غار بورنیک فیروزکوه | طولانی ترین غار پایتخت

سری به غار بورنیک فیروزکوه می‌زنیم؛ جاذبه‌ای زیبا در نزدیکی روستای هرانده که فاصله چندانی با پایتخت ندارد. عکس‌ های غار بورنیک را نشان‌تان می‌دهیم، از ویژگی‌های این غار می‌گوییم و راه دسترسی به غار بورنیک را توضیح می‌دهیم. همراه ما باشید...

چرا غار بورنیک فیروزکوه ؟

• طولانی‌ترین غار استان تهران است.
• چهارمین غار طولانی ایران است.
• از دیدنی‌ترین غارهای ایران است و در منطقه‌ای بکر و دیدنی قرار دارد.
• این غار یکی از سکونتگاه‌های انسان‌های غارنشین بوده و ارزش باستانی نیز دارد.
• از مقاصد محبوب برای سفر یک‌روزه از تهران محسوب می‌شود.
• برای رسیدن به این غار باید پیاده‌روی چند کیلومتری در طبیعت داشته باشید و از روستای هرانده بگذرید که بسیار لذت‌بخش است. 

آشنایی با غار بورنیک | طولانی ترین غار تهران

بورنیک، نام غاری سنگی و آهکی در نزدیکی شهر فیروزکوه و روستای هرانده است که در ارتفاع 2000 متری از سطح دریا و 100 متر بالاتر از دشت بورنیک قرار دارد. اندازه‌گیری‌هایی که تاکنون انجام شده‌اند طول غار را  ۳٤٧0 متر بدون تغییری در ارتفاع آن نشان می‌دهند؛ نتایجی که باعث شده تا این غار عنوان طولانی‌ترین غار استان تهران و چهارمین غار طولانی ایران را به خود اختصاص دهد.

برای ورود به غار به صورت عمودی، از 148 پله به پایین می‌روید. با آغاز سفر به درون این غار از دیدن شگفتی‌های طبیعی آن غرق در لذت می‌شوید و در کنار این زیبایی‌ها به محوطه‌هایی برخورد می‌کنید که زمانی سکونتگاه‌های امنی برای انسان‌های غارنشین بوده‌اند و امروزه اسرار زیادی را در قلب خود حفظ کرده‌اند. این غار را به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص زمین شناسی می‌توان به عنوان یکی از مقاصد ژئوتوریسم هم در نظر گرفت.

ارزش‌های تاریخی و باستان‌شناسی غار در کنار ارزش‌های زمین‌شناسی و تفریحی باعث شده تا نام آن از تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۳۳۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد.

راهنمای بازدید از غار بورنیک

برای رسیدن به این غار باید از روستای هرانده، مسیری را با پای پیاده طی کنید و پیاده‌روی چند کیلومتری در طبیعت داشته باشید که بسیار لذت‌بخش است. در ابتدا دیدنی‌هایی را که در مسیر می‌بینید به شما می گوییم و سپس وارد غار می شویم.

دیدنی های مسیر غار بورنیک

• زیبایی‌های روستای هرانده: باغ‌های سرسبز سیب، گلابی، گردو، گیلاس و آلبالو، بقعه تاریخی و ثبت شده امامزاده یحیی متعلق به قرن 6 و 7 هجری قمری، باغ‌های پرورش گل داوودی و برج دیدبانی مربوط به قرن 4 و 5 هجری قمری از دیدنی های این روستا به شمار می روند. 
• دره و دشت بورنیک: پس از رسیدن به روستای هرانده با پای پیاده از دره و دشتی که هم‌نام با غار است می‌گذرید. از کنار کوه‌ها عبور می‌کنید و باغ‌ها را پشت سر می گذارید.
• مزارع پرورش گل: در مسیر غار بورنیک تعدادی مزرعه پرورش گل وجود دارد و می‌توانید از دیدن آنها لذت ببرید؛ اما مسیر دیگری به نام عالی ملک وجود دارد که به سمت مزارع و باغ‌های روستا می‌رود. در این مسیر گل‌های داوودی را به رنگ‌های زرد، سفید، حنایی و ... خواهید دید که بر زمین روییده‌اند.
• رودخانه نمرود: در مسیر غار بورنیک از شنیدن صدای رودخانه نمرود لذت می‌برید. این رودخانه از شاخه های اصلی حبله‌رود است و آب آن از حوضه وسیع دامنه شمالی کوه قره‌داغ و دامنه‌های کوه میشینه مرگ تامین می‌شود. در میانه راه نهر آبی نیز وجود دارد که دیدنش خستگی را برای‌تان بی‌معنا می‌کند. 
• درختچه های زرشک: در بخشی از مسیر درختچه های زرشک وحشی را می بینید که در فصل مناسب زرشک های مشکی و قرمز بر تن شان خودنمایی می کنند.
• چشم اندازه دشت و دره بورنیک: پس از درختچه ها یک مسیر پر شیب پیش روی تان قرار می گیرد و با ارتفاع گرفتن، چشم انداز زیبایی از دره بورنیک را خواهید دید. درختان بلند تبریزی، رودخانه پر آب نمرود و کوه‌های سر به فلک کشیده همه و همه در کنار هم و در مقابل چشمانتان قرار می‌گیرند.
• سنگ های رنگارنگ: استراحتگاه و رستورانی هم در میانه راه هست و در نهایت دو درخت سرو کهنسال و تنومند خبر از نزدیک شدن به غار می‌دهند. پیش از ورود به غار در نزدیکی دهانه، رنگ‌های متفاوت طبیعت در سنگ‌های دامنه راست‌دره می بینید که جلوه خاصی دارند.

ورودی غار بورنیک

دهانه غار در پشت دو یال از کوه‌های اطراف روستا قرار دارد و برای آنکه آن را گم نکنید باید حواس‌تان به دو عدد کاج تناور و آخرین پیچ مسیر باشد تا مسیر را اشتباهی نروید. برای ورود به غار، با دهانه‌ای تقریبا مثلثی شکل به ابعاد 15 در 10 متر مواجه می‌شوید که 6 متر ارتفاع دارد. به دلیل عدم تابش نور خورشید در غار، همیشه داخل آن سرد است و هر چه بیشتر در آن پیش می‌روید نور و گرما کمتر و کمتر می‌شود و زیبایی‌های غار خودشان را بیشتر نشان می‌دهند. 

در ادامه به شما می‌گوییم که در این غار چه خواهید دید:

ورود به دنیای شگفت‌انگیز غار بورنیک

در طول پیمایش بورنیک 4 تالار را می‌بینید و مبهوت عظمت و زیبایی این غار خواهید شد:

•  تخته‌سنگ‌ها: تخته سنگ‌های بزرگی در غار دیده می‌شوند که با لایه‌ای از خاک رس پوشیده شده و تصویری خاص را ایجاد کرده اند. تخته‌سنگ‌های بزرگی در کف تالارهای اول و سوم غار قرار دارند که روی بعضی از آنها با لایه‌های خاک رُسِ مرطوب پوشیده شده است. 
• چکنده‌ها یا استالاکتیت‌ها: رسوبات استوانه‌ای یا مخروطی شکلی که در طول سالیان طولانی به شکل قندیل بر سقف یا دیواره‌های غارهای آهكی شکل می‌گیرند و بسته به اینکه از چه موادی تشکیل می‌شوند رنگ خاص خود را دارند. در بورنیک چکنده‌ها به رنگ نخودی دیده می‌شوند. 
• چکیده ها یا استالاگمیت ها: رسوباتی در زیر استالاكتیت‌ها که بر كف غار شکل می‌گیرند و به سمت بالا هستند. این آثار در اثر چكیدن قطرات حاوی مقدار زیادی مواد معدنی و ته‌نشین شدن و رسوب كردن كلسیم كربنات ایجاد می‌شوند. چکیده‌ها در غار بورنیک به رنگ‌های گل‌کلمی، نخودی، سفید و صورتی و میخی شکل هستند و با ظاهر خاص شان عامل تمایز بورنیک با سایر غارها به شمار می‌روند. بد نیست بدانید چکیده‌ها و چکنده‌ها در طی فعالیت‌هایی که اصطلاحا غار سنگ‌سازی نامیده می‌شود، شکل گرفته‌اند.

تالارهای غار بورنیک

در بازدید از این غار 4 تالار را می بینید که صورت تاقدیسی شکل گرفته‌اند. تاقدیس به چین‌ها یا خطوط خمیده‌ای گفته می‌شود که در طبقات یا لایه‌های زمین به وجود می‌آیند و دو سمت آنها روبه پایین است. در سقف هر یک از تالارهای غار، شکاف یا گسل اولیه که باعث ایجاد غار شده  است را می‌توان دید که از جذابیت‌های بورنیک به شمار می‌رود.

در بازدید از غار بورنیک به ترتیب با این تالارها مواجه می‌شوید:

تالار اول: محل اصلی سکونت غارنشینان که به تالار بیرونی هم شهرت دارد و ابعاد آن 50 در 40 متر و ارتفاع آن 8 متر است. آثاری همچون سفال‌های شکسته از دوره‌های تاریخی مختلف در این تالار به دست آمده که نشان می‌دهد انسان‌ها از دوران غارنشینی به بعد از آن به عنوان سکونتگاه اصلی خود استفاده می‌کردند. دو ایوان در این محل وجود دارد که با سنگ‌چین کردن کفِ شیب‌دار غار، درست شده‌اند و در سمت راست، دیواری سنگ‌چین و دروازه‌دار دیده می‌شود که در پشت آن یک دهلیز وجود دارد و احتمالا برای نگهداری احشام به کار می‌رفته است.

تالار دوم: در گوشه چپ تالار اول دهانه‌ای به عرض 8 متر و ارتفاع 10 متر، وجود دارد که ورودی تالار دوم است. ابعاد تالار دوم  30 در 60 متر و ارتفاع آن 15 تا 20 متر است و شیب تندی به سمت پایین دارد. دالانی طولانی به طول 40 متر در انتهای سمت راست این تالار وجود دارد که به یک چاه به عمق 5 متر و یک دهلیز 6 متری می‌رسد. در این قسمت چکنده‌ها یا استالاگتیت‌های گل‌کلمی و نخودی شیری و صورتی دیده می‌شود.

تالار سوم: دو دالان در تالار دوم وجود دارد که شما را به تالار سوم می‌رسانند. تالار سوم غار محوطه‌ای به ارتفاع 12 متر و ابعاد 20 در 25 متر است که یک شیب تند سنگلاخی و لغزنده از ابتدا تا انتهای خود دارد. عمیق‌ترین بخش غار در این تالار قرار دارد که در حدود 60 متر پایین تر از سطح دهانه غار است.

تالار پرتگاه ها: .دهلیزی با طول 8 متر در انتهای تالار سوم شما را به تالار پرتگاه‌ها می‌رساند. این تالار بسیار متفاوت از محوطه‌های دیگر غار بوده و با پرتگاه‌هایی عمیق پوشیده شده است که عمق بعضی از آنها به 20 متر هم می‌رسد. سنگ‌های ستونی، چکنده‌های مخروطی شکل و چکیده‌ها در سرتاسر این فضا دیده می‌شوند. در گوشه‌ای از این تالار، دالانی به طول 20 متر و عرض 5 متر با کف مسطح قرار دارد که گمان می‌رود محلی برای پنهان شدن ساکنان غار به هنگام خطر بوده است.

نکات ایمنی و فنی در بازدید از غار

بر اساس تحقیقات، بورنیک در امتداد یک گسل فعال قرار دارد و به دلایل مختلف مانند شیب زیاد لایه‌ها، خردشدگی شدید و ... یکی از غارهای ریزشی با درصد خطر بالا به شمار می‌آید. به همین دلیل لازم است تا علاقه مندان با رعایت مسائل ایمنی و فنی و حضور تیم پشتیبان در بیرون غار رفتن به درون غار را تجربه کنند. همچنین مسائل زیر را به شدت مورد توجه قرار دهند:

• در گروه‌های کم تعداد تردد کنند.
• باعث ایجاد سر و صدای شدید نشوند.
• در مناطقی از غار که شیب طبقات بالا و دیواره‌ها زیاد است و نیز در مکان‌هایی که سقف و دهلیزها ارتفاع زیادی دارند توقف طولانی نداشته باشند.
•  سنگ‌های ریزشی تازه در کف غار نشان از خطر در آن نقطه دارد پس در این مناطق احتمال ریزش غار زیاد است و بهتر است زودتر از آنها عبور کنند.
• بازدید از بورنیک را با گروه‌های طبیعت‌گردی و یا افراد با تجربه انجام دهید تا لذت بیشتری از سفر ببرید.

نکات مهم در بازدید از غار

• چکنده و چکیده‌ها برای آنکه به اندازه‌ای در حدود یک الی سه سانتی‌متر مکعب برسند نیاز به حداقل 100 سال زمان دارند. با لمس آنها به ویژه با دست‌های آغشته به مواد شیمیایی از قبیل مواد بهداشتی و آرایشی ممکن است رشد آنها را برای همیشه متوقف کنید و به مرور زمان باعث از بین رفتن آنها شوید.
• موجودات ذره‌بینی همچون قارچ‌ها، انگل‌ها، باکتری‌ها، پس‌مانده موجودات تجزیه شده و فضولات خفاش‌ها در سراسر غار وجود دارند. تماس دست‌های آلوده با این مواد ممکن است مشکلاتی همچون عفونت را برای شما ایجاد کنند پس رعایت بهداشت در این سفر امری ضروری به نظر است.
• آب‌هایی که در داخل غارها جریان دارند معمولا قابل شرب هستند به جز آن‌هایی که در ابتدای غارها به علت فضولات حیوانات داخل غار مثل خفاش‌ها آلوده شده‌اند. با این حال آشامیدن آنها توصیه نمی‌شود. اگر مجبور به نوشیدن آب غار شدید حتما این کار را با لوله مخصوص انجام دهید.
• به دلیل آنکه آبخوری یا چشمه در طول مسیر وجود ندار. قبل از آنکه راه غار را در پیش بگیرید آب مورد نیاز خود را در کوله بارتان بگذارید. گفته می‌شود که چشمه آبی در نیمه راه وجود دارد؛ اما برای دسترسی به آن باید حدود 100 متر از مسیر اصلی به سوی کوه خارج شوید و زمان را از دست بدهید. 

بهترین فصل سفر به غار بورنیک

به طور کلی بهترین زمان بازدید از بورنیک اوایل بهار تا اواسط پاییز است.

بهار و تابستان: به دلیل کوهستانی بودن منطقه، هوا معتدل و دلپذیر است. در اوایل بهار می‌توانید شاهد شکوفه‌ها بر روی درختان نیز باشید.

پاییز: با شروع فصل پاییز سیب‌های قرمز بر روی درختان خودنمایی می‌کنند و برخی معتقدند بهترین زمان برای رفتن به بورنیک در مهرماه است. با نزدیک شدن به پایان پاییز هواسردتر می‌شود.

زمستان: اقلیم کوهستانی، زمستان‌هایی سرد و سخت را به ارمغان می‌آورد. این منطقه نیز در فصل زمستان بسیار سرد است.

امکانات غار بورنیک

غار بورنیک مانند بسیاری از جاذبه‌های طبیعی امکانات خاصی برای گردشگران ندارد اما در اطراف آن می‌توانید این امکانات را بیابید:

• استراحتگاه و رستوران با خدمات محدود در 1 کیلومتری غار
• سرویس‌های بهداشتی در قسمت بالای روستای هرانده
• سرویس‌های بهداشتی مسجد در اطراف میدان روستا
• مسجدروستای هرانده
• نانوایی، سوپرمارکت و قصابی در روستای هرانده

معنای نام غار بورنیک

نام این غار از دو بخش تشکیل شده است : بور + نیک. بور در واقع کلمه « بار» بوده که برای سهولت در تلفظ به این صورت درآمده و به معنی ساحل، کنار، و جای امن است. واژه «نیک» نیز به معنای خوب در ادبیات به کار می‌رود. به دلیل قرار گیری غار در موقعیتی خاص که آن را برای زندگی و پناه گرفتن مناسب می‌کند، تعبیر  «محل امن خوب» کاملا به جا و درست به نظر می‌رسد. دهانه غار از دیدها پنهان است و در نزدیکی رودخانه قرار گرفته و طبق شواهد موجود انسان‌ها در دوره غارنشینی برای سکونت در مواقع خطر و زندگی از آن استفاده می‌کردند.

مردم بومی منطقه این غار را با نام پور نیک نیز می‌شناسند. پور در لهجه محلی به معنای گودال به کار می‌رود و ترکیب آن با نیک می‌تواند تعبیری از گودال یا چاله خوب و یا دخمه بزرگ باشد. احتمال می‌رود که مردم در گذشته عنوان دخمه یا گودال را به دلیل عمق و ژرفای غار به آن نسبت داده باشند.

سخن آخر

به دیدن یکی از غارهای زیبای ایران رفتیم و ویژگی‌های آن را شناختیم. آیا شما از این جاذبه دیدن کرده‌اید؟

به نظر شما از این اثر به خوبی نگهداری می‌شود؟

آیا غار بورنیک نیاز به امکانات بیشتری دارد یا بهتر است همین گونه باقی بماند؟

منتظر دیدگاه شما هستیم..