نهفته است و جذابیت‌هایش افراد زیادی را به آنجا می‌کشاند. اگر تاکنون به این روستا سفر کرده‌اید برایمان از حس و حال آنجا بگویید و تجربه‌های خود را با ما و همراهان کارناوالی در میان بگذارید.