موزه ارتباطات تهران | مرور تاریخچه ارتباط انسان ها

چند بار تا به حال برای عزیزان تان نامه نوشته یا با آنها تماس تلفنی برقرار کرده اید؟ با ایمیل و تماس های تصویری چه قدر سر و کار دارید؟ آیا می توانید دنیا را بدون این امکانات را تصور کنید؟ شاید باورش کمی سخت باشد که تکنولوژی تا این حد زندگی همه مان را دگرگون کرده است. در ظرف چند ثانیه با دورترین نقطه ارتباط برقرار می کنیم و از حال عزیزان مان خبر می گیریم؛ اما درباره ارتباطات در گذشته چه تصوری دارید؟ تا به حال چه قدر به این موضوع اندیشیده اید؟

قطعا همه ماجرای ارتباط با دود و آتش و علامت دادن در گذشته را می دانید و از کبوتر نامه رسان و روش های ارتباطی دیگر در گذشته نیز کم و بیش با خبرید. تاریخچه برقراری ارتباطات انسان ها با یکدیگر آن قدر جذاب است که بسیاری سال های زیادی را به تحقیق در این مورد اختصاص داده اند. احتمالا برای شما هم جالب است که بدانید چگونه انسان از کبوتر نامه‌بر به پست رسید و یا چگونه سر و کله تلفن در زندگی ها پیدا شدند. برای این کار می توانید به سفری در تاریخ بروید؛ البته نگران نباشید شما برای این کار نیازی به ماشین زمان ندارید، کافیست به یکی از خیابان های قدیمی تهران قدم بگذارید تا موزه ارتباطات یا موزه پست و مخابرات قدیم شما را به این سفر ببرد.

با کارناوال به خیابان امام خمینی تهران بیایید و گشتی در یکی از موزه های متفاوت پایتخت بزنید...

چرا موزه ارتباطات؟

• در این موزه می توانید تاریخچه ارتباطات را ببینید.
• با اشیای قدیمی جالبی در زمینه پست و مخابرات آشنا می شوید.
• شانس بازدید از یکی از ساختمان های قدیمی پایتخت را دارید.
• سفری به طهران قدیم را تجربه می کنید.
• جاذبه های متنوعی در منطقه وجود دارند که می توانید در کنار بازدید از این موزه به سراغ آنها هم بروید.

آشنایی با موزه ارتباطات

برای رسیدن به موزه ارتباطات باید دل به تهران قدیم بزنید و چند دقیقه ای را به قدم زدن در خیابان امام خمینی بگذرانید. ورودی این موزه در میدان مشق واقع شده است؛ جایی که در زمان فتحعلی شاه قاجار به عنوان منطقه‌ای نظامی و برای تمرین رزمی قشون ساخته شد و بعدها تغییرات زیادی به خود دید. حالا این میدان به مکانی تاریخی در پایتخت بدل شده و سردر باغ ملی آن را از همهمه خیابان امام خمینی جدا می کند و شما را با خود به دنیایی دیگر می برد. 

همین که از سردر باغ ملی بگذرید، ورودی موزه را در سمت راست خود می بینید؛ موزه ای در یک ساختمان قدیمی که معماری جالب توجهی دارد و در آن می توانید سیر پیشرفت ارتباطات انسان را به تماشا بنشینید. در گوشه ای یک صندوق پست می بینید، با چاپارها آشنا می شوید، تلگراف و پیشینه اش را می شناسید، تلفن های قدیمی را مشاهده می کنید و به طور کلی تاریخچه ای از این ابزارهای ارتباطی را خواهید دانست.

این موزه در یکی از قدیمی ترین و زیباترین عمارت های دولتی برپا شده است. این بنا دو طبقه دارد و سالن ها و غرفه های متعددی را در آن می بینید. غرفه هایی که مملو از آثار و اشیای تاریخی جذاب هستند؛  تلفن‌ های هندلی یا نخستین، نمونه‌ هایی از کهن‌ ترین نوشت‌ افزارها و ابزارهای فرستادن بسته‌ های پستی و چاپاری، تلگرام‌ های مورس، تمبرها و از کبوتر نامه‌ بر تا ماهواره همه و همه را می توانید در این موزه ببینید. 

تاریخچه موزه ارتباطات

نخستین موزه پستی ایران در سال 1311 با الگوبرداری از موزه های اروپایی شکل گرفت. این موزه در بخشی از ساختمان وزارتخانه پست و تلگراف (تلگرافخانه) برپا شد که در ضلع جنوبی میدان توپخانه پیشین و دقیقا رو به روی عمارت شهرداری قرار داشت. این موزه تا سال 1349 برقرار بود تا اینکه ساختمان تلگرافخانه ویران شد.

آنچه امروزه به عنوان موزه پست می شناسیم، اداره پست منطقه باغ ملی در قدیم است که کلنگ آن در سال 1307 خورشیدی در زمان وزرای قدیم پست‌، صوراسرافیل و نظام‌الدین حکمت‌ بر زمین زده شد. این ساختمان را به جای قراول‌خانه‌های پیشین، در بخش جنوبی میدان مشق ساختند. این بنا در سال 1313 خورشیدی افتتاح شد و ساخت آن 536000 تومان هزینه در بر داشت. 

عیسی صدیق در معرفی ساختمان پست در کتاب «یادگار عمر» چنین نوشته است:

 روز سوم مرداد ۱۳۱۳، یکصد و بیست عدد کارت دعوت برای افتتاح عمارت جدید پست که دو روز بعد یعنی ۵ مرداد انجام می‌گرفت، برای نمایندگان و رییس مجلس از طرف رییس‌الوزرا ارسال شد.

قسمتی از این ساختمان یعنی بال غربی آن (حدودیک‌ سوم‌ کل بنا) در کنار سردر باغ ملی‌، به اداره گمرکات پست اختصاص داشت. پس از انقلاب اسلامی در سال 1369 بود که کاربری تازه ای برای این بخش از ساختمان در نظر گرفتند و ابزارها و اشیای موزه پست را به آن انتقال دادند. در تاریخ دهم بهمن 1369 موزه کار خود را در ساختمان جدید آغاز کرد. 

در 20 اسفند ماه 1374، با موافقت سازمان امور اداری و استخدامی کشور، موزه پست تغییر نام داد و به موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن تبدیل شد. در 12 مرداد ماه 1378 نام این موزه را به پست و مخابرات تغییر دادند و امروزه پس از بازگشایی در سال 1393 آن را با نام موزه ارتباطات می شناسند. پس از بازسازی های اخیر لقب زندگی دوباره یک موزه را به این موزه داده اند.

مالک این بنا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و دیگر موزه های مشابه در شهرهای دیگر ایران نیز عبارتند از: ساختمان چاپارخانه میبد یزد، ساختمان پست رشت، ساختمان قدیمی پست چابهار، خانه مجتهدی‌های تبریز و ساختمان منشی باشی شیراز.

بخش های مختلف موزه

 دیدنی های این موزه در بخش های مختلفی به نمایش در آمده اند و شما در هر قسمت می توانید اشیایی خاص را ببینید. در ادامه هر یک از این قسمت ها را به شما معرفی می کنیم تا بدانید در این موزه چه چیزی انتظارتان را می کشد:

1- حیاط مرکزی

 حیاط مرکزی، بخش جذابی در موزه به شمار می رود که به سختی می توانید از تماشایش دل بکنید. وقتی در این حیاط قرار می گیرید فراموش می کنید که تا همین چند دقیقه پیش در میان شلوغی های خیابان کلافه شده بودید و اصلا حساب زمان از دست تان در می رود. کافیست سرتان را بالا بگیرید تا حیرت زده شوید. در اینجاست که حق می دهید برخی این ساختمان را زیباترین ساختمان زمان خود بدانند. البته این تنها گوشه ای از شاهکار مارکف است و شما برای کشف زیبایی های این ساختمان راه زیادی در پیش دارید.

از آنجا که حیاط مرکزی نخستین جایی است که در موزه به آن قدم می گذارید؛ یک خوشامدگویی درست و حسابی برای تان در نظر گرفته اند؛ اینجا می توانید خلاصه ای از موزه را ببینید و بیشتر و بیشتر با آن آشنا شوید. آثاری مانند مجسمه چاپارها، مهر تایید تمبر، ماشین های تایپ و ... همه و همه در اینجا هستند.

از همان ابتدا درشکه ای در میان فضا توجه تان را به خود جلب می کند و سپس ماشین سه چرخی را می بینید که روزگاری برای جابه جایی مرسولات پستی از آن استفاده می کردند. مجسمه های مختلفی در این حیاط به چشم می خورند؛ از پیک های دوره هخامنشیان تا نامه برها و مامور پست دوره پهلوی. 

در ادامه به برخی از آثار جالب توجه این قسمت اشاره می کنیم:

ماکت های هواپیما

وجود ماکت های هواپیما در میان این فضا شاید کمی عجیب به نظر برسد؛ اما ماجرای آنها هم بی ربط به پست نیست. اینها ماکت های هواپیماهایی هستند که در زمان جنگ جهانی اول، در همین میدان مشق به زمین می نشستند و محموله های پستی را به اداره پست می رساندند.

مهر تایید تمبر

شی دیگر این بخش، مهر تایید تمبر است. یک تمبر، پس از طراحی و چاپ باید این مهر را داشته باشد تا به رسمیت شناخته شود؛ مهری که بالاترین مقام پستی بر تمبرها می زند. مهر تاییدی که در موزه ارتباطات است تا همین چند ماه پیش استفاده می شده اما اکنون در اینجا به سر می برد و مسوولان از مهر جدید دیگری استفاده می کنند. 

مجسمه امیرکبیر

مجسمه امیرکبیر در این قسمت توجه هر کسی را به خود جلب می کند؛ مجسمه ای ساخته شده از ابزار الکترونیکی، سیم و ... این مجسمه هم ماجرای جالب خودش را دارد که برای فهمیدنش باید کمی به گذشته برگردیم. در دوره هخامنشی نامه رسانی و ارسال محموله ها رواج داشت و این روند با کمی تغییرات تا دوره ناصرالدین شاه ادامه یافت. در این مدت طولانی تنها مقامات بالای کشور از این خدمت برخوردار بودند و مردم برای رساندن مرسولات خود باید دست به دامن مسافران و بازرگانان در کاروانسراها می شدند و بعد از پرداخت هزینه بالا یک نفر را راضی می کردند تا کار را برای شان انجام دهد. ناصرالدین شاه در یکی از سفرهایش به اروپا با سیستم پستی آنجا آشنا شد و یکی از مقامات پستی را برای پیاده سازی آن سیستم به ایران آورد. در اینجا بود که امیرکبیر به شاه پیشنهاد داد تا مردم را هم از این مزایا برخوردار کند و افراد در ازای پرداخت هزینه پایین از این خدمات بهره مند شوند. در پی این پیشنهاد چاپارها روی کار آمدند و چاپارخانه ها شکل گرفتند. به عبارتی آنچه که امروز در ایران به عنوان سیستم پستی می شناسیم را مدیون امیرکبیریم. برای همین هم مجسمه او در موزه ارتباطات قرار دارد. مجسمه ای که از اشیای مربوط به ارتباطات ساخته شده است و در گوشه ای از حیاط مرکزی خودنمایی می کند.

شبیه سازی فضای اداره پست قدیم

 در بخشی دیگر با فضایی شبیه سازی شده مواجه می شویم و ماکت هایی را می بینیم که یکی از آنها در حال تایپ کردن است. این فضا تلاش دارد تا سیستم قدیمی پستی را به بازدیدکنندگان نشان دهد؛ زمانی که مردم بسیاری بی سواد بودند و از مامور می خواستند برای شان نامه بنویسد و پیام شان را به دیگری برساند.

2- سالن پست

با وجود آنکه امروزه اکثر ارتباطات از طریق فضای مجازی انجام می شود؛ اما هنوز پست جایگاه خودش را دارد و بسته ها و حتا نامه های بسیاری را در طول روز جا به جا می کند؛ اما چه اتفاقاتی افتاده تا پست به مفهوم و جایگاه امروزی اش برسد. کافیست به سالن پست قدم بگذارید تا تصاویر قدیمی را با این مضمون ببینید و متوجه سیر تحول پست شوید.

در ابتدا با محفظه هایی مواجه می شوید که اسناد پستی در آنها به نمایش گذاشته شده اند؛ اعتراض کارمندان پست و تلگراف نسبت به حقوق معوقه در سال 1350، شرح حال کارمندان پست و تلگراف و تلفن جهت دریافت حقوق معوقه شان و ...

در کنار این اسناد اشیایی همچون مهرها و یک کیف متعلق به مامور پست نیز خودنمایی می کند. سپس چشم تان به یک صندوق امانات می افتد که کار صندوق های امانات بانکی امروزی را انجام می داد؛ اما در اداره پست از آنها نگهداری می کردند. پس از دیدن این بخش به یک سالن بزرگ می روید.

به طور کلی در این بخش می توانید این آثار را ببینید:

انواع صندوق‌ های پستی دوران پهلوی و کشورهای مختلف شامل آلمان، برزیل، کانادا و سوئد و ...

مهرهای مصرفی در دفاتر پست خارج از کشور

انواع مهرهای دستی و مهر روز جمهوری اسلامی از جمله دستی‌، گرد، ساده‌، بیضی‌، مستطیل و غلتکی‌

دستگاه‌ های باطل کردن تمبر دستی و برقی

انواع ترازوهای قدیمی پست

نمونه لباس‌ های رسمی کارکنان پست در کشورهای مختلف

انواع حکم‌ های دولتی

نمادی از کوچه پست

وسایل و پاکت‌ های پستی و نمونه‌ های ارسال مرسوله‌ های پستی

نماد کوچه پست یکی از جالب توجه ترین اشیای این بخش است. با دیدن این نماد شاید از خودتان بپرسید که یک در قدیمی چه ربطی به ارتباطات دارد و در این موزه چه می کند؟! پاسخ این است که وقتی شما در می زنید به نوعی می خواهید با اهل خانه ارتباط برقرار کنید و آنها را متوجه حضور خود سازید. درهای قدیمی ایرانی دو کوبه داشتند؛ مردانه و زنانه که هر یک صدایی متفاوت ایجاد می کردند. این هم به نوع خود یک ارتباط محسوب می شود اما به زبان رمز!

3- سالن هدایا

یکی از بخش های جالب این موزه سالن هدایاست که در آن می توانید هدایایی را که مسوولان دیگر کشورها در دیدارهای رسمی مقامات وزارت ارتباطات تقدیم کرده اند را ببینید. معمولا دیدارهای رسمی مطابق با اصول و رسوم دیپلماتیک با رد و بدل کردن هدایایی به نشانه دوستی همراه هستند.

4- سالن کنفرانس

در بخشی از موزه ارتباطات به سالنی بر می خورید که برای کنفرانس ها و گردهمایی های کوچک طراحی شده است. دور تا دور این بخش با کارهای هنرمندانه چوب سوز یا سوخته کاری روی چوب زینت یافته است و برای دقایقی شما را غرق در دنیای ظرافت و هنر می کند.

5- سالن تمبر

در سال 1837 میلادی وزیر پست بریتانیا اصطلاح اداره پست را مطرح کرد. بر اساس حرف های او ارسال نامه به هر نقطه از جزایر بریتانیا با هزینه نیم پنی امکان پذیر شد که هزینه آن با چسباندن یک تکه کاغذ کوچک رنگی به نامه پرداخت می شد. بعد از مجادله های فراوان در ششم می 1840 نخستین تمبر به وجود آمد.

پای این کاغذ چسبان در 1247 خورشیدی به ایران باز شد و جایگاه خودش را پیدا کرد. امروزه تمبر یکی از اشیای قابل توجه برای کلکسیونرهاست و بسیاری به درست کردن آلبوم های تمبر علاقه نشان می دهند. اگر شما هم از این دست علاقه مندان هستید و دوست دارید کلکسیونی جذاب از تمبرهای مختلف را ببینید، سری به سالن تمبر موزه ارتباطات بزنید. در اینجا با پنی سیاه آشنا می شوید؛ اولین تمبر پستی دنیا که در سیستم پست عمومی استفاده شد و نقش ملکه ویکتوریا را بر خود داشت.

1100 سری تمبر از سه دوره قاجاریه‌، پهلوی و جمهوری اسلامی را در این کلکسیون می بینید. در بخش تمبرهای خارجی (بین المللی) نیز تعدادی از تمبرهای منتشر شده 198 کشور عضو اتحادیه جهانی پست و همچنین پانل کوپن های پستی بین المللی (I.R.C) به نمایش در آمده اند. حرف در مورد زیبایی این تمبرها و جذابیت آنها زیاد است اما باید خودتان بروید و ببینید!

6- سالن رادیوها

در نیمه سال 1303 بود که رادیو به ایران آمد و در سال های پس از آن کم کم اداره رادیو هم شکل گرفت. حالا در موزه ارتباطات بخشی را هم به این دستگاه اختصاص دادند تا با سیر تحول آن آشنا شوید. می توانید به رادیوهای قدیمی چشم بدوزید و در سکوت داستان های جالب شان را در ذهن تان مرور کنید. البته حواس تان باشد که گول رادیوها را نخورید، کمی سر بچرخانید و دور و برتان را ببینید و از ظرافت و هنر معماری در این بخش لذت ببرید. بعید است که در اینجا یک عکس یادگاری نگیرید!

7- سالن مخابرات

با نصب اولین خط تلگراف در سال ۱۲۳۶ خورشیدی بین عمارت سلطنتی ارگ و باغ لاله‌زار پای این ابزار ارتباطی به ایران باز شد. این سرآغاز شکل گیری مخابرات در ایران بود. در سال ۱۲۶۹ نخستین ارتباط تلفنی بین دو ایستگاه ماشین دودی و شهرری برقرار شد و کم کم در کل ایران به این وسیله دسترسی پیدا کردند. حالا در طبقه دوم موزه ارتباطات می توانید شاهد رشد مخابرات در ایران باشید و انواع و اقسام این دست ابزارهای ارتباطی را ببینید.

سالن مخابرات شامل دو بخش است و در هر یک از این دو بخش آثار جالبی به نمایش در آمده اند؛ 

نمونه‌ تیر و سیم مخابرات، ماکت ماهواره‌ زهره، وسایل ارتباطی از مورس تا تلگراف، فاکس، دستگاه‌ های گیرنده و فرستنده، دستگاه‌ های تلفن مغناطیسی ۱۰۰ شماره‌ ای قدیمی، تلفن بی سیم، میز سوییچ برد و دستگاه‌ هایی از این قبیل.

یکی از اشیای جالب این بخش دست خط امام خمینی (ره) مربوط به سال ۱۳۴۱ است که در یک ویترین نگهداری می شود که در خصوص ثبت تلفن منزل ایشان به اداره‌ تلفن شهرستان قم است. تلفن همراه ناصرالدین شاه هم از اشیایی است که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند؛ بله تلفن همراه! اما نه به پیشرفتگی گوشی های هوشمند امروزی. همین که ناصرالدین شاه می توانست مسافتی را با آن راه برود و صحبت کند، عنوان تلفن همراه را به این دستگاه می داد.

8- سالن لمینیت تمبر

در سالن همکف بال مرکزی موزه ارتباطات، به سالن لمینیت تمبر می رسیم که تعدادی از لمینیت های تمبر در آن در معرض دید علاقه مندان قرار دارند. لمینیت های تمبر، تمبرهای یادبود هستند که اهمیت تاریخی دارند و به همین سبب لمینیت شده اند. این تمبرها در مراسمی با حضور مسوولان و نماینده های مربوطه به موضوع تمبر، رونمایی می شوند و حضار امضا و نشانی به رسم یادبود روی آن می زنند. 

9- نگارخانه دایمی چاپار

 نگارخانه دایمی چاپار فضایی متفاوت در موزه ارتباطات است که می توانید از آثار جالب هنری که در آن وجود دارد بازدید کنید؛ آثار خوشنویسی زیبایی که دیدن شان خالی از لطف نیست. در این بخش نیز معماری زیبای بنا خودنمایی می کند و جذابیتش را به رخ تان می کشد.

10- نگارخانه هنری 

بخشی از موزه ارتباطات به برپایی نمایشگاه های موقت اختصاص دارد و کارهای هنری مختلف در آن به نمایش در می آیند. 

11- غرفه وزرا | اتاق نمایش عکس های وزرای ارتباطات 

بخشی از طبقه اول موزه ارتباطات به تصاویری از وزرای پست و تلگراف و تلفن اختصاص یافته است. این بخش غرفه وزرا یا اتاق نمایش عکس های وزرای ارتباطات نام دارد و شما در آن با اولین وزیر تلگراف یعنی علی قلی خان مخبرالدوله آشنا می شوید که در زمان نخست وزیری امیرکبیر به این سمت رسید. در ادامه با وزرای دوره های دیگر آشنا می شوید و در آخر به وزیر وقت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دکتر محمود واعظی در کابینه دکتر حسن روحانی می رسید.

12- سالن کنفرانس و تمبر اصل

در بخش شمالی بال مرکزی ساختمان موزه به یک سالن می رسیم که سالن جلسات شورای عالی تمبر است. جلسات اداری هیات امنای موزه ارتباطات، سخنرانی های مطبوعاتی و جلسات تشریفاتی نیز در این مکان برگزار می شوند. این بخش مساحتی حدود 500 متر مربع و ظرفیت 200 نفر دارد و در طبقه دوم مجموعه واقع شده است. در این محل اصل طرح تمبرهای بعد از انقلاب اسلامی کشورمان به نمایش درآمده اند که البته همیشه نمی توانید از آن بازدید کنید.

امکانات و فضاهای خدماتی موزه ارتباطات

امکانات جانبی موزه ارتباطات عبارتند از:

1- پست بانک و دفتر پستی

از بهمن ماه سال 1394، یکی از شعب پست بانک با عنوان شعبه ویژه موزه ارتباطات، متناسب با ساختار موزه طراحی و ایجاد شد. این شعبه بر ارایه خدمات مالی و ارزی به گردشگران تمرکز دارد.

 با مراجعه از در شرقی موزه (کوچه پست) می توانید نسبت به پست کارت و تمبر و اقلام مورد نیاز خود برای پرست اقدام کنید.

2- کتابخانه

یکی از ویژگی های جالب موزه ارتباطات، داشتن کتابخانه ای است که همه بازدیدکنندگان و محققان و دانشجویان می توانند بدون داشتن عضویت از آن استفاده کنند. معماری، گردشگری و تاریخی از اهم مضامین کتاب های این کتابخانه به شمار می روند. کتاب های تاریخچه پست و تلگراف و تلفن، تمبر و منابع قدیمی از امور ارتباطات هنر، تاریخ و معماری و … به زبان های فارسی، لاتین، فرانسه و ... نیز در این کتابخانه در دسترس هستند.

3- سیستم روشنایی هوشمند

یکی از امکاناتی که برای آن باید به این موزه و مسوولانش آفرین گفت، سیستم روشنایی سنسوردار موزه است. شما در هر موزه ای که قدم می گذارید تمام چراغ های آن را روشن می بینید اما در موزه ارتباطات اوضاع فرق می کند؛ چراغ ها تنها زمانی روشن می شوند که فردی در اتاق حضور داشته باشد. این کار صرفه جویی در مصرف برق را به دنبال دارد و شاید در ظاهر تاثیری بر بازدیدکننده ها نداشته باشد؛ اما اقدامی تحسین برانگیز برای کاهش مصرف انرژی به شمار می رود. 

اطلاعات بازدید

زمان بازدید: شنبه تا چهارشنبه از 08:00 تا 14:00

نکته: تعطیلات موزه تابع تعطیلات رسمی ارگان های دولتی است.

هزینه بازدید: تا اطلاع ثانوی بازدید از موزه رایگان خواهد بود.

بلیت برای دارندگان کارت منزلت و خانواده شهدا و جانبازان و کودکان زیر 7 سال رایگان است.

بازدید از این موزه برای گروه سنی 9 سال (سوم دبستان) به بالا مناسب است. 

نکات مهم در بازدیدهای گروهی

مدیران و آموزگاران موسسات آموزشی و تحصیلی و ارگان های دولتی، در صورت علاقه به بازدید گروهی باید از طریق تماس با موزه برای بازدید خود روز و ساعت را مشخص کنند.

حداکثر نفرات قابل قبول در هر گروه دانش آموزی، 60 نفر است.

بازدید گروهی حدود 90 دقیقه به طول می انجامد.

معرفی نامه گروه باید به همراه یکی از اعضای گروه باشد و یا قبلا از طریق نمابر موزه فرستاده شود.

در معرفی نامه باید مشخصاتی نظیر نام موسسه، تعداد بازدیدکنندگان دانشجو یا دانش آموز، تعداد همراهان، معرفی مسوول، تاریخ بازدید و در آخر نام و نام خانوادگی مدیر مجموعه خود و مهر و امضای ایشان، آورده شود.

گروه باید در زمان تعیین شده در موزه حضور پیدا کند.

نکته: دانشجویان علاقمند که در رشته های متناسب با کارکرد این موزه مانند معماری، گرافیک، راهنمای موزه، موزه داری، تاریخ و ... تحصیل می کنند می توانند با هماهنگی و معرفینامه دانشگاه خود جهت گذراندن واحد های کارآموزی یا تحقیقات دانشجویی مراجعه داشته باشند. باید هماهنگی های لازم در این زمینه از طریق تماس تلفنی صورت گیرد. این افراد می توانند قرار ملاقات با مدیریت مجموعه هم داشته باشند.

معماری بنای موزه

ساختمان موزه ارتباطات در نوع خود قابل توجه است و یکی از شکیل ترین ساختمان ها در دوره رضاشاه به شمار می رود. حتا برخی می گویند این ساختمان زیباترین بنا در دوران خود بوده است. ابعاد زمین بنا 50*167 متر یعنی 8350 مترمربع است و زیربنای آن به 18000 مترمربع می رسد. ابعاد موزه فعلی 42*53 است و کل موزه حدود 6000 مترمربع مساحت دارد. بنا به سبک ملی رضاخانی ساخته شده است و سبکی التقاطی دارد؛ به گونه ای که می توان در آن آمیزه ای از چند روش یا مکتب را دید. سبک هخامنشی در این ساختمان به صورت ستون نماها با سرستون دو کله گاوی نمایانگر شده است و شیوه اسلامی صفوی با طاق نماهای دارای قوس های شاه عباسی جلوه گری می کند. سبک صفوی به شیوه ای نو با در نظر گرفتن اسلوب کاروانسراهای چهارایوانی و مطابق با نیاز روز پیاده سازی شده است و در ترکیب با سبک هخامنشی سبک التقاطی را به تصویر می کشد. کل ساختار این موزه از آجر است؛ اما در ستون و سرستون نماها، پایه و پلکان، ازاره بنا و کمربندهای تزیینی از سنگ و در و پنجره‌ها و سقف شیروانی از چوب ساخته شده اند.

طراح این ساختمان شخصی اهل کشور گرجستان است که نیکلای مارکف (Nikolai Markov) نام دارد. مارکوف، یکی از علاقه مندان معماری اسلامی و شیوه‌های سنتی احداث بناهای ایرانی و مصالح محلی از قبیل آجر، سنگ، کاشی و گچ بود و آجرهای خشتی مخصوصی در ساخت و ساز به کار می برد که به نام آجر مارکوفی معروف شدند. امضای کار او، تزییناتی بود که در بناها به کار می برد؛ وی از فرط علاقه اش به معماری پارسی باستان، در ساخته هایش از تزییناتی شبیه به ستون های تخت جمشید استفاده می کرد و همین باعث ماندگار شدن شیوه طراحی و ساخت و ساز او شده است. او کار طراحی را با همراهی مهندس اگال از ارامنه ایران انجام داد و مهندس مظلومیان از معماران بلدیه (شهرداری) تهران نیز به عنوان معمار سازنده بر روی پروژه کار کرد.

 ساخت بنای پست را طولانی‌ترین پروژه مارکف بر می شمارند که درست در اوج دوران توسعه پهلوی اول رخ داده است. نمای آجری و سنگی بنا با ترکیب متقارنش زیبایی خاصی دارد و توجه دوستداران معماری را به خود جلب می کند. این ساختمان را نمایشی‌ترین کار مارکف نیز می دانند چرا که ساخت و سازهای او بیشتر در باغ و حیاط و یا محصور در خیابان‌های کم عرض بودند؛ اما ورودی ساختمان پست از سمت دروازه میدان مشق یا همان سردر باغ ملی هر نگاهی را به سوی خود می کشاند. از سوی دیگر این ساختمان در برابر بناهای کم‌پهنای پیرامونی، طول بیشتری داشت و بیرون آمدگی ویژه ورودی اش آن را بیشتر در مرکز توجه قرار می داد.

کارشناسان به استفاده مارکف از شیوه هنر تزیینی در این بنا نیز اذعان دارند. هنر تزیینی یا آرت دکو یک جنبش هنری است که در قرن بیستم شکل گرفته و بر معماری، تزیینات داخلی، سرامیک، مد، طراحی صنعتی و هنرهای دیگر تاثیر گذاشته است. ساختمان پست را شاخص‌ترین معماری پیرو سبک آرت دکو در ایران می دانند. شیوه به کار رفته در ساختمان موزه، شیوه های تاریخی کلاسیک و باروک را هم تداعی می کند. باروک (Baroque) روشی است در هنرهای معماری، نقاشی، موسیقی و مجسمه سازی که آزادی در طراحی، شمار زیاد شکل ها و درآمیختگی آنها از ویژگی‌های آن به شمار می رود.

از یک سو استفاده از حیاط مرکزی در طرفین بنا را مشاهده می کنیم و از سوی دیگر هندسه هشت ضلعی در ورودی توجه مان را به خود جلب می کند. این عناصر چیزهایی نیستند که در اشکال خالص معماری ایرانی و اسلامی مورد استفاده قرار گرفته باشند؛ اما خدشه ای به گرایش اصلی ساختمان به سمت معماری دوره اسلامی یا باستانی ایران ایجاد نمی کنند.

کارکرد اداری و تازه ساختمان برای مردم باعث شده تا مارکف به جای استفاده از تقارن و تعادل و عناصر مرسوم در معماری ایرانی از ویژگی های باروک بهره ببرد. ساختمان باید به گونه ای ساخته می شد که مردم به آن اطمینان می کردند و بسته‌های خود را برای پست به آن می دادند. به همین دلیل برای تفاوت آن با ساختمان های دارای چنین کارکردی در کشورهای اروپایی، از قوس پنجره ها و سرستون های هخامنشی در نیم ستون های نما استفاده شد. فضای غالب و درونی بنا نیز به گونه ای طراحی شد که دارای روحیه تعادل و تقارن در چیدمان‌های حجمی و متناسب با روحیه ایرانی ها باشد.

ساختمان موزه را شبیه به یک پرنده یا هواپیما می دانند که دارای بخش های زیر است:

بخش مرکزی (مدیریت موزه)

بال غربی (بخش اصلی موزه)

بال شرقی (پست بانک)

توصیه های کارناوالی

همانگونه که گفتیم موزه ارتباطات در خیابان امام خمینی قرار دارد. شما به راحتی می توانید با استفاده از مترو به این خیابان برسید و یک پیاده گردی جذاب را تجربه کنید. در لینک زیر می توانید راهنمای این پیاده گردی را بخوانید:

راهنمای پیاده گردی در خیابان امام خمینی تهران

سخن آخر

موزه ها حقایق جالبی را به شما نشان می دهند. اگر ساکن تهران هستید و یا مدتی را در این شهر می گذرانید راه تان را به سمت خیابان امام خمینی کج کنید و بازدیدی از موزه ارتباطات داشته باشید تا نکات جالبی را در مورد تاریخچه پست، تلفن و تلگراف بیاموزید. در این خیابان گزینه های جذاب دیگری هم وجود دارند پس آنها را نیز فراموش نکنید.

نظرتان را در مورد این مطلب به ما بگویید و اگر بازدیدی از این موزه داشته اید تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید...