سردر باغ ملی تهران | دروازه ای به نخستین پارک پایتخت

شما را به آشنایی با یکی از جاذبه های نمادین پایتخت دعوت می کنیم و با هم سری به سردر باغ ملی تهران می زنیم. خیابان های پرهمهمه را پشت سر می گذاریم و وارد خیابان امام خمینی می شویم که جاذبه های تاریخی متعددی را در خود دارد. در ابتدای بازدید از سردر باغ ملی محو کاشی کاری های زیبایش می شویم که توجه هر رهگذری را به خود جلب می کند. نگاهی دقیق به این سازه می اندازیم و با مرور تاریخچه این اثر، معماری سردر باغ ملی را هم مورد بررسی قرار می دهیم. با کارناوال گشتی در تهران قدیم بزنید و آشنایی با این سازه تاریخی را از دست ندهید.

چرا سردر باغ ملی؟

• سردر باغ ملی یکی از بناهای مهم و تاریخی تهران است.
• پیش از احداث برج آزادی به عنوان نماد شهر شناخته می شد.
• در بافت قدیمی تهران قرار دارد و در کنار بازدید از آن می توان به سراغ جاذبه های دیگر نیز رفت.

آشنایی با سردر باغ ملی | نماد کهن شهر تهران

در میان خیابان ها و کوچه پس کوچه های تهران، خیابان امام خمینی حال و هوای ویژه ای دارد. این خیابان شاید همیشه پر همهمه و ترافیک باشد؛ اما بنیادی ترین سازه ها را در خود جای داده است و به قولی می توان آن را قلب پایتخت دانست. سردر باغ ملی یکی از بناهای موجود در این خیابان است که پیش از ساخته شدن برج آزادی به عنوان نماد این کلانشهر شناخته می شد و امروزه جاذبه ای خیره کننده به شمار می رود. جالب آنکه بدانید فیلم‌هایی مانند مدار صفر درجه که داستانش در زمان رضاخان رخ می دهد، در جوار این سردر ساخته شده است.

این سردر در زمان قاجار ساخته شد و در سال های بعد تغییراتی را به خود دید. سردر باغ ملی در ابتدا دروازه ای برای ورود به میدان مشق بود که در آن زمان اهمیت بسیاری داشت. نوع معماری و اتفاق های تاریخی رخ داده در میدان مشق تهران و مجاورت بنا با ساختمان وزارت امور خارجه، اهمیت سردر باغ ملی را دو چندان می کند. قدیمی ترها میدان مشق را به خوبی می شناسند؛ اما جوان ترها سن شان به شناخت این میدان قد نمی دهد؛ برای همین در اینجا اشاره کوتاهی به آن داریم.

میدان مشق کجاست؟

میدان مشق نام مکانی در خیابان امام خمینی امروزی است که در زمان فتحعلی شاه قاجار به عنوان منطقه‌ای نظامی و برای تمرین رزمی قشون ساخته شد و سربازخانه مرکزی در میان آن قرار داشت. در واقع اصلِ نام این مکان به مارش فرانسوی باز می گشت که در زبان فارسی به مشق تبدیل شد. جهانگردان این محل را میدانی چهارگوش با اضلاع نزدیک به ۴۰۰ متر توصیف و از آن به عنوان یکی از بزرگترین میدان های نظامی تهران یاد کرده اند. این میدان در دوره ناصرالدین شاه مورد مرمت قرار گرفت و توسعه یافت. در سال ۱۲۷۸، محمد حسین خان سپهسالار، آن را به صورت میدانی مربع شکل درآورد و دیواری با طاق‌های آجری گرداگرد آن کشید. دروازه‌ای زیبا با یک درِ دو لنگه و دو طاق نمای مجاور آن در شمال خیابان و میدان سپه (امام خمینی فعلی‌) نصب شد که گاهی ناصرالدین شاه از بالای آن مشق نظامیان را تماشا می کرد.

این میدان از جهت های مختلف به این مکان ها محدود می شد: از شمال به خیابان سوم اسفند (سرهنگ سخایی)، از شرق به خیابان علاءالدوله (فردوسی)، از غرب به خیابان قوام السلطنه (سی تیر) و از جنوب به خیابان باغشاه یا سپه (امام خمینی).

بعد از کودتای اسفندماه سال ۱۲۹۹ خورشیدی، قشون نظامی در خارج از تهران به تمرین و آموزش ادامه دادند و میدان مشق بدون استفاده ماند. با پیاده سازی طرح برپایی نخستین باغ همگانی (پارک) شهر تهران در زمین های میدان مشق نام این میدان به باغ ملی تغییر یافت؛ اما کم کم سر و کله ساختمان ها در آن پیدا شد و کاربری های تازه ای پیدا کرد. سازه های موجود در محدوه این میدان از دوران گذشته بر جای مانده اند و شامل این ساختمان ها هستند:

اداره پست (شامل موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن امروزی)، شهربانی کل کشور (نیروی انتظامی امروزی) که وزارت امور خارجه در آن مستقر است، موزه ملی ایران (شامل موزه ایران باستان)، موزه و کتابخانه ملی ملک، اداره کل ثبت اسناد و املاک کشور و بنای نخستین شرکت ملی نفت (ساختمان شماره ۳ کنونی وزارت امور خارجه).

 سردر باغ ملی نیز میان ساختمان پست خانه (موزه وزارت ارتباطات کنونی) و ساختمان پیشین شرکت ملی نفت (ساختمان شماره ۳ وزارت امور خارجه) قرار داشت و ورود به خیابان ملل متحد از خیابان سپه (خیابان امام خمینی) از طریق آن صورت می گرفت. امروزه اداره کل میراث فرهنگی استان تهران با مشارکت شهرداری منطقه ۱۲ در صدد آزاد سازی و مرمت دروازه‌ها و سنگ فرش این محوطه است تا آن را به شکل اولیه احیا کند.

تصاویری از حضور نظامیان در میدان مشق 

در حوالی سردر باغ ملی خوش بگذرانید...

با شنیدن نام تهران قدیم و جاذبه هایش همه به محله ای قدیمی می اندیشند که غرق در جاذبه های تاریخی است و فقط سفر به تاریخ را برای شان ممکن می کند. سردر باغ ملی هم از همین جاذبه هاست که در نگاه اول تنها یک اثر تاریخی به نظر می رسد اما کافیست از آن گذر کنید و در آن سوی دروازه خاطره ای خوش برای خود بیافرینید.

همین که پای تان به آن سوی این سردر می رسد، دیگر خبری از همهمه خیابان امام خمینی و رفت و آمدهایش نیست. نسیم خنکی می وزد و جلوه زیبایی پیش روی تان قرار می گیرد. می توانید در میان این آرامش و زیبایی قدم بزنید و به لحظات تان رنگی دیگر ببخشید. اگر خسته هستید، به سراغ نیمکت ها بروید و دقایقی را بر روی آنها بنشینید. از دیدن مناظر لذت ببرید و در قلب تهران قدیم طعمی متفاوت از گردش را بچشید. 

کمی که قدم بزنید به ساختمان وزارت امور خارجه می رسید که بسیاری برای ثبت تصویر در جلوی آن توقف می کنند. ساختمان دانشگاه هنر هم در همین باغ قرار دارد و می توانید از دیدنش لذت ببرید.

تاریخچه سردر باغ ملی

در سال ۱۲۷۸، محمد حسین خان سپهسالار، در ادامه اقدامات خود برای توسعه میدان مشق دست به کاری متفاوت زد. او دروازه‌ای زیبا با یک در دو لنگه و دو طاق نمای مجاور آن در شمال خیابان و میدان سپه (امام خمینی فعلی‌) نصب کرد که گاهی ناصرالدین شاه از بالای آن مشق نظامیان را می دید. بر اساس طرح‌ها و نقشه‌های تهرانِ زمان ناصرالدین شاه‌، این سردر در شمال خیابان سپه‌ و در محدوده بانک سپه تا کوچه پست قرار داشته است. در سال‌ ۱۲۸۰، بنایی به شیوه معماری روسی در شمال غربی میدان مشق ساخته شد که مرکز قزاق خانه دولتی بود و جلوه ای دیگر به میدان داد. در پایان دوران قاجار این میدان از یاد رفت و دیگر رونق سابق را نداشت.

پیش از این گفتیم که بعد از کودتای 1299 خورشیدی میدان مشق کاربری خود را از دست داد. همین مساله بهانه ای شد تا رضاخان که در آن زمان هنوز بر تخت شاهی تکیه نزده بود، دستور ساخته شدن سردر باغ ملی را بدهد و محدوده میدان مشق صاحب یک سردر جدید شود. بنابراین سر در باغ ملی و سپس ساختمان‌های مجاور آن به دستور مستقیم رضاخان توسط جعفر خان کاشانی و کمک آلمانی‌ها پیش از آغاز جنگ جهانی دوم ساخته شد. این بنا را در شرق سردر قبلی و با همان ابعاد و شکل ظاهری ساختند و پس از آن نسبت به ویران کردن سردر قدیمی اقدام کردند که در محل تقاطع ضلع جنوبی و ضلع شرقی میدان قرار داشت. این فرآیند در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ صورت گرفت و از آن با عنوان نوسازی سردر باغ ملی یاد می کنند.

در نخستین سال‌های وزارت جنگ پهلوی اول‌، قسمت غربی میدان و بناهای دیگر به باغ ملی تبدیل شد و سردر بزرگ الماسیه که ساختمان قورخانه تهران (نخستین کارخانه اسلحه سازی ایران) بود را بر سردر باغ ملی نصب کردند. در همین زمان نیم تنه رضا پهلوی به دستور سردار اعتماد، رییس کل قورخانه ساخته و بر بالای سردر نصب شد. این نیم تنه تا آخر دوره پهلوی دوم در سر جای خود بود؛ اما در دوران انقلاب آن را سرنگون کردند و به احتمال زیاد در فضای باز بانک ملی مقابل سردر به دل خاک سپردند.

در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۴ این سردر را مرمت و سیستم نورپردازی بر روی آن پیاده کردند تا به هنگام شب نیز جلوه ای خاص و زیبا داشته باشد. این اثر در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۳۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و به عنوان میراث تاریخی ایران به شمار آمد. در سومین دوره جایزه خشت طلایی، سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه ۱۲ شهرداری تهران، به واسطه احیا و بازسازی سر در باغ ملی و مجموعه میدان مشق تهران به عنوان یکی از برگزیدگان اعلام شد.

معماری سردر باغ ملی

این سردر توسط جعفرخان معمار کاشانی، طراحی و ساخته شده است؛ اما تلاش دیگران را در ساخت آن نمی توان نادیده گرفت. در اینجا می توان از استاد اسماعیلی یاد کرد که سفت کاری بنا را انجام داده و یا از کریم منیژه نام برد که ستون‌ها را ساخته است و در این میان نباید هنر ساخت کاشیِ استاد خاک نگار مقدم و کاشی‌کاری‌ استاد حسین کاشی‌پز را نیز فراموش کرد.

 در ساختار سردر باغ ملی ترکیبی از سبک معماری ایرانی-اروپایی معروف به سبک رضا خانی دیده می شود که معماری روز آن دوره به شمار می رود و در کاشی کاری ها و کلاه فرنگی بیش از هر جای دیگری جلب توجه می کند. این سبک در معماری ایران تلفیقی از معماری دوران‌ مختلف تاریخی ایران و سبک‌های اروپایی است و استفاده یا تقلید از سبک‌های معماری ایران باستان با قالب و عملکرد امروزی در آن دیده می شود. 

در ساختار تمام بناهای میدان مشق‌ این سبک به نحوی جلوه گر شده است: ساخت موزه ایران باستان به سبک ساسانی و به تقلید از طاق کسری و ایوان مداین‌، بنای کاخ شهربانی به سبک هخامنشی‌، بنای کاخ وزارت امور خارجه به سبک هخامنشی و به تقلید از دستگاه زرتشت در نقش رستم و بنای سازمانی ثبت اسناد و املاک با تلفیقی از سبک معماری هخامنشی‌، ساسانی‌، اسلامی و اروپایی.

فرم این بنا بسیار شبیه به دروازه‌های پایتخت در دوران ناصرالدین شاه به نظر می رسد. بیشتر بخش های این بنا شامل پی و پایه و شال ستون های هشت‌گانه و ساق ستون ها از آجر ساخته شده اند و سنگ، چوب، آهن و برنز دیگر مصالح مورد استفاده در بنا هستند.

پهنای این سردر از شرق به غرب به حدود 28 متر می رسد. این در حالیست که در قدیم دو اتاق نگهبانی و بازرسی نیز در قسمت غربی و شرقی قرار داشت و بر پهنای سردر می افزود. البته پس از مدتی اتاق غربی به صورت قسمتی از بنای شرکت نفت ایران و انگلیس درآمد و اتاق شرقی به ساختمان اداره پست تهران افزوده و مدتی بعد خراب شد.

 هشت ستون آجری در نمای بیرونی این سردر دیده می شود که به صورت جفت طراحی و ساخته شده اند. این ستون ها در اطراف ورودی‌های سه گانه قرار گرفته اند و نسبت به یکدیگر به اندازه یک قطر ستون عقب نشینی دارند؛ یعنی دو عدد از چهار ستون در اطراف هر ورودی، کمی عقب تر تعبیه شده و این مساله در ترکیب با سایه و روشنایی نور جلوه‌ای متفاوت به بنا بخشیده است.

در بخش بالای این سازه جایگاه دیده‌بانی، نقاره زنی و گذر نیروهای نظامی وجود دارد. اتاقکی در بالای ورودی میانی دیده می شود که به صورت کلاه فرنگی است و الهاماتی از معماری روسیه در آن به چشم می خورد. این بخش دارای بام شیروانی است و پنجره هایی با طاق هلالی به دو سوی باغ ملی دارد. در قدیم این اتاقک نقارخانه بود و مردم تهران با نواختن شیپور در آن از طلوع و غروب خورشید باخبر می شدند. 

گذرگاه های سردر باغ ملی

 سردر باغ ملی دارای سه گذرگاه است؛ یک گذرگاه بزرگ در وسط برای سواره روها و دو گذرگاه کوچک تر برای پیاده‌ ها در دو طرف که امروزه اثری از گذرگاه بزرگ دیده نمی شود. هر سه گذرگاه دارای دروازه های چدنی هستند که به صورت سه‌تکه در قورخانه تهران و توسط استاد محمد علی کرمانی ساخته شده اند. بر روی زمینه تیره چدن ها نقوشی طلایی و برنجی دیده می شود و بر زیبایی بنا افزوده است. عبارت «عمل محمدعلی کرمانی» را می توانید در قسمت مرکزی در و زیر نشانه اصلی سردر مشاهده کنید و جمله «این اثر در قورخانه تهران ساخته شد» را نیز با حروف برنجی بر روی آن ببینید.

دو لنگه در آهنی، با طرح های برنز کاری شده شامل طرح‌های گل و مرغ شبیه اژدها یا پرنده خیالی هما، طرح اسلیمی‌، شیر و خورشید، و سر شیر است در آمیخته و به شکل زیبایی مشبک کاری شده اند. در بالای درهای ورودی طرح‌های طبل‌، پری‌، تاج‌، تبرزین‌، شمشیر، نیزه‌، شیپور، توپ و گلوله خودنمایی می کنند و بالای دو ورودی کناری به شکل حصیری آجر کاری شده است.

کتیبه ها و نقش و نگارهای سردر باغ ملی

آنچه که این سردر را به سازه زیبا و تماشایی تبدیل کرده، نقش و نگارهایی است که به رنگ لاجوردی‌، فیروزه‌ای‌، کرم‌، زرد، قهوه‌ای‌، طلایی‌، قرمز، سفید و سبز در آن دیده می شود. ۴۵ کتیبه روی کاشی هستند و دو کتیبه فلز کاری نیز در بنا تعبیه شده است که یکی به صورت نیم برش دایره و دیگری در قسمت بیضی شکل بالای سردر اصلی قرار دارد.

نقوش نمای خارجی

• اشعاری از نویسنده و ادیب دانشمند، میرزا حیدرعلی ندیم باشی معروف به ندیم الملک و ابیاتی از محمدعلی کرمانی
• نقش کاشی کاری شده دو شیر که تاجی را در میان دارند
• پلنگ، شیر و خورشید، تیربار و گلوله‌های توپ 

بالای هر دروازه کوچک شش کتیبه اشعاری به چشم می خورد و این کتیبه‌ها به صورت کمربندی دور بنا پیچیده و در قسمت عرضی آن هم امتداد داشته اند. در سمت غربی به علت ایجاد ناودان و حذف پلکان قرینه شرقی‌، دو مورد از آنها مخدوش شده اند. کتیبه‌های انتهایی قسمت غربی و شرقی بنا به واسطه ساخت ساختمان های اداره پست و شرکت نفت چهره سابق خود را ندارند.

نقوش نمای داخلی

• صحنه های یادبود تسخیر تهران در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ در نزدیکی دروازه و برج و باروهای تهران (احتمالا دروازه قزوین) شامل لحظه تخریب برج و بارو با گلوله‌های توپ، نقش مسلسل، میدان جنگ، شصت تیر، رضاشاه با تفنگ شصت تیر و در حال تیراندازی و دو فرشته پیروزی که الهام از حجاری‌های طاق بستان در آنها دیده می شود.
•  نقاشی تمام قد سربازان لژیون قزاق (نیروی نظامی ویژه‌ای که در سال ۱۲۵۸ خوشیدی به درخواست ناصرالدین شاه قاجار در پی قراردادی بین ایران و روسیه تزاری ایجاد شد).
• طرح ها و تصاویر اسلیمی، پرچم سه رنگ ایران، پلنگ، سروده ها و آیه‌های قرآنی و نام‌های امامان به صورت کتیبه زیر کلاه فرنگی 
•  نمایه‌های کوروش کبیر، فروهر و مردمان هخامنشی که دلیل استفاده از آنها بالا گرفتن تب معرفی فرهنگ ایرانیان در آن زمان بوده چرا که آلمانی ها و ایرانیان هر دو از نژاد آریایی هستند.

در پی ایجاد ساختمان‌های مجاور، بخش جانبی این سازه و کتیبه آن پوشیده شد. پس از انقلاب اسلامی نشان شیر و خورشید را از میان پرچم ایران، دو طرف بالای سردر در نمای درونی و بیرونی) و نیز درون هلالی‌ها حذف کردند و نیم‌تنه فلزی رضاشاه را هم از بالای درب چدنی برداشتند.

باغ ملی | نخستین فضای سبز عمومی پایتخت

کارشناسان از دوره قاجار به عنوان زمان آغاز تاثیر پذیری باغ سازی ایران از الگوهای غربی یاد می کنند؛ اما تا دوره پهلوی اثری از ایجاد فضای سبز عمومی یا همان پارک ها دیده نمی شود. نخستین پارک ها، باغ های ملی بودند که در برخی شهرها همچون تهران و قزوین شکل گرفتند. مسوولان بلدیه تهران در آن زمان نیاز به فضاهای سبز شهری را در پایتخت احساس کردند و به دنبال آن فضاهایی همچون باغ ملی و باغ فردوس در تهران شکل گرفتند. آنچه از سبک طراحی این باغ ها در دوره پهلوی اول برداشت می شود، تاثیر سبک های باغ سازی غربی بر آن ها است.

باغ ملی در محل میدان مشق ساخته شد چرا که این میدان دیگر کاربرد خاصی نداشت. این مکان تبدیل به زمینی خاکی شده بود که بچه ها در آن به بازی الک دولک می پرداختند و کمی بعد هم تمرین دوچرخه و موتورسیکلت سواری در آن انجام می شد. در برخی زمان ها در آن بالن هوا کرده به نمایش می گذاشتند و در زمانی نیز نخستین هواپیما در ایران از آنجا به هوا برخاست. کم کم میدان مشق به محل مسابقات اسب دوانی و دویدن تبدیل شد و دیگر کسی به کاربرد اصلی آن توجهی نداشت.

ساختن سردر جدید از نخستین کارها برای ساماندهی میدان مشق بود که در میانه ضلع جنوبی این میدان و پیش از احداث باغ ملی صورت گرفت. در اسفند ماه 1306 زمزمه هایی برای ساخت باغ ملی به عنوان نخستین پارک عمومی در تهران به گوش رسید به طوری که در روزنامه اطلاعات 19 اسفند 1306 چنین خبری به چشم می خورد:

در نتیجه تصمیمِ تبدیل میدان مشق فعلی به باغ عمومی ملی، اداره بلدیه در این چند روزه مشغول تهیه نقشه ساختمان آن است که پس از تصویب مقامات مربوطه شروع به ساختمان نمایند. نقشه مذکور اخیرا خاتمه و امروز تقدیم هیات دولت شده است. از چند روز قبل هم مامورین آن اداره مشغول خیابان بندی و هرس اشجار در اطراف آن می باشند. 

در همین روزنامه در 14 فروردین 1307 در مورد آغاز احداث باغ ملی تهران چنین آمده است:

اداره بلدیه از چندی قبل مشغول احداث خیابان و غرس اشجار و تبدیل میدان مشق به باغ عمومی شده است. در این چند روزه نیز عده ای عمله و مامور برای ساختمان محل مذکور گماشته شده اند.

در مهرماه سال 1307 بود که از این پارک بهره برداری شد و روزنامه کیهان در 17 مهر 1307 مقاله ای در مورد آغاز به کار آن به عنوان نخستین پارک عمومی در تهران چاپ کرد و در قسمتی از آن چنین گفت:

(تا قبل از این) باغی که در واقع تفرجگاه عمومی باشد وجود نداشت. این باغ در قسمت غربی میدان مشق از چندی به این طرف رسما دایر شده و از عصر الی پاسی از شب گذشته، صدها مرد و زن در خیابان ها و کنار باغچه های پر از گل و ریاحین و ازهار دیده می شوند که ایابا و ذهابا قدم می زنند و گردش می کنند. باغ مذبور هنگام شب بر اثر تابش شعله های بی شمار چراغ برق، چون روز روشن و با وجودی که نوزاد و هنوز پا به مرحله رشد و کمال نگذارده است، معذلک مردم استقبال می کنند و به تفرج در آنجا اشتغال می یابند.

این مکان پس از افتتاح به محلی برای خوشگذرانی های دسته جمعی تبدیل شد و جشن های مذهبی و مراسم آتش بازی در آن صورت می گرفت. روزنامه اطلاعات 19 اسفند 1306 در مورد امکاناتی که ایجاد آنها در پارک پیش بینی شده بود، چنین نوشته است:

علاوه بر ساختمان مهمانخانه بلدی، محل نمایش و محل سینما، محل ورزش و غیره در آخر میدان هم که به خیابان سپه وصل می شود، دَکاکین و مغازه های بزرگی ساخته خواهد شد که جزو مستغلات بلدی و به اجاره داده می شود. اجاره دکاکین مذکور نیز به گل کاری و نگهداری باغ ملی (که چنانچه در نظر گرفته شده مطابق بهترین باغ های ملی و بلدی اروپا ساخته خواهد شد) اختصاص داده شده است.

باغ ملی هیچ وقت رنگ این امکانات را نیز به خود ندید به طوری که در روزنامه اطلاعات 17 مهر 1307 چنین مطلبی در مورد آن به چشم می خورد:

نمی دانم اولیای بلدیه چه نظریاتی دارند و آیا این باغ ملی را به همین حال می گذارند و یا تکمیل خواهند کرد. آن باغ ملی و این محوطه پهناور میدان مشق سابق که حال نصف آن باغ ملی و قسمت شرقی اش کما فی السابق به حال خود باقی است بیش از این ها باید محل استفاده واقع شود و حال که به چنین اقدامی مبادرت شده صالح در این است که این باغ ملی را بلدیه به یک باغ ملی مجلل و آبرومند آراسته و مهیا سازد. در همین ابتدای تاسیس باغ ملی، سیاست از هر طریقی که شده یک وجه کافی را در نظر گرفت و از اعتبار آن یک سلسله تشکیلات مفید و عام المنفعه را در باغ ملی به وجود آورد و در نتیجه هم یک رشته عوایدی را برای بلدیه از همان تشکیلاتی که داده می شود، فراهم ساخت.

در این مطلب پیشنهاد هایی نیز آمده که عبارتند از: توسعه محوطه، ایجاد باغ وحش، میدان تنیس و فوتبال، یک بوفه، یک سینما توگراف و یک مهمانخانه با امکانات سالن نمایش تئاتر و کنفرانس.

کارناوال در مطلبی جداگانه به طور مفصل به باغ ملی و ساختار آن خواهد پرداخت.

توصیه های کارناوالی

سعی کنید که بازدید از سردر باغ ملی را هم در روز و هم در شب امتحان کنید.

اگر می خواهید برای بازدید از جاذبه های اطراف این اثر نیز برنامه ریزی کنید باید به ساعت آنها توجه داشته باشید. برخی از این جاذبه ها تنها در روزها و ساعات اداری قابل بازدید هستند.

سخن آخر

با هم به سراغ یکی از جاذبه های تهران قدیم رفتیم و به مرور زیبایی های آن پرداختیم. سردر باغ ملی تنها یکی از چندین جاذبه این شهر است که می توانید برای یک گشت و گذار تاریخی بر روی آن حساب کنید. 

آیا تا به حال از این اثر بازدید داشته اید؟

چه جاذبه های دیگری را در محله های قدیمی تهران می شناسید؟

تجربه های خود را با ما و دیگر دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید...