کارناوال - راهنمای سفر

مسجد جامع عتیق شیراز

شیراز، ضلع جنوب شرقی شاهچراغ

4.7

از 5 امتیاز

میانگین نظرات 7 کاربر

گالری تصاویر

مدت پیشنهادی بازدید

30 دقیقه تا 1 ساعت

ساعت دسترسی

شماره تماس

همه چیز درباره مسجد جامع عتیق شیراز

چرا بازدید کنیم؟

نقد و بررسی کارناوال

کجاست؟

نقشه و مسیر

آقام چی گفتن؟

نظرات کاربران

سوالی دارید؟

پرسش و پاسخ

نقد و بررسی کارناوال

کارناوال

نویسنده ارشد کارناوال

انتشار

26 خرداد 1397

به روز رسانی

06 مرداد 1400

معرفی /

مسجد جامع عتیق شیراز | قدیمی ترین مسجد شهر

مساجد بسیاری از گذشته برای ما باقی‌مانده‌اند که هر یک سرنوشت متفاوتی دارند. مسجد جامع عتیق شیراز یکی از همین مساجد است که دنیایی متفاوت از هنر و معماری را در خود جای داده و زیبایی‌هایش را به رخ هر بیننده‌ای می‌کشد. معماری مسجد جامع عتیق شیراز توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است و کمتر کسی می‌تواند منکر جذابیت‌های ساختار ساده این مسجد شود. در ادامه با تاریخچه مسجد عتیق شیراز و سرنوشت این اثر آشنا می‌شوید و از بخش‌های مختلف آن اطلاعات بیشتری به دست می‌آورید.

Photo by : Unknown

چرا مسجد جامع عتیق؟


  • این مسجد یکی از کهن‌ترین مساجد تاریخی شیراز است.
  • اولین هسته مذهبی در شهر شیراز است. 
  • کتیبه سنگی موجود در آن از نمونه‌های ارزنده هنر خطاطی محسوب می‌شود.
  • در همسایگی حرم شاهچراغ قرار دارد و با مراجعه به آن می‌توانید با یک تیر دو نشان بزنید.
  • یکی از وسیع‌ترین و زیباترین مساجد جهان است. 
  • این مسجد یکی از جاذبه‌ های دیدنی استان فارس به شمار می‌رود.
Photo by : Unknown

آشنایی با مسجد عتیق | کهن ترین مسجد شیراز

در هر نقطه‌ای از شیراز می‌توان جاذبه‌ای تاریخی را یافت که زیبایی خاصی را به نمایش گذاشته است. مسجد عتیق که با نام‌های مسجد جمعه و مسجد آدینه نیز شناخته می‌شود یکی از این دیدنی‌ها است که عنوان کهن‌ترین مسجد شیراز را یدک می‌کشد. این مسجد اولین هسته مذهبی شهر شیراز نیز محسوب می‌شود و تنها یک مکان مذهبی نبوده بلکه زمانی عملکرد اجتماعی-سیاسی نیز داشته است. این مسجد بر خلاف دیگر مساجد شیراز ظاهری بسیار ساده دارد و تنها کاشی‌کاری‌های آبی رنگی بر قسمت‌هایی از آن خودنمایی می‌کنند. این بنا در همسایگی حرم شاهچراغ قرار دارد و یکی از ورودی‌های آن در داخل حیاط حرم واقع شده است. 

ثبت ملی: مسجد عتیق یادگاری از دوره ایلخانیان است و نام آن از ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ با شماره ۷۲ در میان آثار ملی ایران قرار دارد.

Photo by : Unknown
Photo by : Unknown

معماری و بخش های مختلف مسجد

کاربردهای مختلف مذهبی، اجتماعی و سیاسی باعث شده است تا این مسجد 6 در ورودی داشته باشد و هریک در موارد مختلف به کار آیند؛ یک در در ضلع شمالی، یک درب در ضلع جنوبی، دو درب در ضلع غربی و دو درب دیگر در ضلع شرقی. این مسجد مشتمل بر سازه‌ای بلند با چندین حجره و شبستان است که برخی قسمت‌های آن دو طبقه‌اند. ضلع شمالی مسجد رو به قبله، ضلع جنوبی پشت به قبله، ضلع شرقی پشت به آفتاب و ضلع غربی رو به آفتاب است. 

در ادامه به بخش‌های مختلف این مسجد سر می‌زنیم:

دیوار ندبه

در قسمت جنوب مسجد، دیواری وجود دارد که بر روی آن علامت یک سرو به صورت کاشی‌کاری آبی دیده می‌شود. این دیوار با نام ندبه شناخته می‌شود و البته روایت محلی جالبی در مورد آن وجود دارد. می‌گویند بُراق در هنگام عروج پیامبر از این محل حرکت کرده است. بُراق در سنت اسلامی، نام یک مرکب آسمانی است که محمد (ص) در سفر شبانه‌اش، معراج، مسیر بین مسجدالحرام در مکه تا مسجدالاقصی را با آن طی کرد.

متاسفانه تصویر مناسبی از این دیوار در دست نیست. اگر عکسی از این بخش دارید، آن را برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود. عکس را اینجا آپلود کنید.

Photo by : Unknown

خدایخانه

یکی از جالب توجه‌ترین بخش‌های مسجد عتیق که به نوعی شاخصه این مسجد به شمار می‌رود، خدایخانه است که با نام‌های دارالمصحف، کعبه ثانی، بیت‌المقدس یا دروازه زمان نیز شناخته می‌شود. این عمارت درست در وسط حیاط مسجد و حدود یک متر بالاتر از سطح آن قرار دارد و از سنگ و گچ ساخته شده است. می‌توان دو بخش برای ساختمان خدایخانه در نظر گرفت؛ یکی ایوان‌های آن که ۱۲ متر طول و ۱۰ متر عرض دارند و دیگری اتاقی که در وسط آن قرار گرفته و دارای ۸ متر طول و ۶ متر عرض است.

سقف ایوان‌های شرقی و غربی به وسیله چهار ستون سرپا مانده است و سرستون‌ها به شکل مقرنس‌کاری، حجاری شده‌اند. قطعه سنگی به شکل محراب بر بالای هر یک از این ستون‌ها دیده می‌شوند که خطوط اسلیمی و گل‌وبوته بر روی آن نقش بسته است. سقف ایوان‌های شمالی و جنوبی خدایخانه نیز توسط دو ستون مدور نگهداری می‌شوند. معماری این بنا شبیه به خانه کعبه است؛ اما ایوانی به عرض 2 متر در اطراف آن ساخته شده است تا اتاق از تابش مستقیم نور آفتاب و بارش باران در امان بماند. 

در شرق و غرب این اتاق دو سنگ مشبک دیده می‌شود و در هر یک از دو ضلع جنوبی و شمالی آن، یک در ورودی قرار دارد که در ضلع شمالی مزین به خاتم‌کاری است. چهار ستون مدور در چهار گوشه خدایخانه خودنمایی می‌کنند. نمای بیرونی این ستون‌ها از سنگ‌های مکعب شکل آجر مانند است که با گچ در لابه‌لای آن‌ها سنگ‌های رنگین چسبانده‌اند. روی سنگ‌های ازاره پایین سازه نیز نقش‌ونگارهایی به چشم می‌خورد.

بخش قابل توجه این عمارت کتیبه‌‌ای به خط ثلث است که بر بالای آن و بر روی سنگ‌های یکپارچه و با عرض یک متر قرار دارد و اشعار عربی در وصفِ شأن قرآن بر روی آن‌ها دیده می‌شود. این کتیبه سنگی از نمونه‌های ارزنده هنر خطاطی محسوب می‌شود و یحیی الجمالی الصوفی، خطاط نامدار زمان شاه اسحاق، خطاطی آن را بر عهده داشته است. خطوط کتیبه برجسته‌اند و لابه‌لای آن‌ها را با کاشی‌های آبی و معرق پر کرده‌اند. این کتیبه پیرامون نمای خارجی و مناره‌ها را پوشانده و جلوه خاصی به بنا بخشیده است.

بر اساس شواهد، این ساختمان تنها برای کتابت قرآن ساخته شده است. در آن زمان خبری از چاپخانه نبود برای همین این عمارت برای کاتبان و حافظان قرآن ساخته شد. حافظان قرآن در این مکان به تلاوت قرآن می‌پرداختند و کاتبان در حین تلاوت نسبت به کتابت قرآن اقدام می‌کردند. علت نام‌گذاری این عمارت نیز وجود قرآن‌هایی تاریخی به خط امیرالمومنین علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر و تابعینِ او در آن بوده است. در این مکان، قرآنی به خط عثمان خلیفه سوم نیز وجود داشت که به هنگام قتلش چندین قطره خون وی، بر روی آن افتاد؛ به همین دلیل برخی این مکان را قبر عثمان یا دفتر عثمان نیز می‌نامند.

در این عمارت یک جلد قرآن یافتند که در گوشه تمام صفحات آن نوشته مسجد جامع عتیق به چشم می‌خورد. این قرآن متعلق به دوره شاه اسماعیل صفوی بود و امروزه به همراه چند قرآن تک جزیی دیگر از همین عمارت در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شوند.

Photo by : Unknown

در دوازده امام

در ضلع شمالی مسجد عتیق شیراز دو در دیده می‌شود که یکی در شمال شرق و دیگری در شمال بنا قرار دارد و یک ایوان و شبستان نیز در این قسمت ساخته شده است.

در شمالی مسجد به در دوازده امام شهرت دارد و سردر مقرنس‌کاری شده‌ای دارد. چهار کتیبه کاشی در جرزهای دو طرف این سردر دیده می‌شود که نام دوازده امام بر روی آن‌ها نقش بسته است. کتیبه‌ای بر بالای این در توجه را به خود جلب می‌کند که در دوره صفوی و به خط علاءالدین جوهری نوشته شده است و مرمت مسجد در سال ۱۰۳۱ هجری قمری را نشان می‌دهد. 

Photo by : Unknown

طاق مروارید

در میان ضلع شمالی، طاق‌نمای بلندی قرار دارد که آن را طاق مروارید می‌نامند. سقف این طاق‌نما مزین به مقرنس است و دو گلدسته بلند و زیبا بر فراز آن دیده می‌شوند. در حاشیه بالای داخلی این طاق، سوره هل اتی با خط نسخ بر روی کاشی نقش بسته است و در انتهای آن پلکانی وجود دارد که دسترسی به پشت‌بام و گلدسته‌ها را میسر می‌کند. در قسمت غربی این طاق‌نما، دالان درِ شمالی (در دوازده امام) و پنج طاق‌نمای دیگر قرار دارد.

در سال 1347 خورشیدی پشت این طاق‌نماها شبستانی کم‌عرض ساخته شد که امروزه به عنوان دفتر مسجد از آن استفاده می‌کنند. در شرق طاق مروارید شبستانی بزرگ به چشم می‌خورد که دارای پنج در آهنی مشبک و محرابی سنگی است. شبستانی با طول 30 متر و عرض 17 متر که ازاره‌هایی یک و نیم متری با سنگ مرمر دارد. قسمتی از این شبستان دو طبقه است و عرض آن به 5.5 متر می‌رسد. ستون‌ها و دیوار این شبستان مزین به هنر کاشی‌کاری‌اند و بر روی کاشی‌ها، آیات قرآنی، احادیث و تصاویر گل و بته و خطوط اسلیمی دیده می‌شود. 

Photo by : Unknown

ضلع غربی

ورودی حرم آستان شاهچراغ در ضلع غربی مسجد عتیق قرار گرفته است و رواق‌هایی با 10 دهانه دارد. درِ ورودی به شبستان ضلع جنوبی نیز در این بخش دیده می‌شود که سردر آن مزین به یزدی‌بندی است و تزیینات مقرنس‌کاری، کاشی‌کاری و معرق‌کاری نیز دارد. این در یکی از درهای مهم مسجد به شمار می‌رود و بر فراز آن یک کتیبه کاشی قرار دارد که آیات قرآنی با قلم درشت و به خط ثلث عالی بر روی آن نگاشته شده‌اند. در این کتیبه تاریخ 1027 هجری قمری به چشم می‌خورد. در نزدیکی این کتیبه، کتیبه‌ای دیگر دیده می‌شود که تاریخ 1026 ه.ق. بر آن قید شده است که تاریخ مرمت بنا در زمان حکومت شاه عباس کبیر را بیان می‌کند.

در ضلع غربی ده طاق‌نما قرار دارد که پشت آن‌ها نیز شبستان کوچکی واقع شده است. در یکی از این طاق‌نماها دالان در ورودی قرار دارد.

Photo by : Unknown

شبستان و طاق نمای جنوبی

در ضلع جنوبی، طاق‌نمای بلند و پهنی خودنمایی می‌کند که یک بار تخریب شده است و در سال 1348 خورشیدی دوباره آن را ساخته‌اند. درون طاق‌نما، کتیبه‌ای قدیمی مزین به خط ثلث بوده که امروزه تنها بخشی از آن باقی‌مانده است.

شبستانی باریک و قدیمی در پشت این طاق‌نما وجود دارد که دارای سقف آجری است و هر طرف آن دو طبقه دارد. بر فراز در ورودی شبستان کتیبه‌ای با خط ثلث پیچیده بر روی کاشی نوشته شده است که به زمان شاه طهماسب اول صفوی تعلق دارد و مرمت مسجد در 973 هجری قمری را نشان می‌دهد. 

سقف محراب این شبستان با کاشی لاجوردی مقرنس‌کاری شده است و در دو طرف آن دو ستون سنگی مارپیچ دیده می‌شود. بر فراز این محراب سوره توحید و نام پنج تن به خط کوفی و در زیر آن دو آیه قرآنی به خط نسخ نوشته شده است و در پایان، تاریخ 1361 هجری قمری به چشم می‌خورد. تاریخچه مرمت مسجد در دو سوی این محراب و بر روی دو سنگ نقش بسته است. یک منبر چوبی نیز در کنار محراب به چشم می‌خورد که 13 پله دارد. 

در ضلع شرقی این شبستان کوچک، شبستانی قدیمی با نام چهل ستون قرار دارد که دارای عرض 32 متر و طول 45 متر است. این شبستان سقفی آجری دارد و در آن چهل ستون مکعب با طول 2 متر و عرض 2 متر به چشم می‌خورد. چهار در این شبستان به سوی صحن باز می‌شود و بر سردر آن کتیبه‌ای با خط ثلث پیچیده است که در زمان طهماسب صفوی (930-984 ه.ق) نگاشته شده و تاریخ مرمت مسجد را بیان می‌کند.

Photo by : Unknown

شبستان اصلی و نوساز مسجد

در غربِ درِ جنوبی مسجد و قرینه با شبستان چهل ستون شبستان بزرگ و جدیدی وجود دارد که روی دیوارها و محراب آن کتیبه‌های کاشی دیده می‌شود. این کتیبه‌ها به خط ثلث و نسخ هستند و ۱۳ آیه و حدیث نبوی بر روی آن‌ها نقش بسته است. یک منبر دوازده پله‌ای در سمت چپ محراب خودنمایی می‌کند که از جنس آهن و سنگ مرمر است. سقف این شبستان آهن کوبی شده است و در آن 12 ستون بتون آرمه پوشیده از سنگ مرمر دیده می‌شود. ازاره شبستان را تا ارتفاع 3 متر از سطح زمین، با سنگ مرمر پوشانده‌اند.

ضلع شرقی مسجد

طاق‌نمای پهن و بلند دیگر مسجد در ضلع شرقی آن واقع شده است و بر پیشانی آن کاشی‌کاری‌های زیبایی دیده می‌شود. در شمال این طاق‌نما چهار طاق‌نمای کوچک و ایوانی و یک راه پله واقع شده است که در زاویه آن یکی از درهای مسجد قرار دارد. در جنوب این طاق‌نما نیز چهار طاق‌نمای کوچک خودنمایی می‌کند. یکی از این طاق‌نماها دالان منتهی به درِ دوم ِضلع شرقی مسجد است و یکی دیگر نیز درِ شبستان جنوب‌شرقی مسجد را در میان خود دارد.

شبستانی مخروبه نیز در این ضلع به چشم می‌خورد که زمانی محل اقامه نماز بود و در سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۱ خورشیدی به عنوان کانون فرهنگی مسجد و کتابخانه مورد استفاده قرار گرفت. امروزه این بخش کاملا بدون استفاده مانده و به مخروبه‌ای بدل شده است. دو رواق سه دهنه نیز در این بخش وجود دارد که در یکی از آن‌ها دری به کوچه‌های بین‌الحرمین باز می‌شود. یک ایوان از دیگر عناصر این بخش است که کتیبه‌های فراوانی از آیات قرآن اعم از سوره جمعه و آیه تطهیر در آن به چشم می‌خورد.

Photo by : Unknown

صحن مسجد

صحن مسجد 1672 متر مربع وسعت دارد و مفروش با سنگ‌های مرمر بوده است. در دالان‌های ورودی مسجد چندین سنگاب تعبیه کرده بودند. سنگاب ظرف سنگی بزرگی است که در گذشته آن را پر از آب می‌کردند تا برای وضوگرفتن یا آشامیدن از آن استفاده کنند. سنگاب های مسجد عتیق همیشه پرآب بودند تا اشخاص موقع ورود به مسجد، پای خود را شسته و وضو بگیرند. یکی از این سنگاب‌ها در جلوی پلکان ورودی موزه پارس نصب شده است. سنگابی با قطر داخلی نزدیک به یک متر که به شکل دوازده‌ضلعی است و در اطراف آن نقش‌ونگار و گرداگرد آن آیات قرآنی و اسلامی به چشم می‌خورد. البته خطوط و نقوش این سنگاب به دلیل فرسایش با آب خیلی مشخص نیستند. امروزه سه نمونه از این سنگاب‌ها در ابتدای صحن دیده می‌شوند که آن‌ها نیز به صورت دوازده‌ضلعی‌اند.

Photo by : Unknown

تاریخچه مسجد و مرمت ها

کاوش‌های باستان‌شناسی حکایت از آن دارند که بنای این مسجد بر روی یک عبادتگاه قدیمی قرار دارد. هنوز کاوش درستی در مورد زمان ساخت این عبادتگاه وجود ندارد؛ اما شواهدی در دست است که نشان می‌دهد این مسجد از الگوی ساختمانی، پیش از خود بهره برده است. به هر حال در سال ۲۸۱ هجری قمری و در زمان عمرو لیث صفاری بود که سنگ بنای این مسجد گذاشته شد. شاه اسحاق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساختمان خدایخانه را در آن بنا کرد؛ ساختمانی چشم‌نواز که تنها برای تلاوت و کتابت قرآن از آن استفاده می‌شد.

بر اساس شواهد، مرمت‌های متعددی در زمان های مختلف در این سازه صورت گرفته است که بر اساس کتیبه‌های موجود، از این قرارند:

  • زمان اتابکان فارس در نیمه‌ قرن ششم هجری قمری و دوره‌ ضعف حکومت سلجوقی در فارس
  • زمان سلطان ابراهیم میرزا، پسر شاهرخ گورکانی، بزرگ‌ترین پادشاه تیموریان، که در سال ۸۱۷ هجری قمری فرمانروای فارس و توابع آن شد.
  • زمان حکومت شاه طهماسب اول صفوی در سال 973 ه.ق.
  • زمان حکومت شاه عباس کبیر در سال 1026 ه.ق. و 1027 ه.ق. 
  • زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی در سال 1092 ه.ق. 
  • در سال 1318 ه.ش. از جانب اداره باستان‌شناسی فارس. 

در سال 1326 هجری شمسی مرمت خدایخانه از جانب اداره باستان‌شناسی فارس و با همیاری محمدجواد واجد (شاعر)، سید آقا بزرگ نسابه (خوشنویس)، عزیز صرافت (معمار)، رحیم صمیم (حجار) و سید هاشم (کاشی‌کار)

Photo by : Unknown

مسجد عتیق در سفرنامه جهانگردان

یکی از شواهد قدمت این بنا ردپای آن در سفرنامه‌های کهن است. در اینجا به برخی از اشاره‌های جهانگردان به وجود این بنا می‌پردازیم:

مقدسی، جهانگرد اوایل قرن چهارم هجری قمری، در سفرنامه خود می‌گوید مسجد عتیق در هفت اقلیم بی‌نظیر است.

ابن‌بطوطه، سیاح معروف قرن هشتم هجری قمری، مسجد عتیق را یکی از وسیع‌ترین و زیباترین مساجد جهان وصف می‌کند.

شاردن، جهانگرد فرانسوی که در سال ۱۰۸۵ هجری قمری به شیراز سفر داشته است، از مسجد عتیق این‌گونه سخن می‌گوید:

مسجد جامع [عتیق] که مسجد بزرگ شهر به شمار می‌رود، بزرگ‌ترین مسجد قاره آسیا است که از لحاظ بزرگی دو برابر مسجد جامع اصفهان و شکوهمندتر از آن است. بخشی از سنگ های بزرگ، و بخشی دیگر از سنگ‌های مرمر ساخته شده است. حیاط آن، شکل مربع مستطیل دارد و از هشت حوض که برای وضو گرفتن ساخته‌اند، زینت می‌یابد. بین این حوض‌ها یک اتاق مربع مانند مشبکی است که دری آهنی دارد و در آن یک جلد قرآن که به خط امام موسی الکاظم (ع) است به اضافه اسلحه‌هایی که در هنگام جنگ مورد استفاده این امام قرار می‌گرفته است، قرار دارد. این مسجد دارای تعداد زیادی اتاق است که وصف آن‌ها به زبان و قلم نمی‌آید.

مادام دیولافوا، دیگر جهانگرد فرانسوی که در سال ۱۰۹۸ هجری قمری به شیراز آمده است درباره این مسجد چنین می‌نویسد:

این مسجد، دیدنی و بسیار شایان است ... با همه خرابی طاق‌ها و شکست دیوارها که به سبب زلزله راه یافته است، هنوز هم چشم‌انداز با شکوه خود را داراست. در میانه حیاط آن به جای حوض معمولی، اتاقک چهارگوش کوچکی است که از سنگ ساخته شده و در هر یک از گوشه‌هایش به برج کم ارتفاعی تکیه دارد. راهنمای ما می‌گوید که این بنا نسخه دوم کعبه است که به نام خدایخانه معروف است ... به هنگام گردش در دور و بر خدای خانه به سنگی سیاه برخوردیم که در میان خرابه‌های کنار این ساختمان افتاده بود. آن را «دیگ» می‌گفتند. به نظر من این نام شایسته این سنگ نیست و بایستی آن را به منزله «حجرالاسود» این کعبه ثانی در نظر گرفت و عجیب‌تر آنکه جنس آن از سنگ سماق است و از حیث شکل و تزیینات همانند ته ستون‌های کاخ هخامنشی تخت جمشید است. اگر سیاحان اروپایی دیگر هم پیش از ما به دیدار این مسجد رفته بودند، این روایت که شهر شیراز پس از خرابی استخر ایجاد شده است، باطل می‌شد: زیرا که به نظر من این ته ستون که اهالی شیراز نسل اندر نسل احترام آن را نگه داشته‌اند، ممکن نیست مخفیانه از پرسپولیس به اینجا آورده شده باشد، به علاوه چنین انتقالی کاملا خلاف افکار و عادات عرب‌هاست. بنابراین می‌توان باور داشت که در زمان «داریوش و خشایارشاه» در سرزمین کنونی شیراز، شهری آباد وجود داشته که با ساختمان‌های سنگی زینت یافته بودہ است ... همه جای مسجد حتی گوشه‌های تاریک را بازدید کردیم. راهنمای ما سنگابی را به ما نشان داد که از سنگ سماق بود. این سنگاب همانند یک منشور چند ضلعی بسیار قشنگی تراشیده شده و دارای ۱۲ ضلع مسطح است و هر ضلعی از ضلع کناری خود، به وسیله ستون مانند کوچکی جدا می‌شود. همه ستون‌ها بر روی قاعده‌ای گلدان مانند استوار شده‌اند. 

Photo by : Unknown

مسجد عتیق و حافظ

یکی از نکات قابل توجه در مورد مسجد عتیق ارادت حافظ نسبت به آن بوده که بارها در اسناد تاریخی به آن اشاره شده است. امین احمد رازی، تذکره‌نویس و ادیب ایرانی قرن یازدهم هجری و نویسنده کتاب چهار جلدی هفت اقلیم، از جمله افرادی به شمار می‌رود که در این باره سخن گفته است. وی در سال ۱۰۱۰ هجری قمری در بخشی از کتاب هفت اقلیم خود مفصل درباره حافظ سخن می‌گوید؛ بر اساس گفته وی مسجد عتیق مسجدی بوده که حافظ شیرازی هر شب جمعه به آن می‌رفت و قرآن تلاوت می‌کرد.

برخی از محققان ادبی با استناد به اینکه حافظ از طریق مشاغل دیوانی (حکومتی) هزینه‌های خود را تامین می‌کرده است بر این باورند که این شاعر از طرف شاه اسحاق اینجو، مسئولیت خدایخانه را بر عهده داشته و به همین دلیل در این عمارت حضور می‌یافته است. البته حضور بزرگان در این مسجد محدود به حافظ نبوده است و در قرن معاصر، شهید محراب آیت الله دستغیب به مدت چهل سال در این مسجد منبر و مجلس داشتند. 

Photo by : Unknown

نکات و افسانه هایی در مورد مسجد عتیق

  • مردم معتقدند که در زیر خدایخانه اژدهای خفته (عصای موسی) قرار داشته است.
  • بسیاری بر این باورند که قبله قبل از تغییر به سمت این مسجد بوده است و به آن مسجدالاقصی نیز می‌گویند.
  • گفته می‌شود که این مسجد در گذشته آتشکده بوده و تغییر کاربری داده است.
  • می‌گویند عیسی در این مسجد به همراه میکائیل و اسرافیل نزول کرده است.
  • مساجد دیگری نیز در ایران وجود دارند که با نام عتیق شناخته می‌شوند؛ مانند مسجد عتیق تهران و مسجد عتیق اصفهان.
  • در دوران پهلوی مسجد جامع عتیق مهم‌ترین پایگاه حضرت آیت الله دستغیب (ره) و مردم انقلابی شیراز به شمار می‌رفت.
  • این مسجد در دوره‌های متعدد در اثر زلزله رو به ویرانی نهاده و مرمت شده است.

راه دسترسی

آدرس: استان فارس، شیراز، ضلع جنوب شرقی شاهچراغ

اگر قصد استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را دارید از اتوبوس‌هایی استفاده کنید که از خیابان لطفعلی خان زند می‌گذرند. بین بلوار زینبیه و چهارراه مشیر پیاده شوید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مسجد عتیق ایستگاه زندیه است و از آنجا باید با استفاده از تاکسی یا اتوبوس به این جاذبه برسید.

اطلاعات بازدید

زمان بازدید: تا اطلاع ثانوی ساعات بازدید هنگام نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا خواهد بود.

هزینه بازدید: تا اطلاع ثانوی برای بازدید کننده ایرانی و خارجی رایگان خواهد بود.

باغ نظر شیراز
شاهچراغ در شب
آرامگاه خواجوی کرمانی شیراز
پارک جنت شیراز

دغدغه های کارناوالی

مسجد عتیق بنایی بسیار ارزشمند است که حال و روز چندان خوبی ندارد. مرمت اصولی و حفظ این اثر تاریخی و مذهبی باعث ماندگار شدن آن برای آیندگان می‌شود و بهتر است مسئولان هر چه زودتر فکری به حال آن بکنند.

توصیه های کارناوالی

گرچه که مسجد عتیق از نظر تاریخی شایسته احترام است؛ اما فراموش نکنید که به هنگام بازدید به بنایی مذهبی قدم گذاشته‌اید و باید احترام خاصی برای آن قائل شوید.

Photo by : Unknown

سخن آخر

در شهر شیراز می‌توان ساعت‌ها گشت و اصلا گذشت زمان را حس نکرد. این شهر خاطره‌ای به یادماندنی برای‌تان رقم می‌زند و تبدیل به یکی از بهترین تجربه ‌ای گشت‌وگذارتان می‌شود. به شنیده‌ها اکتفا نکنید. قدم بردارید و به سوی این شهر بروید تا همه این شنیده‌ها را از نزدیک لمس کنید. اگر ساکن شیراز هستید یا تجربه سفر به این شهر را دارید ما را از خاطره‌های زیبای خود بی‌نصیب نگذارید.

آیا تا به حال از مسجد عتیق دیدن کرده‌اید؟

چه جاذبه‌های دیگری را در شیراز می‌شناسید؟

منتظر دیدگاه‌های شما عزیزان هستیم...

نتیجه نقد و بررسی کارناوال

4.5

بررسی شده توسط کارناوال

ارزش تاریخی(عالی) 5
ارزش معماری(خوب) 4
شرایط نگهداری و مرمت(خوب) 3.5

نقاط قوت

  • اثری ارزشمند از دوره ایلخانیان
  • وجود بنایی منحصر به فرد به نام خدایخانه
  • از کهن‌ترین مساجد تاریخی شیراز
  • واقع شدن در همسایگی حرم شاهچراغ
  • یکی از وسیع‌ترین و زیباترین مساجد جهان
  • اولین هسته مذهبی در شهر شیراز

نقاط ضعف

  • نگهداری و توجه پایین
  • تبلیغات و اطلاع‌رسانی ضعیف

نقد و بررسی کاربران

میانگین امتیاز کاربران

از مجموع 7 رای

4.7

زوج

2

دوستان

2

خانواده

2

آیا بازدید از مسجد جامع عتیق شیراز را به دیگران پیشنهاد می‌کنید؟
دسترسی به وسایل حمل‌ونقل عمومی(عالی) 4.8
حال و هوای خوش(عالی) 4.8
نظافت(عالی) 4.5

مسجد جامع عتیق شیراز را دیده‌اید؟

تجربه و نظر خود را با دیگران به اشتراک بگذارید

سوالی دارید؟

از کارشناسان و کاربران کارناوال بپرسید

جدیدترین نقد

4.7

عکس شماره 4 مربوط به مسجد جامع عتیق قزوین است و نه جامع عتیق شیراز ... عتیق شیراز اصلا گنبدخانه ندارد! لطفا اصلاح کنید

سفر با خانواده
تجربه سفر undefined به مسجد جامع عتیق شیراز
پریوش سارانی

با سلام 

ممنون از دقت و توجه شما دوست گرامی. اصلاح شد.

انتشار: 16 آذر 1400

انتشار: 13 آذر 1400

آیا این دیدگاه مفید بود؟
حسن ظهوریان

مسجد جامع عتیق کهن ترین مسجد شیراز است که به آن مسجد جمعه یا آدینه نیز می گویند.

4

ین مسجد اولین مسجد شیراز می باشد. همچنین این مسجد از آثار دوره ی ایلخانیان بوده است. نکته ی جالب معماری جالب ان هست که واقعا چشم نواز هست و زیبایی خاصی به این مکان داده است .

تجربه سفر حسن ظهوریان به مسجد جامع عتیق شیراز

انتشار: 11 اسفند 1398

آیا این دیدگاه مفید بود؟
علی مرادی

یه مسجد فوق العاده قدیمی داره که محشره، اگه تونستید حتما برید ببینید.

5

تجربه سفر علی مرادی به مسجد جامع عتیق شیراز

انتشار: 11 اسفند 1398

آیا این دیدگاه مفید بود؟

پرسش و پاسخ

پرسش جدید

رقیه سلیمانی فر
پرسش:

آیا مسجد برای بازدید عموم باز میباشد؟ با توجه به شرایط کرونا

در پاسخ به رقیه سلیمانی فر :

بله برای عموم باز هست ولی فقط در زمان اقامه نماز باز هست من اذان ظهر رفتم

انتشار: 21 آبان 1400

انتشار: 07 مهر 1400

آیا این دیدگاه مفید بود؟
اپلیکیشن کارناوال

با وب اپلیکیشن (PWA) کارناوال، کنترل سفر دست شماست.
در این اپلیکیشن شما دنیایی از امکانات و خدمات را همیشه و همه جا در جیب خود دارید؛ آشنایی با جاذبه‌های گردشگری، رزرو آنلاین بلیط هواپیما، رزرو هتل، ویلا و اقامتگاه بوم‌گردی، رزرو آنلاین تورهای داخلی و خارجی و سایر خدمات توریستی گردشگری همه در اپلیکیشن کارناوال .

تماس با کارناوال

پشتیبانی 8 صبح تا 1 بامداد:

هدف اصلی کارناوال این است که بهترین خدمات گردشگری را به صورت آنلاین به کاربران خود ارائه دهد. هر آن چیزی که برای سفر خود نیاز دارید را از کارناوال بخواهید؛ از آشنایی با جاذبه ها، سوغات و غذاهای محلی تا رزرو آنلاین بلیط هواپیما و انواع اقامتگاه. در هر جا و در هر ساعت از شبانه روز، می توانید به صورت آنلاین خدمات سفر خود را رزرو کنید و یا هر سوالی دارید از ما بپرسید. کارناوال کنترل سفر شماست!

کلیه حقوق مادی و معنوی کارناوال برای شرکت کاروان سفر های نیکسام محفوظ است. استفاده از محتوای سایت تنها در صورت پذیرش شرایط و ضوابط امکان پذیر است.

خانهعکاسخانه

کنترل سفر دست شماست