حرم امام رضا (ع) | نگینی بر انگشتری ایران

دل از ناپاکی ها می زداییم و رهسپار مشهد مقدس می شویم تا دمی را در حرم امام رضا (ع) به صرف آرامش و معنویت بگذرانیم. در کنار زیارت این بارگاه مقدس، محو معماری حرم امام رضا می شویم و به قسمت های مختلف حرم امام رضا سر می زنیم. با ما همراه شوید و از بزرگترین و مهم ترین جاذبه مذهبی ایران بیشتر بدانید.

چرا حرم امام رضا؟

• آرامگاه ابدی امام هشتم شیعیان است و اهمیت مذهبی بالایی دارد.
• بزرگترین و مهم ترین جاذبه مذهبی ایران است.
• حال و هوای معنوی خاصی دارد و سرشار از آرامش است.
• یکی از بزرگترین مساجد جهان از نظر وسعت و گنجایش است. 
• تمام بخش های حرم از معماری خارق العاده ای برخوردار است.
• قدیمی ترین مسجد جامع مشهد (مسجد گوهرشاد) در حرم امام رضاست. 
• مقبره تعدادی از مشاهیر از جمله شیخ بهایی، شیخ طبرسی و ... در این مجموعه قرار دارد.
• موزه مرکزی آستان قدس رضوی در مجموعه حرم واقع شده است.
• محبوبیت زیادی نزد گردشگران داخلی و خارجی (حتی غیرمسلمان) دارد.

آشنایی با حرم امام رضا (ع)

حرم امام رضا (ع) در نزد مسلمانان یک زیارتگاه مهم و باشکوه است که سالانه نزدیک 300 میلیون عاشق و زائر را به آغوش خود راه می دهد. البته اهمیت این مجموعه مقدس تنها در بعد مذهبی آن خلاصه نمی شود و جالب است بدانید که حرم امام رضا یکی از بزرگترین مساجد جهان هم از لحاظ وسعت و هم از لحاظ گنجایش است. ورودی های مختلف، چندین صحن، مسجد، رواق، موزه، کتابخانه و بخش های خدماتی همه و همه در این مجموعه جای گرفته اند و در کنار همه این ها، ویژگی های منحصر به فرد معماری و شکوه و عظمت بناهای آن، زائران را مبهوت خود می کنند. 

بد نیست بدانید نام این مجموعه باشکوه از تاریخ 15 دی 1310 با شماره 140 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

بخش های مختلف حرم امام رضا (ع)

همان طور که گفته شد، حرم مطهر رضوی یکی از وسیع ترین اماکن مقدس دنیاست و شناخت بخش‌ها و امکانات مختلف حرم به شما کمک خواهد کرد تا زیارت دلچسب تری را تجربه کنید و کم تر دچار سردرگمی شوید. 

1- ورودی‌ ها

چهار خیابان اصلی از اطراف به حرم امام رضا می‌رسند که هر کدام ورودی مختص به خود را دارند:

• خیابان امام رضا: با ورود از خیابان امام رضا دو ورودی اصلی باب الرضا و باب الجواد را پیش رو دارید.
• خیابان نواب صفوی: اگر بخواهید از سمت خیابان نواب صفوی وارد حرم شوید از ورودی نواب صفوی وارد حرم خواهید شد.
• خیابان طبرسی: انتخاب خیابان طبرسی یعنی از ورودی شیخ طبرسی وارد حرم خواهید شد. 
• خیابان شیرازی: اگر خیابان شیرازی مسیر شماست، ورودی شیخ طوسی برای ورود به حرم پیش روی شما قرار می گیرد.

علاوه بر این ها، چهار ورودی در خیابان‌های فرعی اطراف حرم وجود دارد؛ یکی ورودی کوثر است که بین خیابان نواب صفوی و خیابان امام رضا قرار دارد و دیگری ورود غدیر است که بین خیابان شیرازی و خیابان خسروی نو قرار دارد. دو ورودی شرقی و غربی نیز شما را به درون صحن جامع رضوی هدایت می‌کنند. ورودی شرقی بین ورودی غدیر و باب الجواد و ورودی غربی بین ورودی کوثر و باب الرضا قرار گرفته است.

2- بست‌ها

حتما تا به حال اصطلاح بست نشستن را شنیده اید. به طور کلی بست‌ ها بخشی در اماکن مقدس هستند که مردم در زمان ترس و برای پناه بردن به آنجا می‌ رفتند. در واقع با پناه بردن به بست‌ ها از هرگونه تعرض و تعقیبی در امان می‌ ماندند و از بزرگ یا فرد مقدسی درخواست کمک و دادخواهی می‌ کردند. در حرم امام رضا بخش میانی صحن‌ ها و ورودی حرم را بست می گویند که به نوعی با ایجاد مکثی برای ورود، زائر را برای زیارت آماده می‌ کنند. بست‌ها فضایی مستطیل شکل اند که از دو طرف بسته اند و پس از عبور از سر در، شما را به صحن هدایت می‌ کنند. در حرم امام رضا (ع) 8 بست وجود دارد که هر کدام اغلب پس از ورودی‌ های همنام خود قرار گرفته اند.

3- صحن های حرم امام رضا (ع)

صحن ها در واقع همان حیاط های بزرگی هستند که در پیرامون مجموعه اصلی می بینید. در کل، هفت صحن در حرم مطهر امام رضا قرار دارد که دو صحن انقلاب و آزادی از صحن‌ های اصلی و قدیمی حرم به حساب می آیند. قدیمی‌ ترین صحن حرم، صحن انقلاب است که به نام صحن عتیق نیز شناخته می‌ شود. بعد از آن صحن آزادی است که در زمان فتحعلی شاه ساخته شده و به صحن نو شهرت دارد. صحن جمهوری اسلامی و دیگر صحن‌ها پس از انقلاب و به جهت توسعه حرم ساخته شده اند. در حال حاضر بزرگ‌ ترین صحن حرم امام رضا، صحن جامع رضوی است که بسیاری از مراسم های حرم نیز در این صحن برگزار می‌ شود.

سایر صحن های حرم عبارت اند از: صحن جامع رضوی، صحن جمهوری اسلامی، صحن آزادی یا صحن نو، صحن انقلاب اسلامی یا صحن عتیق، صحن کوثر، صحن غدیر و صحن هدایت

4- پنجره فولاد

نخستین پنجره فولادی که در حرم ساخته شد، در صحن انقلاب بود. در واقع از ابتدا قراری بر ساخت پنجره فولاد نبود و شیخ بهایی قصد داشت یک در برای این بخش بسازد. بعدها با رویایی که معمار وقت از امام رضا (ع) دید، ساخت این در منتفی شد و شیخ بهایی طرح ساخت پنجره فولاد را داد. پنجره ای که برای زائرانی که به هر دلیلی امکان ورود به حرم را نداشتند، این فرصت را فراهم می کرد تا در نزدیک ترین فاصله از ضریح بایستند، زیارتنامه بخوانند و دعا کنند. این پنجره در طول زمان بین مردم محبوبیت بسیاری پیدا کرد، داستان های فراوانی پیرامون آن شکل گرفت و به یکی از شلوغ ترین بخش های حرم تبدیل شد. البته بعدها در بخش های دیگری از حرم مانند صحن مسجد گوهرشاد و صحن جمهوری نیز پنجره فولاد ساخته شد؛ ولی پنجره فولاد صحن انقلاب به عنوان اصلی ترین پنجره فولاد جایگاه خود را در میان مردم حفظ کرد. 

5- رواق ها

به فضاهای بسته اطراف حرم رواق می‌ گویند که بناهایی با ارتفاعات مختلف اند. در حرم مطهر رضوی 27 رواق با کارکرد، تزئینات، وسعت و دسترسی‌ های متفاوت وجود دارد. به طور مثال برای خواندن خطبه عقد و برگزاری مراسم عقد یا به قول مشهدی ها «عقد بالا سر حضرت» به رواق شیخ طوسی می‌روند و یا آن که بسیاری از مراسم های روزانه حرم در رواق امام خمینی انجام می‌شود. در میان 27 رواق حرم امام رضا (ع)، رواق دارالمرحمه جدیدترین رواق و رواق امام خمینی با وسعت نه هزار متر مربع بزرگ‌ ترین رواق است.

5- ضریح امام رضا (ع)

ساخت ضریح پیرامون مزار مبارک امام رضا از زمان های قدیم مرسوم بوده و تا آن جا که شواهد نشان می دهد، قدیمی ترین ضریح نصب شده به زمان صفویه بر می‌ گردد. بر اساس منابع تاریخی در آستان قدس، وجود 5 ضریح ثابت شده اما وجود 6 ضریح نیز محتمل است. این اختلاف به تعداد ضریح های ساخته شده در زمان صفوی بر می گردد.

ضریح اول تا سوم: در زمان صفوی، در مجموع دو یا سه ضریح در حرم امام رضا نصب شد که اولین آن ضریحی چوبی بود و به فرمان شاه اسماعیل صفوی ساخته شد، دومی نیز در زمان شاه طهماسب صفوی بود که از طلا پدید آمده بود. ضریح سوم یا ضریح فولادی، همان طور که از نامش بر می آید جنسی از فولاد داشت و به دلیل عدم وجود کتیبه وقف، از نام بانی آن اطلاعی در دست نیست. 

ضریح پنجم (ضریح شیر و شکر): ضریح شیر و شکر به نیت چهارده معصوم از 14 دهانه تشکیل شده بود و در بالا و چهار طرفش، 44 گلدان طلا و 44 ترنج طلا به چشم می‌خورد. روی بدنه ضریح با طلا، اسماء حسنی و صلوات به چشم می خورد و از دهانه‌ها به بالا گل و برگی از طلا و نقره و مینا داشت. به دلیل آن که ضخامت ضریح زیاد نبود، با وجود تعمیرات بسیار، در طی چهل سال فرسوده شد و در سال 1367 تعویض شد.

ضریح فعلی (ضریح سیمین و زرین): پس از 5 سال بررسی، طرح ابتکاری استاد فرشچیان با نام ضریح سیمین و زرّین برای ساخت، انتخاب شد. ساخت این ضریح با الهام از اعتقادات اسلامی و در هم آمیختنش با هنر اصیل انجام شده است. ساخت ضریح پنجم 7 سال به طول انجامید و در نهایت در سال 1379 بر روی مرقد امام رضا (ع) نصب شد. ضریح فعلی 12 تن وزن دارد و از ویژگی‌های بارز آن ضخامت بالای پوشش نقره‌ای و طلایی آن و اتصال روکش‌ها بدون پیچ است. طول این ضریح 4 و عرض آن 3 متر است. بر روی بدنه ضریح دو سوره «یس» و «هل اتی» نوشته شده است و جالب آن که در چهار طرف ضریح، هر راس به کلمه «الله» ختم می‌ شود. همچنین وجود گل آفتابگردان روی آن تداعی کننده شمس الشموس (به معنای خورشید خورشیدها)، لقب امام رضا (ع) است.

6- سرداب حرم امام رضا (ع)

مزار اصلی امام رضا در واقع سه متر زیر طبقه همکف قرار دارد. از همان ابتدا محل خاکسپاری و مزار امام رضا پایین تر از زمین اطراف بود و این ویژگی در طی زمان و به جهت ساخت و سازها باعث شد تا سردابی به شکل زیرزمین پدید آید. هم اکنون در اطراف سرداب رواقی ساخته است که نزدیک ترین مکان به ضریح و مزار این حضرت محسوب می‌ شود؛ این رواق دارالاجابه نام دارد و بین صحن جمهوری و انقلاب قرار دارد. در رواق دارالاجابه، پنجره فولادینی وجود دارد که در سمت شمالی مزار مبارک امام رضاست. رواق دارالاجابه به صورت متناوب بین خانم‌ها و آقایان برای زیارت جابه‌جا می‌ شود.

8- مساجد حرم امام رضا (ع)

در حرم امام رضا دو مسجد وجود دارد که هر دو از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردارند:

• مسجد گوهرشاد:

 قدیمی ترین مسجد جامع مشهد است که در اوایل قرن نهم هجری قمری و به تلاش بانو گوهرشاد، همسر میرزا شاهرخ تیموری بنا نهاده شد. مسجد گوهرشاد نمونه بارز و شاهکاری از هنر ایرانی‌ ست که آینه ای تمام نما از ویژگی های معماری ایرانی و اسلامی را به نمایش می گذارد. وسعت این مسجد 2855 متر مربع است و در مجموع 4 ایوان و 7 شبستان دارد.

• مسجد بالاسر حضرت:

 مسجد مقدسی‌ است که درست در کنار مزار مطهر امام رضا (ع) قرار دارد و در دوران غزنویان ساخته شده است. مسجد بالاسر با ضریح فولادی تنها یک صفه (اتاق) فاصله دارد و نزدیک ترین بنا به بقعه امام رضاست و از قدیم بسیاری در این مکان نماز به جا می‌ آورده اند. طول این مسجد 8 متر و عرض آن 4.5 متر است. ازاره‌های این مسجد مرمرین اند و بر بالای آن‌ها کاشی های الوان (هفت رنگ) و شش و هشت ضلعی باشکوهی به چشم می‌خورند.

سایر بخش های حرم 

از دیگر بخش های کوچک و بزرگ حرم امام رضا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقبره ها: مقبره چندی از مشاهیر در حرم امام رضا قرار دارد که از آن جمله مقبره شیخ بهایی، شیخ حر عاملی، شیخ طبسی و شیخ محمد عباسی، معروف به پیر پالان دوز، هستند.
• کتابخانه مرکزی آستان قدس: یکی از قدیمی ترین و بزرگ‌ ترین کتابخانه‌ های کشور به شمار می آید، سه طبقه دارد و با استانداردهای بین المللی ساخته شده است. این کتابخانه 15 بخش متفاوت دارد و ورودی آن در نزدیکی بست طوسی قرار گرفته است.
• کتابخانه مسجد گوهرشاد: مجموعه ای از 5000 نسخه خطی و چاپی در این کتابخانه وجود دارد. این کتابخانه در نزدیکی مسجد گوهرشاد و بین مسجد و صحن جمهوری قرار دارد.
• برج های ساعت: دو ساعت بزرگ و قدیمی درون برج های کاشی کاری شده حرم امام رضا (ع) وجود دارد؛ یکی در ایوان غربی صحن انقلاب و دیگری بر بالای ایوان جنوبیِ صحن آزادی. هر دوی این ساعت‌ها اعداد درشت و خوانایی دارند و راس ساعت زنگ شان به صدا در می‌ آید.
• نقاره خانه: ساختمان بلندیست در مجموعه حرم رضوی که در آن طبل، دهل، سرنا و نقاره می‌ نوازند. در گذشته از نقاره زنی برای اعلام طلوع و غروب آفتاب استفاده می شد، امروزه اما بیشتر در اعیاد و مناسبت های خاص، نقاره زنی اجرا می شود.
• مدارس تاریخی: دو مدرسه به نام های پریزاد و دودر در حرم امام رضا وجود دارد که هر دو متعلق به دوره تیموری اند و معماری زیبایی دارند. مدرسه پریزاد کاربری سابق را ندارد و به عنوان مرکز پاسخگویی به سوالات دینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدرسه دودر نیز در حال حاضر به دارالقرآن تبدیل شده است.
• تالارها: تعدادی تالار نیز در حرم امام رضا (ع) وجود دارند که مخصوص مراسم و برنامه های خاص سیاسی و دولتی اند که از آن جمله می‌ توان به تالار آینه و تالار تشریفات اشاره کرد. قابل ذکر است که ورود عموم به این تالارها آزاد نیست.

موزه‌های حرم امام رضا (ع)

مجموعه موزه‌ های حرم در سال بیش از یک میلیون بازدید کننده دارند و یکی از بزرگ‌ ترین و کامل‌ ترین موزه‌های ایران محسوب می‌ شوند. دو موزه در مجموعه حریم رضوی قرار دارد که یکی موزه مرکزی آستان قدس و دیگری موزه مردم شناسی مشهد است.

1- موزه مرکزی آستان قدس

2- موزه مردم شناسی مشهد

برای دسترسی به موزه مردم شناسی کافیست تا از خروجی غربی صحن جامع رضوی خارج شوید، موزه درست پیش روی شماست.

هزینه بازدید: 2,000 تومان

ساعت بازدید: 8:00 تا 12:30

تاریخچه حرم امام رضا (ع)

پس از شهادت امام رضا (ع)، این بزرگوار را در مقبره هارونی -محل دفن هارون الرشید- به خاک سپردند. قدمت بنای اولیه به دوازده قرن پیش بر می‌گردد. به جهت دشمنی خلفای عباسی با شیعیان و سخت گیری ها و نظارت های شدید آن‌ ها، تا مدت‌ها محل به خاک سپردن این امام رئوف، ساده، بی آلایش و بدون هرگونه تزئینات بود و تنها یک صندوقچه چوبی روی مزار مبارک ایشان قرار داشت، تا آن که در زمان حکومت دیلمیان تزئینات اندکی به این بقعه اضافه شد. پس از آن در سه دوره، آرامگاه امام رضا دچار آسیب و تهاجم شد که اولین بار در زمان حکومت غزنویان و دوره فرمانروایی سبکتکین غزنوی اتفاق افتاد. او به جهت تعصبات مذهبی دست به تخریب بنای حرم زد که بعدها پسرش، سلطان محمود غزنوی به احیا و ساخت مجدد حرم اقدام کرد و تزئینات بسیاری به حرم افزود.

ساخت گنبد حرم 

به اعتقاد برخی از منابع مانند تاریخ بیهقی و تاریخ جهانگشای جوینی، این سلطان محمود غزنوی بود که اولین بار گنبد برای بقعه امام رضا گنبد ساخت اما به اعتقاد منابعی دیگر، گنبد حرم امام رضا (ع) در دوره سلجوقی ساخته شده است. با بررسی بیشتر می بینیم که نبود اسناد معتبر در زمان ساخت گنبد، باعث شده محققان تا به امروز بر سر این موضوع به توافق نرسیده باشند. از جمله دلایلی که احتمال ساخت گنبد در دوره غزنویان را بیش تر می کند، شباهت معماری گنبد حرم با معماری مقبره تاریخی «سنگ بست»، مقبره ای به جای مانده از دوره غزنوی، است. با همه این ها همچنان لازم است ذکر شود که نمی توان ساخت گنبد را به طور قطع به یکی از دوره های غزنوی یا سلجوقی نسبت داد. 

از سلجوقی ها تا حمله مغول ها

در دوره سلجوقی گنبد حرم مزین به کاشی کاری های آبی شد و داخل حرم نیز به ازاره‌ هایی با کاشی‌ های منحصر به فرد سنجری آراسته شد. ازاره ها از بخش پایینی دیوار تا نزدیکی طاقچه را شامل می‌ شوند که امروزه هنوز هم داخل حرم موجودند. 

در دوره خوارزمشاهیان دو محراب ساخته شد که هم اکنون در موزه حرم قرار دارند. برخی می گویند در طی حمله مغول ها به توس، بار دیگر حرم این حضرت دچار تخریب شد ولی بسیاری با اشاره به کتیبه‌ هایی که مربوط به پیش از حمله مغول بوده و در حرم باقی مانده اند، این ادعا را رد می‌ کنند و می‌ گویند مغول ها پس از کشت و کشتار بسیار، تنها به غارت اموال حرم اکتفا کردند و کاری به بنای حرم نداشتند و تنها آسیبی جزئی به آن وارد شده است. خوب است بدانید از این زمان به بعد، بنای حرم دچار تخریب نشد.

دوران شکوه و عظمت حرم امام رضا (ع)

در زمان تیموریان و به همت شاهرخ تیموری و همسرش گوهرشاد بانو، بناها و مجموعه‌های بسیاری به مجموعه حرم اضافه شد که مهم‌ ترین آن‌ها اولین مسجد جامع حرم، مسجد گوهرشاد بود. علاوه بر این، مدارس پریزاد، دودر و مسجد بالاسر نیز در این زمان ساخته شدند. در زمان صفویان نیز به شکوه و عظمت حرم بسیار افزوده شد، به گونه‌ ای که جای کاشی‌ های نفیس و فیروزه‌ ای گنبد با طلا عوض و مناره نزدیک گنبد نیز طلاکاری شد. همچنین صحن عتیق یا انقلاب در این دوره ساخته شد و در گذر زمان وسعت یافت. در دوره نادری نیز به عظمت این مجموعه افزوده شد، طوری که چند ایوان طلاکاری و نقاشی‌های دیواری حرم تجدید شدند. 

در دوره قاجار پس از احداث ضریح سوم، مرمت هایی جزئی نیز در حرم صورت گرفت. در دوره پهلوی علاوه بر مرمت‌های جزئی، مجموعه‌های اطراف حرم تغییر کاربری دادند و به صحن‌ های حرم تبدیل شدند. در نهایت پس از انقلاب اسلامی، توسعه حرم رضوی مورد توجه ویژه قرار گرفت و در این زمان به طرز وسیعی گسترش یافت. به طوری که به ادعای برخی از منابع، وسعت 12 هکتاری حرم به 70 هکتار رسید. صحن‌ ها و امکانات ویژه‌ ای به مجموعه اضافه شد و به استحکام گنبد نیز افزودند.

امکانات و خدمات حرم امام رضا (ع)

برای رفاه حال میلیون ها زائری که به این مجموعه معنوی پا می گذراند، مجموعه متفاوتی از امکانات و خدمات تعبیه شده است:

• اتوبوس برقی: این اتوبوس ها در 4 مسیر زائران را در حرم امام رضا به رایگان جابه‌جا می کنند. 
• محل استراحت: اگر محل اقامت ندارید، برای استراحت شبانه می توانید به دو رواق شیخ حر عاملی و شیخ طوسی مراجعه کنید. 
• امانت ویلچر: امانت ویلچر نیز نه تنها رایگان است که اگر تنها هستید، خادمان برای جابه‌جایی به شما کمک می کنند. 
• کفش‌داری ها: استفاده از کفش‌داری ها محدودیت زمانی ندارد.
• پارکینگ عمومی: این پارکینگ درست زیر حرم مطهر رضوی قرار دارد که با پیاده‌روهای برقی موجود در آن به درون صحن جامع رضوی هدایت می‌ شوید. 
• برنامه ویژه کودکان: حرم امام رضا برای کودکان برنامه های آموزشی و دینی مختلفی اجرا می کند که با عنوان مجموعه «کبوترانه» شناخته می شود. برای پیدا کردن این برنامه ها از خادمان کمک بگیرید. 
• دفتر امانات: اگر وسایل ممنوعه ای همراه داشته باشید، برای ورود به حرم باید وسایل خود را در این دفترها امانت بگذارید. 
• آبخوری ها: در تمام صحن های حرم امام رضا آبخوری ها را پیدا می کنید. 
• سرویس بهداشتی و وضوخانه: تمام سرویس‌های بهداشتی حرم خارج از ورودی ها قرار دارند که در ابتدای ورودی‌ های باب الجواد، باب الرضا، صحن غدیر و صحن کوثر می توانید به آنها دسترسی پیدا کنید. به تازگی وضوخانه‌هایی مخصوص بانوان در تمام صحن‌ها تعبیه شده است.
• فروشگاه های رضوی: برای خرید انواع تنقلات و خوراکی می توانید به این غرفه ها و فروشگاه ها مراجعه کنید.  
• مراکز پاسخگویی به سوالات دینی و شرعی: تقریبا در تمام صحن‌ها این مراکز را خواهید دید که افراد متخصصی برای پاسخگویی شبهات و سوالات دینی آماده اند.
• دفتر نذورات و وجوهات: برای تحویل نذورات خود می توانید از این دفاتر استفاده کنید.
• دفاتر اشیا پیدا شده: در صورت گم کردن وسایل، کافیست سری به یکی از این دفااتر بزنید.
• دفاتر افراد گمشده: 9 دفتر در صحن‌ ها و نزدیکی ورودی‌ های حرم امام رضا وجود دارد که افراد گمشده در آن می‌ نشینند و برای اطلاع رسانی به خانواده و دوستان فرد اقدام می‌ شود. این دفاتر به صورت شبانه روزی باز هستند.

5- اگر محل اقامت شما در کوچه پس کوچه های اطراف حرم است و تا حرم را باید پیاده بروید، نگران نباشید. چرا که در اغلب کوچه ها تابلوی «به سمت حرم» وجود دارد و شما را تا ورودی حرم راهنمایی می‌کنند. جالب آن که حتا مقدار پیاده روی شما روی تابلو نوشته شده است.

به طور کلی از تمام محله‌های مشهد اتوبوس‌هایی برای رسیدن به حرم وجود دارد، ولی اولویت خود را به استفاده از خطوط بی آر تی و مترو بگذارید، چرا که خیلی سریع تر از اتوبوس و بعضا تاکسی و آژانس است. 

نکته مهم: به طور کلی در مناسبت‌هایی همانند ایام عاشورا و تاسوعا، شب‌های قدر، شهادت امام رضا (ع) و عید نیمه شعبان، خیابان‌های اطراف کاملا بسته می‌شوند و تنها راه ارتباطی استفاده از بی آر تی، اتوبوس و یا تاکسی است. برخی اوقات حتی به قدری شلوغ است که به ناچار مجبور به پیاده روی هستید و هیچ گزینه دیگری به کارتان نمی‌ آید، مگر آن که کسی از محلی ها شما را با ماشین از کوچه و پس کوچه ها و خیابان های فرعی به حرم برساند. درضمن شما می‌توانید برای خرید بلیط هواپیما تهران به مشهد با مناسب‌ترین قسمت از سایت کارناوال بازدید کنید.

نظر خارجی ها درباره حرم امام رضا (ع)

در اینجا نگاهی می کنیم به نظرات گردشگران خارجی در مورد حرم امام رضا (ع) که در وبسایت معروف تریپ ادوایزر به ثبت رسیده اند:

گردشگری از اسلواکی | تاریخ بازدید شهریور 98

راهنمای گردشگری رایگان!

خیلی جالب بود که برخلاف تموم جاذبه های گردشگری معروف، راهنمای گردشگری برای غیر مسلمون ها، کاملا رایگانه. راهنما انگلیسی رو خیلی راحت و روان حرف می زد. برای پیدا کردن راهنماها، به اولین فرد یونیفرم پوشی که رسیدیم، درخواست دادیم. اونا به بخش گردشگری خبر دادن و ما رو پیدا کردند. توی بازدید از حرم هم بهمون آب معدنی رایگان با یه مجموعه عکس و DVD رایگان دادن.

گردشگری از پاکستان | تاریخ بازدید اردیبهشت 98

سرزمین معجزه ها

حرم امام رضا یه مکان خارق العاده س که هر کسی میتونه توش معجزه های مختلفی رو ببینه! تو این فضا معنویت و آرامش موج میزنه. در کنار این، شهر مشهد، مردمش، هوا و غذاهاش عالی هستند!

گردشگری از کویت | تاریخ بازدید اردیبهشت 98

تجربه ای از ماه رمضان

ما این فرصت رو داشتیم تا ماه رمضان و شب های قدر رو توی این حرم فوق العاده بگذرونیم. خادم های مجموعه هم بسیار خوش برخورد و مهربون بودند و بهمون کمک می کردند تا توی شلوغی جا برای نماز و نشستن پیدا کنیم. برای افطار هم ازمون پذیرایی می کردن. حرم امام رضا رو خیلی دوست داشتم و قطعا دوباره برمی گردم.

گردشگری از استرالیا | تاریخ بازدید فروردین 98

مکانی پر از آرامش

یک مقبره زیارتی که پر از حس آرامشه. شکوه و عظمت بنا شما رو دعوت میکنه تا از داخلش هم دیدن کنین.

گردشگری از کانادا | تاریخ بازدید فروردین 98

نزدیک تر به خدا

 برای شیعه ها، این حرم مقدس ترین مکان در ایرانه. آرامگاه امام رضا مثل یک نگین توی بیابون می‌درخشه. بسیار زیبا و درخشان. گنبد این حرم کاملا از لایه ای از طلا ساخته شده  و دور تا دور آرامگاه هم حیاطهای بزرگ وجود داره که به خوبی طراحی و تزئین شدن. 

سخن آخر

فرقی نمی کند اهل کدام شهر باشید، حتما تا به حال برای یک بار هم که شده تجربه بازدید از حرم امام رضا را داشته اید. حس و حال شما در اولین بازدیدتان از حرم امام رضا چه بود؟ چه تجربه ای از این حرم وسیع و زیبا دارید؟ خاطرات و دانسته های‌ تان را برای ما بنویسید.