مرکز حیدر علی اف باکو | خاص ترین جاذبه پایتخت آذربایجان

باکو، پایتخت مدرن و ساحلی کشور آذربایجان است که در کنار دریای کاسپین قرار دارد. وقتی به سراغ این شهر می روید، شاید در ابتدا وسعت کم آن تعجب شما را برانگیزد؛ اما قطعا دیدن بافت به روز و اروپایی شهر برای شما خوشایند خواهد بود و به سرعت توجه تان را به خود جلب می کند. پس برنامه‌تان را محدود نکنید و خود را به گردشی در کوچه و پس کوچه های باکو مهمان کنید. حتما در این گردش شهری، دیدنی های بسیاری شما را سرگرم می کنند؛ اما بدون شک ساختمان حیدر علی اف چیز دیگری برای شما خواهد بود. 

برای آن که مرکز حیدر علی اف را پیدا کنید، لازم نیست دقت چندانی به خرج دهید، چرا که از فواصل خیلی دور، سازه ای متفاوت، جذاب و سپید رنگ در محوطه ای وسیع خودنمایی می کند. برای تفریح و وقت گذرانی در کنار این مجموعه، گزینه های متفاوتی پیش روی شماست. می توانید تنها به تماشای این ساختمان از بیرون اکتفا کنید و یا در کنجکاوی پا را فراتر گذاشته و وارد مجموعه شوید تا ببینید درون این سازه عجیب و غریب و چشم نواز چه خبر است. اگر شما هم به اندازه ما کنجکاوید تا درباره این جاذبه مدرن آذربایجان بیش تر بدانید، همراه کارناوال بمانید. 

چرا مرکز حیدر علی اف؟

• نماد ارزشمندی از پایتخت مدرن کشور آذربایجان است. 
• سازه ای منحصر به فرد و با معماری چشمگیر است که در مرکز شهر باکو قرار دارد.
• یکی از محبوب ترین جاذبه های باکوست.
• در این مرکز امکان بازدید از مجموعه ای از نمایشگاه های دایمی و جذاب را خواهید داشت. 
• با بازدید از این سازه همزمان می توانید درباره حیدر علی اف، سومین رییس جمهور آذربایجان و رهبر این کشور بیشتر بدانید.

آشنایی با مرکز حیدر علی اف | Heydar Aliyev Center

مرکز حیدر علی اف یا حیدر علیف، سازه ای زیبا و شکوهمند است که با طراحی خارق العاده و منحصر به فردی بنا شده و در قلب شهر باکو دلبری می کند. امروزه در کنار جاذبه های تاریخی پایتخت آذربایجان، این مرکز فرهنگی یکی از مهم ترین و پربازدیدترین دیدنی های باکو محسوب می شود و به عنوان نمادی از شهر باکوی مدرن و کشور پیشرفته آذربایجان شناخته می شود. در حال حاضر گردشگران بسیاری، در طی سفر چند روزه خود به سراغ سازه حیدر علی اف می روند تا حداقل با آن، عکسی به یادگار بگیرند. 

مرکز حیدر علیف، ساختمانی چند منظوره است که در وسعتی برابر با 101 هزار متر مربع، به دست یکی از سرشناس ترین معماران قرن حاضر ساخته شد. معمار این مجموعه چشم نواز کسی نیست جز خانم زاها حدید، هنرمند مشهور عراقی-انگلیسی که تاکنون جوایز معتبر و افتخارات بین المللی بسیاری را از آن خود کرده است. زاها حدید در طی رقابتی در سال 2007، توانست طرح پیشنهادی خود را مطرح کند و به عنوان معمار مرکز حیدر علی اف برگزیده شود. البته باید بدانید که طراحی مرکز حیدر علیف به صورت مشترک و با همکاری پاتریک شوماخر (Patrik Schumacher) انجام شده است. در همان سال، احداث این ساختمان شکوهمند زیر نظر زاها حدید آغاز شد و در نهایت، درهای این مجموعه در سال 2012 به روی عموم گشایش یافت. 

وقتی به سراغ مرکز حیدر علی اف می روید، با ساختمانی 8 طبقه مواجه می شوید که بخش های مختلفی در آن به چشم می خورد. از جمله قسمت های این مرکز می توان به موزه، بخش نمایشگاه ها، آمفی تئاتر یا آدیتوریوم و سالن کنفرانس اشاره کرد. 

افتخارات و جوایز مرکز حیدر علی اف

 مرکز حیدر علی اف از زمان افتتاح، افتخارات بسیاری را از آن خود کرده که برخی از مهم ترین آن ها عبارت اند از:

• نامزد دریافت جایزه در فستیوال جهانی معماری در سال 2014
• نامزد دریافت جایزه در فستیوال دو سالانه طراحی داخلی در سال 2014
• برنده جایزه طراحی سال 2014

همچنین از این سازه زیبا در جاهای مختلفی یاد شده است:

• 1- شبکه تلویزیونی معروف و آمریکایی دیسکاوری، یکی از قسمت های برنامه اکستریم انجینیرینگ (Extreme Engineering) در سال 2011 را به مرکز حیدر علی اف اختصاص داد و از آن با عنوان «دگرگونی شگفت انگیز آذربایجان» یاد کرد. خوب است بدانید که اکستریم انجینیرینگ، مجموعه ای از برنامه های مستند علمی و مهندسی بود. 
• 2- عکس مجموعه حیدر علی اف را می توان بر روی یکی از معروف ترین آلبوم های موسیقی آذربایجان در سال 2016 دید. 
• 3- این مرکز که به نمادی از آذربایجان بدل شده است، در یکی از گوگل دودل (Google Doodle) های سال 2017 نیز به کار رفت. بد نیست بدانید که گوگل دودل، آرم های گرافیکی و موقت سایت گوگل هستند که در مناسبت های خاص در صفحه اول این سایت به نمایش در می آیند. 

ویدیویی کوتاه و هوایی از این مرکز فرهنگی منحصر به فرد را میهمان ما باشید:

بخش های مختلف مرکز حیدر علی اف

در مجموع مرکز حیدر علی اف شامل 3 بخش اصلی است که در ادامه با آن ها اشنا می شویم:

1- موزه حیدر علی اف

جذاب ترین بخش مرکز حیدر علی اف، موزه آن است که در سه طبقه به شما امکان می دهد تا با حیدر علی اف، رهبر ملی آذربایجان و سومین رییس جمهور این کشور آشنا شوید. کافی است به درون این بخش پا بگذارید، به زودی مجذوب طراحی داخلی و نحوه به نمایش گذاشتن اطلاعات آن خواهید شد و متوجه نمی شوید چطور زمانی از روزتان را صرف گشت و گذار در موزه حیدر علی اف کرده اید.

در این بخش صفحه نمایش هایی بزرگ، لمسی و جالب توجه قرار داده شده و در محیطی تعاملی عکس ها و زندگی نامه حیدر علی اف را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهند. با گشت و گذار در این موزه با بخش های مختلف زندگی کاری و شخصی حیدر علی اف آشنا می شوید و از اهمیت این مرد در تاریخ سیاسی جمهوری آذربایجان آگاه خواهید شد. 

لباس های رسمی، مدال های مختلف، ماشین های تشریفاتی و لوازم منزل حیدر علی اف، از جمله چیزهایی است که می توانید در این موزه شکیل و منحصر به فرد از نزدیک ببینید. 

ویدیویی جالب و کوتاه از فضای داخلی موزه حیدر علیف و بخش های آن ببینید

2- آمفی تئاترها 

 مجموعه آمفی تئاترهای مرکز حیدر علی اف، 4 بخش از این مرکز فرهنگی را به خودشان اختصاص داده اند که 2 سالن چند منظوره کنفرانس از آن جمله هستند. البته خاص ترین قسمت مجموعه، سالن اصلی آمفی تئاتر یا آدیتوریوم است که وسعتی 1200 متر مربعی و گنجایشی 960 نفره دارد و طراحی داخلی آن بسیار چشمگیر است. از هر یک از 12 ورودی آدیتوریوم که وارد شوید، مجموعه ای از خطوط نامتقارن را خواهید دید که فضای میان سقف تا زمین را به خودشان اختصاص داده اند و جلوه ای خاص ایجاد کرده اند. در ساخت و تزیین فضای داخلی آدیتوریوم به زیبایی از چوب بلوط استفاده شده که همچنین باعث می شود تا شما در هر نقطه ای از سالن بتوانید به وضوح صدا را بشنوید. در این آمفی تئاتر، اپراها، کنسرت ها و نمایش های مختلف و بزرگی برگزار می شود و تا به حال میزبان هنرمندان معروف و سرشناس بسیاری بوده است. 

دو سالن کنفرانس مجموعه نیز به گونه طراحی و تجهیز شده اند که برای برگزاری انواعی از مراسم ها، همایش ها و نشست ها مناسب باشند. همچنین ترتیبی داده شده تا با استفاده از پنل های ویژه ای بتوان فضای سالن ها را به 3 بخش تقسیم کرد. ارتفاع سالن اول 7.6 متر است و ارتفاع سالن دوم 7.8 متر است. سالن کنفرانس اول در طبقه همکف به چشم می خورد و مساحتی 1796 متر مربعی دارد و سالن دوم، در طبقه سوم قرار گرفته و وسعتی برابر با 1811 متر مربع دارد. 

3- سالن های نمایشگاهی مجموعه

در مرکز فرهنگی حیدر علی اف، مجموعه ای از سالن های نمایشگاهی وجود دارد که در تمام طول سال، میزبان نمایشگاه ها و رویدادهای مختلف هستند. این بخش ها در طبقات همکف، اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم قرار دارند و در هر طبقه مساحت متفاوتی را به خودش اختصاص داده اند و علاوه بر سالن های نمایشگاه، شامل دفتر مدیریت و کافه تریا نیز می شوند. 

خوب است بدانید که برخی از طبقات، میزبان نمایشگاهی همیشگی هستند و در برخی دیگر، رویدادهایی موقتی برگزار می شود. در ادامه با 7 نمایشگاه و بخش دایمی مجموعه آشنا می شوید:

1- کلکسیون ماشین های کلاسیک

اگر به دنبال بخشی متفاوت هستید، به سراغ کلکسیون ماشین های کلاسیک در طبقه سوم پارکینگ بروید. در این بخش حدود 60 ماشین کلاسیک و کمیاب از کشورهای مختلف گردآوری شده اند که همگی مربوط به اواخر قرن نوزدهم میلادی هستند. با بازدید از این بخش، سفری کوتاه در تاریخ ماشین های دنیا دارید و قدری درباره صنعت ماشین سازی اطلاعات کسب می کنید. 

البته این نمایشگاه تنها به اتومبیل ها محدود نمی شود و در بخش هایی از آن مواردی چون پمپ بنزین های تاریخی، علایم راهنمایی و رانندگی در سال های قبل، بروشورهای ماشین و ویدیوهای قدیمی به نمایش درآمده اند. 

شاید بد نباشد بدانید که کلکسیون ماشین های کلاسیک مرکز حیدر علی اف با همکاری فدراسیون اتومبیلرانی آذربایجان، موزه ماشین های دوسلدورف آلمان و موزه ملی اتومبیل فرانسه برپا شده است. 

هزینه: هزینه بلیت ورودی این نمایشگاه 10 منات آذربایجان (255,932 تومان) است. 

آدرس: طبقه سوم پارکینگ

2- گنج های آذربایجان در گذر زمان

این نمایشگاه که از سال 2013 در مرکز حیدر علی اف برگزار شده را می توانید در طبقه اول بیابید. با گشتی در نمایشگاه گنج های آذربایجان، با دوره های مختلف تاریخی این مرز و بوم آشنا می شوید و می توانید گنجینه های تاریخی و ارزشمند باقی مانده از هر دوره را از نزدیک ببینید. 

از جمله مواردی که در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار داده شده اند، می توان به مجموعه صنایع دستی باستانی آذربایجان، خصوصا فرش های نفیس این کشور اشاره کرد. البته این تمام چیزی نیست که خواهید دید و نباید بازدید از ظروف مسی، آلات موسیقی سنتی و پوشاک خاص این منطقه را از دست داد.

آدرس: طبقه اول

3- عروسک های هنری

 به یکی از بخش های جذاب در مجموعه نمایشگاه ها رسیده اید. در این نمایشگاه، حدود 230 عروسک دست ساز به چشم می خورد که تنها بخش کوچکی از یک کلکسیون شخصی و ارزشمند محسوب می شوند. در واقع این مجموعه، آثاری منحصر به فرد از 60 عروسک ساز و هنرمند مختلف است که ملیت هایی متفاوت دارند. این عروسک ها از کشورهایی همچون آمریکا، آلمان، چک، ایتالیا، فرانسه، اندونزی، اوکراین، ژاپن و ... به جمهوری آذربایجان رسیده و به مرکز حیدر علی اف راه یافته اند. 

عروسک هایی که در این بخش دیده می شوند، از مواد مختلفی تهیه شده اند؛ برخی از کاغذ، پارچه، پلاستیک و برخی از چوب بوده و در این بین عروسک های چینی نیز به چشم می خورند. 

در کل در نمایشگاه عروسک های حیدر علی اف، 11 بخش موضوعی وجود دارد که عروسک های سنتی و مدرن در میان آن ها جا دارند.

4- نمایشگاه آثار برگزیده جهان

از سال 2016، مرکز فرهنگی و خاص حیدر علی اف، میزبان تعدادی از آثار هنری و برگزیده دنیاست که از آن جمله می توان به حجم ها و تندیس های مختلف اشاره کرد. این تندیس ها همگی در کنار هم نیستند و هر یک نقطه ای از مرکز حیدر علی اف را به خودشان اختصاص داده اند. 

• گل هایی که فردا می شکفند | Flowers that Blossom Tomorrow: اثری از هنرمند برجسته ژاپنی، یاوی کوساما
• چرخش سهمی | Parabolic Twist: اثری از هنرمند مشهور انگلیسی به نام آنتیس کاپور
• چرخه اول | Cyclic 1: اثری از ماریکو موری، هنرمند ژاپنی
• سلف پرتره | Self-portrait: تندیسی به جنس فولاد ضدزنگ از هنرمند معروف اسپانیایی جوم پلنزا
• نقطه نظر | Points of view: کاری از هنرمند برجسته انگلیسی به نام تونی کرگ

5- تندیس «من عاشق باکو ام»

یکی از تندیس های جالبی که در محوطه باز اطراف ساختمان حیدر علی اف می بینید، حجمی با حروف انگلیسی است که به صورت اختصاری نوشته شده: «من عاشق باکو ام». این تندیس از سال 2016 در این مجموعه فرهنگی قرار گرفته و میهمان عکس های یادگاری بسیاری از گردشگران و شهروندان باکو بوده است. 

آدرس: محوطه اطراف مرکز حیدر علیف

6- نمایشگاه آذربایجان کوچک 

در این نمایشگاهِ مینیاتوری، می توانید تمام جاذبه های مشهور و تاریخی کشور آذربایجان را در مقیاس های بسیار کوچک و درست در کنار هم ببینید. البته جاذبه این نمایشگاه تنها به همین جا محدود نمی شود و می توانید در حین بازدید و در عرض چند دقیقه، دانستنی ها و اطلاعات جالبی درباره هر یک به دست آورید. 

7- نمایشگاه کرکینگ آرت | Cracking Art

کرکینک آرت در واقع به نوعی مجسمه سازی اشاره دارد که در آن از مواد دور ریختنی و بازیافتی استفاده کرده و در نهایت تندیس هایی به شکل حیوانات بزرگ و رنگی خلق می کنند. در واقع هدف از این نوع مجسمه سازی، جلب توجه درباره مسایل زیست محیطی و اهمیت مراقبت از گل و گیاهان است. 

برای بازدید از تندیس های بزرگ و رنگی این مجموعه کافیست به پارک مرکز حیدر علی اف بروید. خوب است بدانید که دسترسی و بازدید از این بخش رایگان است.

آدرس: محوطه اطراف مرکز حیدر علیف

دیگر بخش های مرکز حیدر علی اف

البته همان طور که انتظار می رود، این مرکز وسیع تنها به همین چند بخش محدود نمی شود و از بخش های دیگر این مجموعه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

همچنین از جمله فعالیت ها و بخش های پژوهشی مرکز حیدر علی اف می توان موارد زیر را نام برد:

• مطالعاتی درباره فلسفه ملت سازی و ایدوئولوزی آذربایجانی حیدر علی اف
• بخش پژوهش و ترویج میراث حیدر علی اف
• اجرای پروژه هایی در راستای پیشرفت علم، آموزش، سلامت، ورزش، فرهنگ و اقتصاد
• نمایش و ترویج تاریخ و فرهنگ آذربایجان، زبان آذری و ارزش های ملی این کشور در تمام دنیا
• ترویج میراث فرهنگی دنیا و موفقیت های جوامع مختلف در آذربایجان
• مرکزی برای سازمان برگزاری رویدادها، نشست ها و کنفرانس های بومی، منطقه ای و بین المللی

همچنین در حال حاضر مرکز حیدر علیف با دیگر سازمان های مشابه بین المللی برای پیشبرد اهداف در زمینه های علمی، آموزشی، فرهنگی، ورزشی، بوم شناسی و ... همکاری می کند و در برگزاری رویدادهای مختلف بین المللی دست دارد. 

رویدادها در مرکز حیدر علیف

همان طور که اشاره شد، در کنار نمایشگاه های دایمی، مرکز حیدر علیف همواره در طی سال میزبان نمایشگاه های بین المللی و رویدادهای خاص است. انواعی از کنسرت ها، نمایشگاه های هنری در کنار جشنواره ها و فستیوال های شاد از جمله چیزهایی است که می توانید شاهد برگزاری شان در این مجموعه زیبا باشید. برای آگاهی از جدیدترین رویدادهای مرکز حیدر علیف این جا را ببینید. 

طراحی مرکز حیدر علی اف

یکی از ویژگی های بارز و چشمگیر در طراحی مرکز حیدر علی اف، وجود رابطه ای پیوسته و سیال میان فضای اطراف سازه با معماری درون مرکز حیدر علی اف است. پیش از همه، میدان و فضای خالی اطراف ساختمان به چشم می آید که به عنوان بخشی از بافت شهری باکو، در اختیار همگان قرار دارد. این میدان با دسترسی عالی اش، پلی میان یک فضای سرپوشیده و عمومی با مرکز پایتخت بوده که برای برگزاری رویدادهای مهم و همگانی و انواع جشن های سنتی و مدرن آذری مناسب است. 

 در طراحی فضای باز این ساختمان اَشکال وزینی مانند منحنی های ظریف، موجی، بخش های دو شاخه و چین هایی جذاب به چشم می خورد که آن را به منظره ای معمارانه بدل می کند و کارکردی چند جانبه به آن می بخشد؛ یعنی این میدان درست همان فضایی خواهد شد که به بازدیدکنندگان اجازه می دهد با یک دیگر آشنا شوند، همدیگر را در آغوش بکشند و پس از حال و احوال، یک دیگر را در راه یافتن به درون مجموعه و طبقات مختلفش همراهی کنند. به این ترتیب می بینید که طراحی زاها حدید، چگونه تمایز همیشگی و معمول بین اجزای معماری یک سازه، بخش های بیرونی و درونی و چشم انداز شهری را بر هم می زند و یک ارتباط جذاب بین همه آن ها ایجاد می کند. 

البته باید بدانید که معماری سیال و پیوسته، پیش از این هم در بناهای سنتی کشور آذربایجان وجود داشته و اتفاق جدیدی در این منطقه محسوب نمی شود. هنگامی که معماری اسلامی و تاریخی شهر را بررسی کنید، خواهید دید که ارتباطی ناگسستنی در میان اجزا به چشم می خورد. به طور مثال میله ها و ستون های موجود در بناها، همچون درختی در جنگل عمل کرده و بخشی از یک مجموعه نامتناهی محسوب می شوند. یا هنگامی که وارد ساختمان می شوید، توالی طرح های تزیینی و نوشته های خوش خط از فرش ها شروع می شود تا روی دیوارها ادامه یافته و در نهایت نگاه شما را به سقف و گنبد ساختمان می رساند. به این ترتیب گویی ارتباطی یکپارچه بین تمام بخش ها و عناصر معماری بنا وجود دارد و هیچ قسمتی از دیگری متمایز نمی شود. این دقیقا موضوعی است که الهام بخشِ طراحی ساختمان حیدر علی اف بود و زاها حدید می خواست با استفاده از آن، رابطه ای میان تمام بخش های بیرونی تا درونی مجموعه ایجاد کند. البته این تنها تقلیدی کورکورانه نبود و حدید، این معمار زبردست، با استفاده از مفهوم رابطه سیال در شکلی جدید، طراحی نهایی و منحصر به فرد حیدر علی اف را ارایه داد. 

یکی دیگر از مواردی که در معماری بیرونی توجه را به خودش جلب می کند، چند تکه بودن سازه است. در واقع این ویژگی به شکل پیشین محل ساخت بر می گردد، چرا که زمین منطقه ناهموار و دو تکه بود. از همین رو مرکز حیدر علیف را مطابق با شرایط زمین ساختند و به این ترتیب ارتباطی متناوب میان مرکز حیدر علیف با بخش های میدانگاه و پارکینگ مجموعه ایجاد کردند. مهمترین مزیت این روش آن بود که معضلی از زمینِ محل ساخت را به ویژگی کاربردی و اصلی ساختمان بدل کرده و از حفاری های اضافی در زمان ساخت جلوگیری کردند.

هندسه و مصالح ساختمان حیدر علی اف

هندسه مشخص ساختمان مرکز حیدر علیف، ویژگی خاص طراحی آن است و بنابراین یکی از مهم ترین و در عین حال چالش برانگیزترین بخش های تکمیل پروژه، ساخت نمای این مرکز بود؛ چرا که طراحان و معماران مجموعه می خواستند این سازه، نمایی کاملا یک دست و پیوسته داشته باشد و برای این کار لازم بود تا همزمان طیف وسیعی از روش های تکنیکی و اصول مختلف ساخت را به کار بگیرند. البته خوشبختانه محاسبات پیشرفته و کامپیوتری، این امکان را در اختیار متخصصان قرار داد تا در تمام مراحل، نظارتی همه جانبه بر روی پیشرفت پروژه داشته باشند و از ارتباط درست میان اجزای پیچیده سازه، اطمینان یابند. 

مرکز حیدر علی اف به طور عمده از دو سیستم هم سو تشکیل شده؛ سازه ای بتنی و شبکه ای از سازه های فضاکار (1) که با یک دیگر ادغام شده اند. در واقع این ترکیب از آن رو به کار گرفته شد که امکان احداث سازه ای بسیار بزرگ و بدون هیچ ستونی را ایجاد می کرد و به این ترتیب، به بازدیدکنندگان خود اجازه می داد تا یکپارچگی فضای درون ساختمان را لمس کنند. همچنین در ساخت نمای حیدر علیف ترتیبی داده شد تا عناصر عمودی ساختمان در زیر لایه ای از دیوار پرده ای (2) پوشیده شوند. از آن جا که ساختمان حیدر علیف بدون ستون ساخته شده، بنابراین طبیعی است که تمهیداتی برای حفاظت از چارچوب و بنا ترتیب داده شود: به طور مثال در شرق ساختمان از ساختار تیر کنسولی (3) که به صورت مخروطی دم چلچله ای (4) است، استفاده شده و در غرب سازه نیز ستونی حجم دار و منحنی به چشم می خورد که از سطح زمین تا بخش غربی سازه کشیده شده و وزن ساختمان را به دوش می کشد. 

پاورقی

1- سازه های فضاکار، به مجموعه سازه های مشابهی گفته می شود که شامل بخش هایی چون برج ها، طاق ها، شبکه ها، سیستم های پوسته ای و غشایی و ... می شود.

2- دیوار پرده ای یا دیوار شیشه ای، یکی از بخش های جدید ساختمان های مدرن است که به نوعی فضای بیرونی ساختمان را پوشش می دهد و همزمان جذابیتی بصری به نمای ساختمان اضافه می کند. 

3- تیر کنسولی که به آن تیر سرکش و یا طره هم گفته می شود، بخشی از بناست که یک سرش به ساختمان متکی بوده و سر دیگرش خارج از بدنه سازه قرار می گیرد. 

4- اتصال دم چلچله ای، نوعی اتصال مقاومتی است که در گوشه ها استفاده می شود. 

معماری ساختمان حیدر علیف 

برای بسیاری که نخستین بار با طراحی برگزیده مرکز حیدر علی اف رو به رو می شدند، ساخت چنین بنایی دور از انتظار و غیر واقعی به نظر می رسید و گمان نمی کردند روزی در واقعیت، این ساختمان خارق العاده را درست در مرکز شهر باکو ببینند. با همه این ها، ساخت مرکز جذاب و سپید رنگ حیدر علیف در سال 2007 آغاز شد و در نهایت در تاریخ 10 می سال 2012 به مناسبت 89 مین سالگرد تولد رهبر ملی آذربایجان، یعنی حیدر علیف به اتمام رسید. چیزی از پایان ساخت این مجموعه چشم نواز نگذشته بود که مرکز حیدر علی اف با عنوان «یکی از شاهکارهای معماری جهان» به سرعت مورد توجه قرار گرفت و در نزد همگان شناخته شد. 

ساختمان حیدر علیف و تمام فضای اطرافش در مجموع مساحتی برابر با 159,300 متر مربع داشته که 101,801 متر مربع آن، فضای داخلی ساختمان است. محوطه حیدر علی اف نیز در کنار ساختمان اصلی، شامل پارکینگی زیرزمینی و میدانگاهی در اطراف می شود که با 2 استخر و یک دریاچه مصنوعی تزیین می شود. 

جالب است بدانید تنها برای پوشاندن سقف مرکز، از سازه ای فلزی به طول 90 کیلومتر استفاده شده است! این سطح عظیم و غول پیکر در واقع از 12 هزار قطعه با اشکال متفاوت ساخته شده که از مثلث تا ذوزنقه و از مستطیل تا متوازی الاضلاع متفاوت اند و مساحتی در حدود 40 هزار متر مربع را به خود اختصاص داده اند.

 همان طور که در جای جای طراحی و معماری حیدر علی اف اشاره کردیم، پیوستگی فضاهای درونی و بیرونی این مرکز اهمیت بسیاری داشته و آن را می توان در تمام بخش های مجموعه دید. به طور مثال این موضوع حتا در نورپردازی مجموعه نیز با دقت بسیاری رعایت شده است؛ به گونه ای که فرقی ندارد درون مجموعه هستید و یا در اطراف ساختمان، به راحتی می توانید تمام زوایای مرکز حیدر علی اف را تماشا کنید. در واقع در ساخت نمای ساختمان حیدر علی اف، از پنل ها و صفحاتی بازتاب کننده استفاده شده که به این ترتیب حجم سازه، نور را منعکس می کند و در ساعات مختلف شبانه روز، مرکز حیدر علی اف به راحتی دیده می شود.

در انتها خوب است بدانید که در ساخت و معماری مرکز حیدر علی اف، نتایج پژوهش های مختلفی در نظر گرفته شدند؛ نتیجه بررسی زمین شناختی منطقه و تحقیقاتی درباره نقش این مرکز در عرصه فرهنگی کشور از آن جمله بودند. در واقع تمامی این کارها در راستای هدف نهایی ساخت مجموعه حیدر علیف بود و این هدف، چیزی جز آشکار کردن فرصت های فرهنگی آینده برای مردم آذربایجان نبود. 

نمادهای موجود در معماری ساختمان 

وقتی نگاهی به شکل کلی ساختمان بیندازید، صعودی موجی شکل را در کل بنا خواهید دید که به مانند عروجی تدریجی از زمین تا آسمان می رود، در ادامه با هبوطی آرام دنبال می شود و دوباره به زمین می رسد. این طراحی منحصر به فرد در سازه، نه تنها ادای احترامی به معماری پست مدرن بوده بلکه تمثیلی از چرخه ابدی انرژی نیز محسوب می شود. 

در ادامه باز هم به بدنه و ساختمان مرکز حیدر علی اف نگاهی بیندازید، این بار خطوط روی بنا توجه تان را به خودش جلب می کند. خطوط مشکی رنگ روی سازه سفید، همچون پلی است که زمان گذشته را به حال مرتبط می کنند. 

یکی دیگر از نمادهای جذاب به کار رفته در معماری ساختمان حیدر علی اف، مربوط به وجود پیوستگی و ارتباطی هماهنگ میان تمام اجزای سازه است. این ارتباط یکپارچه از آن روست که به مخاطب نشان دهد مرکز حیدر علی اف جایی است که هر کسی فارغ از جنسیت، نژاد، سن و مذهب می تواند وارد آن شده، به دیگر دوستان خود بپیوندد و نظرات و افکار خود را با آن ها در میان بگذارد. 

آشنایی با معمار برجسته مجموعه: زاها حدید

زاها حدید، یکی از برجسته ترین معماران عصر حاضر است که در طی زندگی 65 ساله اش، افتخارات بسیاری را از آن خود کرد. قطعا یکی از چشمگیرترین عناوین این بانوی معمار، دریافت جایزه معتبر پریتزکر (1) در سال 2004 بود؛ چرا که با دریافت این جایزه، با یک تیر دو نشان زد و نه تنها نامش در میان برترین معماران زنده جهان قرار گرفت، بلکه به عنوان نخستین خانمی که چنین جایزه ارزشمندی در رشته معماری را دریافت کرد، شناخته شد. 

وقتی نگاهی به کارنامه کاری و آثار ارزشمند زاها حدید می اندازیم می بینیم این هنرمند سرشناس، خالق بناها و ساختمان های معروفی چون موزه هنرهای معاصر دانشگاه میشیگان، مرکز آبی لندن در المپیک سال 2012 و خانه اپرای گوانگ‌ژو است. البته این تمام کاری نیست که از زاها حدید بر می آمد و باید بدانید لیستی طولانی از ساختمان ها و سازه های متفاوت پیش روی شماست که در نقاط مختلفی از دنیا ساخته شده اند.

زاها حدید در سال 2016 بر اثر حمله قلبی از دنیا رفت؛ اما نام او همچنان در عرصه معماری و دنیای سازه های خاص می درخشد. شاید جالب باشد بدانید با وجود فوت این هنرمند، هنوز هم برخی از کارهای او در حال تکمیل و ساخت هستند و چیزی از حرکت نایستاده است. از جمله طرح های در حال ساخت خانم حدید، می توان به استادیوم الوکره قطر اشاره کرد که قرار است میزبان جام جهانی سال 2022 باشد. 

پاورقی

1- جایزه معماری پریتزکر (Pritzker Architecture Prize)، جایزه ای معتبر و سالانه است که به برترین معماران زنده عصر حاضر تقدیم می شود.

امکانات مرکز حیدر علی اف

یکی از مهم ترین امکاناتی که در مرکز حیدر علیف خواهید دید، کافه تریای آن است که طراحی دلچسب و فضای خوشایند آن به اندازه دیگر بخش های مجموعه بوده و درست پس از بخش ورودی مرکز قرار گرفته است. در این کافه طیفی از انواع نوشیدنی های سرد و گرم و میان وعده های سبک را می توانید انتخاب کنید و لحظاتی خوشمزه را پشت سر بگذارید.

از دیگر امکانات مجموعه حیدر علی اف می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اتاق امانت لباس
• سرویس بهداشتی
• سرویس بهداشتی مخصوص معلولین
• پارکینگ: پارکینگ مرکز حیدر علی اف در 4 طبقه قرار دارد و فضایی برابر با 39,420 متر مربع را به خودش اختصاص داده است و برای پارک 1241 ماشین گنجایش دارد. 

بلیت های مرکز حیدر علیف را می توانید به صورت حضوری و در هنگام ورود به مجموعه و یا به صورت آنلاین و از این جا تهیه کنید. 

ساعات بازدید: 11:00 الی 18:00 جمعه تا یکشنبه، سایر روزها 11:00 الی 19:00

آدرس: آذربایجان، باکو، خیابان حیدر علیف اول

Address: 1 Heydar Aliyev prospekti, Bakı , Azerbaijan

دیدنی های اطراف مرکز حیدر علیف

• مرکز خرید متروپارک | Metropark Shopping Center: فاصله 1.3 کیلومتر
• بازار سبز یاسل | YasIl Bazar Green Market: فاصله 1.8 کیلومتر
• باغ وحش باکو | Baku Zoological Park: فاصله 2.6 کیلومتر
• مرکز خرید گنجلیک | Gənclik Mall: فاصله 2.8 کیلومتر

ورود به صفحه مرکز خرید متروپارک

در زیر ویدیویی جذاب از مرکز حیدر علی اف را میهمان کارناوال باشید

دانستنی هایی از مرکز حیدر علیف

1- برخی مدعی اند که مرکز حیدر علیف یکی از گران ترین ساختمان های قاره اروپاست و قیمت هر متر مربع آن بی نظیر است. 

2- مرکز حیدر علی اف با شعار «به سوی آینده با حفظ ارزش ها» ساخته شده است. 

3- جالب است بدانید ساختمان مرکز حیدر علیف با 250 میلیون دلار، یعنی نصف هزینه ساخت برج میلاد، ساخته شده است.

4- در طراحی مرکز حیدر علی اف حتا یک خط صاف هم نمی توان دید. 

5- طراحی لوگوی مجموعه نیز به گونه ای انجام شده تا شکل نمادین مجموعه و روند رو به جلوی کشور آذربایجان به نمایش گذاشته شود. همچنین در لوگوی مجموعه از رنگ نقره ای استفاده شده تا به صورت نمادین به مفاهیمی چون رهبری، چالش، پویایی، خرد، شفافیت، پیشرفت و خلاقیت اشاره شود. خطوط موجود در لوگو هماهنگ با شکل ساختمان هستند و به نوبه خود درباره پیشرفت پویای کشور و اشتیاق رهبر آذربایجان به مطرح شدن در سطح بین الملل پیام هایی دارد. 

6- یکی از بخش های ناخوشایند ساخت مرکز حیدر علیف، تخریب اجباری خانه های مردم در این زمین بود. بر طبق اسناد و آمار نزدیک 250 واحد مسکونی در این منطقه تخریب شد تا فضای مناسب ساخت مرکز فرهنگی مهیا شود. 

7- درست چند ماه پس از افتتاح رسمی مرکز حیدر علیف، یک آتش سوزی در بخش آدیتوریوم رخ داد که بلافاصله با همت آتش نشان ها خاموش شد. بر طبق اخبار و گزارش ها، در این حادثه تنها بخشی از سقف و قسمتی جزیی از درون آمفی تئاتر آسیب دید. کارشناسان علت حادثه را غفلت جوشکارها دانستند و به همین دلیل سه جوشکار تُرک تحت قانون جنایی آذربایجان محکوم شدند. پس از آن هزینه بسیاری صرف تعمیر این بخش شد و در نهایت آمفی تئاتر مجموعه در نوامبر سال 2013 و پس از 16 ماه بازسازی، بازگشایی شد.

8- در طی یکی از مصاحبه ها با مجری ساخت پروژه حیدر علیف، وی نظر خود را درباره این مجموعه چنین بیان می کند: «زمانی که از فرودگاه بین المللی حیدر علیف به سوی بافت تاریخی و قدیمی شهر باکو می روید، با سازه باشکوه و بی بدیل حیدر علیف مواجه می شوید که به شکلی متفاوت و خوشایند از شما استقبال می کند و شما را برای ورود به شهر همراهی خواهد کرد.»

9- «زمانی که به سازه های باقی مانده از دوران کمونیستی شهر باکو نگاهی می اندازید، به مجموعه ای از ساختمان های زمخت و خشن برمی خورید که روح استکبار در آن لانه کرده است. مرکز فرهنگی حیدر علیف، درست همان چیزی بود که بافت شهری باکو به آن احتیاج داشت تا مرهمی باشد بر این زخم کهنه...» یکی از دیگر نظراتی که به نقل از کارشناسی نوشته شده است.

10- بخشی از نظرات مجری طرح مرکز حیدر علیف را با هم می خوانیم: «مرکز حیدر علیف، نمادی از تخیلات نیک و خوش بینی برای آینده شهر باکو است که توانست استقلال خویش را بازیابد و آینده ای پربرکت را برای خودش رقم بزند.»

مختصری از حیدر علی اف، رهبر ملی آذربایجان

همان طور که گفته شد این مرکز به مناسبت هشتاد و نهمین سالگرد تولد رهبر آذربایجان بنا شد، بنابراین خوب است که قدری بیشتر درباره زندگی این فرد بدانید. حیدر علی اف در تاریخ 10 می سال 1923 میلادی، در شهر نخجوان چشم به جهان گشود. او دبیرستان خود را در کالج تعلیم و تربیت نخجوان پشت سر گذاشت و برای تحصیلات دانشگاهی، به سراغ دپارتمان معماری موسسه صنعتی آذربایجان رفت؛ اما به سبب جنگ جهانی دوم عملا نتوانست تحصیلات خود را در این دانشگاه به پایان برساند. در سال 1941 به استخدام کلانتری جمهوری خودمختار نخجوان درآمد و چند سال بعد توانست به آژانس امنیت ملی بپیوندد. حیدر علی اف که ناکام از به پایان رساندن تحصیلاتش در رشته معماری بود، این بار ابتدا به مسکو و سپس به سنت پترزبورگ رفت و در مقاطع تکمیلی به تحصیل علم پرداخت. او به کسب علم در رشته های مختلف ادامه داد و در سال 1957 نیز توانست از دانشکده تاریخ دانشگاه آذربایجان فارغ التحصیل شود. البته که موفقیت های حیدر علی اف تنها در زمینه علم جویی نبود و او روز به روز در کار خود بیشتر دیده می شد تا آن جا که پس از 25 سال سابقه کار درخشان در امنیت ملی کشور، در سال 1964 به منصب نایب رییس کمیته امنیت ملی جمهوری سوسیالیستی آذربایجان دست یافت. تنها با گذشت 3 سال، حیدر علی اف باز هم جایگاه خود را ارتقا بخشید و این بار توانست به صندلی ریاست امنیت ملی آذربایجان تکیه بزند. این روند سریع موفقیت ادامه پیدا کرد و با برگزاری یک انتخابات در نشست کمیته مرکزی حزب کمونیست آذربایجان در سال 1969، حیدر علی اف به عنوان رهبر آذربایجان برگزیده شد. 

البته همان طور که انتظار می رود، فعالیت های حیدر علی اف تنها محدود به کشور آذربایجان نمی شود و وی یکی از اعضای فعال و جایگزین دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شد، به همین ترتیب بود که علی اف توانست در سال 1982 میلادی به سمت معاون اول کابینه وزیران اتحاد جماهیر شوروی دست یابد. حیدر علی اف با استفاده از این ظرفیت، نقشی فعال و حیاتی در زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور آذربایجان ایفا کرد. او که به مدت 20 سال یکی از اعضای شورای عالی قضایی اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری سوسیالیستی آذربایجان بود، در سال 1987 در اعتراض به سیاست های میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد شوروی از سمت خود استعفا داد.

پس از آن که نیروهای شوروی روزی خونین و کشتاری عظیم در 20 ژانویه 1990 در باکو رقم زدند، حیدر علی اف به سرعت بیانیه ای به نمایندگی آذربایجان در مسکو صادر کرد و در طی آن قاطعانه، خواستار برخوردی جدی با مسوولان چنین فاجعه ای شد. در ادامه این اتفاق ها نیز او به نشانه اعتراض به سیاست های اتحاد جماهیر شوروی در قبال کشتار مردم قره باغ، در سال 1991 حزب کمونیست شوروی را ترک کرد. پس از آن بود که حیدر علی اف ابتدا به باکو بازگشت و سپس به نخجوان رفت و با پذیرش سمت رییس مجلس آذربایجان و رییس شورای عالی جمهوری خودمختار نخجوان به کار خود ادامه داد. 

در طی ماه های می تا ژوئن سال 1993، کشور آذربایجان با بحران هایی جدی دست و پنجه نرم می کرد، از جنگ داخلی رنج می برد و در حال از دست دادن استقلال خویش بود؛ در چنین اوضاعی رهبران آذربایجان با اصرار مردم رو به رو شدند که می خواستند حیدر علی اف به باکو و راس قدرت برگردد. به همین ترتیب حیدر علی اف در تاریخ 24 ژوئن 1993 به عنوان کفیل رییس جمهوری آذربایجان برگزیده شد و در نهایت در 5 اکتبر 1993 و با برگزاری یک انتخابات ملی، حیدر علی اف به طور رسمی عنوان رییس جمهور منتخب مردم آذربایجان را به دست آورد. او همچنین در 11 اکتبر سال 1998 این اتفاق را تکرار کرد و همچان رییس جمهور آذربایجان باقی ماند. او در سال 2003 نیز قصد داشت باری دیگر نامزد ریاست جمهوری شود؛ اما به دلایل پزشکی، رد صلاحیت شد و دیگر جایی در میان رقبای سیاسی نداشت. 

حیدر علی اف، رهبر ملی آذربایجان در تاریخ 12 دسامبر سال 2003 از دنیا رفت و در باکو به خاک سپرده شد. 

سخن آخر

با هم به یکی از خاص ترین و بهترین جاذبه های شهر مدرن باکو سر زدیم و دیدیم در این مجموعه چه سرگرمی هایی انتظار ما را می کشند. 

شما تا به حال از این مرکز فرهنگی بازدید کرده اید؟

نظرتان درباره این مجموعه زیبا و باشکوه چیست؟

نظرات، خاطرات و عکس های خود را با ما در میان بگذارید و بگویید کارناوال این بار به سراغ معرفی کدام یک از جاذبه های مشهور دنیا برود.