حافظیه شیراز | آرامگاه حافظ عشق و عرفان

به آرامگاه حافظ در شهر زیبای شیراز می‌رویم تا با خانه ابدی این شاعر بلند آوازه ایرانی آشنا شویم. حافظیه شیراز یکی از مشهورترین و محبوب‌ترین مکان‌های دیدنی در شهر زیبای شیراز است. عکس حافظیه شیراز فضای دلنشین آن را به شما نشان می‌دهد؛ این جاذبه هر ساله مسافران زیادی را به‌سوی خود می‌خواند، با بررسی ساعت کار حافظیه شیراز می‌توانید بهترین زمان را برای بازدید خود انتخاب کنید. در ادامه با کارناوال همراه شوید تا سری به این مکان جذاب و دیدنی بزنیم.

چرا حافظیه؟

• حافظیه محل دفن یکی از شعرای بزرگ ایران است.
• از محبوب‌ترین جاهای دیدنی شیراز به شمار می‌رود.
• فضای دلنشین این آرامگاه می‌تواند آرامش را برایتان به ارمغان بیاورد و ساعات خوشی را برای شما بیافریند.
• علاوه بر حافظ، عرفا و شعرای نامداری در این مکان به خاک سپرده شده‌اند که هر یک در نزد مردم از جایگاه خاصی برخوردارند.
• جاذبه‌های دیدنی دیگری اطراف آن وجود دارد و دسترسی به این مکان آسان است.

آشنایی با حافظیه | خانه ابدی حضرت حافظ

در شمال شهر شیراز آرامگاهی وجود دارد که نامش برای همه ساکنان این سرزمین کهن آشنا است. هر که به شیراز قدم می‌گذارد راهی آرامگاه حافظ می‌شود و در آن ساعات خوشی را می‌گذراند. این مجموعه با نام حافظیه شناخته می‌شود و همان‌طور که از نامش پیداست، محل دفن حضرت حافظ، یکی از شعرای ایران زمین است. بسیاری معتقدند که وی در یکی از اشعارش این مساله را که مرقدش پس از او زیارتگاه خواهد شد، پیش‌بینی کرده و چنین گفته است:

  گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس        زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس

بر سر تربت ما چون گذری، همت خواه       که زیارتگه رندان جهان خواهد بود

حافظ را بیشتر بشناسید

نام کامل این شاعر، خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی است که به اختصار حافظ خوانده می‌شود و القاب دیگری همچون لسان‌الغیب، ترجمان الاسرار، لسان‌العرفا و ناظم‌الاولیا نیز دارد. وی در سال 727 هجری قمری چشم به جهان گشود و در سال 792 هجری قمری از دنیا رفت. حافظ در طول حیاتش به یکی از سخنوران نامی جهان و شاعر بزرگ قرن هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) تبدیل شد و غزلیاتی ارزشمند را از خود بر جای گذاشت. با ترجمه اشعارش به زبان‌های اروپایی در قرون هجدهم و نوزدهم نام او به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت و شهرتی بیش از پیش پیدا کرد تا جایی که امروز نام وی به فرهنگ و ادب ایران گره خورده است و هر سال در بیستم مهرماه مراسم بزرگداشتی برای او برگزار می‌شود.

تاریخچه پر فراز و نشیب آرامگاه حافظ

آرامگاهی که امروز پیش روی ماست در طول تاریخ تغییرات فراوانی را به خود دیده است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

برای اولین بار چه کسی برای حافظ آرامگاه ساخت؟

پس از مرگ این شاعر بزرگوار تا 65 سال، هیچ بنایی بر فراز مقبره وی بنا نشد تا اینکه در سال ۸۵۶ هجری قمری مصادف با ۱۴۵۲ میلادی، شخصی به‌ نام محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی (حاکم فارس) برای اولین بار تصمیم گرفت یادبودی را برای وی بنا کند. او عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ ساخت و در جلوی آن حوض بزرگی تعبیه کرد تا آب از رکن آباد که منبع آب شیراز به شمار می‌رفت، به آن بریزد.

تغییراتی در دوره صفویان و افشاریان

در اوایل قرن یازدهم هجری قمری و همزمان با سلطنت شاه عباس صفوی، مرمت‌هایی در بنا صورت گرفت و سپس 350 سال پس از وفات حافظ، نادرشاه افشار دستور مرمت آرامگاه وی را صادر کرد.

احداث آرامگاه شکوهمند در دوران زندیه

در سال 1187 هجری قمری، کریم خان زند بر شکوه بنای آرامگاه افزود و در جلوی مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای مورد پسند خود ساخت. این بارگاه، تالاری با چهار ستون سنگی یکپارچه و بلند بود که درگاه آن در شمال و جنوب قرار داشت و در دو سوی آن، دو اتاق نیز بنا شده بود.

وی در جلوی این بنا یک باغ نیز ساخت و سنگی مرمرین را بر روی مقبره نهاد که امروز نیز در همان جا وجود دارد و در ادامه به‌ صورت مفصل به شرح آن خواهیم پرداخت.

 در تصاویر زیر، تالار چهار ستون کاملا مشخص است.

دوره قاجار | یک زرتشتی برای حافظ مقبره می سازد

پس از کریم خان زند تا زمان قاجار تغییراتی در بنا داده نشد تا اینکه در سال ۱۲۳۵ خورشیدی، ابوالفتح میرزا مویدالدوله (تهماسب میرزا)، حاکم فارس، آن را تعمیر و مرمت کرد. پس از وی در سال ۱۲۵۷ خورشیدی، فرهاد میرزا معتمدالدوله، فرمانروای فارس، کوشکی چوبی پیرامون مقبره حافظ، ساخت به‌گونه‌ای که آن را در بر می‌گرفت. 

ولی یكی از سادات متظاهر وقت، به جرم آنكه چرا یک شخص زرتشتی (گبر) می‌خواهد قبر حافظ را بسازد، آن بنا را خراب كرد و جلوی کار شخص بانی را گرفت.

سپس در سال ۱۲۷۸ خورشیدی، شخصی به‌نام ملا شاه جهان زرتشتی (اردشیر) به‌واسطه علاقه‌اش به حضرت حافظ، بر سر مزار وی حاضر می‌شود و تفالی به دیوان وی می‌زند. غزل با ابیات زیر آغاز می‌شود: 

       ای صبا با ساكنان شهر یزد از ما بگو        كای سر حق ناشناسان گوی میدان شما

  گرچه دوریم از بساط قرب همت دور نیست      بنده شاه شماییم و ثنا خوان شما

او از این شعر خوشش می‌آید و تصمیم به احداث بقعه و بارگاه مجللی بر روی مزار این شاعر بزرگوار می‌گیرد. وی شروع به کار می‌کند و قسمتی از کار را پیش می‌برد؛ اما سید علی اکبر فال اسیری (از عالمان و سیاست‌مداران عصر قاجار) به‌ دلیل زرتشتی بودن اردشیر، بنای ساخته شده توسط وی را تخریب می‌کند.

با کمی دقت متوجه شکستگی‌هایی در سنگ می‌شویم که آثار تخریب بنا و افتادن چوب‌بست‌ها روی سنگ قبرند. 

نقل است که در آخر این ماجرا، این عالم عصایش را به قبر حافظ می‌کوبد و می‌گوید:

درویش می‌خواستند تو را نجس كنند، نگذاشتم!

بنای آرامگاه تا سال 1280 خورشیدی به‌ صورت مخروبه باقی ماند تا اینکه شاهزاده ملک منصور، ملقب به شعاع السلطنه، حاکم فارس، با همکاری علی اکبر مزین الدوله (استادِ کمال الملک)، کوشکی آهنی را بر روی آرامگاه قرار دارد و کتیبه‌ای بر روی آن نصب کرد.

دوره پهلوی | مقبره حافظ به شکل امروزی در می آید

در سال 1310 خورشیدی اعظم بهرامی، استاندار فارس، سردر سنگی و بزرگی بر دیوار جنوبی حافظیه نهاد و کارهایی را برای آبادانی باغ آن انجام داد. وی همچنین خیابانی در جلوی آرامگاه به‌نام خرابات احداث کرد که بعدها به گلستان تغییر نام داد.

در سال 1314 خورشیدی سرهنگ علی ریاضی، رئیس فرهنگ فارس، با همکاری علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت، و نظارت علی سامی، نویسنده، باستان‌شناس و رئیس موسسه باستان‌شناسی تخت جمشید، برای بازسازی و مرمت این بنا تلاش کردند. آن‌ها برای این‌کار از طراحی آندره گدار فرانسوی استفاده کردند و از عناصر معماری عهد کریم خان زند، الهام گرفتند. در سال 1315، علی اصغر حکمت، اجرای این طرح را با همکاری علی سامی آغاز کرد و ساخت بنای کنونی حافظیه در سال 1316 به پایان رسید.

بر طبق این طرح، چهار ستون وسط تالار، که متعلق به زمان زندیه بود، را از دو طرف امتداد دادند. آن‌ها با این‌کار حافظیه را به دو محوطه، شامل باغ در جنوب تالار و آرامگاه در شمال آن تقسیم کردند. عمارت قدیمی کریم خان زند به تالاری با ۵۶ متر طول تبدیل شد که ۲۰ ستون سنگی آن را برافراشته نگاه می‌داشت. چهار ستون کریم خانی در میان این ستون‌ها به‌ شکل قبلی باقی ماند و ۱۶ ستون دیگر به‌ صورت دو تکه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی ساخته و نصب شد.

جمهوری اسلامی ایران

اولین مرمت و بازسازی جدی بنای حافظیه به سال 1386 مربوط می‌شود که در طی آن، کارهایی همچون تمیز کردن سطح مسی روی گنبد، مرمت بخش‌های خراب ساختمان‌های اطراف و همچنین متصل کردن مقبره‌ها و باغ‌های اطراف به مجموعه صورت گرفت.

آرامگاه حافظ یا حافظیه برای ادب، هنر و معماری ایران ارزش زیادی دارد و در سال 1354 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1009 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مجموعه حافظیه حدود 2 هکتار وسعت دارد و به‌ طور کلی از دو قسمت شمالی و جنوبی تشکیل شده که توسط یک تالار با عنوان تالار میانی یا ایوان با دو ردیف پلکان سنگی از یکدیگر جدا می‌شوند. 4 در، امکان ورود به مجموعه و خروج از آن را فراهم می‌کنند که در اصلی در سمت جنوبی بنا و دو در بزرگ و کوچک در سمت غرب قرار دارند و یک در، در سمت شمال‌شرق به گلخانه باز می‌شود. در ادامه با هم به قسمت‌های مختلف این مجموعه قدم می‌گذاریم.

قسمت های مختلف مجموعه

مجموعه آرامگاهی حافظیه قسمت‌های مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

محوطه جنوبی

محوطه‌ای که در جنوب مجموعه حافظیه قرار دارد، به‌‌عنوان ورودی حافظیه محسوب می‌شود و برای رسیدن به مقبره حافظ باید از آن گذر کرد.

وجود دو نارنجستان بزرگ هر یک به ابعاد ۳۵*۷۰ متر، در شرق و غرب حیاط، جلوه‌ای خاص به این فضا بخشیده است و علاوه بر سرسبزی و خرمی در بهار، مشام بازدیدکنندگان را از بوی بهارنارنج پر می‌کنند. در وسط حیاط، باغچه‌ باریکِ بلوار مانندی به عرض حدود ۴ متر تعبیه شده که چمن و گل به آن زینت می‌دهد. در دو سوی این باغچه، دو راهرو به عرض ۴ متر به رفت‌وآمد بازدیدکنندگان اختصاص دارد. 

در اطراف این دو راهرو، دو باغچه به ابعاد ۲۰*۴۵ متر تعبیه شده است که سرو و کاج در اطراف آن‌ها به چشم می‌خورد و دو حوض مربع مستطیل بزرگ به ابعاد ۴* ۳۲ متر در میان آن‌ها قرار دارد. در لبه این حوض‌ها سنگ‌هایی قرار دارد که به دلیل عملیات شهرسازی و امتداد خیابان کریم خان زند به‌ سمت بازار وکیل از حوض باغ شمالی موزه پارس جدا و به این مکان منتقل شده‌اند. طرفین این دو باغچه راهروهایی با عرض ۴ متر برای استراحت و رفت‌وآمد قرار دارند.

حیاط جنوبی آرامگاه از سه طرف با دیوارهای آجری مرتفعی احاطه شده و تنها در قسمتی از وسط دیوار جنوبی نرده‌های آهنی ساده‌ای دیده می‌شود و در وسط آن، درب ورودی به حافظیه تعبیه شده است که با سه پله به خیابان گلستان متصل می‌شود.

بخش جنوبی از درب ورودی باغ تا پلکان‌های تالار میانی، حدود 150 متر طول و 80 متر عرض و به‌ طور کلی ۹۹۸۳ متر مربع وسعت دارد. این حیاط 4 متر پایین‌تر از کف تالار میانی است و با ۱۸ پله به آن راه می‌یابد.

رواق چهار ستونه

در دوران کریم خان زند، رواق چهار ستونه‌ای به‌ صورت تالار در این مکان ساخته شد اما آنچه که امروز وجود دارد تالاری وسیع با بیست ستون سنگی با ارتفاع 5 متر است که ۵۶ متر طول و ۷ تا 8 متر عرض دارد و چهار ستون عهد کریم خانی در وسط آن قرار گرفته است. این رواق از تمام نقاط حافظیه مرتفع‌تر بوده و این مجموعه را به حیاط شمالی و حیاط جنوبی تقسیم کرده‌ است. امروزه این قسمت از مجموعه حافظیه با نام‌های بیست ستون، تالار حافظیه و ایوان میانی نیز شناخته می‌شود و الهام‌گیری آن از معماری دوره‌های هخامنشیان و زندیان باعث شده تا جلوه‌ای بسیار دیدنی داشته باشد.

در گذشته 4 اتاق نیز در محدوده این رواق قرار داشت؛ اما بعدها حذف شدند. امروزه در سمت شرق و غرب تالار ۲ اتاق وجود دارد که به سازمان میراث فرهنگی و دفتر آرامگاه تعلق دارد.

بالای درگاه این دو اتاق نیز یکی از غزل‌های حافظ دیده می‌شود. سه بیت بر دیوار شرقی و سه بیت بر دیوار غربی به خط میرعماد (از مشهورترین خوشنویسان تاریخ هنر ایران) نوشته و توسط هنرمندان شیرازی بر روی سنگ مرمر نَقر (کنده‌کاری) شده است.

این غزل این‌گونه آغاز می‌شود:

روضه خلدبرین خلوت درویشان است         مایه محتشمی خدمت درویشان است

نمای خارجی تالار نیز از سخن حافظ بی‌نصیب نمانده و در دو طرف آن اشعار این شاعر به چشم می‌خورند:

بر روی نمای خارجی تالار، رو به‌سمت باغ ورودی غزلی با مطلع (بیت آغازین):

گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس                  زین چمن سایه‌ی آن سرو روان ما را بس

و بر نمای خارجی به‌سمت مقبره، غزلی با مطلع:

چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست             سخن شناس نه ای دلبرا خطا اینجاست

آب‌انبار حافظیه نیز به‌ شکل یک کانال در وسط رواق بیست ستونه ساخته شده است. این کانال باعث شده تا حافظیه به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود و مقبره حافظ در ناحیه شمالی آن قرار گیرد.

محوطه شمالی

صحن یا محوطه شمالی فضایی با ابعاد در حدود ۶۰* ۵۰ متر است که در گذشته یک قبرستان عمومی بوده و آرامگاه حافظ در آن قرار دارد. در شرق و غرب ضلع جنوبی این محوطه، دو حوض بزرگ و مستطیل شکل قرار دارد که هر یک از آن‌ها را دو باغچه با درختان نارنج احاطه کرده است. حوض‌های این قسمت به‌ عنوان منبعی برای آب حوض بزرگ مجموعه مورد استفاده قرار می‌گیرند و آب را به آنجا انتقال می‌دهند.

پیرامون محوطه، باغچه‌هایی به چشم می‌خورند که چمن‌کاری شده و در آن‌ها کاج، سرو و نارنج کاشته شده است. بر دیوار شمالی صحن، بیت زیر با خط زیبای ثلث به رشته تحریر درآمده است: 

سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی              گفت باز آی که دیرینه‌ این درگاهی

در شمال صحن، ساختمان‌های دیگری همچون حافظ‌شناسی با مساحت ۳۳۰ متر مربع، کتابخانه با مساحت ۴۴۰ متر مربع با ده هزار جلد کتاب قرار دارند.

در شرق کتابخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی و در غرب آن نیز یک چای‌خانه سنتی دیده می‌شود. سردر چای‌خانه با کتیبه‌ای به خط نستعلیق و بیت زیر زینت یافته است:

رواق منظر چشم من آشیانه‌ توست                کرم نما و فرود آ که خانه خانه‌ توست

در قسمت شمالی کف محوطه و در کنار مزار حافظ، قبرهایی دیده می‌شود که از مهم‌ترین افراد به خاک سپرده شده در آن‌ها، می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد:

•  شیخ محمد اهلی شیرازی، شاعر معروف و صاحب کتاب مشهور سحر حلال متوفی به سال 942 هجری قمری
•  محمد نصیری‌الحسینی ملقب به فرصت‌الدوله شیرازی، شاعر، متوفی به سال 1339 هجری قمری
•  قطب العارفین آقا محمدهاشم ذهبی شیرازی، از سران سلسه‌ ذهبیه، متوفی به سال ۱۱۹۹ هجری قمری
• حاج ملاعلی سمنانی، عالم و عارف بزرگ، متوفی به سال 1333 هجری قمری

محل کنونی کتابخانه نیز مقبره قاسم خان، حاکم و والی فارس بوده است و در جلوی آن نیز مقبره‌های افراد زیر قرار دارد:

• حاج سید محمدعلی کازرونی شیرازی، از مجتهدان فارس
•  شیخ محمد مهدی کجوری، از مجتهدان برجسته
•  شیخ محمدحسن کجوری و سید محمدرضا مجدالعلما (دستغیب)

خطوط ثلث کتیبه‌ها در سراسر صحن شمالی و کتیبه نستعلیق تاریخ بنا، حاصل هنر خطاطِ به‌نام، شادروان امیرالکتاب ملک الکلامی کردستانی‌اند. دیوارهای پیرامون محوطه شمالی با آجرنماها و طرح‌های شمسه گونه تزیین شده و غرفه‌هایی را با درهای چوبی و نقش گل‌های نیلوفر در خود جای داده‌اند.

بر روی دیوار جنوبی غزلی با مطلع زیر دیده می‌شود: 

چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست         سخن شناس نه ای جان من خطا اینجاست

آرامگاه حافظ

مقبره حافظ در ارتفاع 1 متری از سطح زمین قرار گرفته و پیرامون آن پنج ردیف، پلکان مدور وجود دارد که دسترسی به آن را ممکن می‌کند. بر فراز مقبره حافظ گنبدی زیبا قرار دارد که نمای خارجی آن با ورق‌های مسی به‌ صورت ترک ترکی و مانند کلاه قلندران و درویشان پوشیده شده و سقف آن کاشی‌های رنگی معرق دارد. آنچه که در نگاه اول به آرامگاه، توجه شما را به خود جلب می‌کند، رنگ سبز گنبد آن است. این رنگ سبز در نتیجه ترکیب مس با اکسیژن و آب ایجاد شده و جلوه خاصی به آرامگاه بخشیده است. هشت ستون سنگی یکپارچه‌ به ارتفاع 5 متر که به‌ شکل ستون‌های دوره کریمخان‌اند، این گنبد را بر فراز آرامگاه سرپا نگه داشته‌اند.

دورتادور زیر سقف، هشت بیت غزل بر روی سنگ‌های یکپارچه نقش بسته که به خط ثلث است و این‌گونه آغاز می‌شود: 

حجاب چهره جان می‌شود غبار تنم         خوشا دمی که از آن چهره پرده برفکنم

پیش از این گفتیم که سنگ روی مزار حافظ به دوران کریم خان زند تعلق دارد. ابعاد آن ۴۰ *۸۰*۲۶۶ سانتی‌متر است و غزل‌هایی از حافظ بر رویش به چشم می‌خورد که به شیوه نستعلیق توسط حاجی آقاسی بیک افشار آذربایجانی نگاشته شده است. در بالای این سنگ و در میان نقش ترنجی، این عبارت به چشم می‌خورد: " انت الباقی و كل شی هالك "

در سطر پایین‌تر، غزلی زیبا از حافظ در 12 سطر نگاشته شده است که با این بیت آغاز می‌شود:

مژده‌ وصل تو كو كز سر جان بر خیزم               طایر قدسم و از دام جهان برخیزم

در قاب دور سنگ نیز غزلی با مطلع (نخستین بیت) زیر دیده می‌شود:

ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش               پیوسته در حمایت لطف اله باش

با نگاهی به دو گوشه‌ بالای سنگ، متوجه این دو مصرع می‌شویم:

بر سر تربت ما چون گذری همت خواه              كه زیارتگه رندان جهان خواهد بود

و سپس در گوشه پایینی سنگ چشممان به این دو مصرع می‌خورد:

چراغ اهل معنی خواجه حافظ                        بجو تاریخش از خاك مصلی

 نکته قابل توجه درباره این مصرع‌ها این است كه عبارت خاک مصلی به حساب حروف ابجد، تاریخ وفات حافظ را بیان می‌کند.

محوطه غربی

در غرب محوطه شمالی و در پشت آرامگاه خاندان قوام السلطنه، که در ادامه در مورد آن صحبت خواهیم کرد، فضای سبزی وجود دارد که یک حوض کوچک و نسبتا عمیق در میان آن دیده می‌شود. امروزه این قسمت به کلاس‌های آموزشی مرکز حافظ شناسی اختصاص یافته است. بر دیوار این قسمت غزلی با مطلع زیر جلوه می‌کند:

بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است        بیار باده که بنیاد عمر بر باد است

آرامگاه‌ها و مقبره‌های متعددی در این قسمت قرار دارد که از جمله می‌توان به آرامگاه غلامحسین صاحب دیوانی (از سیاستمداران عصر پهلوی) اشاره کرد. مهم‌ترین مقبره این محوطه، مقبرة الشعرا است که با دری آهنی به فضای بزرگ و چمن‌کاری شده منتهی می‌شود و آرامگاه‌های جمعی از شاعران، نویسندگان، عالمان، استادان دانشگاه و هنرمندان را در خود جای داده است که مشهورترین آن‌ها عبارت‌اند از:

متاسفانه تصویری از این قسمت در دست نیست. اگر عکسی از این بخش دارید آن را برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود. عکس را در اینجا آپلود کنید

محوطه شرقی

در شرق مجموعه و در سمت راست حیاط شمالی، دیواری با ۱۴ طاق‌نما وجود دارد که بر روی آن دو غزل با خط زیبای ثلث به چشم می‌خورد. یکی از آن‌ها با مطلع زیر است:

مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو                   یادم از کشته‌ خویش آمد و هنگام درو

و دیگری با مطلع:

عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت            که گناه دگری بر تو نخواهند نوشت

در پشت این دیوار بلند، آرامگاه‌های خصوصی خانواده فربد و آرامگاه معدل واقع شده است. این آرامگاه در سال ۱۳۸۶ با تلاش میراث فرهنگی و تخریب خانه‌ها و مقبره‌های اطراف این محدوده به‌ شکل یک بخش جداگانه در آمد و با عنوان محوطه شرقی به مجموعه حافظیه اضافه شد و امروزه به‌ عنوان محل دفتر انجمن دوستداران حافظ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آرامگاه خاندان قوام

اتاق بزرگی در سمت چپ رواق بیست ستون قرار دارد که متعلق به آرامگاه قوام السلطنه است و 2 اتاق در کنار خود دارد. علاوه بر این شش اتاق دیگر نیز دیده می‌شود که سه اتاق به آرامگاه و سه اتاق دیگر به نقاشی، مینیاتور، معرق‌سازی و میناسازی اختصاص داده شده است.

 متاسفانه تصویری از این قسمت در دست نیست. اگر عکسی از این بخش دارید آن را برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود. عکس را در اینجا آپلود کنید

حافظیه | دنیایی از نمادها و نشانه ها

حافظیه به‌گونه‌ای ساخته شده که هر گوشه‌اش حرفی برای گفتن داشته باشد و دنیایی از نشانه‌ها را در خود جای دهد. با آمیخته شدن این مفاهیم بلندپایه در فرهنگ و عرفان ایرانی اسلامی، آرامگاه شخصیت می‌یابد و به نمونه کامل یک رندِ عارفِ حقیقت‌جوی ایرانی تبدیل می‌شود. این نمادها در هر لحظه پیش روی شما قرار دارند:

پیش از ورود به مجموعه، رویارویی با نماد اسارت

قبل از اینکه وارد مجموعه حافظیه شویم با نخستین نماد آن برخورد می‌کنیم. آرامگاه حافظ در مقابل یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های شیراز قرار دارد و هنگام بودن در خیابان هیچ اثری از آرامگاه نمی‌بینید. این خیابان را می‌توان نماد اسارت در جهان صنعتی و مدرن دانست چرا که نمی‌توان از میان آن، آرامگاه حافظ را که از آن با عنوان نماد افکار و اندیشه‌های عرفانی یاد می‌شود، به تماشا نشست.

در محوطه جنوبی، نمادی از دنیای مادی

وقتی که وارد مجموعه می‌شویم در محوطه جنوبی قرار می‌گیریم که به عنوان نماد دنیای مادی و ظواهر فریبنده آن در نظر گرفته می‌شود. سپس باید از پله‌ها بالا برویم تا وارد رواق بیست ستون یا تالار حافظیه شویم. از این محوطه، هرچه که به آرامگاه، نزدیک‌تر می‌شویم، گویی انسان از بند هواهای نفسانی آزاد می‌شود. می‌توان بالا رفتن از ایوان را به‌منزلۀ معراج عرفانی و سیروسلوک در دنیای ملکوت دانست.

در تالار یا ایوان میانی، نشانی از عالم ملکوت

ایوان، نشانه عالم ملکوت است چرا که در اینجا حجاب‌ها کنار زده می‌شوند و مقبره که نمادی از خورشید و حقیقت است، آشکار می‌شود. در این لحظه پایین آمدن از تالار حافظیه می‌تواند نماد تعظیم در برابر این خورشید درخشان باشد. این تالار دارای دو ردیف پلکان است که هریک از آن‌ها 9 پله دارد؛ در ادبیات فارسی، ۹ عدد آسمان‌ها است و قداست دارد.

در محوطه شمالی

بخش شمالی را نماد دنیای ملکوت می‌دانند. در این قسمت به آرامگاه می‌رسیم که نماد دست‌یابی به حقایق و رمز و رازهای دنیا است. این بخش ۸ درب ورودی و خروجی دارد و آرامگاه نیز از ۸ ستون سنگی تشکیل یافته‌ است. استفاده از عدد ۸ خیلی هم بی‌دلیل نیست و آن را نماد زمان حیات حافظ یعنی قرن هشتم و هشت درِ بهشت می‌دانند.

آرامگاه، نماد خورشید

آرامگاه، به‌ طور کلی نماد خورشید است؛ اما درون آن نمادهای دیگری نیز وجود دارد. نمای بیرونی گنبد آرامگاه، به‌ شکل کلاه درویشان تُرک است و از آن با عنوان نماد آسمان یاد می‌شود. درون گنبد مجموعه‌ای از رنگ‌های عرفانی است که هر یک نماد خاصی‌اند :

• آبی فیروزه‌ای، نماد بهشت
• سرخ ارغوانی، نماد شراب ازلی
• سیاه و سفید، نماد شب و روز
• قهوه‌ای سوخته، نماد خاک

اطلاعات بازدید

 تلفن:  32284552 071

ساعت بازدید: شش ماه اول از ساعت 8:30 تا 23:30  و شش ماه دوم سال 8:00 تا 22:30

هزینه بازدید: 5۰۰۰ تومان برای گردشگران داخلی و 5۰۰۰۰ تومان برای گردشگران خارجی

نظرات خارجی ها

تابه‌حال از خود پرسیده‌اید که گردشگران خارجی به‌هنگام بازدید از آثار ما چه حسی دارند و چگونه فکر می‌کنند؟ در اینجا می‌خواهیم نگاهی به سایت معتبر تریپ ادوایزر بیندازیم و ببینیم که خارجی‌ها چه نظری در مورد آرامگاه حافظ دارند.

گردشگر آلمانی | تاریخ بازدید اردیبهشت 98

اگر تنها یک دلیل برای بازدید از شیراز وجود داشته باشد...

اگر شما در شیراز هستید باید حتما سری به این مکان بزنید. به اینجا بیایید و از شب و رنگ و نور لذت ببرید. ببینید که ایرانیان چگونه آرامگاه شاعر مهم کشورشان را به فرزندان خود نشان می‌دهند. به نجواهایشان گوش کنید وقتی دیوان معروف این شاعر را می‌خوانند.

همچنین یک فروشگاه هدیه خوب در این مکان وجود دارد. اگر فقط برای یک روز در شیراز هستید، هر چیزی را که لازم دارید به خانه ببرید، در اینجا دریافت می‌کنید.

گردشگر بریتانیایی | تاریخ بازدید فروردین 98

آرامگاه حافظ

اینجا یک محل اجتماعی جالب است که مردم شب‌ها در آن با یکدیگر ملاقات می‌کنند و درباره کمک‌های حافظ به ادبیات فارسی حرف می‌زنند.

گردشگر سوئدی | تاریخ بازدید فروردین 98

گردش با تور

راهنمای تور، ما را به اینجا برد. این مکان برای ایرانیان اهمیت بسیار دارد چرا که حافظ شاعر ملی و جهانی آنهاست. مردم زیادی آنجا بودند.

گردشگر نیوزیلندی | تاریخ بازدید فروردین 98

عاشقش شدم!

راهنما، ما را به اینجا برد و تجربه بسیار ویژه‌ای برای من بود. او بعضی از ابیات حافظ را به من داد تا وقتی که به آرامگاه رسیدیم، با صدای بلند بخوانیم و باید اعتراف کنم که بسیار احساسی بود. باغچه‌ها و فضا کوچک است اما همه چیز عالی به نظر می‌رسد.

گردشگری از عمان | تاریخ بازدید دی 97

یک باید ببینیدِ همیشگی در شیراز

همیشه در سفر به شیراز از آرامگاه حافظ بازدید می‌کنم و هرگز خسته نمی‌شوم. گرچه این فقط یک آرامگاه است اما فضای بسیار خوبی دارد و همیشه نوای موسیقی سنتی ایرانی در آن به گوش می‌رسد و جوانان در حال قدم زدن در آن هستند.

ویدیویی زیبا از آرامگاه حافظ

طراح بنای حافظیه کیست؟

طراح بنای حافظیه شخصی فرانسوی به‌ نام آندره گدار (André Godard) است که یکی از شرق‌شناسان بزرگ ِعلاقه‌مند به تاریخ و تمدن و هنر ایران به شمار می‌رود. وی زاده سال ۱۸۸۱ میلادی و درگذشته ۱۹۶۵ میلادی و از معماران و باستان‌شناسان به‌ نام در جهان است.

او که تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای پاریس به پایان رسانده بود، در سال ۱۳۰۷ خورشیدی به دعوت دولت وقت و به‌ منظور ساماندهی اداره کل باستان‌شناسی، نگهداری و مرمت بناهای تاریخی، راهی ایران شد.

وی ۳۲ سال در ایران اقامت کرد و ضمن بازدید و تهیه فهرستی از آثار تاریخی ایران، دست به اقداماتی در جهت حفظ و نگهداری و مرمت این آثار زد. از جمله فعالیت‌های وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  مدیریت اداره کل عتیقات (باستان‌شناسی و موزه)
• فعالیت‌های پژوهشی و شناسایی و ثبت آثار فرهنگی ایران
•  انتشار نشریه‌ باستان‌شناسی با همکاری همسرش یدا گدار و ماکسیم سیرو
• بنیان‌گذاری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
• ریاست و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران

به‌ هنگام اشغال فرانسه توسط نازی‌ها در جریان جنگ جهانی دوم، نمایندگی کمیته ملی فرانسه در ایران را بر عهده وی گذاشتند و او نشریه‌‌‌ای به‌ نام فرانسه آزاد را در تهران منتشر کرد. او از سال ۱۹۳۶، عمرش را صرف معرفی آثار ایران کرد و به‌ منظور شناساندن آن‌ها به جهانیان، با همکاری همسرش بانو یدا گدار و عده‌ای از محققان و دانشمندان ایرانی به انتشار جزواتی سالانه به‌ نام آثار ایران به زبان فرانسه مشغول شد. گدار موفق شد تا در هشت جزوه، اطلاعاتی دقیق و جزیی از هنر ایران و طرح و نقشه‌ بناها را ارایه دهد و به معرفی آن‌ها بپردازد. بنای حافظیه یکی از کارهای بسیار زیبا و ماندگار وی به شمار می‌رود که طراحی و نظارت بر ساخت آن را بر عهده داشت. در طراحی این بنا معماری اصیل ایرانی حرف اول را می‌زند و ذوق و هنر استادکاران هنرمند چاشنی آن شده است.

علاوه بر بنای حافظیه، آندره گدار چند نمونه دیگر از بناهای ایرانی را نیز در کارنامه خود دارد:

• موزه ایران باستان در تهران
• مدرسه ایرانشهر در یزد

حافظیه در نگاه مردم

علاوه بر حافظ، عرفا و شعرای نامداری در این مکان به خاک سپرده شده‌اند که هر یک در نزد مردم از جایگاه خاصی برخوردارند. بسیاری با آداب‌ورسومی خاص به این آرامگاه می‌روند. برخی با وضو وارد این فضا می‌شوند، برخی دیگر کفش‌هایشان را در کنار مقبره از پای در می‌آورند و غیره.

دیوان حافظ کتابی است که در خانه هر ایرانی پیدا می‌شود و در عید نوروز یا شب یلدا تفالی به آن می‌زنند. این نشانه‌ها و رعایت آداب حکایت از احترام و قدسی بودن مکان در نزد ایرانیان و جایگاه آن در فرهنگ ایرانی دارد.

برنامه های فرهنگی حافظیه

آرامگاه حافظ به‌‌عنوان یک مکان فرهنگی شناخته می‌شود و میزبان برنامه‌های زیر است:

• شعرخوانی شاعران مشهور در ایام مختلف سال و به‌ ویژه در روز بزرگداشت حافظ در ۲۰ مهر ماه
• کنسرت خوانندگان به‌ویژه موسیقی سنتی ایرانی و عرفانی
• کلاس‌های حافظ‌شناسی
• کلاس و کارگاه‌های ساخت‌وساز موسیقی سنتی
• طرح سحرگاه با خواجه راز که بر اساس آن در طول ماه مبارک رمضان درب آرامگاه تا سحرگاه به‌روی دوستداران حافظ باز است.

توصیه های کارناوالی

• در ورود به حافظیه، شان این مکان عرفانی را حفظ کنید.
• تفال به حافظ را فراموش نکنید و از دیوان این شاعر غزلی بخوانید.
• در سفر به شیراز طعم خوش غذاهای شیرازی را از دست ندهید. از طریق مطالب زیر می‌توانید با این تجربیات خوشمزه آشنا شوید.
• از خرید در این دیار نیز غافل نشوید و سوغاتی‌های خوبی را برای عزیزانتان تهیه کنید.
• اگر در برنامه‌ریزی سفر خود به شیراز برای انتخاب محل اقامت مناسب از میان گزینه‌های مختلف به مشکل خوردید اصلا نگران نباشید، چرا که در کارناوال می‌توانید اقامتگاه‌های مختلف را بر اساس قیمت، ستاره هتل، امکانات و موارد دیگر فیلتر و دسته‌بندی کنید. پس اگر در سفرهایتان اهل اقامت در هتل هستید بدون معطلی سری به صفحه رزرو هتل های شیراز بزنید و هتل مورد علاقه خود را انتخاب کنید. 

 سخن آخر

هر چقدر هم که اهل شعر و ادب باشید و غزل‌های حافظ را بخوانید باز هم تفال به این دیوان در حافظیه حال‌و‌هوایی دیگر دارد. مگر چند شیراز داریم که با بوی بهار نارنج سرمستمان کند و با وجود تمام آثار کهن‌اش همچنان تازه و دیدنی به نظر برسد؟ پس این‌بار که خواستید بار سفر ببندید جاذبه‌های این شهر و حافظیه را نیز در برنامه خود قرار دهید.

اگر ساکن شیراز هستید برایمان از حال و هوای شهرتان بگویید و اگر به این شهر سفر داشته‌اید، تجربیات خود را با دیگر دوستانتان در کارناوال به اشتراک بگذارید.

اگر حافظیه را از نزدیک دیده‌اید، ما را نیز در خاطراتتان سهیم کنید.

به ما و دوستانتان بگویید که چه جاذبه‌های دیگری را در این شهر می‌شناسید؟

منتظر دیدگاه‌های شما خوبان هستیم...