تالاب لیپار چابهار | دریاچه صورتی سیستان و بلوچستان

شاید تا به حال تصاویری از دریاچه های رنگی در سراسر دنیا را دیده باشید اما آیا می دانید که تالاب لیپار چابهار هم یکی از آنهاست؟ این تالاب که با عنوان دریاچه صورتی چابهار هم شناخته می شود یکی از جاهای دیدنی چابهار است که جاذبه ای منحصر به فرد در جنوب ایران به شمار می رود. اگر می خواهید بدانید که تالاب لیپار کجاست و چگونه می توانید به آن برسید و یا چگونه به وجود آمده و چرا به این رنگ است، در ادامه همراه کارناوال بمانید تا با هم سری به این دریاچه تماشایی بزنیم و بیشتر با آن آشنا شویم.

چرا دریاچه صورتی چابهار؟

• دریاچه ای منحصر به فرد در ایران و جهان است.
• دریاچه صورتی چیزی نیست که بتوانید در هرجایی آن را ببینید و تنها تعداد معدودی از کشورها آن را دارند.
• دریاچه صورتی چابهار مقصد خوبی برای پرنده نگری است.
• گونه در حال انقراض اردک مرمری در این دریاچه زیست می کند.

آشنایی با دریاچه صورتی چابهار

همین که از چابهار دل بکنید و در جاده ساحلی به سمت گواتر به راه بیفتید می توانید زیبایی های زیادی را به چشم ببینید. طولی نمی کشد که به روستای رمین می رسید و بعد از آن آب های صورتی توجه شما را به خود جلب می کنند. اینجا تالاب لیپار است که در روستایی به همین نام قرار دارد و با عنوان دریاچه صورتی چابهار شناخته می شود. تالابی که از ایستا شدن آب دریای عمان در میان دو کوه به وجود آمده و اکوسیستم جالبی را در خود پرورش داده است. دریاچه صورتی چابهار در تنگه و دره‌ای صخره ای جا خوش کرده که مشرف به کوه است و منظره ای چشم نواز را پیش روی تان می گذارد. شاید تصور کنید دریاچه ای پر از مخلوط شیر و توت فرنگی را می بینید اما یکی از شورترین آب های جهان را مشاهده می کنید که ظاهری زیبا و فریبنده دارد. در فصول پرآب، گستره آبی این دریاچه به 10 هکتار هم می رسد و آبگیری ایجاد می شود که بیش از 14 کیلومتر طول دارد.

در اطراف دریاچه خبری از امکانات آنچنانی نیست و فضا خیلی بکر به نظر می رسد. گاهی دستفروشان دیده می شوند که صدف و نمک دریایی دارند و در گوشه ای دیگر ساکنان منطقه مشغول جمع آوری نمک از دریاچه هستند. لیپار با وجود تمام سادگی اش، در اوج شکوه و زیبایی دیده می شود. پدیده ای که تعدادش در دنیا محدود است؛ دریاچه های هیلیر، هات لاگون و پینک لیک در استرالیا، دریاچه رِتبا در سنگال، دریاچه هایی در آفریقای جنوبی، ونکوور و بولیوی و این یکی قسمت ایران عزیزمان شده است. آب صورتی دریاچه به ساحل زرد رنگ می رسد و در ترکیب با سرسبزی گیاهان و آبی آسمان تصویری را به بیننده هدیه می دهند که در جای دیگری دیده نمی شود.

خوشگذرانی در تالاب لیپار

شاید امکانات تفریحی آنچنانی در لیپار وجود نداشته باشد؛ اما این دلیل نمی شود که نتوانید در حوالی این دریاچه خوش بگذرانید. علاوه بر اینکه لیپار فرصت دیدن یک دریاچه صورتی را در ایران به شما می دهد و حال و هوای جالبی دارد، دو فعالیت در آن دنبال می شوند:

 یکی از مهم ترین پرنده هایی که در این تالاب و حوالی آن مشاهده شده، گونه در حال انقراض اردک مرمری است.

عکاسی: دریاچه صورتی لیپار سوژه خوبی برای عکس های شماست. حتا اگر عکاس حرفه ای نیستید بدون ثبت تصویر این محل را ترک نکنید و یادگاری ماندگاری را با خود از این سفر ببرید.

شترسواری: اگر در ایام پیک سفر به لیپار بروید ممکن است مردم محلی را ببینید که با شترهای شان در حوالی تالاب حضور دارند. شما می توانید با پرداخت هزینه به آنها، شترسواری در کنار لیپار را نیز تجربه کنید.

بهترین فصل سفر

چابهار دیار چهار بهار است و در تمام فصول آب و هوای مطبوعی دارد. اما اگر می خواهید به هنگام بازدید از تالاب صورتی، تندی آفتاب کمتر آزارتان دهد، زمستان و ایام نوروز را برای سفر انتخاب کنید. 

بهار: در ایام نوروز چابهار میزبان مسافران زیادی می شود. اگر با این شلوغی مشکل ندارید، این ایام را برای بازدید از لیپار انتخاب کنید.

تابستان: دریاچه صورتی کم آب می شود و ممکن است آن چنان که باید زیبا نباشد.

پاییز: هوای پاییزی است و فصل مهاجرت پرندگان. کم کم دریاچه صورتی میزبان پرندگان می شود که از راه های دور به ایران عزیزمان می آیند. 

زمستان: هوای مطبوع چابهار در این فصل هر کسی را وسوسه کند تا سری به این دیار بزند. پرندگان زمستان‌گذران به خوبی در این فصل قابل مشاهده هستند.

رنگ دریاچه در ماههای مختلف

به سبب تشدید فعالیت پلانکتون ها در برخی ماه ها می توانید انتظار رنگ بیشتری را داشته باشید. این ماه ها عبارتند از: فروردین، خرداد، شهریور، مهر، بهمن، اسفند.

نکته: این یک پدیده طبیعی است و طبیعت تحت تاثیر عوامل مختلف جلوه پیدا می کند. بی شک میزان بارندگی ها و تغییرات آب و هوایی تاثیری مستقیم بر چهره این تالاب و رنگ، میزان آب و وسعت آن دارند. ماه هایی که از آنها نام بردیم تنها شانس بیشتری را در اختیارتان می گذارند تا دریاچه صورتی را در وضعیتی بهتر ببینید. ممکن است این تالاب در زمانی به رنگ قرمز و نارنجی هم دیده شود و لزوما صورتی نباشد.

امکانات 

با وجود آنکه تالاب لیپار جاذبه ای چشم نواز و زیباست اما هنوز امکاناتی در جوار آن وجود ندارد. در عوض می توانید بر روی کمپ گردشگری کوه های مینیاتوری که فاصله کمی با دریاچه دارد حساب باز کنید. این کمپ دو سالن ویژه اردوهای دانش آموزی، فضای سبز، سرویس های بهداشتی، ۶ سوئیت، آلاچیق، سکوی ویژه رصد ستارگان و ... دارد و وسعت آن به 7 هکتار می رسد. در فصول پربازدید، مردم محلی هم به کنار دریاچه می آیند و بساط فروش صدف و نمک را پهن می کنند و می توانید از محصولات آنها نیز استفاده کنید.

اقامت

در سفر به چابهار و بازدید از لیپار نگران اقامت نباشید، می توانید در هتل و شهر چابهار اقامت کنید و یا به سراغ کمپ گردشگری این منطقه بروید. کمپینگ هم گزینه دیگری است که پیش روی تان قرار دارد.

چرا تالاب لیپار صورتی است؟

رنگ صورتی این تالاب باعث شهرت و تفاوت آن شده است اما آیا می دانید این رنگ از کجا می آید؟ آنچه می بینید حاصل حضور پلانکتون های گیاهی است که رنگ صورتی متمایل به سرخ ایجاد می کنند. خب حالا باید کمی از پلانکتون ها برای تان بگوییم. پلانکتون ها به هر توده‌ای از جانداران شامل جانوران، گیاهان، آغازیان یا باکتری ها گفته می شود که در قسمت بالای دریا‌ها و اقیانوس ها یا آب های شیرین زیست می کنند. اندازه آنها می تواند در حد باکتری ها و گیاهان میکروسکوپیک باشد تا جانوران بزرگتر مثل ماهی های ژله ای. پلانکتون ها اولین حلقه زنجیره غذایی مناطق غنی از ماهیان به شمار می روند و بقای جانداران منطقه شان را تضمین می کنند.

چیزی حدود ۹۰ درصد از پلانکتون های گیاهی در تالاب لیپار یافت می شود. به این پلانکتون ها مواد آلی و معدنی را هم اضافه کنید که از طریق رودخانه و خورهای (شاخه‌ای از دریا) متصل به خلیج به دریاچه صورتی وارد می شوند. حاصل این همه مواد مغذی، افزایش زیاد تولیدات بیولوژیکی در بعضی از فصول است. حالا جریانات دریایی حاصل از طوفان های مونسون -که از ویژگی های منحصر به فرد حوزه اقیانوسی دریای عمان به شمار می روند- را هم به این داستان بیفزایید که موجب افزایش بیش از حد میزان پلانکتون های گیاهی در خرداد تا اواسط شهریور یعنی ماه های بعد از فصل مونسون می شود. این تعداد پس از گذشت چند ماه و در آذرماه به بیشترین میزان می رسد و این یعنی رنگ بیشتر.

بهمن، اسفند، فروردین، شهریور و مهر مصادف است با پدیده جزر و مد قرمز در منطقه خلیج گواتر. این پدیده از تاژک‌دارانی (موجودات میکروسکوپی) به نام نوکتیلوکا میلیاروس ناشی می شود که میزان شان در بهمن، اسفند و فروردین افزایش چشمگیری پیدا می کند. در این میان فرآیند «رد تاید» یا «کشند قرمز» رخ می دهد که از جمله فرآیند‌های بیولوژیکی در محیط های آبی به شمار می رود. این فرآیند نیز حاصل فعالیت پلانکتون‌های گیاهی است و نقش عمده‌ای را در زنجیره های غذایی و انرژی در اکوسیستم های آبی این منطقه ایفا می کند. در واقع کشند سرخ نامی است که به تغییر رنگ آب در نتیجه شکوفایی و تجمع میکروارگانیسم ها (که در اینجا پلانکتون ها هستند) اشاره دارد. این عبارت از دو بخش تشکیل شده است؛ کشند که همان جزر و مد و بالا و پایین رفتن سطح آب دریا است و سرخ که به رنگ پلانکتون ها اشاره دارد. از آنجا که این جانداران نمی توانند شنا کنند، حرکت شان وابسته به امواج و جریانات آب است و با جزر و مد جا به جا می شوند. 

البته باید بگوییم که پلانکتون ها رنگدانه های مختلفی از جمله سبز، آبی، زرد، قهوه ای و قرمز دارند؛ اما از آنجایی رنگ قرمز یا سرخ آنها بیشتر دیده می شود، بیشتر با این رنگ شناخته می شوند. به دلیل وجود همین رنگدانه هاست که ممکن است در فصول مختلف رنگ های متفاوتی را از لیپار ببینید.

تالاب لیپار چگونه شکل گرفته است؟

شاید شما هم با دیدن این تالاب از خودتان بپرسید که ماجرای آن چیست و چگونه به وجود آمده است. در  این باره دو روایت وجود دارد؛ برخی محلی ها بر این باورند که این تالاب در اثر باز شدن راه خورها به این قسمت و با روندی طبیعی شکل گرفته است.

عده ای دیگر اما بر این باورند که این تالاب بودنش را مدیون یکی از اهالی روستای دمبدف در همین منطقه است. دادکریم شیخ‌زاده کسی بود که در سال 1362 با کمک اهالی و بودجه شخصی و دریافت حمایت وزارت نیرو با در اختیار گذاشتن دستگاه‌های کشاورزی توانست این پدیده را شکل دهد. هدف او تنها ایجاد یک جاذبه نبود و شاید حتا به این ماجرا فکر هم نمی کرد. او می خواست آب های سطحی که در زمان بارندگی جاری می شوند را سر و سامان دهد تا آنها را به مصرف برساند.

به هر حال در سال های اول شکل گیری یا احداث تالاب، آب های سطحی به سوی آن هدایت شدند و بارندگی خوب در منطقه و جمع شدن آب در تالاب منطقه را سبز کرد و پرندگان مهاجر و غیربومی را به اینجا کشاند. البته در سال های اخیر خشکسالی ها دامن این تالاب را هم گرفته است و هر سال با توجه به بارندگی ها وسعت و شکل دریاچه تغییر می کند.

دیدنی های اطراف

در سفر به چابهار می توانید از دیدنی های دیگر این دیار نیز لذت ببرید. در اینجا نام تعدادی از جاذبه ها و فاصله شان از دریاچه صورتی را برای تان آورده ایم:

گیاهان تالاب لیپار چابهار

موقعیت جغرافیایی خوب این جاذبه سبب شده تا شرایط مناسبی برای حیات گیاهانی همچون بلوط، گزنه، گز، کهور، چِش (نوعی اقاقیا) و نی فراهم شود. این گیاهان در آب تالاب رشد می کنند و با وجودشان بر زیبایی منظره می افزایند. پنبه‌های وحشی نیز در این منطقه می رویند که مردم تشک و بالشت شان را با آنها درست می کنند.

در حوالی این تالاب محلی قرار دارد که در زبان محلی با نام دشتان یا عروس چابهار خوانده می شود. در زبان بلوچی دشتان به دختران جوانی گفته می شود که نامزد هستند و عروسی نکرده اند. درختان سرسبز و جوان این منطقه توضیحی برای دلیل این نامگذاری هستند.

جانوران تالاب لیپار چابهار

علاوه بر تنوع گیاهی، تنوع جانوری خوبی را نیز در این منطقه می بینیم. پرندگانی چون فلامینگو، چنگر، کشیم، حواصیل سفید و خاکستری، باقرقره، خوتکا، طاووسک، دلیجه، تیهو، عقاب دشتی و ... در اینجا به چشم می خورند. بر اساس بررسی ها ۹۳ گونه پلانکتون گیاهی، ۳۱ گروه پلانکتون جانوری، ۶۴ گونه از انواع نرم‌تنان، ۸۵ گونه انواع ماهی، ۲۴ گونه از سخت پوستان، ۱۴ گونه مایوبنتوز و ۴۶ گونه مختلف از جلبک ها در اکوسیستم وابسته به این تالاب زندگی می کنند.

لیپار به چه معناست؟

لیپار واژه ای با دو بخش است: «لیپ» و «آر». لیپ یعنی خار و خاشاک رودخانه و آر معنای آب رودخانه می دهد. از آنجا که در روستای لیپار در حوالی تالاب صورتی، آب رودخانه با خار و خاشاک به دریا می رسد، این نام را به آن داده اند. از سوی دیگر در زبان بلوچی، محل به هم رسیدن یا تلاقی آب رودخانه و آب دریا را لیپار می گویند که موقعیت تالاب صورتی را تا حدی وصف می کند.

تالاب لیپار در خطر است

در کنار خشکسالی که بلای جان ایران شده ، یکی از چیزهایی که تالاب لیپار را به شدت در معرض خطر قرار داده ساخت و سازهای اطراف آن است. احداث نیروگاه گازی در سال ۱۳۸۸ یکی از همین ساخت و سازهاست. کارگذاشتن ۲ عدد لوله ۵۰ اینچی و سرازیر کردن آب تالاب به دریا، صدمه ای جدی به محیط زیست و اکوسیستم تالاب می زند و پرندگان مهاجر را برای همیشه فراری می دهد.

سخن آخر

سیستان و بلوچستان، استانی است پر از جاذبه های دیدنی، که آن چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. دریاچه صورتی چابهار یکی از همین دیدنی های شگفت انگیز است که می تواند گردشگران زیادی را به سوی خود بکشاند و اوضاع اقتصادی این منطقه را بهبود بخشد. این دیار را در فهرست مقاصدتان بگنجانید تا هم سفری به یادماندنی را تجربه کنید و هم چرخ اقتصاد گردشگری را در آن منطقه بچرخانید.

اگر تا به حال به چابهار سفر داشته اید، از تجربه های تان برای مان بگویید.

آیا از دریاچه صورتی یا تالاب لیپار بازدید کرده اید؟

نظرها و پیشنهادهای تان را در مورد سفر به این خطه با دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید.

اگر می خواهید تصاویر و سفرنامه های تان را در معرض دید دیگران نیز قرار دهید، به لینک زیر بروید و یک کارناوالی شوید:

کـــــــــارناوالی شـــــــــو