تالاب انزلی | شاهکار طبیعت گیلان

می خواهیم سفری داشته باشیم به شمال کشور و برای تان از تالاب انزلی سخن بگوییم که در ساحل جنوب غربی دریای خزر همچون نگینی می درخشد. مطمئنا با دیدن تصاویر تالاب انزلی وسوسه می شوید برای یک بار هم که شده این جاذبه را ببینید و در میان آب های آن به قایق سواری بپردازید. البته فقط زیبایی های این جاذبه نیستند که توجه را به خود جلب کرده اند و اهمیت تالاب انزلی در اقتصاد منطقه هم در پر رنگ شدن آن بی تاثیر نیست. با کارناوال همراه باشید تا به جای جای این تالاب سر بزنیم و همه چیز را در موردش به شما بگوییم.

البته تالاب انزلی تنها یکی از دیدنی هایی ست که در زمان سفر به بندر انزلی می توانید از آن دیدن کنید، اگر می خواهید با دیگر دیدنی های این شهر آشنا شوید و در مورد گزینه های مختلف اقامتی در آن بدانید می توانید سری به صفحه راهنمای سفر به بندر انزلی در کارناوال بزنید. به عنوان مثال برای پیدا کردن ویلای مورد علاقه تان برای اقامت در این شهر می توانید به صفحه اجاره ویلاهای بندرانزلی بروید و آن را به صورت آنلاین رزرو کنید. 

چرا تالاب انزلی؟

• تالاب انزلی یکی از جاذبه های طبیعی ارزشمند کشورمان است.
• این تالاب محل رویش گل لاله مردابی است که یکی از گل های بسیار زیبا و منحصر به فرد به شمار می رود.
• امکاناتی همچون قایق سواری و رستوران های محلی در تالاب انزلی و حوالی اش می تواند اوقات خوشی را برای شما رقم بزند.
• این تالاب محل تخم گذاری و مقصدی برای پرندگان نادر و مهاجر است.

تالاب انزلی | جاذبه ای منحصر به فرد

با ورود به بندر انزلی و کمی پرس و جو می توانید مکان های مختلفِ پر از قایقی را بیابید که شما را به گردشی جانانه دعوت می کنند. کافیست سوار بر این قایق ها شوید تا شما را به دیدن جاذبه ای تماشایی ببرند. تالاب انزلی یا مرداب انزلی یکی از زیباترین و پرطرفدارترین مقاصد طبیعت گردی در ایران است که زیستگاه بسیاری از جانداران محسوب می شود. این تالاب به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ یک از تالاب‌های ایران قابل مقایسه نیست و از آن به عنوان تالابی منحصر به فرد یاد می شود. شاید بیشتر متوجه شگفتی این تالاب بشوید اگر بگوییم که تالاب انزلی، بر سر راه رودخانه هایی که به دریای خزر می ریزند قرار دارد و نقش یک تصفیه خانه را برای آنها بازی می کند.

این تالاب از جمله تالاب های طبیعی و آب شیرین کشور است و از جمله زیباترین مناظر آبی منطقه به شمار می رود. تالاب انزلی میزبان جزایر متعددی است و دو شهر بندرانزلی و آبکنار در ساحل آن قرار گرفته اند. شاید بیشتر تالاب انزلی را با لاله مردابی اش بشناسند؛ گیاهی که بساطش را در این تالاب پهن می کند و چهره ای جذاب به آن می دهد. نقش این تالاب در رونق گردشگری منطقه و تاثیر اقتصادی آن را نیز نمی توان نادیده گرفت. این بار دقیق تر و با نگاهی ریزبینانه تر به این جاذبه نگاه کنید. در ادامه به شما از ویژگی های این تالاب و چند و چون آن می گوییم.

تعریف تالاب: تالاب یا مرداب، زیستگاهی است که در اثر ترکیب اکوسیستم های خشکی و دریایی به وجود می آید. اگر کمی علمی تر به ماجرا نگاه کنیم از نظر زمین شناسی، تالاب ها خلیج هایی هستند که با یک تیغه ماسه ای از دریا جدا شده اند و مرداب خلیجی نامیده می شوند. البته برخی از آنها نیز نقاط گودی هستند که در اثر حرکات پوسته ای زمین شکل می گیرند.

دیدنی ها و تفریحات

تالاب انزلی می تواند با دیدنی ها و تفریحات زیر لحظاتی فراموش نشدنی را به شما هدیه دهد:

1- قایق سواری و تماشای لاله مردابی

اگر دست تان برای انتخاب زمان سفر باز است از اواخر خرداد تا اواخر تابستان را برای سفرتان به تالاب انزلی انتخاب کنید. در این هنگام از سال گل لاله مردابی میهمان تالاب می شود و لباسی سبز و گُل‌گلی به تن این جاذبه می نشاند. لاله مردابی یا لاله تالابی یا لوتوس، گیاهی دارای برگ های مدور و قلبی شکل و بسیار بزرگ است که از آب بیرون می آید و به رنگ سبز متمایل به آبی با گل های درشت دارای گلبرگ های صورتی رنگ ضخیم و متعدد دیده می شود. بسیاری این گل را با نیلوفر آبی اشتباه می گیرند؛ اما با کمی توجه به ظاهر آنها می توانند متوجه تفاوت های شان بشوند. لاله مردابی از گیاهان شناور است که ریشه آنها در داخل آب و ساقه و برگ‌ها و گل در خارج از آب به صورت شناور قرار دارند.

در قسمت های مختلفی از بندر انزلی می توانید با پرداخت هزینه سوار بر قایق شوید و به میان آب بروید و تکه تکه آن را خودتان کشف کنید. فرصت دیدن زیبایی های این تالاب را از دست ندهید. زیبایی های این تالاب می توانند بهانه های خوبی برای عکاسی باشند و عکس هایی کم نظیر را برای تان به ارمغان بیاورند.

هزینه: بسته به تعداد نفرات و فصل متغیر

3- کایاک سواری

زمانی، کایاک تنها قایق اسکیموها بود که با آن در دریای شمال و کشورهای اطراف قطب شمال در حرکت بودند اما این روزها کایاک سواری تفریح و ورزشی شناخته شده است. در حاشیه تالاب انزلی می توانید سوار بر کایاک ها شوید، لحظات هیجان انگیزی برای خود رقم بزنید و ورزشی متفاوت را تجربه کنید.

4- ماهیگیری

یکی از تفریحاتی که این روزها طرفداران زیادی دارد، ماهیگیری است. در تالاب و رودخانه های انزلی می توانید در سکوت و آرامش ماهیگیری را تجربه کنید و لذت ببرید. البته امکان اجاره وسایل را در این مکان ندارید و باید وسایل مورد نیاز را با خودتان ببرید و دست به کار شوید. حواس تان به فصل مناسب ماهیگیری هم باشد تا حیات جانداران را به خطر نیندازید. در این مورد می توانید از راهنمایی های محلی ها بهره بگیرید.

5- پناهگاه حیات وحش سلکه

جذابیت های تالاب انزلی تنها به گشت و گذار با قایق ختم نمی شود و می توان اماکن مختلفی همچون پناهگاه حیات وحش سلکه هم در آن دید. سلکه یکی از مناطق تالابی با ارزشِ شمال کشور است که سالانه پذیرای تعداد زیادی از پرندگان مهاجر می شود و از محدود تالاب هایی است که عروس غاز و قو و حتی غاز پاکوتاه را میزبانی می کند.

محدوده پناهگاه حیات وحش سلکه

پناهگاه حیات وحش سلکه محدوده ای به مساحت ۳۶۰ هکتار است که در قسمت جنوبی تالاب انزلی و در محدوده شهرستان صومعه سرا قرار دارد. این منطقه از شمال به تالاب انزلی، از شرق به رودخانه صوفیانده، از جنوب به مزارع کشاورزی روستاهای هندخانه و صوفیانده و از غرب به رودخانه هندخاله ختم می‏ شود.

6- منطقه حفاظت شده سیاه کشیم

در جنوب غربی تالاب انزلی در محدوده شهرستان صومعه سرا، منطقه حفاظت شده ای به نام سیاه کشیم قرار دارد که وسعت آن به حدود 4114 هکتار، می رسد و جنوبی ترین بخش تالاب انزلی را تشکیل می دهد.

پرندگانی همچون قو، غاز، اردک بلوطی، اردک تاجدار، خوتکا، کله سبز، انواع حواصیل، فیلوش، انواع شکاریان شامل عقاب تالابی، لیل، دلیچه، سنقر تالابی، پرستوهای دریایی، کاکایی و ... نیز به عنوان جانداران شاخص این منطقه به شمار می آیند. این منطقه موقعیت مناسبی را برای زادآوری پرستوهای دریایی دارد و بزرگترین منطقه جوجه‌آوری حواصیل خاکستری در جنوب دریای خزر در آن واقع است. حواصیل خاکستری بزرگ ترین حواصیل در استان گیلان است و در منطقه حفاظت شده سیاه کشیم بیش از 43 جفت از آن زندگی می کنند.

گونه‌های گیاهی شامل لویی، نی، جگن، بارهنگ آبی، اسپرغان، آقطی، تراپا، لاله تالابی، نیلوفر آبی، سراتوفیلوم، گونه‌های کنار آبزی همچون نی، تاج‌ریزی، سرخاب کولی و گونه‌های خشکی مثل توسکا، گیاهانی هستند که در سیاه کشیم یافت می شوند.

محدوده منطقه حفاظت شده سیاه کشیم

منطقه حفاظت شده سیاه کشیم از شمال به خشکی ماه روزه از مشرق به تالاب انزلی و رودخانه سیاه درویشان، از جنوب به محدوده روستاهای لاکسار، نرگستان، چو مثقال گاوکده، کلسر، اسپند و مزارع شمال چکوور و از غرب به مزارع ضیابر، مازران محله، بهمبر و مزارع جنوبی و شیکا محدود می ‏شود.

7- پناهگاه حیات وحش سرخانکل

در محدود تالاب بین المللی انزلی و در غرب سلکه، منطقه ای به نام سرخانکل وجود دارد که از پناهگاه های حیات وحش کشور محسوب می شود. سرخانکل در مسیر رسیدن به منطقه نیلوفرهای مردابی قرار دارد و باید از آن گذر کرد. پرندگان مهاجر همچون قو، غاز، چنگر و انواع مرغابی ها، طاووسک، یلوه و کاکایی، در زمستان مهمان سرخانکل می شوند و زندگی شان را در آنجا می گذرانند. در این منطقه ماهیان بومی همچون سوف، هشترخان، کپور، سیم، شوک (اردک ماهی) و ماهیان مهاجر از قبیل ماهی سفید، سفید کولی وسیاهکولی نیز زندگی می کنند. گونه غالب گیاهی این منطقه نی و لوئی است و آزولا، سه کوله خیز، لاله تالابی و نیزار به وفور در آن یافت می شود.

محدوده پناهگاه حیات وحش سرخانکل

این پناهگاه از طرف شمال به کانال ماهروزه و از طرف جنوب به روستاهای هندخاله، سیاه درویشان و از طرف شرق به رودخانه هندخاله و از طرف غرب به رودخانه تازه بکنده می رسد.

8- جزایر تالاب انزلی

در میان تالاب انزلی جزایر متعددی وجود دارند که عبارتند از:

قلم گوده بزرگ و کوچک: قلم گوده نام جزیره ای است که در امتداد خارجی یا جنوبی و انتهای شرقی ساحل انزلی گسترش یافته است و معمولا کشتی ها در آن لنگر می اندازند. این جزیره دارای گذرگاهی عمیق و طویل است که شبیه به رودخانه است و 125 متر عرض دارد. کشتی ها در این گذرگاه می توانند در نزدیکی ساحل لنگر انداخته و با اطمینان کامل بارگیری کنند و یا کالای خود را تحویل دهند. قلم گوده پوشیده از نیزار است و در زمین خشک آن چهار پایان اهلی چرا می کنند. این جزیره با یک رودخانه از شهر جدا می شود و با یک پل ماشین رو به شهر راه دارد.

میان پشته بزرگ و کوچک: در مقابل قلم گوده، جزیره طویلی به نام میان پشته قرار دارد که جنگلی و پوشیده از درخت است. این جزیره تنها 1 متر بالاتر از سطح آب است و با وزش بادهای شدید دچار سیل زدگی می شود. طول آن از شرق به غرب ۱۲۶۰ متر است و پهن ‌ترین قسمت آن در بخش شرقی به ۷۶۵ متر می رسد. ساحل شمالی جزیره در محلی که رودخانه به دریا می رسد واقع شده و 630 متر است. راه ارتباطی این جزیره با شهر یک پل ماشین رو است که بر روی رودخانه احداث شده است.

در گذشته یک انبار باروت‌کوبی در این جزیره وجود داشت و در آن آثاری از باغی به نام باغ شاه که مربوط به زمان خسروخان است دیده می شد. به جز این بنا، پنج ویلا و چهل و پنج کلبه ماهیگیری و دو موسسه برای خشکاندن پیله و باغی به نام یوسف آباد نیز در این جزیره قرار دارد.

میان گوده و اکبر آباد: اکبرآباد جزیره بسیار کوچکی است که در نزدیکی قلم گوده قرار دارد و در کنار آن نیز میان گوده واقع شده است.

میان پشته کول: جزیره کوچکی در بالای میان ‌پشته قرار دارد که با درخت های کاشته شده در آن شناخته می شود.

مرادگوده: جزیره مرادگوه شبیه استخر است و سلگاه نامیده می شود. اهالی محله کولیور در بندر انزلی برای شکار مرغابی به این جزیره می آیند. در این منطقه کسی که زندگی خود را با شکار مرغابی بگذراند به سل بر معروف است. قسمتی از جزیره  زیر کشت رفته و کنف می دهد.

چراغ پشتان: این جزیره در ۶ کیلومتری انزلی و در مشرق مراد گوده واقع شده است.

سایر جزایر: در شرق انزلی جزایری به صورت باغی یا چمن وجود دارند که عبارتند از: خشکی، سید کاظم باغ، پیله علی باغ (پله علی باغ)، میرحسن باغ. طالقانی و آبکنار نیز از جزایر دیگر تالاب هستند.

امکانات

تالاب انزلی جاذبه گردشگری مهمی در کشور به شمار می رود اما امکانات آن به اسکله های قایق سواری و رستوران ها و کافه ها محدود می شود.

بهترین فصل سفر

به طور کلی تالاب انزلی دارای تابستان های گرم و مرطوب و زمستان های ملایمی است و بهترین فصل سفر به آن را می توان بهار و پاییز دانست.

بهار: در فصل بهار می توانید به دیدن گل های زیبای این تالاب بروید و از دیدن آنها لذت ببرید.

تابستان: هوای گرم و مرطوب منطقه کمی آزاردهنده است اما باز هم مسافران را در تالاب انزلی می بینید.

پاییز و زمستان: هوا مرطوب و ملایم است اما اثری از گل های مردابی دیده نمی شود.

موقعیت جغرافیایی

تالاب انزلی در استان گیلان و در جنوب غربی سواحل دریای خزر واقع شده است و از شمال به شهرستان انزلی، از جنوب به شهرستان صومعه سرا، از شرق به پیربازار و از غرب به کپورچال و آبکنار انزلی محدود می شود.

سایر دیدنی های بندر انزلی

برای آنکه برنامه ریزی بهتری در سفر داشته باشید می توانید به سراغ دیدنی های دیگر شهر هم بروید. نام تعدادی از این جاذبه ها را برای تان آورده ایم:

بوستان ساحلی انزلی | اولین پارک به سبک اروپایی و نوین در ایران

حافظیه انزلی | بنایی شبیه به آرامگاه حافظ

کاخ موزه نظامی انزلی | بنایی از دوره پهلوی اول

دهکده ساحلی بندر انزلی |  مشهور به بزرگترین باغ شهر ایران زمین

کلیسای مریم مقدس

مراکز خرید

و ...

حال اگر دوست دارید در مورد این جاذبه ها به اطلاعات دقیقی مانند ساعت بازدید، مسیر و نقشه و هزینه دسترسی برسید، می توانید سری به صفحه دیدنی ها و تفریحات بندر انزلی بزنید

گیاهانی که در تالاب انزلی خواهید دید

گیاهان تالاب انزلی به دسته های متفاوتی تقسیم می شوند:

1- لایه گیاهان حاشیه ای یا پایابی

 گیاهان حاشیه‌ای به گیاهانی گفته می شود که ریشه آنها در خاک، بخش پایینی در آب و تمام و یا قسمت بزرگی از بخش رویشی و تولید مثل آنها مانند برگ ها و گل ها، در خارج از آب باشد. این گیاهان معمولا در حاشیه مرداب و رودخانه های مجاور یافت می شوند و تعدادی از آنها عبارتند از: نی معمولی، اسپارگانیوم، لوئی، سیرپوس، پلی گنوم، پونه آبی، تیرکمان آبی، بارهنگ آبی، بوتوموس، نلومبو، دم اسب، هزارنی، علف هفت بند، لاله تالابی

حدود دو سوم از کل منطقه تالاب انزلی و سرتاسر قسمت شرقی و مرکزی آن پوشیده از نی است اما همانگونه که گفتیم معروف‌ترین گیاه تالاب انزلی که شهرت جهانی دارد، لاله تالابی یا لاله مردابی است. این گل پیش از آنکه شکفته شود به پسته دریایی و در زبان محلی به ثعله باقلی شهرت دارد. این گیاه کلاهک سبز رنگ و دانه های کوچک به رنگ سبز دارد و به سبب دارا بودن خاصیت های دارویی و درمانی، در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.

2- لایه گیاهان شناور

این نوع گیاهان در سطح آب شناورند؛ به این معنی که قسمت های اصلی گیاه به ویژه برگ ها در سطح آب قرار می گیرند و ریشه آنها در بستر تالاب و گل های شان به صورت شناور و یا خارج از آب هستند. از میان این گیاهان می توان به این موارد اشاره کرد: اوتریکولاریا، شالوین، هیدروکاریس، عدسک سرنیزه‌ای، عدسک کوچک، عدسک چندریشه، تراپا، مریم آبی، علف هفت بند، پوتاموژتون شناور، دسپیرودلا، سرخس آبزی، علف قورباغه (هیدروکاریس)،نیلوفر آبی زرد، نیلوفر آبی سفید و …

نیلوفر آبی گلی بزرگ به رنگ‌های سرخ و سفید و کبود است و در کشور ما در خطر نابودی قرار دارد. بد نیست بدانید این گل علاوه بر این که ظاهر زیبایی دارد، در ادیان مختلف این گل از اهمیت خاصی برخوردار است و به ویژه در مکاتب شرقی جایگاهی ویژه و مقدس برای آن در نظر گرفته اند. در بودیسم این گل نماد خلوص، تولدی الهی و سمبل شخص روشن بین است.

به دلیل اینکه، گل نیلوفر آبی، با سختی از گل و لای بیرون می آید، گلی مقدس و پاک در نظر گرفته می‌شود. بر آمدن آن از میان گل و لای می تواند به روند بر آمدن روح از خاک و گِل دلالت داشته باشد و به این صورت برداشت شود که این گل از دل تجارب مختلف می‌گذرد و خودش را به آفتاب روشن که نماد روشن بینی است می رساند.

استفاده از این گل در معماری تاق بستان و تخت‌جمشید حکایت از اهمیت آن در ایران باستان دارد و آمدن نام آن در اشعار شاعران ایرانی همچون قطران، سراج الدین سگزی و ابو‌شکور جایگاه آن را در میان هنرمندان بیان می کند.

یکی از مکان های اصلی تخم گذاری و جوجه آوری پرستوهای دریایی، منطقه ای است که در آن گل های نیلوفر آبی می روید. پرستوها روی گیاهی به نام سکوله ‌خیز تخم گذاری می کنند و جوجه های شان در آنجا متولد می شوند. این گیاه یک ساله و شناور است و با داشتن ریشه ‌های افشان می تواند در گل و لای فرو رود و بستر با ثباتی را فراهم کند.

3- لایه گیاهان غوطه ور

گیاهانی در این لایه قرار می گیرند که تمام و یا قسمت بزرگی از بخش های رویشی و تولید مثلی آنها به حالت غوطه ور در آب است و ممکن است گل آن­ها در سطح آب به چشم بخورد. این گیاهان عبارتند از: میرپوفیلوم، سراتوفیلوم دمرسوم، سراتوفیلوم سابمرزوم، پوتاموژتون پکتیناتوس، تیزک، هزار لرگ، هیدریلاور تیسیلاتا و...

4- گیاهان اراضی پیرامون تالاب

وجود خاک مرطوب در اراضی پیرامون تالاب باعث شده تا گیاهانی که به رطوبت زیادی نیاز دارند، در آنجا فرصت رشد پیدا کنند. این گیاهان اغلب درخت­ ها و درختچه ­ها هستند که از جمله آنها می توان به شب خسب، درمنه، توسکا قشلاقی، نخل تالابی و سازو اشاره کرد.

پوشش جانوری | تنوعی کم نظیر

تالاب انزلی زیستگاه امنی برای برخی جانداران به شمار می رود که می توان آنها را در دسته های زیر جای داد:

1- پرندگان

دریای خزر یکی از مهم ترین مناطق زیستگاهی پرندگان آبزی بومی و مهاجر به شمار می رود که در مرکز توزیع جغرافیایی جمعیت غازها و مرغابی ها در مسیر غرب سیبری، خزر و نیل واقع شده است و هرساله بیش از ۱۰ تا ۱۲ میلیون انواع اردک و غاز، قو و سایر پرندگان به سوی آن می آیند. بسیاری از این پرندگان بین یک تا سه ماه از زندگی خود را در حواشی دریای خزر می گذرانند و در این میان تالاب ها و آبگیرهای حاشیه ی خزر به ویژه تالاب انزلی بهترین مکان برای آنها به شمار می رود. تنوع پوشش گیاهی تالاب انزلی سبب جذب پرندگان مهاجر به آن شده است و محلی مناسب برای زمستان گذرانی، تخم گذاری و جوجه آوری آنها محسوب می شود.

 این تالاب در مسیر مهاجرت پرندگان شمالی قرار گرفته و در فصول سرد سال یکی از مهم ترین پناهگاه ها برای آنهاست. چند گونه از پرندگان همچون نظیر باکلان کوچک، پلیکان خاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب دریایی دم سفید و خروس کولی.که در معرض تهدید جهانی هستند، انزلی را برای زمستان گذرانی انتخاب می کنند.

از پرندگان تالاب می توان به این موارد اشاره کرد:

انواع مرغابی و غاز شامل مرغابی سر سفید، مرغابی بلوطی،  مرغابی تاجدار، مرغابی چشم طلایی، مرغابی سیاه کاکل،  مرغابی سر حنایی، مرغابی کله سیاه، مرغابی کله سبز، عروس غاز، غاز خاکستری (شلخت)

انواع قو شامل قوی فریاد کش، قوی گنگ، قوی کوچک

انواع حواصیل شامل حواصیل ارغوانی، حواصیل خاکستری، حواصیل سفید

انواع باکلان شامل باکلان سیاه(دارغاز)، باکلان کوچک، باکلان مار گردن

انواع دیگر پرندگان شامل ماهی خورک (کولی خوری)، گیلانشاه (مرغ باران)، عقاب تالابی، چنگر چارخو، خوتکای ابروسفید، کورکورسیاه، آبچلیک،  پلیکان، فلامینگو، بوتیمار کوچک (لوله گرد)، کشیم بزرگ و کشیم کوچک، کاکائی، خوتکای کله سرخ، طاووسک (تورسگ)،  چلچله (حاج حاجی)،  چکاوک (کولکاپیس)، سار (سیا نسپر)، زاغچه (کشکرت)، زنبور خوار سبز، زاغ سیاه، کلاغ ابلق، قرقاول (تورنگ)، گاوچرانک، گنجشک (چی چی نی)، گیلار، دم جنبانک (دوم بالاسکنی)، سسک (سولوموس)، مرگوس کاکلی، مرگوس سفید، قوش (الغ)، قرقی (واشک)، خروس کولی،سلیم، مرگوس بزرگ، سینه سرخ،  سهره گلی (هفت رنگ)، پرنده الیکایی (جینجیره) و...

2- آبزیان

تالاب انزلی بیش از ۵۰ گونه ماهی را در خود دارد و به عنوان مهم ترین منبع تکثیر و تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر از آن یاد می شود.

از ماهیان تالاب می توان به این موارد اشاره کرد: اردک ماهی، کپور، سیم بزرگ،سبله (گربه ماهی)، شاه کولی،سیاه کولی، سوف ماهیان، سوف سفید، سوف حاجی طرخان، سس (زرد پر)، ماهی سفید، کفال، کولمه، فیتوفاک، بیگ هد، علفخوار (آمور وحشی)، ماهی آزاد، ماهیان خاویاری، ماهی ماش، سگ ماهی، کپور ماهی حوض، لای ماهی، سیم کوچک،سرخ پر، ماهی زیبا، زالون، شیشه ماهی، مار ماهی، آمور سفید، سس ماهی

لای ماهی به عنوان مهم ترین گونه آبزیان در این تالاب شناخته می شود که از نظر کارشناسان شیلاتی حیات آن اهمیت بسزایی دارد. در میان این ماهیان تعدادی در تمام سال در تالاب حضور دارند، برخی برای تولید مثل و تخم ریزی به تالاب می آیند و برخی دیگر رو به نابودی هستند و تنها تعداد کمی از آنها باقی مانده است.

یکی از لذیذترین خرچنگ های جهان درانزلی

در مرداب انزلی خرچنگ  نیز پرورش داده می شود و این جانداران جزء بهترین خرچنگ های پرورشی جهان هستند که از لحاظ وزن و میزان مواد پروتئینی بعد از خرچنگ های آمریکایی و قبل از خرچنگ های اروپایی قرار می گیرند.

 3- پستانداران تالاب انزلی

در معرض خطرترین گونه های جانوری تالاب انزلی، پستاندارن، هستند که در اثر کوچک شدن زیستگاه های امن حاشیه تالاب و همچنین صید و شکار بی رویه جمعیت آنها رو به کاهش است. پستانداران این منطقه عبارتند از: شنگ، گراز، تشی (خارپشت)، راسو (گینجامانی)، فک خزری، شغال، سمور آبی، گربه جنگلی و ...

4- سایر گونه های جانوری

این تالاب زیستگاه بر خی دیگر از گونه های جانوری نیز هست که عبارتند از:

خزندگان شامل ۳ راسته سوسمارها، لاک پشت های مانند لاک پشت خزری، لاک پشت برکه ای اروپایی و مارها

دوزیستان شامل ۵ گونه قورباغه از ۴ خانواده همچون قورباغه پا دراز ایرانی

حشره خواران مانند حشره خردورنگ

جوندگان شامل تشیف سنجابک، موش سیاه

تماشای ویدیوی تالاب انزلی را از دست ندهید

حیات تالاب انزلی در خطر است

تالاب انزلی تا پیش از سال 1357 حدود ۸ متر عمق داشته و امکان صید هفت تا هشت تن ماهی در آن فراهم بوده است اما در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۳۹۰ عمق این تالاب به 1.5 تا 2 متر و در سال 94 به کمتر از یک متر نیز رسیده است. این جاذبه طبیعی کشورمان مانند بسیاری از زیبایی های دیگر در حال نابود شدن است و در اثر مسائل زیر روز به روز به مرگ نزدیک تر می شود:

تخلیه ضایعات لایروبی در اطراف تالاب و رودخانه ها

تخلیه زباله های شهری و روستایی در محدوده تالاب و رودخانه ها

نشت نفت از فعالیت های سکوهای حفاری، تردد قایق ها و کشتی های تجاری

ورود فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی از طریق جریان های سطحی یا رودخانه های ورودی به تالاب

ته نشینی آلوده کننده های موجود در هوا که ناشی از تردد خودرو و فعالیت های صنعتی هستند.

گیاه آزولا که در سال ۱۳۶۳ توسط سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران و سازمان کشاورزی با اهداف تولید علوفه برای دام و طیور و تهیه کود سبز برای مزارع برنج استان گیلان کشت شد و کم کم به تالاب انزلی راه یافت. این گیاه سطح تالاب را می پوشاند و مانع از رسیدن نور و اکسیژن به جاندران می شود.

انزلی | تالابی جهانی

بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر (کنوانسیون مربوط به تالاب های مهم بین المللی، به ویژه تالاب های زیستگاه پرندگان آبزی) تالاب این گونه تعریف می شود:

تالاب عبارت است از مناطق مردابی، آبگیر، تورب زار (توده متراکم قهوه ای تا سیاه رنگ خزه ها) و مجموعه های آبی به صورت طبیعی، مصنوعی، دایم یا موقت با آب ساکن، جاری، شیرین، آب شور یا شور مشتمل بر آن دسته از آب های دریایی که عمق آب در کشند پایین تر (جزر و مد) از ۶ متر تجاوز نکند.

تالاب انزلی یکی از نخستین تالاب های بین المللی ثبت شده در ایران است و نام آن در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالاب های بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید. منطقه ثبت شده در این فهرست شامل تمام تالاب انزلی، منطقه سیاه کشیم، منطقه حفاظت شده سلکه و سایر آب بندان‌های متعدد محدوده تالاب انزلی است که از نظر خصوصیات فیزیکوشیمیائی، مرفولوژیک، فیتواکولوژی و جغرافیایی تفاوت های چشمگیری دارند و سیستم های مختلفی را ارائه می دهند.

تالاب انزلی با تالاب کوشیرو در پارک ملی کوشیرو شیتسوگن ژاپن پیوند خواهرخواندگی دارد. همچنین این تالاب توسط کنوانسیون رامسر و همچنین سازمان بین‌المللی حیات پرندگان به عنوان زیستگاه مهم برای پرندگان معرفی شده است. خشکسالی و خطرات پیش روی این تالاب نیز سبب شد تا نامش در سال ۱۹۹۳ به دلیل مخاطراتی مانند تغییر سطح آب دریای خزر، افزایش رسوبات، آلودگی آب و غیره در فهرست مونترآل قرار گیرد به این معنی که نیازمند مراقبت بیشتری برای جلوگیری از خشک شدن است.

دلیل نامگذاری

احتمال می رود که نام این تالاب از واژه همزلی آمده باشد. در زبان گیلکی واژه همزلی به معنای سایش و نزدیکی آب و خشکی به کار می رود که می تواند به دلیل وجود تالاب در منطقه، این نام را به خود گرفته و در اثر گذر زمان به انزلی تغییر پیدا کرده باشد.
در زبان یونانی نیز واژه هایی همچون انزلیوس و انزلیا به معنی مرداب هستند و با توجه به قدمت ۱۵۰۰۰ ساله تالاب، احتمال می رود که این نامگذاری در گذشته های دور انجام شده و حتی نام‌گذاری شهر انزلی نیز از وجود یکی از بزرگترین تالاب‌های جهان در این منطقه نشات گرفته باشد.

تالاب انزلی چگونه به وجود آمده است؟

انزلی، تالابی جوان است و بر اساس مطالعات کارشناسان، در ۷۰ تا ۱۰۰ هزار سال پیش، با رسوب گذاری مارن (ماسه دانه ریز) و ضخامت تقریبی ۴۵۰ متر در حاشیه ساحلی به وجود آمده است. 

این رسوبات با عنوان رسوبات قدیمی یا کاسپین قدیمی شناخته می شوند که احتمالا تا اواخر دوره یخچالی ادامه داشته است. دوره یخچالی یا یخگیری به دوره ای اطلاق می شود که یخچال یا یخسار یک منطقه را به طور کلی می پوشاند. در این دوره، انزلی و مرداب انزلی به این شکل نبوده بلکه با فرسایش کوه های اطراف، حوضه های فرو نشسته (آرام) ایجاد شده و نهشته های (مواد انباشته) قدیمی ته نشین گردیده است. در این زمان، مقدمه شروع رسوبات زیر دریایی مربوط به حدود ۱۵ هزار سال قبل از رسوبات (کاسپین) جدید بر روی رسوبات قبلی به وجود آمد. پس از این اتفاق، عقب نشینی آب دریا ادامه یافت و رسوبات آبرفتی موجود در دشت ساحلی، از آب بیرون آمده و باریکه ای طولانی را تشکیل دادند.

بر اساس اطلاعات موجود، تالاب انزلی در حدود ۱۵ هزار سال قبل ایجاد شده و  آخرین رسوباتی که شهر انزلی بر روی آن بنا گردیده رسوبات جدید یا کاسپین جدید می باشد که صدف ها و بقایای آن را در حفاری های چاه های آب به دست آمده است. این رسوبات به رسوبات نرم و در اصطلاح محلی فورش، شهرت دارند و شامل رس، ماسه و آهک است که ضخامت آن از ۳۰ تا ۱۶۰ متر متغیر می باشد. پس از بنای شهر انزلی، پس‌روی تدریجی آب دریا باعث شد تا مساحت آن روز به روز بیشتر شود. جزیره ای دو قسمتی بر اثر فعل و انفعالات جوی و سایر عوامل طبیعی شکل گرفت و کانالی بین این دو قسمت ایجاد شد.

در نهایت این تالاب در اثر عوامل زیر شکل گرفت:

• تشکیل دو خشکی باریک دشتی به پهنای ۲۷۰ متر تا ۹ کیلومتر
• کاهش ارتفاع سطح آب دریا

خشکی غربی به نام شبه جزیره بندر انزلی شناخته می شود که تا کپورچال (روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان بندر انزلی) ادامه دارد و شبه جزیره ماهروزه در این بخش، کپورچال و بهمبر (روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان صومعه سرا) را از همدیگر جدا می کند. امروزه مجموعه تالاب انزلی 4 بخش را در خود جای داده است: بخش شرقی، بخشی غربی آبکنار، بخش مرکزی و سلکه و سیاه کشیم

نگاهی نزدیک تر به تالاب انزلی

تالاب انزلی یکی از انواع تالاب های ساحلی (Coastal Wetland) به شمار می رود که پسروی دریای خزر و جریانات دریایی منجر به جداسازی آن از دریا شده است.  

وسعت و عمق تالاب

به دلیل آنکه تالاب انزلی منطقه نسبتا وسیعی را در بر گرفته است و در فصول پرآبی و کم آبی میزان آب آن تغییر می کند، نمی توان وسعت ثابتی را برای آن در نظر گرفت. از این رو در اندازه گیری وسعت تالاب با اعداد متفاوتی برخورد می کنیم اما به طور کلی در فصول پر آبی، وسعت محدوده آب تالاب به بیش از 100 کیلومتر مربع می رسد و در فصول کم آبی این مقدار به کمتر از 80 کیلومتر مربع کاهش می یابد. علاوه بر آب بخش هایی از این وسعت نیز به موارد زیر اختصاص دارد:

9.53 درصد: جنگل و مرتع

2.33 درصد: زمین‌های کشاورزی

7.8 درصد: تالاب، آب بندان‌ها و استخرها

7.3 درصد: مناطق انسان ساخت

در فصل بهار، عمق آب تالاب به بیشترین مقدار خود می رسد و در نواحی غربی آن حدود 5.2 متر عمق را شاهد هستیم. البته به دلیل نوسانات سطح آب دریای خزر، در اثر جزر و مد این مقدار همواره متغیر است.

آغاز و سرانجام آب تالاب

 ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی آب تالاب را تامین می کنند و پس از آبیاری مزارع و شالیزارها به همراه جریان های سطحی به تالاب انزلی می ریزند که مهم ترین آنها عبارتند از: رودخانه پیربازار، رمضان بکنده، قنادی، لله کا، بیجرود، نوخاله، هندخاله، سیاه درویشان، گاز رودبار، نرگستان، چومثقال، کلسر، شیجان، اسپند، چکوور، مرغک خالکایی، بهمبر، شیله سر و کانال مادر

در نهایت این آب از طریق یک کانال کشتیرانی که به وسیله دو موج شکن واقع در تأسیسات بندرگاه انزلی حمایت می شوند، به دریای خزر می ریزد. رودخانه‌های اصلی که از طریق موج شکن های بندرانزلی به دریای خزر مرتبط می‌شوند به ترتیب از شرق به غرب عبارتند از: سوسر روگا، پیر بازار روگا، چپ خاله، راست خاله یا نهنگ روگا و مهدی روگا یا کلویر روگا.

ارزش اقتصادی تالاب

آب تالاب دارای رسوبات و موادی است که می تواند در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:

• بهره برداری به عنوان کود های شیمیایی
• بهره برداری به عنوان مواد اولیه ساختمانی
• اکتشاف جهت عناصر کمیاب

تیتانیوم، عنصر ارزشمند آب تالاب

براساس خبرنامه پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف، در رسوبات تالاب انزلی 12 درصد تیتانیوم وجود دارد که غنی ترین منبع تیتانیوم به شمار می رود. تیتانیوم  یکی از عناصر بسیار ارزنده و کمیاب طبیعت به شمار می رود که از سال 1791 میلادی در طبیعت کشف شده است و شیمی دانان جهان بیش از یک قرن برای به دست آوردن آن به صورت یک فلز خالص تلاش کردند.

این عنصر ارزشمند در مواردی که وزن سبک و مقاوم در مقابل دمای شدید و رطوبت مورد نیاز است بسیار کاربرد دارد و در ساخت موشک ها و هواپیما های سریع السیر از آن استفاده می شود.

دغدغه های کارناوالی

قایق هایی که با تعرفه های متفاوت در قسمت های مختلف انزلی حضور دارند یکی از مشکلات گردشگری این جاذبه هستند. قیمت تعریف شده ای برای گشت و گذار با قایق وجود ندارد و هر کس بنا به سلیقه شخصی قیمتی را انتخاب می کند.

توصیه های کارناوالی

تالاب انزلی یکی از ارزشمندترین سرمایه های طبیعی کشور می باشد پس این سرمایه را با نریختن زباله و آلوده نکردن آب برای مدت زمان بیشتری حفظ کنیم. 

سخن آخر

به بندر انزلی رفتیم و سری به یکی از مهم ترین جاذبه های طبیعی کشورمان زدیم. حالا نوبت شماست تا برای مان از تجربه های تان بگویید و این جاذبه را از نگاه خودتان برای دوستان کارناوالی توصیف کنید.

تا به حال به بندر انزلی سفر داشته اید؟

تالاب انزلی را از نزدیک دیده اید؟

چه جاذبه های دیگری را در منطقه می شناسید؟

نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید...