ایا صوفیه استانبول | معروف ترین جاذبه ترکیه

ایا صوفیه استانبول، محبوب ترین جاذبه این شهر است و محال است به استانبول بروید و از آن دیدن نکنید. ایا صوفیه، کلیسا، مسجد و موزه ای در قلب شهر است که با گنبد وسیع و چهار مناره اش به راحتی شناسایی می شود. وقتی از ایا صوفیه حرف می زنیم، باید بدانید تنها با یک ساختمان ساده رو به رو نیستید؛ ساختمانی با بیش از 1500 سال قدمت پیش روی شماست. همراه کارناوال باشید تا با تصاویر مسجد ایا صوفیه ترکیه و آدرس مسجد ایا صوفیه استانبول آشنا شوید و از جذابیت هایش بیشتر بدانید.

تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد

"در تابستان 2020 پس از تصمیم دولت ترکیه در تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد، مسلما تغییرات زیادی در این جاذبه مشهور ایجاد خواهد شد؛ اما تا نهایی شدن این تغییرات زمان زیادی باقی مانده است. کارناوال به محض نهایی شدن این تغییر و انتشار عکس ها، اطلاعات بازدید و بخش های مختلف جدید ایاصوفیه مطلب خود را به روزرسانی خواهد کرد. منتظر باشید..."

چرا ایا صوفیه ؟

• محبوب ترین و پربازدیدترین جاذبه استانبول است.
• یکی از باشکوه ترین آثار به جا مانده از امپراتوری بیزانس است. 
• ایا صوفیه به مدت هزار سال بزرگترین کلیسای جهان بود.
• با بازدید از این ساختمان، شکوه معماری و تاریخ را لمس می کنید.
• دسترسی به ایا صوفیه بسیار ساده است.

آشنایی با ایا صوفیه | Hagia Sophia

ایا صوفیه بی شک یکی از باشکوه ترین و البته زیباترین بناهای تاریخی استانبول است که درست در مرکز شهر قرار دارد. هنگامی که به سراغ ایا صوفیه می روید، بیش از همه گنبد منحصر به فردش توجه شما را جلب می کند و سپس ۴ مناره در اطراف، نگاه‌تان را به سوی خود می خواند. وارد ساختمان که بشوید ابهت بنا شما را وادار به ایستادن می کند. ارتفاع قابل توجه و مجموعه های موزاییکی و آثار خوشنویسی بزرگ و طلایی را چند دقیقه ای نگاه کنید. سپس احتمالا متوجه منبر و محراب می شوید که آثار به جا مانده از دوره عثمانی هستند. همان طور که درون این مجموعه گردش می کنید، خواهید فهمید که ایا صوفیه جایگاه مهمی در میان ساختمان های تاریخی دنیا دارد و در زیبایی، معماری، وسعت، اندازه و کاربری چشمگیر است.  

در مجموع ایا صوفیه شکل و شمایلی بیزانسی دارد و قدمتش به 1500 سال پیش برمی گردد که در گذر زمان با معماری دوره عثمانی ترکیب شده است. این ساختمان ابتدا کاربری کلیسا داشت، با ورود مسلمانان به مسجد بدل شد و بعدها به موزه تغییر کاربری پیدا کرد. در این زمان مجموعه ای از اشیا را در بخش های مختلف این ساختمان به نمایش گذاشتند که عبارت اند:

• شمایل مذهبی و وسایل کلیسا از جمله جعبه جواهر نشان، خنجر، دستبند و ... 
• وسایل مقبره ها: بخش ها و وسایلی که پس از بازسازی و نوسازی از مقبره ها جدا شده اند
• بخش های سنگی ساختمان

پس از مدت کمی ایا صوفیه به پربازدیدترین موزه کشور ترکیه بدل شد و اکنون سالانه نزدیک 4 میلیون نفر بازدیدکننده دارد. 

تاریخچه ایا صوفیه

ایا صوفیه که در ابتدا به عنوان کلیسا ساخته شد، با نام کلیسای اعظم شناخته می شد. دلیل این نامگذاری ابعاد بزرگ ایا صوفیه نسبت به دیگر کلیساهای شهر بود. کلیسای اعظم که درست در کنار کاخ اعظم کنستانتین قرار داشت، یکی از کلیدی ترین کلیساهای امپراتوری روم به شمار می‌رفت و برای تاجگذاری ها استفاده می‌شد. سنگ بنای کلیسای ایا صوفیه نخستین بار در سال 360 میلادی گذاشته شد؛ اما چیزی که آن زمان کلیسا خوانده می شد با شکل امروزی ایا صوفیه تفاوت های بسیار داشت. در واقع ایا صوفیه کلیسایی است که 3 بار در همین نقطه از نو ساخته شد و هربار شکل بسیار متفاوتی پیدا کرد. این کلیسا، ظاهر کنونی خود را مدیون امپراتور بزرگ بیزانس، ژوستینین یکم (Justinian I) است. ژوستینین در سال 532 دستور داد تا ظاهر باشکوهی برای ایا صوفیه مهیا کنند. به این ترتیب معماران رومی دست به کار شدند و با ترکیبی از مرمر سفید، کاشی های خارق العاده، موزاییک های زیبا و خلاقیتی بی بدیل، کلیسای ایاصوفیه را بنا کردند. این کلیسا به مدت هزار سال روزانه مورد توجه بود و در همان زمان، عنوان بزرگترین کلیسای جهان را در دست داشت. البته با روی کار آمدن عثمانی ها، داستان ایا صوفیه شکل دیگری به خودش گرفت. 

تبدیل کلیسا به مسجد

 در سال ۱۴۵۳، زمانی که محمد فاتح، سلطان مسلمان و عثمانی، استانبول را فتح کرد، ایا صوفیه به مسجد بدل شد و تا قرن بیستم کاربری خود را حفظ کرد. چیزی نگذشت که مسجد ایا صوفیه به مرکزی برای تجمع مسلمانان تبدیل شد و روزانه بسیاری برای ادای نماز و شرکت در فعالیت های مذهبی به این مسجد می رفتند. به تدریج مناره ها، محراب، منبر، جایگاه موذن، حوزه علمیه و دیگر نمادهای مسلمانانه به این ساختمان اضافه شدند و ایا صوفیه بیشتر به مساجد عثمانی شبیه شد. البته ایا صوفیه برای همیشه مسجد نماند و پس از روی کار آمدن جمهوری ترکیه، آتاتورک، رییس جمهور وقت در سال ۱۹۳۵ این ساختمان را به عنوان یکی از موزه های استانبول افتتاح کرد. به این ترتیب امروزه اگر به سراغ ایا صوفیه بروید، می توانید همزمان نمادهای کلیسا و مسجد را ببینید و از مجموعه موزه آن بازدید کنید. 

اگر کنجکاوید تا ببینید درون ایا صوفیه به چه شکل است و یا این ساختمان زیبا در طی بیش از هزار سال چه داستان هایی را پشت سرگذاشته، همراه کارناوال باشید تا در زمان سفر کنیم و گوشه گوشه آن را از نزدیک ببینیم.

بخش های مختلف ایا صوفیه

از آن جا که ایا صوفیه سال ها کلیسا بوده و بعد در دوره عثمانی، به مسجد تبدیل می شود؛ به همین دلیل وقتی در بخش های مختلف این ساختمان مقدس گردش می کنید، می توانید همزمان نشانه های کلیسا و مسجد را در آن پیدا کنید. در ادامه با تمام بخش های داخلی و خارجی ایاصوفیه آشنا می شویم.

1- گنبد ایا صوفیه

تفاوت بارز معماری ایا صوفیه با دیگر کلیساها، وسعت ساختمان و گنبد مرتفع آن است. ارتفاع این گنبد از طبقه همکف تا بالاترین نقطه، برابر با 55.60 است و گنبد مرکزی ایا صوفیه دایره ای 60 متری را درون سقف به خودش اختصاص می دهد! 

معماران در ساخت گنبد ایا صوفیه از مرمر، سنگ و آجرهای به خصوصی استفاده کردند که نه تنها سبک اند، بلکه مقاومت بسیار زیادی دارند. گنبد ایا صوفیه پس از تکمیل ساخت در سال 537 میلادی به شکل یکپارچه، فشرده و سنگین بود. همه این ویژگی های سازه باعث شد که تنها در کمتر از 20 سال، دو بار بر اثر زلزله آسیب ببیند. این آسیب ها نیز به نوبه خود باعث شدند تا بخش شرقی گنبد کاملا فرو بریزد. برای بازسازی گنبد ایا صوفیه، از تدابیر جالبی استفاده شد. معمار وقت یک سیستم محافظت کننده برای گنبد تعبیه کرد که در طی آن سیم هایی خارجی بر روی آجرها کشیده می شد و سپس 40 پنجره در دورتا دور گنبد افزود؛ اما مهم ترین تغییری که ایجاد کرد، افزایش طول یا ارتفاع گنبد به اندازه 7 متر بود. به این ترتیب گنبد ایا صوفیه نه تنها کوچک تر که سبک تر هم شد.

گنبد ایا صوفیه هزار سالِ پر فراز و نشیب را در پی داشت و چندین بار بر اثر اتش سوزی و زلزله آسیب دید. البته امپراتوران روم شرقی نسبت به ایا صوفیه بی توجه نبودند و هر بار برای بازسازی سازه اقدام می کردند. این بخش از ساختمان پس از تغییر حکومت و ورود عثمانی ها نیز وضعیت خوبی را پشت سر گذاشت و بارها بازسازی شد. مهم ترین نوسازی گنبد در این دوره، پر شدن شکاف های بزرگ گنبد و قرار گرفتن محافظ های استیلی در لبه بود. همچنین در دوره عثمانی بود که مصطفی عزت افندی 35 ردیف از آیات قرآن را بر روی گنبد خوشنویسی کرد. 

2- مجموعه های موزاییکی ایا صوفیه

در نخستین لحظاتی که به درون ایا صوفیه پا می گذارید، با موزاییک های زیبایی رو به رو خواهید شد که تصاویر و پرتره های مختلفی را بر روی سقف و دیوارهای ساختمان تشکیل داده اند. این موزاییک ها از جمله بخش های جذاب و شاخص ایا صوفیه محسوب می شوند که همگی درون‌مایه ای تاریخی و مذهبی دارند و داستان های مختلفی را روایت می کنند. از محبوب ترین تصاویر موزاییکی می توان به شمایل موزاییکی حضرت مریم و مسیح و مسیح و لئوی ششم نام برد. این تصاویر هر یک در گوشه ای از ایاصوفیه جا خوش کرده اند و سرگذشت متفاوتی دارند که در آینده به طور مفصل به آن می پردازیم. 

3- محراب مسجد ایا صوفیه

محراب ایا صوفیه در بخش جنوب شرقی ساختمان قرار دارد و نمونه زیبا و مرمرینی از یک شاه‌نشین چند گوشه است که بر روی آن تصاویری از خورشید و ستارگان به چشم می خورد. اگر به محراب ایا صوفیه دقت کنید، طلاکاری های جذابی بر روی آن خواهید دید که به نقوشی از برگ های کنگر و شاخه های در هم پیچیده مزین شده است. در دو گوشه محراب دو شمعدان به چشم می خورد که یادگارهایی از کلیسای سلطنتی پادشاهی مجارستان هستند. در واقع ابراهیم پاشا، وزیر بزرگ سلطان سلیمان در قرن شانزدهم این دو شمعدان را در یکی از سفرهایش به مجارستان، با خود به استانبول آورد.

4- منبر ایا صوفیه

منبر بلند و مرمرین ایا صوفیه را در سمت راست محراب خواهید دید. این منبر در قرن شانزدهم و به دستور سلطان مراد سوم ساخته شد. نگاهی گذرا به این منبر کافیست تا تایید کنید که بر روی آن تزیینات بسیار زیبایی به چشم می خورد. منبر ایا صوفیه هنر دست بهترین هنرمندان مرمرکار زمان خود است که به دستور امپراتور به ساختش مشغول شدند. 

4- خوشنویسی های ایا صوفیه

پس از ورود به ایا صوفیه کافی است سرتان را بالا بگیرید تا خوشنویسی های بسیار بزرگ و طلایی رنگ در پس زمینه ای سبز بر روی دیوار را ببینید. باید بدانید که در حال تماشای بزرگترین خوشنویسی های جهان اسلام هستید. تابلوهایی که به نام های عمر، عثمان، ابوبکر، حضرت محمد، امام علی، امام حسن و امام حسین مزین شده اند. این تابلوها ابعادی 8 در 7.5 متری دارند و درست بر دیوارهای سالن مرکزی ساختمان آویخته شده اند. خوشنویسی این تابلوها را مصطفی عزت افندی، خطاط مشهور ترکی به عهده داشته است. 

در کنار این تابلوهای غول پیکر، خوشنویسی های کوچک تری نیز در بخش محراب ایا صوفیه وجود دارد. این خوشنویسی ها در ابعاد معمولی به چشم می خورند و به فرمان سلاطین عثمانی و در دوره های مختلف به ایا صوفیه اهدا شده اند.

5- کاشی کاری های ایا صوفیه

حتی کاشی کاری های ایا صوفیه منحصر به فرد هستند و از مرغوب ترین ها در نوع خود محسوب می شوند. 

کاشی های اطراف محراب

نواری از کاشی های آبی رنگ در پشت محراب است که بر روی آن «آیه الکرسی» نوشته شده است. مجموعه دیگری درست در سمت راست و چپ محراب ایا صوفیه قرار دارد که به شکل مستطیل است. در این ترکیب نقشه ای از کعبه، خانه خدا و مسجد النبی در مدینه دیده می شود. در اطراف این دو نقشه نیز نگاره هایی گیاهی به رنگ آبی در پس زمینه ای سفید خودنمایی می کنند.

کاشی های کتابخانه سلطان محمود اول

بهترین نمونه های کاشی ترکی را می توانید در کتابخانه سلطان محمود ایا صوفیه پیدا کنید. بر روی آن ها نقوشی از گل های رز، میخک، لاله و درخت سرو وجود که از راهروها شروع می شود، تا کتابخانه و مخزن کتاب ادامه پیدا می کند. امضای سلطان محمود اول در دیوار شرقی کتابخانه نشان از حامی ساخت چنین بنا و تزییناتی درون ایا صوفیه دارد. از دیگر ترکیباتی که در کاشی کاری های کتابخانه توجه را به خودش جلب می کند، می توان به مجموعه ای از اسماء الحسنی و آیه 22 و 23 سوره حشر اشاره کرد. 

6- اتاق سلطان

اتاق سلطان در دوره عثمانی بنا شد تا پادشاهان برای اقامه نمازهای جمعه و عیدهای خاص از آن استفاده کنند. برای ساخت این اتاق کوچک و مجلل در بخش پایینی از مرمر و در بخش بالایی از چوب طلاکاری شده استفاده کرده اند. سقف اتاق نیز با نقوشی دست ساز از گل و گیاه تزیین شده است.

امروزه برای آن که اتاق سلطان را در ایا صوفیه به تماشا بنشینید، کافیست به سوی محراب بروید تا اتاق سلطان را درست در سمت چپش ببینید. البته این اتاق در طی بازسازی های قرن نوزدهم به این نقطه منتقل شد و از جایگاه دقیق اتاق قبلی اطلاعاتی در دست نیست. 

7- ماذنه | جایگاه اذان

ماذنه ایا صوفیه نیز یکی از بخش هایی است که پس از فتح استانبول به دست عثمانی ها و به سوی خانه خدا ساخته شد. از آن جا که ایا صوفیه وسعت بسیاری دارد و اغلب جمعیت زیادی برای برپایی نماز به ایا صوفیه می آمدند، یک ماذنه کفاف این مسجد را نمی داد و بنابراین بعدها چهار ماذنه دیگر در این مجموعه ساختند. نکته جالبی که درباره ماذنه های ایا صوفیه وجود دارد، هماهنگی این سازه ها با خود ساختمان مسجد است، به گونه ای که برای ساخت آن ها از بهترین مرمرکاری های قرن شانزدهم میلادی استفاده شد.

8- درهای ایا صوفیه

در بخش های مختلف ساختمان ایا صوفیه، درهای ورودی مختلفی وجود دارد:

باب همایون یا در امپراتور: بزرگترین در مجموعه است که فقط برای ورود امپراتور و همراهانش کاربرد داشت. این در طولی 7 متری دارد و از چوب بلوط و قابی برنزی ساخته شده است. برخی از منابع معتقدند برای ساخت در امپراتور ایا صوفیه از چوپ کشتی نوح استفاده کردند و برخی نیز می گویند که چوب آن، از قفسه چوبی حامل کتاب مقدس یهودیان گرفته شده است.

در زیبا: این در قدیمی ترین عنصر معماری ایا صوفیه است که قدمتش به قرن دوم میلادی بر می گردد و در خروجی جنوبی شبستان قرار دارد. این در که با شکل هایی گیاهی و هندسی تزیین شده، متعلق به معبدی مشرکانه در شهر باستانی طرسوس در ترکیه بوده است. در زیبا را امپراتور تئوفیلوس (Theophilos) در سال 838 میلادی از شهر طرسوس جدا کرد و با خود به ایا صوفیه آورد. اگر به لنگه های در توجه کنید، بر روی صفحات برنزی آن عباراتی با عنوان «خدا و مسیح به ما کمک کند» را خواهید دید. 

در مرمرین: بخش جنوبی ایا صوفیه که مخصوص مراسم تشریفاتی امپراتور و دیگر مقامات بالا رده بود، با یک در مرمرین از بخش غربی ساختمان جدا شده است. بر روی این در نگاره هایی از گیاهان، میوه ها و ماهی ها به چشم می خورد و گفته می شود یک لنگه آن نشانگر بهشت و دیگری نمادی از جهنم است. با عبور از در مرمری فضایی را می بینید که زمانی مخصوص برگزاری جلسات رسمی و مذهبی امپراتوری بیزانس بود. در داخل این فضا کتیبه هایی مرمری بر روی دیوار می بینید که نتیجه برخی از جلسات بر روی آن نوشته شده است. 

تصویر سمت راست در مرمرین | تصویر میانی در امپراتوری | تصویر سمت چپ در زیبا

9- سایر بخش های ایا صوفیه

از دیگر بخش های ایا صوفیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امفالیون | Omphalion: امفالیون جایگاهی از ایا صوفیه است که در دوره حکومت روم شرقی کاربرد داشت. امفالیون محوطه ای دایره ای شکل است که با تعدادی از دایره های بزرگ و کوچک احاطه شده است. در واقع پادشاهان بیزانسی به هنگام مراسم تاج گذاری وارد این دایره می شدند.
• ستون آرزو: در شمال غربی ساختمان، ستونی با سوراخی در میان آن وجود دارد که در بخش پایینی با صفحه هایی برنزی پوشانده شده است. این ستون را با نام های ستون آرزو و ستون خیس می شناسند؛ چرا که اگر دستت را داخل سوراخ کنی، انگشتت خیس می شود. می گویند این ستون قدرت های ماورایی دارد و دردهای بی درمان را شفا دهد. 
• مکعب های مرمری: در دو طرف ورودی اصلی ایا صوفیه دو مکعب مرمری با قدمتی 2300 ساله وجود دارد. از این مکعب ها که فضایی توخالی و گنجایشی گنجایشی 1250 لیتری دارند، به عنوان منبع آب و شربت استفاده می کردند. در اعیاد خاص آن ها را از شربت و در سایر اوقات از آب پر می کردند و نقش آبخوری داشتند. اگر به این مکعب ها دقت کنید، شیرهای آبی را در بخش پایینی آن ها خواهید دید.
• سنگ قبر انریکو دونالدو: انریکو دونالدو، یکی از حاکمان ونیزی بود که در زمان تسلط ایتالی ها بر استانبول، فرمان غارت و تخلیه اموال ایا صوفیه را صادر کرد. محل دفن او احتمالا طبقه بالای ایا صوفیه بوده است که عثمانی ها در هنگام بازسازی ایا صوفیه و تبدیل آن به مسجد، این سنگ قبر را نابود کردند. سنگ قبر حال حاضر نمادین است. 
• نوشته وایکینگی: در بخش جنوبی ایا صوفیه یک سکوی مرمری دیده می شود که بر روی آن نوشته ای وایکینگی متعلق به قرن نهم میلادی قرار دارد. بد نیست بدانید وایکینگ ها به سبب طبیعت جنگجوی‌شان، نزدیک 200 سال در گارد سلطنتی روم شرقی در استانبول حضور داشتند. 

بخش های خارجی ایا صوفیه

در ادامه با بخش های خارجی ایا صوفیه آشنا می شویم. درباره برخی از قسمت های خارجی مانند موقتخانه، نوانخانه، ساختمان خزانه و حائل های ساختمان اطلاعاتی ندادیم چرا که بازدید ندارند و توضیح درباره آن ها خارج از حوصله این مطلب است. 

1- مناره ها

ایا صوفیه در مجموع 4 مناره دارد که ارتفاع‌شان 60 متر و بلندتر از گنبد است. مناره های ایا صوفیه با الگوی ضخیم خود، با ساختمان اصلی هماهنگی دارند. بر روی مناره ها تزییناتی کار شده است که همگی آن ها در طی بازسازی های ایا صوفیه در سال های مختلف اضافه شده اند. از آن جا که هر یک از این تزیینات به سبک خاصی ساخته شده اند، زمان اضافه شدن آن ها را می توان قرن های 15، 16 و 19 میلادی تشخیص داد. 

2- آبخوری ها

در ایا صوفیه چندین آبخوری به چشم می خورد که هر یک به شکلی ساخته شده اند. یکی از آن ها ساختمانی، با گنبدی به سبک عثمانی‌ست که از بزرگترین و زیباترین آبخوری های استانبول به شمار می رود. این آبخوری به 8 پایه با هشت طاقچه مقرنس کاری شده مزین است و بر روی سقفش، لاله ای با نوشته نام الله به چشم می خورد. اگر وارد آبخوری شوید، با 16 بخش و 16 شیر برنزی در میان، رو به رو می شوید. جالب آن که بر بالای هر شیر آب، یک لوح برنزی قرار دارد که بر روی آن آیه ای از قرآن درج شده است: «ما همه چیز را از آب آفریده ایم.»

به غیر از آبخوری اصلی ایا صوفیه، دو آبخوری عمومی نیز در این مجموعه وجود دارد که برای استفاده عموم ساخته شده بودند. یکی از این آبخوری ها در کنار درِ هشتی حیاط و نزدیک دیوار جنوب غربی قرار دارد. قدمت دقیق این آبخوری مرمری مشخص نیست؛ اما با توجه به سبک معماری آن می توان فهمید که در قرن هجدهم میلادی ساخته شده است. دیگر آبخوری عمومی ایا صوفیه در طی حکومت سلطان ابراهیم در قرن هفدهم ساخته شده است و در گوشه جنوب شرقی ایا صوفیه قرار دارد.  

3- مقبره ها

مقبره تعدادی از امپراتوران عثمانی از جمله سلطان سلیم دوم، سلطان مراد سوم، سلطان محمد سوم، سلطان مصطفی اول و سلطان ابراهیم درست در کنار ساختمان ایا صوفیه ساخته شده اند. این مقبره ها هر یک طراحی و معماری متفاوتی دارند و بازدید از آن ها خالی از لطف نیست. به جرات می توان گفت زیباترین مقبره متعلق به سلطان سلیم دوم است که کاشی کاری های منحصر به فردی دارد. علاوه بر این ها نیز یک مقبره از شاهزادگان این دوره نیز وجود دارد که البته زیبایی و شکوه دیگر مقبره ها را ندارد. 

طراحی و ساخت ایا صوفیه

برای ساخت کلیسای کنونی ایا صوفیه، معماران یونانی 3 طرح سنتی کلیسا را با هم ترکیب کردند و برای ساخت گنبدی مرکزی نقشه ریختند. در نقشه ایا صوفیه یک محراب و دو محوطه ورودی داخلی و خارجی به چشم می خورد. طول کلیسا از محراب تا محوطه ورودی خارجی 100 متر بود و ساختمان عرضی برابر با 70 متر داشت. همان طور که گفته شد در مرکز ساختمان گنبدی وجود دارد که ارتفاع آن برابر با 55.60 متر است. با بررسی ابعاد گنبد ایا صوفیه می توان متوجه شد که با یک دایره طرف نیستیم؛ چرا که شعاع این گنبد در بخش شمالی جنوبی 31.87 متر و در بخش شرقی غربی 30.86 متر است. 

سنگ های مرمر از جزیره مرمره، سنگ سماق سبز از جزیره وابیه یونان، مرمر صورتی از شهر افیون قره‌حصار ترکیه و مرمر زرد نیز از شمال آفریقا راهی ایا صوفیه شدند. وقتی به دیوارهای داخلی ایا صوفیه نگاه می کنیم، می بینیم برای تزیین از بلوک های مرمر دو بخشی استفاده شده است. قدری که فاصله بگیریم خواهیم دید هر یک از این بلوک ها در کنار هم، شکلی هندسی و متقارن می سازند. به غیر از این دیوار مرمرین، باقی دیوارهای ایا صوفیه با موزاییک های جذاب آراسته شده اند. چیزی که این موزاییک ها را منحصر به فرد می سازد، وجود طلا، نقره، شیشه، سفال و سنگ های رنگین است که در مجموع جلوه ای بسیار چشمگیر ایجاد کرده اند.

هزینه بازدید: پس از تبدیل شدن به مسجد بازدید از آن رایگان است.

ساعت بازدید: 

• از 15 آپریل تا 30 اکتبر (26 فروردین تا 8 آبان): 9:00 تا 19:00
• از 30 اکتبر تا 15 آپریل (8 آبان تا 26 فروردین): 9:00 تا 17:00

آخرین زمان ورود به ایا صوفیه، یک ساعت پیش از بسته شدن مجموعه و بین ساعت 9 صبح تا هنگام نماز ظهر بهترین زمان بازدید از آن است.

برای خرید بلیط هواپیما تهران استانبول با مناسب‌ترین قیمت می‌توانید از وبسایت کارناوال استفاده کنید.

ویدیویی از ایا صوفیه استانبول

دانستنی های ایا صوفیه

1. ایا صوفیه تنها ساختمان دنیاست که مورد استفاده ادیانی چون مسیحیت و اسلام بوده است. 
2. به هنگام ساخت ایا صوفیه، ژوستینین یکم دستور داد برای ساخت هر چه باشکوه تر کلیسا، هر کس در حد توان خود، اشیا و قطعه های ساختمانی در دسترسش را برای ساخت کلیسا تحویل دهد. به این ترتیب ستون ها و بخش های مرمرینی در ایا صوفیه وجود دارد که در واقع راهی طولانی را از شهرهای باستانیِ اطراف آناتولی و سوریه پیموده اند تا به استانبول برسند. از جمله شهرهایی که مصالح آن ها در ساخت ایا صوفیه به کار رفته می توان به شهر معروف اِفِسوس (در نزدیکی شهر سلجوک امروزی)، آسپندوس (در استان آنتالیای کنونی)، بعلبک (در کشور لبنان) و طرسوس (در استان مرسین ترکیه) اشاره کرد. آن چه که از افسوس در ایا صوفیه جای گرفت، ستون های مرمرین معبد آرتمیس بودند که در شبستان به کار گرفته شدند. همچنین 8 ستونی که برای حفظ گنبد کلیسا به کار رفتند، ره‌آوردی از مصر بودند. در مجموع 104 ستون در ساختمان ایا صوفیه وجود دارد که 40 تا از آن ها در طبقه همکف و باقی در طبقه اول مجموعه هستند. 
3. بیش از 20 هزار نفر در ساخت ایا صوفیه نقش داشتند. 
4. ایا صوفیه در طی سال های 2014 و 2015 میلادی پربازدیدترین موزه ترکیه بود و تعداد بازدیدکنندگان این موزه در سال 2015 برابر با 3.47 میلیون نفر بود.
5. با تبدیل ایا صوفیه به موزه، ادای هرگونه نماز و مراسم مذهبی در این ساختمان به شدت ممنوع شد. البته در سال 2006 میلادی، غرفه کوچکی از موزه به عنوان نمازخانه کارکنان مسلمان و مسیحی موزه اختصاص یافت. 
6. از سال 2013، اجازه دادند تا موذن روزی دو بار برای سر دادن اذان از مناره ایا صوفیه بالا برود.
7. از سال 2007 میلادی، سیاستمداری آمریکایی و مسیحی کمپینی بین المللی راه اندازی کرد تا کاربری کلیسای ایا صوفیه را برگرداند. از سویی دیگر، تعدادی از مقامات بلند پایه ترک از سال 2010 خواستار بازگرداندن کاربری ایا صوفیه به مسجد بودند. 
8. در تاریخ 1 جولای 2016، پس از 85 سال برای نخستین بار مراسم نماز جماعت در ایا صوفیه برگزار شد.
9. در تاریخ 13 می سال 2017، جمعیت زیادی از سازمان جوانان آناتولی در برابر ایاصوفیه جمع شدند و با اقامه نماز صبح در آن جا، خواستار تغییر کاربری ایا صوفیه و تبدیل آن به مسجد شدند. 
10. امروزه تعدادی از کاشی های زیبای مقبره سلطان سلیم دوم در موزه لوور نگهداری می شود. 
11. ساختمان ایا صوفیه را می توان در دریای مرمره از فاصله ای چند کیلومتری تشخیص داد.
12. در بیرون از ساختمان ایا صوفیه چندین گلوله توپ جنگی به چشم می خورد که بر خلاف تصور تزیینی نیستند. در واقع سلطان محمد دوم در طی فتح استانبول از این توپ ها استفاده می کرد.
13. به عقیده برخی امروزه ساختمان ایا صوفیه حال خوشی ندارد و به بازسازی های اساسی احتیاج دارد.
14. از آن جا که ایا صوفیه درست بر روی گسل ساخته شده است، برخی با نگرانی گمان می کنند که تنها یک لرزه بزرگ و شدید کافیست تا ایا صوفیه را فرو بریزد. 
15. امروزه همچنان کار و بازسازی بر روی ساختمان ایا صوفیه ادامه دارد. 
16. مقبره های ایا صوفیه گرچه نام سلطان را بر دوش می کشند، اما پس از سلطان سلیم دوم، علاوه بر خود سلطان، از این مقبره ها برای دفن همسر و خانواده امپراتور نیز استفاده می کردند. 

رمز و رازهای ایا صوفیه

پیرامون ایا صوفیه نیز همانند بسیاری از دیگر ساختمان های مشهور دنیا، داستان ها و افسانه های مختلفی روایت می شود. در این جا به یکی از این افسانه های مشهور و حواشی اش می پردازیم:

• کلیسای ایا صوفیه در طی امپراتوری روم شرقی، اهمیت بسیار زیادی داشت و نقطه ای کلیدی در شهر محسوب می شد. از همین رو تونل های بسیار بزرگی در زیر زمین های این کلیسا حفر کرده بودند که از زیرِ سرتاسر قسطنطنیه عبور می کردند و تا جزیره پرنس کشیده می شدند. به این ترتیب درون این تونل های زیر زمینی آب در جریان بود و کشتی های جنگی گالی می توانستند در آن حرکت کنند. این تونل ها به اتاق هایی مخفی در ایا صوفیه ختم می شدند که محلی خاص برای نوشتن اسرار بود. همچنین گفته می شود هنگامی که ایا صوفیه در محاصره بود، از همین اتاق های مخفی برای پنهان کردن گنج ها استفاده کردند. 

البته هیچ اطلاعات دقیقی درباره مدفون شدن اشیایی در زیر ایا صوفیه وجود ندارد و تنها چیزی که با کاوش ها در هسته تاریخی استانبول پیدا شد، راهرویی باریک از ایا صوفیه به سمت میدان سلطان احمد و کاخ توپکاپی بود که ارتفاعی 70 سانتیمتری دارد. با بررسی این راهرو کاربری آن مشخص شد؛ احتمالا امپراتور تئودئوس دوم از آن برای رفت و آمد مخفی و به دور از چشم مردم از این راهرو استفاده می کرد. 

حال امروزه همچنان موضوع وجود تونل در زیر ایا صوفیه در حد افسانه و راز باقی مانده است، چرا که وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه هرگونه کاوش و ایجاد تغییر در سطح زیرین ایا صوفیه را ممنوع کرده است و محققان نیز با کندو و کاو در این منطقه به چیزی دست نیافتند.

توصیه های کارناوال

1. برای بازدید از مجموعه ایا صوفیه می توانید از کارت موزه استانبول استفاده کنید؛ چرا که در مجموع هزینه کمتری می پردازید. 
2. در اطراف ایا صوفیه چرخ های دستی خوراکی بلال و بلوط فروشی به چشم می خورد که البته خرید از آن ها چندان توصیه نمی شود. معمولا این چرخ دستی ها گرانتر از سایر نقاط هستند. 
3. اگر می خواهید پس از بازدید از ایا صوفیه، برای برگشت سوار تاکسی شوید، باید بدانید تاکسی هایی نزدیکی این مجموعه به چشم می خورد که استفاده از آن ها توصیه نمی شود. این تاکسی ها خیلی گرانتر از نرخ معمول حساب می کنند.

سخن آخر

با هم به ایا صوفیه رفتیم و به بخش های مختلفش سرک کشیدیم.

به نظر شما هم ایا صوفیه بهترین جاذبه استانبول است و یا این حرف ها، فقط اغراق در تبلیغات گردشگری استانبول است؟

کدام ویژگی ایا صوفیه آن قدر جذاب است که بخواهید از نزدیک ببینیدش؟

تا به حال از این موزه جذاب بازدید کرده اید؟