باغ پرندگان اصفهان | دنیایی رنگین در مجموعه ناژوان

باغ پرندگان اصفهان مکان جذابی است که علاقه‌مندان به پرنده‌نگری در سفر به اصفهان بازدید از آن را در برنامه‌های خود می‌گنجانند. عکس باغ پرندگان اصفهان تا حدی این زیبایی‌ها را به شما نشان می‌دهد؛ برای بازدید از مجموعه می‌توانید ساعات کاری باغ پرندگان اصفهان را بررسی کنید تا در ساعت مدنظرتان آنجا حضور داشته باشید. اینجا جایی است که تماشای پرنده‌های رنگارنگ آن نوازشگر چشمانتان خواهد بود. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید...

چرا باغ پرندگان اصفهان؟

• یکی از دیدنی های شهر اصفهان که در نوع خود بسیار جذاب است.
• محیطی مناسب برای علاقه‌مندان به پرنده‌نگری به شمار می‌رود.
• بیش از 130 گونه پرنده در آن وجود دارد.
• می‌توانید نظاره‌گر پرندگان کمیاب در این مجموعه باشید.
• این باغ در مجموعه گردشگری ناژوان واقع شده که امکانات و دیدنی‌های دیگری نیز در اطراف آن قرار دارد.
• محلی برای پژوهش‌های محققان است.

آشنایی با باغ پرندگان اصفهان | دنیایی رنگین در نصف جهان

در دهه 70 خورشیدی بود که اصفهان با تلاش‌های مسئولان شهرداری، صاحب باغی پر از پرنده شد. این جاذبه از ابتدای افتتاح در مرداد 1375 جایش را در دل مردم باز کرد و مورد استقبال بسیاری از ساکنان و مهمانان شهر قرار گرفت. این باغ با مساحت 55000 متر مربع در مجموعه ناژوان و در حدود ۴ کیلومتری غرب پل وحید احداث شد چرا که این مکان ویژگی‌های زیر را داشت:

• به‌دلیل قرارگیری در حاشیه زاینده رود، شرایط آب‌و‌هوایی مناسبی برای پرندگان داشت چرا که بیشتر پرندگان توانایی زیست در شرایط گرم‌وخشک اصفهان را ندارند.
• این مکان از مرکز شهر فاصله زیادی ندارد و دسترسی به آن راحت است.

باغ پرندگان اصفهان تاسیس شد تا فرصتی برای شناسایی و معرفی پرندگان دور از دسترس و یا کمیاب فراهم شود و بازدیدکنندگان از تماشای این مخلوقات زیبای خداوند لذت ببرند. این باغ محلی برای پژوهش‌های محققان نیز به شمار می‌رود و آن‌ها هم می‌توانند از امکانات این مکان به‌خوبی استفاده کنند. این مجموعه بخشی از پارک جنگلی ناژوان است و از معدود باغ‌های پرندگان در خاورمیانه محسوب می‌شود.

بخش های مختلف باغ پرندگان اصفهان

محوطه داخلی باغ پرندگان ۱۷ هزار متر مربع وسعت دارد و به‌گونه‌ای طراحی شده که هم نیازهای زیستی پرندگان را پاسخ دهد و هم فضایی دلپذیر را برای بازدیدکنندگان فراهم آورد. 40 هزار متر مربع از این باغ دارای سقفِ توری است که بر روی ۱۶ ستون فلزی به ارتفاع ۳۲-۲۵ متر قرار دارد. بخش‌های مختلفی در این باغ برای حدود ۴۰۰۰ قطعه پرنده در ۱۳۰ گونه وجود دارد که به‌تدریج بر تعداد آ‌ن‌ها افزوده می‌شود. تراکم گونه‌ای پرندگان باغ متنوع است و این مساله به دو نکته بستگی دارد: نخست اینکه تا چه میزان امکان جمع‌آوری پرندگان وجود دارد و دوم اینکه سازگاری آن‌ها با شرایط محیطی حاکم به چه میزان است. به‌عنوان مثال بر اساس این شرایط، تعداد پرندگان متعلق به برخی از گونه‌ها تنها یک جفت است در حالی که از برخی گونه‌ها تعداد زیادی در باغ وجود دارد.

در ادامه به بخش‌های مختلف باغ و پرندگان موجود در آن‌ها اشاره می‌کنیم:

برکه

4 برکه کوچک و بزرگ در باغ پرندگان وجود دارد که بزرگترین آن‌ها در مرکز باغ قرار دارد. این برکه‌ها محل زندگی پرندگان آبچر به شمار می‌رود که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• اردک‌ها: این پرندگان را همه کم‌وبیش می‌شناسند و برخی برای اشاره به آن‌ها از واژه مرغابی استفاده می‌کنند. این جانداران یکی از اولین گونه‌های پرندگان‌اند که انسان موفق به رام کردن آن‌ها شده است و به نظر می‌رسد که مردمان مصر در این امر پیشرو بوده‌اند. این پرنده پرهای چرب دارد و به همین دلیل در تماس با آب خیس نمی‌شوند و پس از خروج از آب نیز احساس سنگینی نمی‌کنند.
• فلامینگوها: این پرندگان که با نام مرغ آتشی نیز شناخته می‌شوند پاهایی دراز، منقاری منحنی و گردنی بلند و خمیده دارند و بال‌های آن‌ها ترکیبی از رنگ‌های سفید، صورتی، سرخ و سیاه را به نمایش می‌گذارند. جالب آنکه فلامینگوی نابالغ به‌رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری چرک است و آن قدرها جذاب به نظر نمی‌رسد. این پرندگان در همه قاره‌ها به‌جز قطب جنوب زندگی می‌کنند. 
•  پلیکان‌ها: این پرندگان بزرگ و سفید با منقارهای متفاوتشان نزد بیشتر مردم شناخته شده‌اند. پلیکان‌ها منقار بزرگی دارند که فضایی برای انباشتن طعمه را در اختیارشان قرار می‌دهد. این جانداران جزو پرندگان غول پیکراند و طول بال برخی از آن‌ها به ۳ متر نیز می‌رسد.
• قوها: این جانداران از بزرگترین و زیباترین پرندگان آبزی جهان به شمار می‌روند و بیشتر با رنگ سفید پرهایشان شناخته می‌شوند. نکته جالب در مورد این جانداران این است که این پرندگان در طول زندگی تنها یک جفت اختیار می‌کنند و جدایی به‌ندرت در آن‌ها دیده می‌شود. قوها تنها با مُردن جفت خود و یا عدم توانایی آن‌ها در تخم‌گذاری و جوجه‌آوری، جفت دیگری را به زندگی خود راه می‌دهند. این وفاداری به‌همراه داشتن ظاهری زیبا و باوقار باعث شده تا پای این پرندگان به داستان‌ها و افسانه‌های سراسر زمین نیز باز شود و از رنگ سفید پرهایش به‌عنوان نشانه‌ای از معصومیت و پاکی یاد شود.

قفس های شیشه ای

قفس‌های شیشه‌ای فضاهایی شبیه گلخانه‌ دارند و برای پرندگانی مناسب‌اند که نمی‌توانند در آب‌وهوای اصفهان به زندگی ادامه دهند. این فضاها با دارا بودن امكانات ويژه‌ای چون دستگاه تهويه، شوفاژ و كولر، محيط مناسبی را برای زیست پرندگان ایجاد کرده‌اند. برخی از این پرندگان عبارت‌اند از:

• طوطی‌ها: این پرندگان برای همه شناخته شده‌اند؛ جاندارانی که در کنار زاغ، کلاغ و غراب بیشترین هوش را در میان پرندگان دارند و به‌خوبی از پس تقلید صدا بر می‌آیند. این پرنده در سرزمین‌های گرمسیر و نیمه‌گرمسیر زندگی می‌کند و پرهای رنگینش، ظاهر جذابی به آن بخشیده است.
• مرغ عشق‌ها: باجریگار نام پرنده‌ای است که در ایران با نام مرغ عشق شناخته می‌شود و طرفداران بسیاری نیز دارد. این پرنده اهلی، از نژاد طوطی است و مانند بسیاری از طوطی‌سانان دیگر از استرالیا می‌آید. مرغ عشق پرنده‌ای هوشمند و اجتماعی است که از بازی کردن لذت می‌برد و از تقلیدکنندگان قهار صدا نیز به شمار می‌رود.
• توکان‌ها: منقار بسیار بزرگ از نشانه‌های شناخته شده توکان‌هاست که ممکن است اندازه آن به دو سوم طول کل بدنش برسد. از دیگر ویژگی‌های این پرنده رنگ زیبای آن است که چهره‌ای خاص در حیات وحش را نصیبش کرده است.

صخره

برای زیست پرندگان مناطق سنگلاخی و بیابانی، فضاهایی صخره‌ای در باغ پرندگان اصفهان ساخته شده است که از پرندگان زیر میزبانی می‌کند:

• کبک‌ها: پرندگانی از تیره قرقاولان که جثه‌ای متوسط دارند و بومی اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه محسوب می‌شوند. این پرندگان معمولا دشت‌ها، کوهپایه‌ها و دامنه‌های کوه را برای زیست بر می‌گزینند. در پرهای این پرنده رنگ‌های مختلفی مانند قهوه‌ای مایل به خاکستری، خط سیاهی از بالای چشم و گردن تا بالای سینه، خاکستری در قسمت سینه، ترکیبی از رنگ سیاه و شاه بلوطی متمایل به سفید در پهلو و شاه بلوطی در انتهای بال دیده می‌شود.
• تیهوها: نوعی کبک که زیستگاه آن از جنوب‌شرقی ترکیه، سوریه و عراق در غرب تا پاکستان و ایران در شرق امتداد دارد و دامنه کوه‌ها و تپه‌های پرشیب‌وفراز کوهستانی باز و سنگلاخ و اطراف چشمه‌ها و دره‌ها و شیب و فراز کوه‌ها و مناطق این‌چنینی را برای زندگی انتخاب می‌کند. پشت خاکستری و گلوی نخودی‌ رنگ دارد و منقار و پاهایش سرخ است. 
• بلدرچین‌ها: پرندگانی با جثه کوچک که بر روی زمین لانه می‌سازند و به پروازهای کوتاه و سریع اکتفا می‌کنند. البته برخی گونه‌های آن همچون بلدرچین ژاپنی و بلدرچین معمولی مهاجراند و می‌توانند در مسیرهای طولانی پرواز کنند. تخم و گوشت این پرنده غذای لذیذی در بسیاری از کشورهاست و بازار شکار آن در حیات وحش نیز داغ است.

فضاهای سبز و پر درخت

پرندگان مناطق جنگلی نیز در باغ پرندگان اصفهان به چشم می‌خورند و فضایی شبیه به جنگل را برای آن‌ها ایجاد کرده‌اند که می‌توانند در آن آزادانه به این سو و آن سو بروند. در اینجا به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• طاووس‌ها: شنیده‌اید که می‌گویند هر که طاووس خواهد جور هندوستان کشد؟ حالا با وجود باغ پرندگان نیازی نیست این همه راه را طی کنید. در بخش جنگلی باغ پرندگان اصفهان می‌توانید شاهد این پرنده و دلبری‌هایش باشید. طاووس در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان زیباترین پرنده و مظهر تجلل شناخته می‌شود و علی‌رغم سر و بدن زیبا پاهای زشتی دارد. پرهای این پرنده تا یک و نیم متر رشد می‌کند و از این حیث یکی از بزرگ‌ترين پرندگان در جهان به شمار می‌رود.
• قرقاول‌ها: دم بلند و راه رفتن باشکوه این پرنده آن را از دیگر پرندگان متمایز می‌کند. از قرقاول‌ها به‌عنوان یکی از عجیب‌ترین پرندگان جهان یاد می‌شود و یکی از دلایل آن این است که در ۲ یا ۳ هفته اول زندگی یک جفت پنجه روی هر بال آن‌ها به چشم می‌خورد. لانه این پرندگان روی درختان است و از برگ‌های درختان، حشرات، تمشک، دانه‌ها و میوه‌های جنگلی تغذیه می‌کنند. این پرنده هنگام احساس خطر پرواز نمی‌کند و به‌جای آن به‌سرعت می‌دود و در جایی پنهان می‌شود.

قفس های فلزی

پرندگانی در باغ پرندگان اصفهان وجود دارند که به‌دلایل مختلف از جمله نوع تغذیه نمی‌توان آن‌ها را در باغ رها کرد. این پرندگان که از نوع شکاری‌اند در صورت آزاد بودن در محيط، از ساير پرندگان و جوجه‌های آن‌ها تغذیه می‌کنند. در قفس‌های فلزی سعی شده تا محیط زیست طبیعی آن‌ها شامل صخره و کوهستان مهیا شود. برخی از این پرندگان عبارت‌اند از:

• عقاب‌ها: شکارچیانی قهار که نسبت به بیشتر پرندگان شکاری دارای اندازه بزرگتری‌اند و پاهایی بزرگتر و نیرومندتر، منقارهایی بزرگ و خمیده و بال‌هایی پهن‌تر دارند. عقاب‌ها شکارچیان روزگردند و از بینایی فوق‌العاده دقیق و پروازی عالی در ارتفاعات بالا بهره می‌برند. آن‌ها به‌واسطۀ قدرتشان در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان نماد جنگ و نیروی پادشاهی شناخته می‌شوند و بسیاری از کشورهای دنیا و گروه‌های مختلف تصویر این پرنده را به‌عنوان نماد خود برگزیده‌اند.
• جغد: پرنده‌ای شکاری با قدرت شنوایی و بینایی بسیار بالا که در همه قاره‌ها به‌جز قطب جنوب دیده می‌شود. این پرنده معمولا در شب و به‌هنگام گرگ‌و‌میش صبح به شکار می‌پردازد و خوراکش انواع موش است. شکاف‌های تنه درختان و آشیانه‌های متروک زاغان بهترین مکان برای لانه‌سازی جغدها به شمار می‌روند و حالت استتاری نقش و رنگ پرهای آن‌ها مزاحمت‌ها را به‌هنگام استراحت روزانه کاهش می‌دهد.
• شاهین‌ها: پرندگانی با چشمان کاملا سیاه، بال‌های نوک تیز و بدن لاغر که توانایی پرواز با سرعت بسیار بالا و تغییر جهت ناگهانی را دارند و از نظر نوع و تکنیک شکار یک شکارچی تخصصی به شمار می‌روند. پرنده‌های شکاری دیگر طعمه خود را با پنجه‌هایشان می‌کشند؛ اما شاهین این‌کار را با منقار خود انجام می‌دهد. شاهین با رکورد سرعت ۳۲۰ کیلومتر در ساعت عنوان سریع‌ترین مخلوق روی کره زمین را نصیب خود کرده است.
• کرکس‌های سیاه: این پرندگان با بال‌هایی به پهنای 1.5 متر پرنده‌ای کوچک در میان کرکس‌ها محسوب می‌شوند. این پرنده پرهای سیاهی دارد و سروگردن آن فاقد پر به‌رنگ خاکستری و سیاه است. کرکس سیاه جانوری لاشخور است و از لاشه حیوانات تغذیه می‌کند اما تخم و حیوانات تازه متولد شده نیز غذای لذیذی برای او به شمار می‌روند. 

بخش های تخصصی باغ پرندگان

آنچه که در باغ پرندگان اصفهان می‌بینید حاصل فعالیت بخش‌های تخصصی این مجموعه است. در هر یک از این بخش‌ها پژوهش‌های علمی و عملی مفیدی بر روی انواع پرندگان صورت می‌گیرد و به‌همین دلیل باغ پرندگان علاوه بر جاذبه‌های گردشگری و تفریحی جنبه‌های علمی آموزشی و پژوهشی نیز پیدا کرده است. علاقه‌مندانِ به تحقیق در مورد پرندگان، می‌توانند از این بخش‌ها بهره ببرند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• واحد تکثیر: شرایط و امکانات تخم‌گذاری و جوجه‌آوری برای پرندگان در این بخش فراهم می‌شود و نگهداری از جوجه‌های تکثیر شده تا مرحله رسیدن به سن مناسب رهاسازی در باغ پرندگان نیز از وظایف این بخش است.
• واحد تغذیه: پرندگان مختلف نیازهای غذایی متفاوتی دارند و منبع تامین این نیازها نیز در هرگونه متفاوت از دیگری است. پرندگان ممکن است میوه‌خوار، دانه‌خوار، گوشت‌خوار و حتی همه‌چیزخوار باشند؛ به همین دلیل در این بخش نیازهای پرندگان بر اساس جداول نیازهای غذایی (NRC) برآورد می‌شود. این جداول بر اساس آخرین یافته‌های علمی در دنیا تدوین شده‌اند و جیره غذایی پرندگان را تعیین می‌کنند. جیره‌های غذایی پرندگان در فصول مختلف سال بر اساس دمای هوا و شرایط فیزیولوژیک بدن آن‌ها تغییر می‌کند؛ مثلا غذای پرندگان در فصل تولیدمثل با دیگر فصول متفاوت است.
• واحد کلینیک و بهداشت: پرندگان هم مانند همه جانداران بیمار می‌شوند. این پرندگان پس از تشخیص بیماری به واحد کلینیک و بهداشت می‌روند و پس از معاینه کامل بر اساس نظر دامپزشک باغ پرندگان و تجربه‌های کارشناس مربوطه تحت درمان قرار می‌گیرند. این واحد ضدعفونی و بهداشت کلیه قسمت‌های باغ را نیز بر عهده دارد و واکسیناسیون ماهانه پرندگان علیه بیماری نیوکاسل نیز وظیفه کارکنان این بخش است. تمامی برکه‌های آب در زمان واکسیناسیون تخلیه و تمام ورودی‌های آب بسته می‌شوند. واکسن نیوکاسل توسط آب آشامیدنی در ۲ روز متوالی به پرندگان تشنه داده می‌شود.
• واحد قرنطینه: ممکن است پرندگانی توسط افراد دوستدار پرنده به باغ اهدا شوند و یا در دوره‌های زمانی مختلف مسئولان پرندگان جدیدی خریداری کنند. در این‌صورت جهت کنترل بیماری‌ها و جلوگیری از گسترش آن‌ها در مجموعه، پرندگان تازه وارد به مدت 10 تا 14 روز در واحد قرنطینه قرار می‌گیرند تا پس از انجام آزمایش‌های لازم و تایید سلامتی وارد باغ شوند.
• واحد تاکسیدرمی: فن نگهداری دراز مدت پیکر جانوران را تاکسیدرمی می‌گویند. در این بخش پوست کنی لاشه و چربی‌زدایی از پوست صورت می‌گیرد و پس از پرآرایی، قالبی به اندازه بدن پرنده تهیه می‌شود. سپس اسکلت‌بندی پوست پرنده روی این قالب قرار می‌گیرد. 

امکانات 

باغ پرندگان در مجموعه تفریحی ناژوان قرار دارد و این مجموعه برای رفاه هرچه بیشتر بازدیدکنندگان امکاناتی نظیر رستوران، کافه و نمازخانه‌های متعدد را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. تله‌سيژ این مجموعه به شما این امکان را می‌دهد که از شمال زاینده رود به جنوب آن بروید و مسافت بین ورودی مجموعه تا باغ پرندگان را به‌راحتی بپیمایید.

پارک ناژوان کجاست؟

ناژوان از گذشته به‌عنوان قطب گردشگری طبیعی شهر اصفهان محسوب می‌شده است و با وسعت ۱۲۰۰ هکتار در غرب شهر قرار دارد. پارک جنگلی ناژوان اصفهان مجموعه‌ای از باغ‌های قدیمی اصفهان را در بر دارد که در جریان توسعه‌ شهری جان سالم به در برده‌اند. در طول زمان به‌همت شهرداری اصفهان امکانات تفریحی متعددی چون باغ پرندگان، باغ پروانه‌ها، باغ خزندگان، آکواریوم و دلفیناریوم، مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، پل‌های پیاده‌روی متعدد، تله‌سیژ و امکانات قایق‌رانی به این مجموعه اضافه شد و آن را به یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های اصفهان تبدیل کرد.

نظر دوستداران حیات وحش در مورد باغ پرندگان اصفهان

شاید که بازدیدکنندگان لحظات خوشی را در باغ پرندگان تجربه کنند؛ اما دوستداران حیات وحش و حامیان حیوانات نگاه متفاوتی نسبت به این مکان دارند. از دید آن‌ها در این باغ پرندگانی زندگی می‌کنند که به‌طور معمول نباید در حبس باشند؛ پرندگانی همچون عقاب و شاهین که از نظر این افراد در باغ پرندگان دچار افسردگی می‌شوند. اغلب گونه‌هایی که از حیات وحش ایران در این باغ نگهداری می‌شوند توانایی زادآوری در اسارت را ندارند و همین مساله آن‌ها را در خطر انقراض قرار می‌دهد. نکته مهم اینجاست که این جانداران از طبیعت و حتی از تالاب‌ها و مناطق تحت حفاظت به این باغ آورده شده‌اند.

توصیه های کارناوالی

• از پرتاب اشیا به درون قفس‌ها خودداری کنید.
• هرگز به پرنده‌ها غذا ندهید چرا که آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کنید.
• در سفر به اصفهان از چشیدن طعم خوشمزه‌ها و تهیه سوغات و صنایع‌دستی این دیار غافل نشوید.

سخن آخر

بازدید از باغ پرندگان اصفهان تجربه‌ای متفاوت در دیار نصف جهان است. آیا تابه‌حال از این جاذبه بازدید داشته‌اید؟

از تجربه‌های خود از سفر به اصفهان برایمان بگویید.

چه جاذبه‌های دیگری را در این شهر می‌شناسید؟

منتظر دیدگاه‌های شما دوستان هستیم...