کولوسئوم | میدان نبرد گلادیاتورهای روم

چرا کولوسئوم ؟

• جزو بهترین و محبوب‌ترین جاذبه‌های باستانی جهان است.
• یکی از عجایب هفتگانه جدید جهان است.
• از مهم‌ترین جاذبه های گردشگری ایتالیا است.
• یکی از بزرگ‌ترین آمفی‌تئاترهای کهن دنیا محسوب می‌شود.
• بزرگ‌ترین تماشاخانه دوران امپراتوری روم باستان بوده است.
• به عنوان یکی از نمادهای امپراتوری روم باستان شناخته می‌شود. 
• نمونه‌ای کامل از معماری رم است و یکی از شاهکارهای هنر معماری جهان هم به شمار می‌آید.
• در سال 2018 با 7.4 میلیون بازدیدکننده محبوب‌ترین جاذبه گردشگری جهان بود. 

آشنایی با کولوسئوم | میدان نبرد گلادیاتورهای روم

کولوسئوم که با نام آمفی‌تئاتر فلاویان (Flavian) نیز شناخته می‌شود، بنایی باستانی در مرکز شهر رم ایتالیاست؛ شهری که در آن زمان با نام روم شناخته می‌شد و این روزها با نام روم باستان از آن یاد می شود. این سازه بزرگترین تماشاخانه روم باستان بوده و با ظرفیت 50 تا 80 هزار تماشاگر یکی از بزرگترین آمفی‌تئاترهای کهن جهان نیز به شمار می‌رود. 

این تماشاخانه در حدود سال 80 یا 81 میلادی افتتاح شد. کولوسئوم به عنوان محلی برای نبرد گلادیاتورها با حیوانات وحشی، اجرای نمایش نبردهای دریایی، اجرای احکام اعدام، نمایش‌های درام بر اساس اساطیر باستانی و ... مورد استفاده قرار گرفت و به مکانی برای اقامت، کارگاه، اجرای دستورات مذهبی، زیارتگاه مسیحیان و ... نیز تبدیل شد؛ اما همچنان نامش به خاطر نبرد گلادیاتورها بر سر زبان‌ها ماند.

این روزها این تماشاخانه خونین به خاطر زلزله و سرقت سنگ‌های با ارزشش تا حدی ویران شده است؛ اما همچنان یکی از عجایب هفتگانه جدید جهان شناخته می‌شود و به عنوان یکی از پربازدیدترین اماکن رم سالانه حدودا 3.9 میلیون نفر را به خود جذب می‌کند.

نبرد گلادیاتورها در کولوسئوم

کولوسئوم شهرتش را مدیون میزبانی از نبردهای گلادیاتورها بود که یکی از برترین سرگرمی‌های آن دوران محسوب می‌شد و به طور میانگین 65000 مخاطب را به کولوسئوم می‌کشاند. گلادیاتورها افرادی بودند که به عنوان شجاع‌ترین انسان‌های دوران باستان شناخته می‌شدند و برای اثبات قدرت و شجاعت خود با حیوانات وحشی و درنده مانند پلنگ، شیر، ببر، خرس، فیل و... می‌جنگیدند؛ نبردهایی خونین و مرگبار که مردم از دیدن آنها لذت می‌بردند و غرق هیجان می‌شدند. گلادیاتورها از مرد و زن و در دو دسته بودند؛ بردگان و افراد داوطلب. بردگان ارزشی برای مردم نداشتند و حتی تماشای مرگ‌شان لذت‌بخش بود و داوطلب‌ها هم در ازای این نبرد خونین پول خوبی به جیب می‌زدند. آنها حق داشتند از سلاح‌های گوناگون مانند شمشیر، نیزه، نیزه سه شاخه و تور در این نبرد استفاده کنند. 

گلادیاتورها پیش از ورود به نبرد، با ارابه رژه می‌رفتند و یک نوازنده ترامپت همراه آنها بود. آنها دور میدان نبرد، دور می‌زدند و وقتی به جلوی امپراتور می‌رسیدند فریاد می‌زدند: «سلام امپراتور، کسی که به استقبال مرگ می‌رود به شما سلام می کند». گاهی دوئل‌های فرمالیته و نمایشی پیش از نبرد برگزار می‌شد که بیشتر در میان زنان، کوتوله‌ها و معلولان با اسلحه‌های چوبی اتفاق می‌افتاد. اگر فردی می‌خواست شکست خود را اعلام کند انگشت دست چپش را بالا می‌برد و گاهی با فریاد خود را مستحق مرگ می‌دانست. بد نیست بدانید در دوره‌ای از تاریخ، شخصی بود که با یک ضربه به پیشانی کار گلادیاتورها را تمام می کرد و لباس هرمس (خدای باستانی) را به تن داشت.

تاریخچه کولوسئوم

پیش از ساخت کولوسئوم

تا 2 قرن پیش از میلاد در منطقه‌ای که کولوسئوم در آن واقع شده است، سکونت وجود داشت. در سال ۶۴ میلادی، در هنگام فرمانروایی نرون (پنجمین امپراتور روم)، آتش‌سوزی مهیب و معروف رم اتفاق افتاد و شهر در سطح وسیعی ویران شد. نرون پس از این آتش‌سوزی زمین‌هایی را تحت مالکیت خود در آورد و شروع به ساخت و ساز در آنها کرد؛ این ساخت و سازها باعث شد تا شایعاتی مبنی بر اینکه نرون خودش آتش سوزی را به راه انداخته، بر سر زبان‌ها بیفتد. او در محل کولوسئوم باغ و قصری را برای خود بنا نهاد که نامش دوموس آئرا (Domus Aurea) بود که هنوز هم ویرانه‌هایی از آن دیده می‌شود. مجسمه نرون یکی از امپراتوران مشهور روم نیز در نزدیکی این قصر ساخته شد. 

ساخت و افتتاح کولوسئوم

بعدها وسپاسیان (نهمین امپراتور امپراتوری روم) در همین باغ تصمیم به ساخت تماشاخانه‌ای گرفت تا با این کار به مردم نشان دهد که می‌خواهد بخش‌های غصب شده توسط امپراتوری قبلی را به اموال عمومی بازگرداند. برای همین بر خلاف همه آمفی‌تئاترها که در خارج از شهر بودند کولوسئوم در مرکز شهر شکل گرفت؛ درست بر روی دریاچه مصنوعی ساخته شده توسط نرون. این کار را نیز حرکتی برای کشاندن مردم به این قسمت از شهر می‌دانند. 

بودجه ساخت و ساز از محل غنائم به دست آمده از  معبد یهودی پس از جنگ رومیان و یهودیان که در سال 70 میلادی به محاصره اورشلیم منجر شد، به دست آمد. طبق یک کتیبه بازسازی شده در کولوسئوم امپراتور وسپاسیان دستور داد که این آمفی‌تئاتر جدید را از سهم عمومی خودش از غنائم جنگی بسازند. 

گفته می‌شود كه اسیران جنگی یهودی به روم بازگردانده شده و بخش بزرگی از نیروی کار مورد نیاز برای ساخت و ساز را تامین کردند؛ اما هیچ شواهد باستانی برای آن وجود ندارد. با این وجود، این امر متناسب با خلق و خوی رومی‌ها به نظر می‌رسد تا جمعیت شکست خورده را بیشتر تحقیر کنند. در کنار این منبع انسانی رایگان و غیرمتخصص، تیم‌هایی از افراد حرفه‌ای رومی شامل مهندسان، هنرمندان، نقاشان و .... نیز کارهای تخصصی‌تر لازم برای ساختن کولوسئوم را به عهده گرفتند. 

ساخت و ساز كولوسئوم در حدود سال‌های 70 تا 72 میلادی (طبق گفته برخی منابع 73-75 میلادی) تحت حکومت وسپاسیان آغاز شد و تا زمان درگذشت وسپاسیان در سال 79 میلادی تا طبقه سوم پیش رفت. طبقه بالاتر توسط پسرش تیتوس در سال 80 به پایان رسید و بازی‌های افتتاحیه در سال 80 یا 81 میلادی در این مکان برگزار شد. بر اساس شواهد تاریخی، بیش از 9000 حیوان وحشی در جریان بازی‌های افتتاحیه آمفی‌تئاتر کشته شدند و سکه‌های یادبود هم برای گرامیداشت این مراسم ساختند. این سازه توسط پسر کوچکتر وسپاسیان، امپراتور دومیتانیان (۱۴ سپتامبر ۸۱ - ۱۸ سپتامبر ۹۶)، بازسازی شد؛ او مجموعه‌ای از تونل‌ها برای نگهداری حیوانات و بردگان به سازه افزود و ظرفیت تماشاگران را افزایش داد. 

تخریب ها در کولوسئوم

در سال 217، کولوسئوم به دلیل آتش‌سوزی شدید ناشی از رعد و برق به شدت آسیب دید و تا حدود 240 میلادی تعمیر نشد. در سال 250 یا 252 عملیات بازسازی بر روی این سازه آغاز شد و سرانجام در 320 میلادی دوباره مورد استفاده قرار گرفت. آخرین نبردگلادیاتورها در حدود سال 435 میلادی در این مکان برگزار شد. 

در سال 443 بود که زلزله‌ای بزرگ رخ داد و آسیب‌هایی جدی به کولوسئوم وارد کرد. کتیبه‌ای در این سازه موجود است که به انجام تعمیراتی در دوره امپراتور تئودئوس دوم و والنتینیان سوم بین سال‌های 425 تا 455 اشاره دارد و احتمالا بازسازی‌های مربوط به زلزله نیز در دوران این دو شاه صورت گرفته است. در سال‌های 484 و 508 میلادی نیز کارهایی بر روی کولوسئوم انجام شد و این مکان تا قرن ششم و حداقل تا سال 523 نیز میزبان کشتار حیوانات بود. 

نام کولوسئوم و مجسمه کولوسئوس

نام اصلی لاتین این سازه، آمفی‌تئاتر فلاویان یا فلاویوم بود چرا که توسط امپراتورهای سلسله فلاویان و به دنبال سلطنت نرون ساخته شد. این نام هنوز در انگلیسی مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما به طور کلی این سازه با نام کولوسئوم، بهتر شناخته می‌شود. احتمالا در دوران باستان، رومیان با نام غیر رسمی آمفی‌تئاتر سزاریوم (مربوط به سزار) به این سازه اشاره می‌کردند؛ اما برخی این احتمال را رد می‌کنند. 

گفته می‌شود که نام کولوسئوم از نام نرون که به طور کامل «نرون کلاودیوس سزار آگوستوس ژرمانیکوس» خوانده می‌شد و زمانی مجسمه‌اش در حوالی این سازه باستانی قرار داشت، گرفته شده است. 

این مجسمه توسط جانشینان نرون با الهام از هلیوس (نماد خورشید در اساطیر یونانی) و آپولون (از مهم ترین خدایان کوه المپ در یونان) بازسازی شد و تاجی بر سر آن قرار گرفت. پس از این بازسازی به این مجسمه عنوان سولوس کولوسئوس (solos Colossus) را دادند و سر نرون نیز چندین بار با سرهای امپراتوران جانشین تعویض شد. با وجود نمود بت‌پرستانه، این مجسمه در قرون وسطا پابرجا بود و به قدرت‌های جادویی شهرت یافت و  به نمادی از بقای رم تبدیل شد.

هنوز تماشاخانه به عنوان آمفی‌تئاتر فلاویان معروف بود تا اینکه در سال 1000 میلادی پس از سقوط مجسمه معروف، با الهام از نام سولوس کولوسئوس از نام کولوسئوم برای اشاره به آن استفاده کردند. امروزه پایه این مجسمه در همان نزدیکی قابل مشاهده است. 

این نام در دوره قرون وسطی به کلوسیوم (Coliseum) تغییر یافت و به مرور زمان به کولوسئوم تبدیل شد. در ایتالیا، این آمفی‌تئاتر هنوز هم به عنوان کولوسئو شناخته می‌شود و سایر زبان‌های رومی نیز برای اشاره به آن از اشکال مشابهی مانند کلوزومول (رومانیایی)، لو کلایزی (فرانسوی)، ال کولیزئو (اسپانیایی) و اُکلیسیو (پرتغالی) استفاده می‌کنند.

کولوسئوم و مسیحیت در قرون وسطا

در قرون وسطا کولوسئوم تغییراتی اساسی به خود دید. در اواخر قرن ششم، یک عبادتگاه کوچک به سازه اضافه شد و قبرستانی در اطراف آن شکل گرفت. فضاهای طاقدار در زیر صندلی‌ها به خانه و کارگاه‌های متنوع تبدیل شدند و شواهدی وجود دارد که تا اواخر قرن دوازدهم نیز اجاره داده می‌شدند. برای مدتی، افسانه‌های محلی و کتاب‌های راهنمای زائر، حلقه فرو ریخته دیوارهای آمفی تئاتر را به عنوان معبد سابق خورشید معرفی می‌کردند و ساحران شب‌ها برای احضار شیاطین به آنجا رفتند. در حدود سال 1200 خاندان فرنگیپانی از سکنه اصلی و لاتین‌تبار شهر رم، کولوسئوم را بازسازی کرده و آن را به عنوان یک قلعه برای خاندان خود مورد استفاده قرار دادند.

بر اثر زلزله بزرگ سال 1349 میلادی، خسارات شدیدی به کولوسئوم وارد و باعث شد که ضلع جنوبی بیرونی، که بر روی یک سطح آبرفتی با ثبات کمتر ساخته شده بود، ویران شود. بخش اعظم این سنگ ریخته شده برای ساخت کاخ‌ها، کلیساها، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های دیگر در رم مورد استفاده قرار گرفت. یک گروه مذهبی در اواسط قرن چهاردهم در شمال کولوسئوم ساکن شدند و تا اواخر قرن 19 در آنجا سکونت داشتند. در آن زمان سنگ‌های داخلی کولوسئوم یکی پس از دیگری کم شدند و آنها را برای سازه‌های دیگر به کار بردند و سنگ مرمرها را برای به دست آوردن آهک خام سوزاندند. گیره‌های برنزی که سنگ‌ها را کنار هم نگه می‌داشتند نیز برداشته می‌شدند و جای خالی آنها به جا می‌ماند که هنوز هم دیده می‌شود.

در طول قرن شانزدهم و هفدهم، مقامات كلیسا به دنبال نقشی جدی برای کولوسئوم بودند و در این میان پاپ سیکتوس پنجم، یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک تصمیم گرفت با تبدیل کولوسئوم به کارخانه پشم، روسپیان را صاحب شغل کند و سر و سامان دهد. اما با توجه به هزینه‌های هنگفت، این پروژه پس از درگذشت وی در سال 1590 رها شد و کولوسئوم همچنان پابرجا ماند. در سال‌های بعد به دلیل تنوع گیاهانی که ریشه در بین ویرانه‌های کولوسئوم داشت، این مکان به مقصد محبوب گیاه‌شناسان تبدیل شد و از اوایل سال 1643، گیاه شناسانی با تهیه 337 گونه مختلف، فهرست‌های مفصلی از گیاهان را تنظیم کردند. در سال 1671 میلادی استفاده از کولوسئوم برای گاوبازی مجاز اعلام شد؛ اما اعتراض عمومی جلوی عملی شدن این ایده را گرفت.

در سال 1749، پاپ بِنِدیکِت چهاردهم کولوسئوم را مکان مقدسی دانست که در آن مسیحیان اولیه به شهادت رسیده بودند. او این ساختمان را به مصائب مسیح تقدیم کرد و تصاویری مذهبی را در آن به نمایش گذاشت. سپس محل را با خون شهدای مسیحی که در آنجا قربانی شده بودند، تقدیس کرد. با این حال، مدارک تاریخی برای تایید ادعای بندیکت وجود ندارد و نمی‌توان آن را تایید شده و موثق دانست.

پاپ‌های بعدی پروژه‌های مختلفی را برای مرمت و بهبود وضعیت کولوسئوم انجام دادند. در سال‌های 1807 و 1827 به تقویت این سازه پرداختند و در 1810 تا 1814 و 1874 بخش‌هایی از سازه مورد کاوش قرار گرفت و نهایتا در دهه 1930 قسمت زیرزمینی آن که در عمق 12 متری زمین مدفون بود کشف شد. قسمت داخلی این سازه نیز در 1831 ، 1846 و در دهه 1930 مورد مرمت قرار گرفت.  

وضعیت امروز کولوسئوم

تا اواخر قرن بیستم، تقریبا دو سوم ساختمان اصلی تخریب شده بود؛ اما در دهه 1990 تلاش‌ها برای ترمیم کولوسئوم از سر گرفته شد و هنوز هم مراقبت از آن ادامه دارد.  برای کنترل اثرات آلودگی و تخریب‌های به وجود آمده در سازه، بین سال‌های 1993 و 2000 تعمیراتی در این اثر باستانی صورت دادند. امروزه به دلیل خراب شدن فضای داخلی، استفاده از کولوسئوم برای میزبانی از رویدادهای بزرگ غیر عملی است و فقط چند صد تماشاگر را می توان در صندلی‌های موقت جای داد. در سال‌های اخیر، کولوئسوم به نمادی از مبارزات بین‌المللی علیه مجازات اعدام تبدیل شده است که در سال 1948 در ایتالیا لغو شد. چندین تظاهرات ضد مجازات مرگ در سال 2000 در مقابل کولئوس برگزار شد و این مساله از کولوسئوم نمادی ضد اعدام ساخت. مقامات محلی نیز هرگاه که حکم اعدامی در یکی از نقاط دنیا لغو شود، نورپردازی کولوسئوم را از سفید به طلایی تغییر می‌دهند.

امروزه این سازه باستانی، هم جلوه‌ای نمادین دارد و هم محبوب‌ترین جاذبه توریستی رم است که از میلیون‌ها بازدیدکننده در سال میزبانی می‌کند.

معماری کولوسئوم

کولوسئوم بنایی دارای سه طبقه با ارتفاع متفاوت و یک طبقه زیر شیروانی است که مجموعه‌ای از اتاق‌ها و دالان‌ها را در خود دارد. بر خلاف آمفی‌تئاترهای پیشین که در دامنه کوه‌ها ساخته شده بودند کولوسئوم ساختاری کاملا آزاد دارد. بتون، سنگ آهک، آجر، توف (سنگ آتشفشانی)، خاک ،چوب و ... از مصالح مورد استفاده در ساخت این سازه بزرگ هستند. سبک معماری این بنا یونانی است و تلفیقی از معماری‌های گوناگون نیز در آن دیده می‌شود.

ظاهر و ابعاد کولوسئوم

 اگر کولوسئوم را از بالا نگاه کنید آن را سازه‌ای بیضی شکل می‌بینید. قطرهای این بیضی 189 و 156 متر هستند و مساحت آن به 24000 مترمربع می‌رسد. ارتفاع دیواره بیرونی 48 متر است و محیط آن 545 متر تخمین زده می‌شود. در مرکز این تماشاخانه، یک بیضی با قطرهای 87 متر و 55 متر دیده می‌شود که یک دیوار با ارتفاع 5 متر دور تا دور آن قرار دارد. این بخش همان میدان نبرد است و در بالای دیوار آن، صندلی ها به صورت پلکانی شکل گرفته‌اند.

فقط در دیوارهای بیرونی این بنا بیش از 100,000 متر مکعب سنگ تراورتن بدون ملات و با 300 بست آهنین روی هم قرار گرفته‌اند. هر چند که امروز بخش زیادی از این بنا تخریب شده است؛ اما در قسمت شمالی، دیوارهایی وجود دارند که نسبتا سالم مانده‌اند و در مرمتِ قرن 19 بازسازی شده‌اند. باقیمانده نمای بیرونی کنونی کولوسئوم در واقع دیوار داخلی اصلی است.

ورودی های کولوسئوم

کولوسئوم در مجموع 80 ورودی داشته که 76 مورد از آن توسط تماشاگران عادی استفاده می‌شد. یکی از ورودی‌ها پورتا لیبیتینا (Porta Libitina) نام داشت که نام خدای الهه مرگ رم است و جنازه گلادیاتورهایی که در نبرد مغلوب و جان‌شان را از دست می‌دادند را از این دَر خارج می‌کردند. ورودی سانیویواریا (Sanivivaria) مخصوص گلادیاتورهای پیروز و کسانی بود که حق خروج از میدان نبرد را داشتند. دو دَر هم مخصوص امپراتورها بود که ورودی اصلی در شمال قرار داشت. هر چهار ورودی کاملا محصور و با گچ‌بری‌های زیبا تزیین شده بود که هنوز هم بخش‌هایی از آن دیده می‌شود. بسیاری از ورودی‌ها از بین رفته‌اند؛ اما ورودی‌های XXIII (بیست و سه) تا LIIII (پنجاه و چهار) هنوز پابرجا هستند.

جایگاه تماشاچیان در کولوسئوم

كولوسئوم می‌توانسته 87000 نفر را در خود جای دهد؛ اگرچه بر اساس برآوردهای مدرن این رقم در حدود 50000 نفر بوده است. برای نشستن تماشاچیان قوانین خاصی وجود داشت و هر کسی از هر قشری می‌توانست در جایگاه مخصوص خود بنشیند. این موضوع منعکس‌کننده اهمیت طبقات جامعه در روم باستان است. بخش‌های ویژه‌ای در انتهای شمال و جنوب به ترتیب برای امپراطور و وستال‌ها (پرستندگان و نیایش‌کنندگان وستا، ایزدبانوی اجاق یا آتشدان) ایجاد شده بود که بهترین دید را به میدان نبرد داشت. در کنار آنها محل‌هایی برای اعضای سنای روم، یکی از نهادهای سیاسی روم باستان بود؛ آنها اجازه داشتند صندلی‌های خودشان را بیاورند و در آن فضا مستقر شوند. حکاکی نام برخی از سناتورهای قرن 5 هنوز هم بر روی سنگ‌ها دیده می‌شود و این نشان می‌دهد که برخی جایگاه‌ها برای افراد خاص حفظ می‌شده و قابل واگذاری به شخص دیگری نبودند. 

ردیف بالای سناتورها، که به نام ماینیاموم پریموما ( Maenianum Primum) به معنای بالکن اول شناخته می‌شد، به طبقه نجیب‌زادگان غیر سناتور یا شوالیه‌ها اختصاص داشت. سطح بعدی یعنی بالکن دوم (Maenianum Secundum) برای شهروندان عادی روم بود و به دو بخش تقسیم می‌شد: قسمت پایین برای شهروندان ثروتمند و قسمت بالا برای شهروندان فقیر. صندلی های سنگی یا مرمرین برای شهروندان و نجبا فراهم شده بود که احتمالا کوسن‌های مخصوص خود را به محل نشستن‌شان می‌آوردند. حکاکی‌ها و نوشته‌های خطی مناطق مربوط به گروه‌های خاص را در کولوسئوم مشخص می‌کرد و به همین ترتیب بخش‌های خاصی برای گروه‌های جامعه در نظر گرفته شده بود؛ به عنوان مثال، پسران با معلمان خود، سربازان در مرخصی، مقامات خارجی، حکاکان،قاصدان، کاهنان و ... . 

بالکنی که در بالای سازه و در زمان سلطنت دومیتیان ساخته شده بود به افراد فقیر، بردگان و زنان اختصاص داشت و دارای نیمکت‌های چوبی نه چندان مناسب و فضایی برای ایستادن بود. برخی از گروه‌ها به طور کلی از ورود به کولوسئوم منع شده بودند که از میان آنها می‌توان به گورکن‌ها، هنرپیشگان و گلادیاتورهای سابق اشاره کرد.

هر طبقه، با گذرگاه‌های منحنی و دیوارهای کوتاه به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شد و خود نیز دارای زیربخش‌هایی بود که با پله‌ها و راهروها به ورودی‌ها و خروجی‌ها منتهی می‌شدند. هر فرد بر اساس شماره مندرج در بلیتش باید در بخش و صندلی خودش می‌نشست.

میدان نبرد و ساختار زیرزمینی کولوسئوم

ابعاد میدان نبرد 83 در 48 متر است و یک طبقه چوبی پوشیده از شن داشته و در زیر آن ساختار زیرزمینی استادانه و پیچیده‌ای به نام هایپوجیوم به معنی سرداب واقع شده است. این بخش به دستور دومیتیان ساخته شده و بخشی از ساختار اصلی محسوب نمی‌شود. در حال حاضر کمی از طبقه اصلی میدان نبرد باقی مانده اما هایپوجیوم تقریبا سالم است.

هایپوجیوم یک شبکه زیرزمینی دو طبقه و متشکل از تونل‌ها و قفس‌هایی بود که گلادیاتورها و حیوانات قبل از شروع مسابقه در آنجا بودند.  هشتاد استوانه عمودی انتقال سریع حیوانات در قفس و قطعات مربوط به صحنه نمایش به میدان نبرد را ممکن می‌کرد و سکوهای بزرگتری به نام هگماتا (hegmata) برای فیل‌ها و موارد مشابه وجود داشت. حداقل دوازده مرحله مختلف ساخت و ساز در سرداب وجود داشته و این بخش بارها بازسازی شده است.

هایپوجیوم با تونل‌هایی به خارج از کولوسئوم متصل می‌شد؛ تونل‌هایی به اصطبل‌های مجاور می‌رفتند که حیوانات در قفس و نگهبانان آنها در آنجا بودند و تونل‌هایی نیز به اقامتگاه موقت گلادیاتورها در مدرسه گلادیاتورهای لودوس ماینوس می‌رفت که هنوز بقایای آن دیده می‌شود. تونل‌هایی نیز برای عبور و مرور امپراتور و وستال‌ها وجود داشت تا بدون نیاز به عبور از جمعیت به کولوسئوم وارد و از آن خارج شوند.

مقادیر قابل توجهی از ماشین‌آلات نیز در هایپوجیوم وجود داشت؛ مجموعه‌ای از آسانسورها و قرقره‌ها که حیوانات و گلادیاتورها و ابزار صحنه را بالا و پایین می‌بردند. حدود 60 چرخ تسمه که 40 تای آنها برای بالا و پایین بردن قفس حیوانات بود و 20 تا نیز به سکوهای صحنه مبارزه اختصاص داشت.  گلادیاتورها و حیوانات در این ساختار زیرزمینی حضور داشتند و با آغاز نبرد یک به یک وارد میدان می‌شدند. حیوانات را در قفس‌های‌شان انتقال می دادند و با استفاده از یک سطح شیب‌دار آنها را به وسط میدان نبرد هدایت می‌کردند. این ساختار جلوه‌ای جادویی به کولوسئوم داده بود؛ تصور کنید که به یکباره حیوانات در صجنه حاضر می‌شدند و مقابل گلادیاتورها قرار می‌گرفتند. گلادیاتورها حتی نمی‌دانستند که کدام حیوان از کدام طرف ظاهر می‌شود. می‌گویند یک بار که یکی از امپراتوران، بازرگانی را به جرم کلاهبرداری به کولوسئوم آورد تا به دست شیرها بسپارد، به یک باره به جای شیر، یک مرغ از قفس بیرون آمد و روی صحنه حاضر شد. این اتفاق باعث شد تا امپراتور، آن بازرگان را که تا سر حد مرگ ترسیده بود رها کند و معتقد بود همان طور که او به امپراتور حقه زده، با رعب و وحشت فریب خورده است.

فضای هایپوجیوم در تابستان به اندازه یک دیگ بخار گرم و در زمستان مرطوب و سرد بود. در تمام سال بوهای نامطبوعی از آنجا می‌آمد؛ ترکیبی از بوی دود و عرق در راهروهای باریک این فضا می‌پیچید و سر و صدای حیوانات وحشی و ماشین‌آلات هم کلافه‌کننده بوده است.

شواهدی نیز مبنی بر وجود مکانیسم‌های مهم هیدرولیکی وجود دارد و طبق روایت‌های باستانی، میدان نبرد کولوسئوم در صورت نیاز می‌توانست غرق آب شود. این کار از طریق اتصال به یک قنات مجاور با صورت می‌گرفت. 

این بخش از سال 2010 به طور محدود مورد بازدید گردشگران قرار می‌گرفت اما در سال های اخیر گروه‌هایی را برای بازدید به داخل این ساختار زیرزمینی می‌فرستند. 

سیستم تخلیه سریع در کولوسئوم 

با کمی دقت می‌توان فهمید که در ساخت این بنا، ظرفیت بالا و عبور و مرور سریع تماشاگران، پیش و پس از مسابقات از اولویت‌های ساخت کولوسئوم بوده است. هر ورودی و خروجی و هر راه پله و صندلی شماره داشت و شماره‌ای نیز روی پلاک‌های سفالی به تماشاچیان داده می‌شد؛ به همین دلیل تماشاگران از هر دری که وارد می‌شدند می‌توانستند در دالان و گذرگاه‌های پر پیچ و خم، راه‌شان را پیدا کنند و به راحتی به جایگاه مورد نظرشان برسند. آنها از طریق وومیتوریا (vomitoria) به جایگاه خود دسترسی پیدا می‌کردند؛ گذرگاهی در بالا و پایین صندلی‌ها که اسم آن به تخلیه سریع اشاره دارد. تماشاگران با استفاده از پلکان هم می‌توانستند از هر طبقه به طبقه بعدی بروند. با این ساختار پس از پایان برنامه و در صورت نیاز به تخلیه سریع، همه چیز به بهترین شکل انجام می‌شد. 

سایبان کولوسئوم

240 دکل در بالای اتاق زیر شیروانی قرار داده شده بود که در ابتدا از سایه‌بان قابل جمع شدن، معروف به ولاریوم، حمایت می‌کردند. این سایه‌بان یک سازه پارچه‌ای با شبکه‌ای از طناب‌ها و سوراخی در مرکز بود که از اطراف به سمت مرکز باز می‌شد و دو سوم عرصه را می‌پوشاند تا هم جلوی باد و باران را بگیرد و هم تماشاگر را از تابش نور خورشید حفظ کند.

تزیینات کولوسئوم

طبقه اول با ستون‌هایی به سبک دوریکا آراسته شده، در طبقه دوم ستون‌های به سبک ایونیک هستند و در طبقه سوم هم ستون‌هایی به سبک قُرِنتی به چشم می‌خورد که همگی شیوه‌ای اولیه از معماری کلاسیک یونانی و رومی هستند. طاق‌ها توسط نیم‌ستون‌هایی به شیوه‌های معماری کلاسیک غربی از جمله دوریسی (یونانی و رومی)، ایونی (یونانی و رومی) و کورینتی (یونانی و رومی) ساخته شده‌اند. در طبقه‌های دوم و سوم، طاق ها مجسمه‌هایی داشتند که الهه‌ها و اساطیر باستانی را به تصویر می‌کشیدند؛ اما امروزه اثری از آنها دیده نمی‌شود.

تاسیسات جانبی کولوسئوم

شکل‌گیری کولوسئوم و فعالیت آن، باعث شد تا ساختمان‌ها و تاسیساتی نیز در اطراف آن به وجود آید که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• مدرسه گلادیاتورها به نام لودوس ماینوس (Ludus Magnus) در شرق 
• مدرسه حیوانات جنگجو به نام لودوس متوتینوس (Ludus Matutinus) 
• اسلحه‌خانه آرمامنتاریوم (Armamentarium) 
• سوماروم کریجوم (Sumorum Choragium) که ماشین آلات در آن نگهداری می‌شدند.
• سانیتاریوم (Sanitarium) که امکاناتی برای درمان گلادیاتورهای زخمی داشت.
• اسپلیاریوم (Spoliarium) که درآنجا اجساد گلادیاتورهای مرده از زره جدا شده و جسد از میان می‌رفت.
• مجموعه‌ای از سازه‌های کوتاه سنگی در فاصله 18 متری کولوسئوم که ممکن است یک مرز مذهبی، یا یک مرز بیرونی برای چک بلیت یا جایی برای تاسیسات سایه‌بان بوده باشد.

ساعت و هزینه بازدید از کولوسئوم

ساعات بازدید:

از ابتدای سال تا 15 فوریه: 08:30 تا 16:30

از 16 فوریه تا 15 مارس: 08:30 تا 17:00

از 16 مارس تا آخرین شنبه مارس: 08:30 تا 17:30

از آخرین یکشنبه مارس تا 31 آگوست: 08:30 تا 19:15

از اول سپتامبر تا 30 سپتامبر: از 08:30 تا 19:00

از اول اکتبر تا آخرین شنبه اکتبر: 08:30 تا 18:30

هزینه بازدید: 16 یورو (904,096 تومان)

دیدنی های اطراف

طاق کنستانتین | در فاصله 104 متری

جاده مقدس (Via Sacra) | در فاصله 300 متری

فروم روم | در فاصله 600 متری

کاربردهای دیگر کولوسئوم

کولوسئوم علاوه بر میزبانی از نبرد گلادیاتورها کاربردهای دیگری هم داشت:

نمایش شکار حیوانات یا وناتیو (Venatio): این نمایش مربوط به حیواناتی می‌شد که بیشتر از آفریقا و خاورمیانه به رم آورده می‌شدند؛ موجوداتی مانند کرگدن، فیل، اسب آبی، زرافه، نیاگاو، ویسنت یا گاومیش اروپایی، شیر بربری، پلنگ، خرس، ببر مازندران، تمساح‌ها و شترمرغ‌ها. این نمایش با طراحی صحنه و المان‌هایی همچون سازه‌های متحرک و درختان انجام می‌شد.

سیلوا (Sylvae): یکی از نمایش‌های کولوسئوم بود و در واقع نمایشی از صحنه‌های طبیعی را در بر داشت. نقاشان، تکنسین‌ها و معماران فضای جنگل را با درختان واقعی و بوته‌های کاشته شده در کف صحنه و سایر کارهای هنری، بازسازی می‌کردند و در آن حیوانات به نمایش درمی‌آمدند. همچنین از این صحنه برای نمایش داستان‌های اساطیری نیز استفاده می‌شد. 

شبیه‌سازی نبردهای دریایی: برخی تاریخ‌دانان عقیده دارند که در روزهای ابتدایی از کولوسئوم این محل برای شبیه‌سازی نبردهای جنگی استفاده می‌شد که البته این عقیده از نظر بسیاری از محققان غیرممکن است. برای رد این فرضیه می‌گویند کولوسئوم فضایی به اندازه جای گرفتن کشتی جنگی را در خود ندارد و همچنین آوردن و منتقل کردن کشتی‌های غول پیکر به داخل آمفی تئاتر امکانات و تجهیزات خاصی لازم دارد که هیچ اثری از چنین تجهیزاتی موجود نیست.

جشن‌های پیروزی: یکی از جشن‌های مهم کولوسئوم در زمان تراژان (امپراتور روم از سال ۹۸ تا ۱۱۷میلادی) رخ داد. وی جشنی برای پیروزی در داکیه (سرزمینی باستانی با حدود فعلی رومانی، مولداوی و بخش‌هایی از اوکراین، صربستان، بلغارستان و مجارستان) برپا کرد. در این جشن طی 123 روز 107 مسابقه با حضور 11000 حیوان و 10000 گلادیاتور در کولوسئوم برگزار شد و در ساعات وقفه برای ناهار، محکومان به مرگ را به میدان کولوسئوم می‌آوردند تا توسط حیوانات تکه پاره شوند. بقیه جشن نیز به تماشای نمایش آکروبات‌ها و جادوگران اختصاص داشت. 

اعدام: اعدام‌هایی نیز به روش‌های وحشتناک مانند لگدمال شدن توسط حیوانات یا سوزاندن در این تماشاخانه صورت می‌گرفت.

اهمیت کولوسئوم برای مسیحیت

کولوسئوم برای مسیحیان از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که از نظر پیشوایان مذهبی این دین، تعداد زیادی از مسیحیان مومن به خاطر عقاید و باورهای‌شان به عنوان جنایتكار در كولوسئوم اعدام شدند و جنایت آنها امتناع از تکریم خدایان رومی بود. گفته می‌شود که این مکان آغشته به خون شهدای مسیحی است و باید آن را محلی مقدس در نظر گرفت. برخی هم عقیده دارند که بیش از این تماشاخانه، مکان‌های دیگری در رم آغشته به خون شهدای مسیحی هستند. یکی از کشیش‌های حواری در این تماشاخانه خوراک شیران درنده شد و بسیاری دیگر تحت آزار و اذیت قرار گرفتند. پاپ پیوس پنجم (Pope Pius V) دستور داد تمام ماسه‌هایی که در کف کولوسئوم ریخته شده را جمع‌آوری کنند و به عنوان ماده‌ای مقدس نگه دارند. از نظر او این ماسه‌ها به خون شهدای مسیحیت آغشته بودند و نباید زیر پا می‌ماندند. این اثر رابطه‌ای با کلیسای کاتولیک دارد چرا که پاپ در روز آدینه نیک یعنی روز بزرگداشت مصلوب شدن و درگذشت مسیح حرکت دسته‌جمعی مشعل موسوم به راه صلیب را از جایی در نزدیکی کلوسئوم آغاز می‌کند. 

الهام از کولوسئوم

در طول تاریخ در طراحی‌های مختلف از کولوسئوم الگوبرداری شده است:

• ساختمان «سالن کنگره» که در سال 1935 در آلمان ساخته شد اما عملیات احداث آن ناتمام ماند.
• مدال بازی‌های المپیک تابستانی از سال 1928 تا 2000، تصویری از کولوسئوم را نشان می‌دهد. 
• نمای بیرونی کتابخانه عمومی ونکوور در بریتیش کلمبیا به وضعیت فعلی کولوسئوم شباهت دارد.
• ورودی ورزشگاه مموریال کالسیوم لس‌آنجلس (Los Angeles Memorial Coliseum) 
• برج مک کایگ ( McCaig's Tower) در اسکاتلند

سخن آخر

با هم کولوسئوم را شناختیم؛ اثری به جا مانده از دوران باستان که به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید شناخته می‌شود.

شما چه چیزهایی درباره این جاذبه می‌دانید؟

کدام یکی از جاذبه‌های باستانی را بیشتر دوست دارید؟

منتظر دیدگاه‌های شما هستیم...