آرامگاه باباطاهر همدان | شاعر شیرین زبان پارسی

به دنیای ادب و شعر پارسی می رویم و راه مان را به سوی آرامگاه باباطاهر همدان کج می کنیم؛ آرامگاهی در دل شهر همدان که یکی از بزرگان این سرزمین را در خود جای داده است. پیدا کردن آدرس آرامگاه باباطاهر همدان اصلا سخت نیست؛ چرا که این آرامگاه در میان میدانی به نام همین شاعر بزرگ قرار دارد. بسیاری با دیدن عکس آرامگاه باباطاهر همدان، شیفته معماری بنای این آرامگاه می شوند و می خواهند در موردش بیشتر بدانند. کارناوال قصد دارد برای لحظاتی شما را به این آرامگاه ببرد، از حال و هوایش برای تان بگوید و معماری و تاریخچه اش را بیان کند. با ما همراه باشید.

چرا آرامگاه باباطاهر؟

• آرامگاه یکی از بزرگترین شعرای ایران است.
• فضای سبز مناسبی برای گذران ساعاتی خوش دارد.
• در برخی روزها میزبان مراسم سنتی است.

آشنایی با آرامگاه باباطاهر | خانه ابدی شاعر شیرین زبان

در میانه شهر همدان میدانی وجود دارد که با نام باباطاهر شناخته می شود. این میدان در مقابل‌ قله الوند قد علم کرده و آرامگاه یکی از شعرای بزرگ ایران زمین، باباطاهر را در خود جای داده است. این آرامگاه با گنبد فیروزه ای رنگش توجه هر کسی را به خود جلب می کند و وسوسه زیارتش را به جان خیلی ها می اندازد. اینجا مامن ابدی شاعری بزرگ است که شیرینی طعم دوبیتی های عاشقانه اش هنوز هم حس می شود و اهل ادب و فرهنگ را سرمست می کند. این بنا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ۱۷۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شاید سال ها از مرگ این شاعر بگذرد؛ اما هنوز هم آرامگاهش برای بسیاری از فرهنگ دوستان ارزش بسیاری دارد؛ جایی که در ادامه بیشتر با آن آشنا خواهید شد...

باباطاهر کیست؟

باباطاهر، شاعری ایرانی تبار بود که در اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری می زیست و دوبیتی سرای قهاری بود. درباره خاندان، سال‌ تولد و وفات‌ این شاعر اطلاعات دقیقی وجود ندارد و حتا طریق‌ کسب‌ دانش‌ و معرفت‌ و مسلک‌ عارفانه او نیز هنوز بر کسی روشن نیست. لقب و نام وی بهترین سند برای درک نحوه زندگی اوست. وی را باباطاهر عریان نیز می خوانند؛ نامی که نشان دهنده زندگی عارفانه و خوی درویشی این شاعر است. بابا، لقب پیروان وارسته بوده و عریان نیز به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی به او نسبت داده شده است. در لرستان لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق تعلق دارد.

وی در شهر قدیمی همدان زندگی می کرد و خیلی سرشناس نبود. باباطاهر به تدریج و در اثر پاکی درون، خودسازی و بریدن از مادیات کراماتی به دست آورد و نامش بر سر زبان ها افتاد.

نام باباطاهر عریان، تداعی کننده دوبیتی‌ های شیرین، عاشقانه و دلرباست که بیشتر به لهجه لُری سروده شده اند و هر کسی را سرمست می کنند. عشق به خداوند، طبیعت و انسانیت در اشعار باباطاهر مشهود است؛ وی بارها در کلامش از کوهستان‌ ها، دشت‌ ها و رودخانه‌ های زیبای ایران‌، رفتار و اخلاق خوب و ستایش خداوند سخن گفته است. باباطاهر در اشعارش انسان بودن و ارزش نهادن به زندگی را توصیه می کند و پندها و اندرزهایش به آیندگان نیز در شعرهایش به چشم می خورد.

 چند نمونه از دوبیتی‌های او را در زیر می خوانید:

مکن کاری که بر پا سنگت آیو   جهان با این فراخی تنگت آیو

چو فردا نامه خوانان نامه خواندند         تو را از نامه خواندن ننگت آیو

     مه دُوریشم لکم اعجاز دیرم          مه دوسی چوی خُوه شین دمساز دیرم

مه معشوقی و ه نام فاطمه لُر                 صنوبر قامت و پرناز دیرم

تاریخچه آرامگاه

بنای آرامگاه باباطاهر از ابتدا به این شکل نبوده و در طول تاریخ همواره به دلیل تخریب و بازسازی تغییراتی را به خود دیده است. مقبره اصلی بابا طاهر را متعلق به دوران سلجوقی می دانند. در قرن ششم هجری یک برج هشت ضلعی آجری بر روی قبر این شاعر بزرگ ساختند که به مرور زمان ویران شد و خرابه ای از آن باقی ماند. در زمان رضاخان شهرداری همدان مامور احداث بنای جدیدی برای این آرامگاه شد.

در جریان این بازسازی، یک لوح کاشی کشف شد که مربوط به قرن هفتم هجری بود و هم‌اکنون در موزه ایران باستان قرار دارد. بر روی این کاشی فیروزه‌ای، آیات قرآن مجید به خط کوفی و به صورت برجسته نگاشته شده است. ساخت آرامگاه باباطاهر پس از مدتی نیمه کاره رها شد و در سال ۱۳۲۹ دوباره اقدام به ساخت آن کردند. 

در سال ۱۳۴۴ خورشیدی پروژه احداث آرامگاه جدید باباطاهر با همت انجمن آثار ملی و شهرداری همدان کلید خورد و مهندس هوشنگ سیحون و مهندس فروغی طرح این آرامگاه را در سال ۱۳۴۵ ارایه کردند و کلنگ آن به زمین زده شد. ساخت این بنا در سال 1349 به پایان رسید و ساختمان کنونی آرامگاه از همین دوران بر جای مانده است. 

معماری آرامگاه

آرامگاه باباطاهر در شمال غرب همدان قرار گرفته و در مرکز میدانی مستطیل شکل و سرسبز واقع شده است. این آرامگاه شاهکاری ممتاز از معماری عصر جدید به شمار می رود و طرح آن تلفیقی از معماری قرن‌های هفتم و هشتم هجری و عصر حاضر را به نمایش می گذارد.

زیر بنای آرامگاه و باغ آن به حدود ۸۹۶۵ متر مربع می رسد و فضای سبز چشم نوازی دارد. آنچه در ابتدا توجه بینندگان را به خود جلب می کند گنبدی فیروزه‌ای و منشوری شکل است. ساختمان آرامگاه را بر قاعده‌ای هشت ضلعی و بالای تپه‌ای کم ارتفاع ساخته و در سقف آن از کاشی کاری معرق بهره گرفته اند. ارتفاع قاعده ساختمان از سطح فوقانی تپه ‪ ۲۰/۳۵‬متر و از کف خیابان ‪ ۲۵/۳۰‬متر است. 

بنای اصلی آرامگاه به ابعاد ۱۰ × ۱۰ متر ساخته شده است و آن را با استفاده از منشورها پوشانده اند. در نمای ساختمان، سنگ سفید مرغوب به کار رفته است و مدخل‌های ورودی و منفذهای نور نیز در دیواره دیده می شوند. آرامگاه دارای 8 ستون گرانیتی است و در قطعه سنگ مزار، کف و پله‌های آرامگاه نیز از گرانیت حجاری شده‌ استفاده کرده اند.

کلاف های بتونی داخلی استحکام و دوام ساختمان آرامگاه را تامین می کنند. پی سازی بنا با سنگ و آهک و عایق کاری و استخوان بندی آن با آجر صورت گرفته و کلاف کشی های بتونی نیز در گردش های منشورها به کار رفته است.

دیواره‌های بنا به شکل مثلث‌های متساوی الساقین هستند و این ساختار باعث می شود ناخودآگاه نگاه ما به آسمان برود و این یعنی خلاقیت معمار برای بیان مفهوم عروج. در حالی که تندی زاویه ها بلندی را به بیننده القا می کنند مساحت بنا نسبتا کوچک به نظر می رسد؛ اما این تنها احساسی است که در نتیجه ترکیب اجزای آرامگاه به وجود می آید و مساحت بنا بیش از این حرف هاست. این ساختار تداعی کننده چنین مفهومی برای بیننده است: "اینجا جایی جمع و جور و امن برای آرامش ابدی است"

نما و پوشش کف آرامگاه باباطاهر سنگی است و در اطرافِ محوطه داخلی مزار و قسمتِ پایینی آن، کتیبه‌هایی از کاشی به چشم می خورد. این کتیبه ها شامل ‪ ۲۴‬دو بیتی از سروده‌های باباطاهر هستند که بر روی ‪ ۲۴‬قطعه سنگ مرمرین نقش بسته اند. دو لوحه برنجی نیز در محوطه داخلی دیده می شود؛ یکی منقوش به اسامی هیات موسس انجمن آثار ملی به هنگام ساخت بنا و دیگری منقوش به نام برخی از شخصیت‌های به خاک سپرده شده در جوار باباطاهر.

آشنایی با طراحان آرامگاه باباطاهر

یکی از طراحان این آرامگاه هوشنگ سیحون است. وی در سال 1299 در تهران متولد شد و در سال 1393 در ونکوور کانادا درگذشت. در کارنامه او نام بناهایی همچون آرامگاه خیام، آرامگاه نادرشاه افشار، آرامگاه ابوعلی سینا، آرامگاه فردوسی، آرامگاه کلنل محمدتقی پسیان، ساختمان بانک سپه در تهران و بنای موزه توس به چشم می خورد.

طراح دیگر آرامگاه محسن فروغی است. وی معمار، استاد معماری و رییس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود که در سال 1286 چشم به جهان گشود و در سال 1362 از دنیا رفت. از جمله آثار او در ایران می توان به این موارد اشاره کرد: دانشکده حقوق دانشگاه تهران، ساختمان وزارت دارایی، آرامگاه سعدی (با همکاری علی صادق)، کاخ نیاوران، شعب بانک ملی در شهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران.

امکانات

این محل به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری مشهور شهر امکاناتی را نیز در خود جای داده است که جالب ترین آنها غرفه کوچکی است که در محوطه داخلی آرامگاه و نزدیک در ورودی قرار دارد. شما می توانید کتاب‌های متنوع تاریخی و مجسمه های کوچک سفالی را از این غرفه تهیه کنید و یادگاری های خوبی برای عزیزان تان ببرید. در ایام نوروز غرفه‌های زیادی به‌ شکل بازارچه در محوطه خارجی برپا می شوند که صنایع دستی و سوغاتی همدان و دیگر شهرها را ارایه می دهند و گردشی متفاوت را برای تان رقم می زنند.

فضای سبز اطراف آرامگاه فرصت خوبی را برای گشت و گذار به شما می دهد و درمحوطه بیرونی و دور میدان نیز می توانید به سراغ فروشگاه‌های سفال بروید. سوپرمارکت‌، رستوران و غذای آماده نیز از جمله چیزهایی هستند که در اطراف آرامگاه به راحتی به آنها دسترسی دارید.

سرویس بهداشتی نیز در داخل میدان در دسترس است.

اطلاعات بازدید

زمان بازدید: 08:30 تا 19:30 در شش ماه اول سال و 08:30 تا 17:00 در شش ماه دوم سال

هزینه بازدید:4000 تومان برای اتباع ایرانی و 30000 تومان برای اتباع خارجی

نظرات خارجی ها

یکی از چیزهایی که می تواند برای هر ایرانی جذاب باشد، نظر خارجی ها در مورد آثار کشورمان است. در اینجا می خواهیم نگاهی به وبسایت معتبر تریپ ادوایزر داشته باشیم و ببینیم گردشگران خارجی چه دیدگاهی در مورد آرامگاه باباطاهر داشته اند:

گردشگری از کالیفرنیا | 28 فروردین 1396

مکانی پر مفهوم با خوشنویسی های چشم نواز

در ابتدا نظراتی را در مورد این بنا در سایت لونلی پلنت (سایت معتبر در زمینه گردشگری) خواندم. به نظرم در آنجا خیلی سخت گیرانه با این آرامگاه بر خورد شده بود چرا که من تنها آرامگاه زیبای شاعری را در آنجا دیدم که با اشعاری از خودش زینت داده شده بود. آرامگاه در میان پارکی زیباست. اشعار او بر دیوارها نقش بسته اند و نور از روزنه ها بر آنها می تابد.

گردشگر استرالیایی | 8 اسفند 1395

وقت خود را تلف نکنید!

ما به صورت خانوادگی از استرالیا به ایران سفر کردیم. همدان چیز قابل توجهی ندارد، این آرامگاه چیز خاصی نیست...

گردشگری از آمریکا | 11 مرداد 1395

دوستانه و شاعرانه

یکی دیگر از بناهای تاریخی دوستانه ایران با اشعاری بر روی دیوار. من فکر می کنم ایرانی ها عاشق جریان نور و رنگ، کاشی کاری های پیچیده، مناره ها و برج ها و بناهای تاریخی با دیوارهای منقوش به شعر هستند. اینجا یک بنای بزرگ است که اشعار روی دیوار آن بسیار زیبا هستند. این مکان را از دست ندهید.

گردشگری از ترکیه | 8 آذر 1394

وقت تان را تلف نکنید!

بیش از 30 دقیقه پیاده روی کردم تا این بنا را ببینیم اما در واقع هیچ چیز خاصی نصیبم نشد. اگر وقت اضافه دارید به سراغش بروید وگرنه فراموشش کنید.

پیتر از انگلیس | 26 مرداد 1394

حتما داخل آرامگاه را ببینید

ایرانیان عاشق اشعار شاعران شان هستند و البته دلایل خوبی هم برای این حس دارند. در حالی که بیرون بنا بسیار جمع و جور به نظر می رسد در داخل با فضایی پر زرق و برق و خوشنویسی شده مواجه می شوید که بسیار زیباست. 

بزرگانی که در جوار باباطاهر آرمیده اند...

این محل تنها خانه ابدی باباطاهر نیست بلکه در جوار آن آرامگاه های این افراد نیز به چشم می خورد: 

محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده ۳ هجری

ابولفتح اسعد از فقهای سده ۶

میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده ۱۳

مفتون همدانی از شاعران سده ۱۴

آرامگاه باباطاهر در خرم آباد

کلمات و اصلاحات لری در اشعار باباطاهر به وفور به چشم می خورد و مردم لرستان این را دلیلی بر لر بودن باباطاهر می پندارند. آنها لفظ بابا را به پیران و مرشدان اهل حق نسبت می‌دهند و می گویند باباطاهر در لرستان می زیسته است.

از همین رو آرامگاهی منسوب به باباطاهر در خرم‌آباد وجود دارد که قدمت آن به دوره خوارزمشاهیان باز می گردد. این مقبره را می توانید در مرکز شهر خرم‌آباد و شرق قلعه فلک‌الافلاک در محله‌ای به نام درب باباطاهر بیابید.

توصیه های کارناوالی

در فضای داخلی آرامگاه، قبر باباطاهر هیچ حفاظی ندارد و به همین دلیل حجم زیبای هندسی آن بسیار آسیب پذیر است. حتما کودکان خود را توجیه کنید که به چیزی دست نزنند و بر روی سنگ قبر نیز نروند.

اگر در فصل سرد راهی همدان شدید حتما لباس گرم به همراه داشته باشید چرا که در بازدید از آرامگاه بیشتر در فضای بیرون هستید تا داخل آرامگاه.

در برخی روزها و بیشتر تعطیلات هنرمندان و دوستداران موسیقی سنتی در این محل گرد هم می آیند و  به نواختن ساز مشغول می شوند. آنها با خواندن اشعاری از این شاعر بزرگ فضای عرفانی و شاعرانه این محل را جذاب تر می کنند.

در برخی ایام درشکه‌سواری هم در میدان باباطاهر در دسترس است و تفریحی جذاب برای مسافران محسوب می شود.

از سوغاتی های این شهر غافل نشوید و حتما سری به بازار بزنید تا یادگاری هایی را برای عزیزان تان تهیه کنید.

سخن آخر

بازدید از آرامگاه ها و زیارت قبور بزرگان این سرزمین فرصت خوبی برای شناخت آنها به ما می دهد. در سفرتان به نقاط مختلف کشور به سراغ این آرامگاه ها بروید و در فضای معنوی آنها غرق شوید و با کمی مطالعه از مسلک این بزرگان بیشتر بدانید. اگر برنامه سفرتان به همدان را چیدید آرامگاه باباطاهر را از یاد نبرید.

آیا تا به حال به همدان سفر داشته اید؟

کدام یک از جاذبه های این شهر را بیشتر پسندیدید؟

از آرامگاه های بزرگان سرزمین مان دیدن کرده اید؟

منتظر دیدگاه ها و تجربه های شما عزیزان هستیم...