آرامگاه کمال الملک نیشابور | مدفن معروف ترین نقاش معاصر ایران

در سفر به هر شهر و دیاری، جاذبه ها و گزینه های مختلفی پیش روی ماست. برخی با توجه به کار و پیشه ای که دارند به مراکز تجاری و هتل های یک شهر برای شرکت در یک همایش یا سمینار سر می زنند. بعضی نیز کوله بار می بندند و راهی طبیعت می شوند. گردشگرانی هم هستند که عاشق تاریخ و سفر در گذشته هستند و تمام جاذبه های تاریخی یک منطقه یا شهر را برای آشنایی بیشتر با آنچه در زمان های قدیم اتفاق افتاده است زیر پا می گذارند. افرادی هم برای ادای احترام به گذشتگان، نام آوران و آدم های مشهور و زنده کردن یاد آنها راهی سفر می شوند. گردش امروز ما نیز از این نوع است. 

می خواهیم به مزار یکی از افراد معروف و افتخار آفرین ایران سفر کنیم و با این انسان فرهیخته و میهن پرست بیشتر آشنا شویم. مقصدمان آرامگاه کمال الملک، نقاش معروف کشورمان در شهر تاریخی نیشابور است؛ آرامگاهی کوچک در میان باغی زیبا و دیدنی که خارج از مرکز شهر نیشابور و در نزدیکی آرامگاه خیام قرار دارد. باغی که آرامگاه عطار را نیز در خود جای داده است و در همسایه مقبره کمال الملک روزگار می گذرانند. پیش از این در مطلبی جداگانه از آرامگاه عطار بازدید کردیم و با ویژگی های معماری و تاریخچه آن آشنا شدیم. حال قصد داریم تا به همسایگی مقبره عطار سری بزنیم و از آرامگاه کمال الملک در میان این باغ با صفا دیدن کنیم. با کارناوال همراه شوید

ورود به صفحه اختصاصی معرفی آرامگاه عطار

چرا آرامگاه کمال الملک؟

• مقبره یکی از برترین نقاشان معاصر ایران است.
• در میان باغی زیبا قرار گرفته و یکی از آرامگاه های مشهور ایرانی‌ و جاذبه های برتر شهر نیشابور است. 
• در نزدیکی جاذبه های مشهور نیشابور مانند آرامگاه عطار، آرامگاه خیام و ... قرار گرفته است. 

آشنایی با آرامگاه کمال الملک 

نسبت به دیگر افراد مشهور و آرامگاه های معروف ایرانی، آرامگاه کمال الملک، نقاش شهیر ایرانی، کمتر معروف و بین مردم شناخته شده است. خوب است بدانید که این آرامگاه در محوطه باغ آرامگاه عطار واقع شده و در نزدیکی آن، میزبان گردشگران و علاقه مندان به فرهنگ و هنر ایران زمین است. بنایی که مانند آرامگاه های خیام و ابوعلی سینا در همدان به دست مهندس هوشنگ سیحون و زیر نظر او ساخته شده است. سازه ای که در طراحی خود، فرم کلی، تزییناتی که در آن به کار رفته، رنگ کاشی ها و ... هماهنگی عجیبی با ساختمان کناری اش یعنی آرامگاه عطار دارد، به شکلی که بازدیدکنندگان در نگاه اول، این دو بنا را یکی می دانند. در ادامه ما را همراهی کنید تا اطلاعات بیشتری از تاریخچه و نحوه ساخت این سازه به دست آوریم. 

تاریخچه آرامگاه کمال الملک

به مانند آرامگاه خیام و فردوسی این سازه نیز با طرحی از هوشنگ سیحون ساخته شد. وی در سال 1337 هجری خورشیدی طرح بنای مقبره کمال الملک را به انجمن آثار ملی ارایه داد. پس از موافقت انجمن آثار ملی با این طرح، کار ساخت آرامگاه در سال 1340 شروع می شود و به کمک چند کارگر نیشابوری به پیش می رود. از این بنا در مراسمی در تاریخ 12 فروردین 1342 خورشیدی رونمایی می شود و از کارگران نیز در این مراسم قدردانی به عمل می آید. از آن زمان تا کنون، آرامگاه کمال الملک در کنار مقبره عطار میزبان گردشگران و دوستداران اهل فرهنگ و هنر است. 

معماری آرامگاه کمال الملک

مقبره کمال الملک در زمینی به مساحت 28 متر مربع با شش ایوانچه معقر ساخته شده است و ده قوس دارد. سازه ای که اوج خلاقیت معمار و طراح را نشان می دهد و تلفیقی از معماری سنتی ایرانی با معماری نوین در آن دیده می شود. به مانند طرح آرامگاه خیام، هندسه نقش بزرگی در نقشه کلی مقبره کمال الملک دارد. در نقشه این سازه دو پیمون (1) مربعی شکل را می بینید که در کنار هم مستطیلی به تناسب ۱ بر ۲ را می‌سازند. بنایی با شش قوسِ نیم دایره و چهار قوسِ متقاطع که بر روی قطرهای مربع ساخته شده اند. موضوعی که باعث به وجود آمدن تاق هایی چهاربخش (2) شده است. این طرح خلاقانه بر روی پوسته ای بتنی اجرا شده و شکلی منحصر به فرد به آرامگاه کمال الملک داده است. 

سنگ مزار کمال الملک

سنگ مزار کمال الملک به مانند دیگر ساخته های طراحی مهندس سیحون، در آرامگاه ظهیرالدوله تهران طراحی و به نیشابور آورده شده است. این سنگ مزار، سنگی یکپارچه گرانیت و بافتی خشن دارد. قسمت بالاییِ سنگ، تراشی مرتفع و زاویه دار دارد و نقش برجسته ای از کمال الملک به وسیله شاگرد وی،‌ استاد ابوالحسن صدیقی بر روی آن حجاری شده است.

پاورقی

1- پیمون، مجموعه ای از اندازه ها و نسبت های کمی یا ارزیابی کیفی‌ست. از این المان در معماری سازه های سنتی ایرانی بسیار استفاده می شده است. 

2- تاق چهاربخش یا تاق تاژ یا چارتاقی یکی از ساختار و المان های معماری سنتی ایران‌ست. این تاق از ترکیب دو تاق با زاویه 90 درجه که از نقطه وسط به هم دوخته شده است ایجاد می شود. 

تزیینات آرامگاه

در تزیین سازه آرامگاه کمال الملک طراح از کاشی های معرق نفیس به رنگ های لاجوردی و سفید استفاده کرده است. آقای سیحون با استفاده از این کاشی های معرق می خواسته معماری زادگاه کمال الملک یعنی کاشان را در ذهن بیننده تداعی کند. این کاشی ها به طرز هنرمندانه ای بر روی بنا نشسته اند و هر چه به سمت خط تقارن قوس ها نزدیک می شوند اندازه آنها در چشم بیننده کوچک و کوچک تر می شود. 

نظر معمار در مورد بنا

هوشنگ سیحون در مورد طرح مقبره کمال الملک چنین گفته است: 

از باغ خیام بعد از طی نزدیک به دو کیلومتر به سمت غرب، به باغ دیگری می رسیم که مدفن شیخ فریدالدین عطار است و یک بقعه قدیمی آن را در بر دارد. در جوار آرامگاه عطار با فاصله محل به خاک سپردن نقاش مشهور کمال الملک است که طرح بنای یادبودش نیز به عهده این جانب قرار گرفت. این بنا در نقشه از دو مربع تشکیل شده و تناسب یک بر دو دارد؛ برای هر واحد یعنی هر ضلع مربع در نما یک قوس درنظر گرفته شد که در چهار ضلع مستطیل، 6 قوس زده شد. علاوه بر این دو قطر، هر مربع دو قوس دیگر را تشکیل می دهند که از داخل با هم تلاقی می کنند. پس چهار قوس هم از داخل زده شده است که در مجموع می شود ده قوس. برخورد این قوس ها و پوشش آن ها در بالا اشکال هندسی مخروطی شکلی را به وجود آورده اند که ابتکاری است هندسی با تزیینات کاشی معرق روی آن ها. سنگ روی مزار از گرانیت مشهد و از دو قسمت مرتفع و خوابیده ولی یکپارچه تراشیده تشکیل شده است که روی قسمت مرتفع چهره کمال الملک به صورت نقش برجسته حجاری شده است. بنا و پوشش آن از بتن مسلح است.

کمال الملک را بشناسید

 محمد غفاری معروف به کمال الملک در سال 1224 هجری شمسی در کاشان چشم به جهان گشود. او در دامان پدر و مادری هنرمند تربیت یافت و پس از دوران ابتدایی راهی تهران و مدرسه دارالفنون شد. شور و شوق او برای نشان دادن هنرش اندازه ای بود که از همان زمان شروع به تحصیل در مدرسه سعی می کرد توجه ها را به خود جلب کند. در هر زمان که می توانست نقشی از معلمان و همکلاسی های خود می کشید تا اینکه قرعه به نام مدیر مدرسه،‌ اعتضاد السلطنه افتاد. محمد غفاری با قلم سیاه خود دست به کار شد و تابلویی سه بعدی و زیبا از مدیر مدرسه کشید. این گونه بود که به او لقب میرزا محمد را دادند؛ اما این تازه ابتدای راه کمال الملک بود. تابلوی سه بعدی محمد از مدیر، نظر ناصرالدین شاه را به خود جلب کرد و دستور دارد تا اتاقی از شمس العماره در اختیار وی قرار بگیرد تا کارش را با خیال راحت ادامه دهد. 

او از 18 سالگی کار در عمارت سلطنتی را آغاز و شروع به کشیدن تابلوهای مختلف کرد. هنر او به اندازه ای زیبا و دلنشین بود که لقب نقاش باشی و تحسین و تمجید شاه و اطرافیان را برای او به ارمغان آورد. او در این دوران 200 تابلو از خود به یادگار گذاشت و در نهایت پس از کشیدن تابلوی معروف تالار آینه از سوی ناصرالدین‌ شاه ملقب به «کمال‌ الملک» شد.

پس از این دوران محمد غفاری راهی اروپا شد و از موزه های معروف دیدن کرد و تا آنجایی که می توانست بر دانش نقاشی خود افزود. وی پس از بازگشت به ایران، هنرستانی به نام مدرسه صنایع مستظرفه را پایه گذاری کرد؛ اما متاسفانه حسد اطرافیان باعث شد پس از شش سال در 1300 کمال الملک مجبور به استعفا شود. در این زمان بود که او را به نیشابور و ملک شخصی که در آن داشت تبعید کردند. در نهایت کمال الملک، بزرگترین نقاش تاریخ معاصر ایران در یکشنبه ۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۹ هجری شمسی ساعت دو بعد از ظهر به دلیل کهولت سن از دنیا رفت. با وجود اینکه کمال الملک وصیت کرده بود تا در باغ خودش در روستای حسین آباد کاشان دفن شود؛ اما این امر ممکن نشد و وی در همان نیشابور و در باغ آرامگاه عطار به خاک سپرده شد. 

 برخی از مهمترین آثار نقاشی کمال الملک

1- تصویر نیم‌ تنه ناصرالدین‌ شاه 2- رمال بغدادی 3- تصویر عضد الملک 4- زرگر  5- تصویر مظفر الدین شاه 6- تالار آیینه 7- دورنمای شهر از پشت‌ بام صاحبقرانیه 8- بازار کربلا و بسیاری دیگر

ورود به صفحه اختصاصی معرفی آثار کمال الملک

جاذبه های نزدیک

بازدید از مجموعه کمال الملک در نهایت می تواند یک ساعت زمان ببرد. حیف است تا نیشابور آمده باشید و از جاذبه های دیگر این شهر که در نزدیکی این آرامگاه هستند بازدید نکنید. 

آرامگاه عطار: در همسایگی آرامگاه کمال الملک

آرامگاه خیام: فاصله تقریبی 2.2 کیلومتر

شهر تاریخی شادیاخ: فاصله تقریبی 600 متر

آسمان نمای خیام: فاصله تقریبی 1.3 کیلومتر

مقبره استاد مشکاتیان: فاصله تقریبی 500 متری

سخن آخر 

امروز به همراه شما سری به آرامگاه کمال الملک زدیم و با ویژگی های معماری آن آشنا شدیم و اندکی در مورد او اطلاعاتی به دست آوردیم. 

نظر شما در مورد این آرامگاه زیبا و دنج چیست؟ آیا تا کنون از آن بازدید کرده اید؟

دیدگاه، پیشنهاد و تجربه خود را با ما و دوستان کارناوالی تان به اشتراک بگذارید.