کاخ موزه باغچه جوق ماکو | خانه ای لوکس در آذربایجان غربی

بشر از دیرباز تمام تلاشش را به کار می گرفت تا محل زندگی اش را به زیباترین شکل ممکن بیاراید. ایرانیان نیز از این قاعده مستثنی نبودند و از گذشته های دور برای داشتن سکونتگاهی زیبا تلاش کرده اند. بناهای به جا مانده از دوران مختلف تاریخی کاملا بیانگر ذوق و هنر ایرانی در آراستن ساختمان ها هستند و از کوشش گذشتگان ما برای ایجاد سازه هایی خیره کننده سخن می گویند. به دلیل ظرافت و زیبایی، معماری ایرانی شهرت بسیاری دارد و هر چشمی را محو تماشای خود می کند.

امروز کارناوال شما را به بنایی تماشایی می برد که در شمال غربی کشورمان جای خوش کرده است و دل بینندگان را می رباید. بنایی که می توان آن را شاهکاری در معماری ایران دانست که جلوه ای رویایی را پیش روی تان قرار می دهد. به استان آذربایجان غربی می رویم؛ جایی که به واسطه داشتن کلیساهای ثبت جهانی شده زور زور و سنت استپانوس، آوازه ای در آن سوی مرزها نیز پیدا کرده و گردشگران زیادی را به سوی خود می کشاند. مقصد ما در این استان شهر ماکو است که کاخی دیدنی در خود دارد. 

برای دیدن این کاخ از شهر ماکو فاصله می گیریم و پس از مدتی به روستای باغچه جوق می رسیم؛ جایی که کاخ سردار ماکو را در خود جای داده است. 

با ما باشید و از تماشای زیبایی های کاخ رویایی باغچه جوق لذت ببرید...

نکته:

این کاخ موزه به دلیل عملیات بازسازی و مرمت بسته است و کارناوال به محض دریافت خبر باز شدن، آن را به اطلاع شما همراهان می رساند.

چرا کاخ باغچه جوق؟

• یکی از زیباترین کاخ های ایران است.
• بنایی لوکس است و ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی دارد.
• اشیای قابل توجه و گران قیمتی همچون اولین گرامافون ایران در آن نگهداری می شوند که در نوع خود کم نظیر هستند.

آشنایی با کاخ باغچه جوق | خانه رویایی سردار ماکو

کاخ باغچه جوق نام بنایی در حوالی شهر ماکو است که در روستای باغچه جوق قرار دارد و مورد توجه مسافران ورودی و خروجی از طریق مرز بازرگان به ویژه اهالی فرانسه، آذربایجان و ترکیه است. بد نیست بدانید که جوق در زبان ارمنی به معنی دِه به کار می رود.

 روستای باغچه جوق در فاصله 6 کیلومتری ماکو و حدود 2 کیلومتری از سمت غرب جاده اصلی ـ بازرگان واقع شده است. این روستا از غرب و جنوب به دامنه کوه باصفای «چرکین» و چشمه ای به نام «کلیسه» محدود می شود. کاخ قاجاری باغچه جوق در بخش جنوب شرقی روستا خودنمایی می کند و بانی آن تیمور تیموری، معروف به اقبال السلطنه ماکویی است که یکی از حکام مقتدر وقت و از سرداران مظفرالدین شاه به شمار می رفت. این ساختمان ویژگی های ممتاز معماری و هنری را در خود جای داده است؛ فضایی که برای مدتی شما را از شلوغی ها و دغدغه ها دور می کند و آرامشی خاص در خود دارد. این مجموعه 11 هکتاری پوشیده از درختان کهن گوناگون است و در میان آنها ساختمانی با شکوه و در عین حال ساده جلوه گری می کند. 

آنچه پیش روی تان است ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی است و دنیایی متفاوت را در خود دارد. همین که قدم به درون این بنا بگذارید محو تماشای تزیینات و جلوه هایی می شوید که 30 سال برای آنها زمان گذاشته اند. اشیا و لوازم زندگی سردار ماکو را در گوشه گوشه این بنا می توانید ببینید و قدری بیشتر با حال و هوای زندگی او آشنا شوید.  

آشنایی با سردار ماکو

مرتضی قلی خان ‌اقبال‌السلطنه ماکویی مشهور به سردار ماکو در سال 1243خورشیدی به دنیا آمد. وی فرزند تیمورخان اقبال‌السلطنه (تیمور پاشا خان) -حکمران ماکو، سرحددار ایران و رییس ایل بیات های ماکو- بود. بیات های ماکو کسانی بودند که در اواخر صفویه مجبور به کوچ از ناحیه عراق و چخور سعد به ماکو شده بودند و محافظت مرز ماکو را بر عهده داشتند. این طایفه در اواسط سلطنت قاجار به عنوان قدرت مسلط ناحیه شمال غرب کشور شناخته می شدند. مرتضی قلی خان پس از فوت پدر جانشین او شد و توسعه منطقه حکومتی و اصلاحات داخلی را در صدر امور قرار داد اما همواره مخالفت هایی با او صورت می گرفت. از جمله اقدامات اساسی سردار ماکو که مخالفانی هم داشت تاسیس مدرسه‌‌ای به نام دبستان اقبال بود که طبق الگوی مدارس روسیه ساخته شد اما 3 سال بیشتر دوام نیاورد چرا که بقیه خوانین با ادامه کارش به مخالفت برخاستند.

سردار ماکو به سبب موقعیت خاص ماکو و مجاورت با روسیه و عثمانی، روابط نزدیکی با این دو قدرت سیاسی برقرار کرد تا بر اقتدار خود بیفزاید. اقبال‌السلطنه در آغاز جنگ جهانی به عثمانی ها گرایش پیدا کرد و جلوگیری از امتداد خط آهن تبریز ـ جلفا تا ماکو یکی از اقدامات او برای حمایت از آنها بود.

با صدور دستور انتخاب انجمن شهر ماکو و  قیام مردم و پشتیبانی دو نفر از خوانین (عزت‌الله ‌خان خواهرزاده سردار و نصرت‌الله ‌خان فرزند امیر امجد)، اقبال السلطنه به اجبار ماکو را ترک گفت و راهی قفقاز شد. پس از فوت مظفرالدین‌شاه و جلوس محمدعلی‌میرزا، مخالفت ها با آزادی خواهان و طرفداران مشروطه آغاز شد. در همین فرصت مرتضی‌قلی‌خان با دربار ارتباط برقرار کرد و با کمک خوانین دوباره به ماکو آمد. او به کشتن مشروطه‌خواهان و تلاش برای تعطیلی انجمن ماکو مشغول شد. پس از مدتی به بهانه تمایلات سردار به طرفداری از عثمانی او را توقیف کردند و در قفقاز تحت‌نظر قرار دادند. چندی بعد او دوباره به ماکو بازگشت و تا اوایل حکومت رضاشاه در سمت خود بود تا اینکه سرلشکر عبدالله طهماسبی -فرمانده لشکر آذربایجان- با ترفندی او را به زندان انداخت و در این مدت به توقیف دارایی او پرداخت. اقبال‌السلطنه در زندان دار فانی را وداع گفت و هنوز این سوال درباره او مطرح است که به مرگ طبیعی از دنیا رفته یا به قتل رسیده است؟!

تاریخچه

ساخت این بنا در زمان تیمور پاشاخان آغاز شد. وی در مقایسه با سایر خان های ایران از نظر قدرت و ثروت در طراز اول قرار داشت. ساخت کاخ تا دوره حکومت فرزندش مرتضی‌‌قلی‌ خان اقبال‌السلطنه -مشهور به سردار ماکو- به طول انجامید. در تاریخ آمده که ساخت این کاخ در سال های 1313 تا 1324 هجری قمری صورت گرفت اما می گویند 30 سال زمان برد تا تزیینات داخلی بنا کامل شود و به اوج شکوه برسد. مرتضی قلی خان اقبال السلطنه از حکام مقتدر اواخر دوره قاجاریه و یکی از سرداران مظفرالدین شاه قاجار بود که در طول فرمانروایی توانست حکومت نیمه مستقلی برای خود تشکیل دهد. وی فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشت تا اینکه با به قدرت رسیدن رضاخان او نیز مانند سایر حکام محلی و سرکردگان عشایر دستگیر و کشته شد و ثروت و خزاین او را مصادره کردند. 

کاخ باغچه جوق در اختیار وراث سردار بود تا این که در سال 1353 خورشیدی دولت آن را خریداری کرد و بعد از انجام تعمیرات درهایش را در سال 1364 خورشیدی به روی عموم گشود. 

حالا کاخ باغچه جوق یادگاری از گذشته های این سرزمین است که شاهکاری از معماران ایرانی و حاصل همکاری آنها با مهندسان روسی و اروپایی به شمار می رود. این بنا تلفیقی از معماری شرق و غرب را به نمایش می گذارد. این محل به علت ویژگی های هنری و معماری منحصر به فردش، به موزه ای جذاب برای گردشگران تبدیل شده است و بسیاری را به سوی خود می کشاند.

در 11 تیر سال 1375 بود که این بنا به شماره 1739 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و از سال 1382 تا 1383 عملیات بازسازی محوطه، عمارت ها و فضاهای خدماتی آن صورت گرفت. 

معماری چشم نواز کاخ باغچه جوق

روابط نزدیک سردار با هنرمندان روسی و همجواری با مرز، موجب شد تا ساختمان باغچه جوق به شدت از معماری روسی تاثیر پذیرد. می توان بخش های متمایر زیر برای این اثر در نظر گرفت:

• ورودی حیاط که هشتی نسبتا کوچکی با سقف منقوش، تزیینات رسمی بندی و نقاشی گل و بوته و تصاویر انسان دارد، به همراه حیاط که به سبب قرارگیری در دامنه کوه دارای پستی و بلندی هایی است.
• باغ بزرگ مشجر و چشمه آب جاری با وسعتی در حدود 11 هکتار
• ساختمان اصلی قصر که تالار بلند با سقف شیروانی، اتاق ها و سالن های متعدد مزین به نقاشی و گچبری و آینه کاری دارد و مجسمه های گچی بسیار زیبایی در نمای آن دیده می شود. 
• ساختمان سنگی یا آشپزخانه قصر در حدود 50 متری جنوب غربی با 2 متر اختلاف سطح نسبت به ساختمان اصلی
• قسمت های متفرقه مثل انبار، گلخانه و حمام خزینه دار متروکه و ...

این مجموعه از نظر پلان در میان سازه های اعیانی با شکوه قرار می گیرد و واحدهای معماری اعم از راه پله ها و سرسراها، اتاق ها، ایوان ها، تالارها و بیشتر تزیینات و نقوش داخلی و خارجی آن اکثرا قرینه یکدیگرند. این اثر مجلل قاجاری، از نظر وسعت باغ و تعدد واحدهای معماری نیز اهمیت بسیاری دارد.

عمارت به صورت دو طبقه با سقف شیروانی ساخته شده است و از لحاظ مصالح، سیستم آرایش و نوع در و پنجره ویژگی های خاص خود را دارد. در این ساختمان علاوه بر عناصر ایرانی می توان تاثیر و نفوذ شیوه ساختمانی فرنگی را هم به خوبی درک کرد.

بخشهای مختلف کاخ باغچه جوق

در کاخ باغچه جوق می توانید دیدنی های زیر را ببینید:

1- باغ وسیع و زیبا

سردر ورودی مجموعه به سبک روسی و فرم بالای آن به سبک قاجاری ساخته شده است. هشتی و کاربندی های زیبای گچی و نقاشی های رنگ روغن در زیر سقف و خطوط طلایی و نیلی آنها توجه بسیاری را به خود جلب می کند. 

با عبور از ورودی، خودتان را در میان باغی با درختان کهن می یابید که صفای خاصی دارد. این باغ از نمونه های منحصر به فرد باغسازی به شمار می رود چرا که از یک سو در دوران قاجار شکل گرفته است و از سوی دیگر در منتهی‌الیه محدوده های جغرافیایی ایران و در تماس با دیگر فرهنگ ها قرار دارد. این دو عامل را مهم ترین عوامل شکل گیری باغ می دانند.

این باغ در بستری کوهستانی شکل گرفته است و از آن با عنوان یک باغ کوهپایه ای یاد می شود. این باغ از غرب و جنوب با دامنه کوه های چرکین و چشمه کلیسه محصور شده و مشرف بر دره ماکو است.

باغ کاخ ماکو درختان میوه زیادی از جمله زردآلو، به، گیلاس، آلو، فندق، گلابی، بادام و سیب دارد که درختان زردآلو بخش اعظم درختان آن را تشکیل می دهند. اقاقیا، تبریزی، بوته های برگ رز و. .. نیز گیاهانی هستند که به صورت پراکنده به چشم می خورند. فضای حیاط در قدیم گل کاری چشم گیری داشته که امروزه اثر زیادی از آن باقی نمانده است. کاربرد درختان میوه و اشجار زینتی و حوض‌ زیبا فضایی رویایی را ایجاد کرده و نشان از لوکس بودن بنا دارند.

شکل نامنظم کلی باغ با هیچ یک از اصول باغ سازی ایرانی تطابق ندارد؛ اما باز هم طراحی خاصی در آن دیده می شود. بخشی از باغ در پیرامون ساختمان یک طرح منظم و محصور دارد و نرده های چدنی آن را از سایر قسمت‌های باغ تفکیک کرده اند. دو ورودی فرعی در شرق و غرب محوطه و در میان حصار درونی به چشم می خورد؛ ورودی شرقی به سوی بناهای خدمات نظیر عمارت سنگی، حمام، انبارها و. .. راه دارد و ورودی غربی به ورودی اصلی پیاده راه می رسد. طاق ورودی بسیار زیبایی در مقابل کاخ خودنمایی می کند و پلکانی دو طرفه تراس بالای ساختمان را به محوطه مزبور وصل می سازد.

در سمت جنوبی کاخ یعنی نمای اصلی ساختمان، حوضی بیضی شکل به چشم می خورد و جوی آبی از آن به قسمت های مختلف باغ می رود. در شمال کاخ، حوضی مستطیل شکل و ساده وجود دارد. در قسمت غربی کاخ حوض بیضی شکلی وجود دارد که طراوت خاصی را ایجاد می کند. در گذشته آبیاری باغ را به شکل غرق‌آبی انجام می دادند و آب مورد نیاز را از چشمه آبی در یک کیلومتری بالا دست باغچه تامین می کردند. تا پیش از سال 1356 خورشیدی، آب چشمه یک هفته در اختیار باغ بود و یک هفته در اختیار روستاییان قرار داشت اما امروزه به دلیل خشکسالی های اخیر این آب به طور کامل در اختیار روستاییان قرار دارد. آب مورد نیاز برای آبیاری باغ، تنها از آب برف های ذوب شده کوهستان و بارندگی ها و آب های فصلی و پس از اتمام آب کوه ها، از مازاد آب روستا به دست می آید. استخر ذخیره آب در غرب عمارت سنگی وجود دارد تا جمع آوری آب ها صورت گیرد.

کف‌سازی سنگی نیز در بخش هایی از باغ به کار رفته است. کالسکه‌ای خاک گرفته در باغ وجود دارد که متعلق به سردار است. در بخشی دیگر یک تراس گچبری شده دیده می شود که آجرهای رنگی و پلکان متصل شونده به حیاط دارد و به عنوان جایگاه سخنرانی سردار مورد استفاده قرار می گرفته است.

2- فضاهای جذاب کاخ

در کاخ دیدنی های بسیاری وجود دارد که به ترتیب بازدید به شرح آنها می پردازیم:

*ورودی

ورودی کاخ در ضلع شرقی قرار گرفته است و در جلوی خود 11 پله دارد که در میان دو ستون حجاری شده جای گرفته اند. در انتهای پله های قسمت ورودی، اتاقی کوچک دیده می شود که یک آینه بزرگ به ابعاد 1.5 در 0.5 متر دارد و با قاب چوبی اش اندازه ای برابر با 220 در 70 سانتی متر پیدا می کند. در بالای قاب چوبی آینه طرحی شبیه تاج و دو شمعدان چوبی خودنمایی می کند. در سمت راست آینه مجسمه های فرشتگانی دیده می شود که حکاکی شده اند و پسری در میان آنها قرار گرفته است. در بالای آینه تصویر سردار توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند. بخش ورودی پنجره ای رو به تراس دارد و سقف آن مزین به گچ بری هایی به شکل گل کاری و میوه است.

*اتاق چهره

به اتاقی می رویم که تمامی وسایل و دیوارهایش به رنگ صورتی است و به همین دلیل به اتاق چهره شهرت دارد. شیشه های رنگی این اتاق خاصیت حشره کشی دارند و موجب مرگ این جانداران می شوند. کلیه شیشه های این بنا ساخت دست هنرمندان ایرانی دوره قاجار، دو جداره و دارای خاصیت حشره کشی هستند. این شیشه ها با تبدیل نور خورشید به نور ماوراء بنفش حشرات را فراری می دهند.

 وسایلی که در این اتاق دیده می شود عبارتند از:

مبلمان 8 نفره راحتی از جنس ابریشم

یک کمد بزرگ از جنس چوب گردو کار کشور اتریش

*حوضخانه  

حوضخانه یا تالار آینه را می توان زیباترین و جالب توجه ترین بخش بنا از نظر غنای تزیینات دانست که محل برگزاری مراسم‌ و جشن‌های مختلف بوده است. تالاری مرتفع و کشیده و آینه کاری و گچ بری شده با تاثیر از معماری خارجی به ویژه روسیه اواخر قرن نوزدهم که فضای ممتاز قصر است و تمام واحدهای معماری بر محور آن قرار گرفته اند. در این بخش نوع خاصی از مصالح، سیستم آرایش و نوع در و پنجره به کار رفته است. انعکاس تصویر در آینه کاری ها و صدای فواره آب در وسط سالن باعث شده تا این فضا از دیگر قسمت ها متمایز شود. دیوارهای جانبی حوضخانه از کف تا سقف مزین به گل نگاره هندسی است که جلوه ای از هنر گچ بری و آینه کاری به شمار می روند.

در جبهه شرقی و غربی تالار اسامی الله، محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین خودنمایی می کنند که رو به روی هم و با استفاده از هنر آینه کاری نقش شده اند. یک حوض گوش دار سنگی نیز در میان این فضا دیده می شود که فواره کوچکی دارد. این حوض مکمل معماری این قسمت محسوب می شود و در تابستان فضای دلپذیری را ایجاد می کرده است. طاق نماهای قوس دار تزیینی نیز در این قسمت جلوه می کنند و کاشی های سفید رنگ گل‌دار کف، زیبایی خاصی را پیش چشم تان قرار می دهند.

 این بخش در واقع نقش یک خنک کننده طبیعی را برای ساختمان بازی می کرده است. حوضی مدور در میان این فضا قرار دارد که با یک حوض هشت ضلعی احاطه شده است و 12 فواره در آن دیده می شود. ورودی حوضخانه از پایین است و این قسمت 3 در دارد.

*شاه نشین اول

شاه نشین، فضایی با دو اتاق است که با عناوین شاه نشین سمت راست و شاه نشین سمت چپ شناخته می شوند. شاه نشین اول یا شاه نشین سمت راست آن محلی برای رد و بدل شدن صحبت های خصوصی میان سردار و وزیرانش بوده است. دیوار بخش ورودی این اتاق از جنس پشم شیشه روکش دار است و خاصیت صداگیری دارد. دیوارها با کاغذهای دیواری مخملی پوشانده شده اند، هنر گچ بری بر روی ستون ها خودنمایی می کند و سقف هلالی شکل آن بسیار جالب توجه است. وسایلی که در این بخش دیده می شوند عبارتند از:

4 صندلی راحتی تاشونده با رویه جاجیم

آینه ای بزرگ با قاب چوب درخت بامبو

چراغ نفتی بزرگ برای تامین روشنایی

و ...

*ناهارخوری

در طبقه همکف و در جوار حوضخانه، ناهارخوری قرار دارد که به اتاق سبز مشهور است و از بخش های قابل توجه کاخ به شمار می رود. در کنار آینه کاری و گچ بری های هنرمندانه، مناظری از طبیعت و دور نماهایی به سبک اروپایی آن زمان نیز در قاب های شیشه ای خودنمایی می کنند و بخش مهمی از تزیینات اتاق به شمار می روند. دیوارها و سقف اتاق غذاخوری با رنگ سبز و سفید و نقوش ستاره های طلایی و حاشیه بندی هندسی آراسته شده است. سقف این سالن به زیبایی با نقاشی تزیین شده و در نیمی از آن نقاشی‌های مربوط به سفره ایرانی و مردان ایرانی و در نیمه دیگر غذاهای اروپایی و مردان و زنان فرنگی تصویر شده است. 

*تالار پذیرایی

با ورود به تالار پذیرایی در سمت راست با قابی مواجه می شویم که 3 گل طبیعی خشک شده را درون خود دارد و درست روبه روی آن قاب دیگری به همین شکل دیده می شود. این گل ها قدمتی به اندازه کاخ دارند. چهار طرف تالار پذیرایی نیز دیوار صداگیر دارد و این از نکات جالب توجه آن به شمار می رود. وسایلی که در این اتاق دیده می شوند عبارتند از:

سه لوستر بزرگ شمعی و 11 چراغ دیواری شمعی برای تامین روشنایی

دو دست مبلمان چوبی 9 نفره گلدار طلایی با روکش ابریشمی ساخت فرانسه

دو دست مبلمان 8 پارچه مشکی

دو پاراویون ( جداکننده محل تعویض لباس) با آینه کاری و روکش طلایی

یک آینه بزرگ

3 ظرف سوپ خوری چینی

و ...

سالن انتظار و محل پذیرش ملاقات‌های رسمی به سالن ناهارخوری متصل است و دکوراسیون خاص خود را دارد و البته کمی رسمی تر به نظر می رسد.

*شاه نشین دوم

به شاه نشین سمت چپ می رسیم که به شاه نشین دوم شهرت دارد. دیوارهای این شاه نشین مزین به آینه کاری است و دو در به سوی تراس در آن تعبیه شده است. وسایل این اتاق عبارتند از:

سرویس مبلمان از چوب نی خیزران ساخت لهستان

دو لامپ نفتی کوچک بر دیوار

یک لامپ نفتی بزرگ به عنوان لوستر

و ...

*اتاق موزه خانوادگی

اتاقی از کاخ به نمایش تصاویر مربوط به سردار اختصاص یافته است. این اتاق رو به روی اتاق چهره واقع شده و در میان آنها حوضخانه وجود دارد. از جمله تصاویری که در این اتاق می بینیم می توان به این موارد اشاره کرد:

عزت اله خان (خواهرزاده سردار)، آنالی خانم (همسر سردار که اهل نخجوان بود)، تیمور تیموری (پدر سردار که مظفرالدین شاه به او لقب اقبال السلطنه را داده بود)، عکس جوانی سردار مرتضی قلی خان و ...

وسایل این اتاق نیز قابل توجه است که از میان آنها می توان این موارد را نام برد:

مبلمان 14 نفره از چوب آکاژو و قهوه ای رنگ که تزیینات گل و برگ های برنزی دارد

میز مستطیل شکل با دو کشو و یک کمد کوچک به ارتفاع 125 و عرض 88 سانتی متر

آینه میز توالت تاجدار با حاشیه منبت کاری و ابعاد 67 در 220 سانتی متر

دو سکوی راحتی مخملی سبز با روکش جاجیم و چرخ متحرک

لوستر برنزی 18 شاخه فرانسوی بدون آویز و دارای 3 جاشمعی به ارتفاع 1 متر

دیوار کوب مقوایی و جای کاغذی مقوایی مزین به گل مرغ طلایی و کار کشور چین

و ...

*اتاق خواب

دیوارهای این اتاق رنگ روغنی و دارای نقاشی هستند و یک شومینه صدفی نیز در آن دیده می شود. به طور کلی شومینه های دیواری از بخش های زیبای این کاخ هستند که حاشیه برخی از آنها مزین به نقش‌های گل و بوته و حاشیه بعضی دیگر مزین به سنگ‌تراشی‌ها و گچبری‌های هنرمندانه‌ است. این شومینه‌‌ها، در تابستان نقش تهویه کننده را داشتند و در زمستان به عنوان بخاری استفاده می شدند.

اتاق دارای یک در و 10 پنجره است که پنجره های آن عبارتند از:

2 پنجره رو به غرب، 2 پنجره رو به جنوب، 3 پنجره رو به جنوب، 3 پنجره رو به شمال و 3 پنجره رو به شرق

در این اتاق چنین وسایلی به چشم می خورند:

یک تخت دو نفره منبت کاری شده با تزیینات اطلسی قرمز کار کشور اتریش

یک میز گنجه دار لب تختی با رویه سنگ مرمر به ابعاد 2.15 در 2.5 متر

متکای سرمخملی قرمز رنگ

کمد جالباسی از چوب گردو با آینه کاری زیبا به ابعاد 140 در 70 سانتی متر ساخت کشور اتریش

یک پاراویون سه تکه با اطلس نارنجی برای تعویض لباس به ارتفاع 150 و عرض 55 سانتی متر

پرده های اطلس گلدار رویه پشتی ها به ابعاد 280 در 160 که در وسط هر توری 8 درگاه به ارتفاع پرده فوق وجود دارد.

8 پشتی با تشک مخملی سرمه دوزی شده

6 چراغ شمعی دیواری و یک لوستر شمعی آویزان و دو آینه بزرگ

*خروجی

شکل و مختصات این بخش شبیه به ورودی است. سه مجسمه تراش خورده از زنان و 8 ستون گچ بری شده آن را مزین کرده اند. راه پله بام در این قسمت واقع شده است و از طبقه پایینی تا بالا 11 پله سنگی ریخته گری شده وجود دارد. ستون ها چوبی هستند و پوششی از گچ دارند. یک پنجره رو به جنوب در این فضا دیده می شود و در سمت چپ خروجی هم یک شومینه گچی قرار دارد. بعد از پایین آمدن از پله های خروجی به طبقه همکف می رسیم.

 *طبقه همکف

یکی از نکات جالب توجه در این این بخش از ساختمان این است که پشت هر در ورودی قسمتی از زمین کنده شده و در مواقع لزوم چوب هایی بر روی آنها قرار می دادند. این چوب ها کار یک دزدگیر را انجام می داند و به هنگام قدم گذاشتن سارقان بر روی آنها، صدای شان به گوش اهالی می رسید. به طور کلی تمام اتاق های طبقه پایین یا همکف به موزه ماکو اختصاص یافته اند و بخش های زیر را شامل می شوند:

پاگرد و اتاق موزه سنتی

در زیر پاگرد پله ها به اتاق موزه سنتی منطقه وارد می شویم که مجسمه های زنان و مردان کُرد با لباس های سنتی در آن به چشم می خورد. این مجسمه ها کردهای شکاک (کردهای منطقه ماکو)، بوکان، نقده و سنندج را نشان می دهند. 

اتاق موزه اشیای باستانی - شماره یک

در این اتاق سلاح های سرد جنگی مربوط به دوره های پیشین را می بینید که هر یک دارای زیر نویس هستند و اطلاعاتی را در اختیار شما قرار می دهند.

اتاق موزه عکس - شماره دو

در اینجا عکس هایی از منطقه ماکو و آثار کهن آن پیش روی شما قرار می گیرد. قدمت ابزارآلات قدیمی و ظروف سفالی این بخش به هزار سال پیش از میلاد باز می گردد.

اتاق موزه مردم شناسی

در این اتاق به مجسمه افرادی برمی خورید که نماد تیر و طایفه های ایرانی هستند و لباس های خاص آنها بر تن شان است. ابزار و سلاح های مربوط به دوره قاجاریه هم در این اتاق به نمایش در آمده اند. 

3- ساختمان های جانبی

در حدود 50 متری جنوب غربی کاخ در وسط فضای مشجر باغ، ساختمانی وجود دارد که به آشپزخانه یا ساختمان سنگی شناخته می شود. این ساختمان با 2 متر اختلاف سطح نسبت به ساختمان اصلی، روی بلندی قرار دارد و نمای خارجی آن از مرمر تراش دار است. این بنا از نظر دقت در اجرا و حرکت و تناسبات معماری در زمره بناهای جالب توجه قرار می گیرد؛ اما نمای داخلی ساده و بی آرایشی دارد. این بنا در زمان حیات سردار، آشپزخانه اختصاصی بود. این ساختمان به آشپزخانه شهرت دارد و در حال حاضر به عنوان دفتر میراث فرهنگ و گردشگری ماکو مورد استفاده قرار می گیرد. این عمارت، مربع شکل و بسیار متفاوت و ساده تر از کاخ اصلی است. در ساخت آشپزخانه از سنگ های صیقلی و تراش خورده استفاده شده و سقف شیروانی برای آن در نظر گرفته اند. ارتباط عمارت سنگی و کاخ اصلی از میان محورهای پلکانی میسر است که جوی آبی در میان آنها جریان دارد.

ساختمان های انبار، حمام، اصطبل، نگهبانی، سرویس های بهداشتی و ... نیز در این مجموعه قابل مشاهده هستند که متروکه شده یا در شرف تخریب کامل اند.

تزیینات کاخ

گچ بری: گچ بری های این ساختمان بسیار زیبا هستند و اساتید ایرانی این هنر را در بنای کاخ به اوج رسانده اند. 

آینه کاری: آینه کاری ساختمان نیز در سطح عالی و بسیار ظریف است و اوج هنرمندی ایرانیان را به نمایش می گذارد. 

نقاشی ها: نقاشی های خوش رنگ و لعاب سالن ها و اتاق های کاخ موزه باغچه جوق، بسیار تماشایی هستند. هر کدام از این نقاشی ها فضای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دوران خود را به تصویر می کشند و پیامی در خود دارند. از همه چشم نوازتر، نقاشی های روی سقف اتاق ناهارخوری و پذیرایی از میهمانان مختلف ایرانی و فرنگی است. در این نقاشی ها تصاویر سفره ایرانی و میز پذیرایی فرنگی با انواع خوراکی ها و نوشیدنی ها را می بینید. این نوعی به تصویر کشیدن فرهنگ و احترام به آن است. حاشیه قوس و طاق نماهای تزیینی در سردر ورودی های داخلی نیز نقاشی های متنوعی دارند. نقوش هندسی و مناظر طبیعی با گل های مارپیچی و رنگ های الوان و طلایی بر روی قسمت های مختلف ساختمان نقش بسته است.

نمای داخلی و خارجی ساختمان

کاخ سردار بنایی دو طبقه است که اجزای آن به صورت قرینه ساخته شده اند و در و پنجره های زیاد آن توجه هر کسی را به خود جلب می کند. فرم کلی ساختمان به شکل یک مستطیل است که دو بیرون زدگی در ضلع غربی آن دیده می شود. معماری کاخ تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و غربی است و نشانه های زیادی از معماری روسیه اواخر سده نوزدهم دارد. قسمت ایرانی دارای ظرافت بیشتری است و نقوش گل و بوته و مردان دوره قاجار در آن به چشم می خورد و در قسمت غیر ایرانی کاغذ دیواری خانه‌های روسی متعلق به قرن نوزدهم و البته نقش و نگارهای اروپایی خودنمایی می کنند. ترکیب این دو در کنار هم جاذبه ای خاص را ایجاد کرده است.

گچ بری نقش سر شیران به صورت برجسته در بالای سردرها و پنجره ها دیده می شود و احتمالا با هدف راندن ارواح خبیثه به این شکل ساخته شده اند. از دیگر نقوش به کار رفته می توان به این موارد اشاره کرد:

 نقش های نیم برجسته انسانی در طرح های مختلف، دیگر اشکال هندسی و گل بوته ای، ستون های نیم برجسته تزیینی و گچ بری شده و ... . شن های بادامی خاکستری رنگ در داخل کادرهای مستطیلی شکل و شیشه های رنگی در ارسی ها نیز از قسمت های جالب توجه به شمار می روند. نرده های صراحی (تُنگ) مانند از قالب گچ در اطراف بام ساختمان دیده می شوند و احتمالا به عنوان جان پناه ساخته شده اند. مجسمه های گچی، سردرها و نرده‌های گچی لبه بام را مزین کرده اند. دور تا دورِ بالای عمارت گلدان ها و مجسمه هایی قرار دارند که در گذشته گل و چراغ در آنها قرار می دادند. پایه ستون ها و گلدان‌های این کاخ از سنگ خارا ساخته و حجاری شده اند؛ یکی از محکم‌ترین و سخت‌ترین سنگ‌ها که با نام گرانیت نیز شناخته می شود.

کاخ، آینه کاری و گچبری باشکوهی دارد. جداره داخلی دیوارهای باربر ساختمان، از سنگ لاشه و خشت خام ساخته شده است و آن را با کاهگل اندود کرده اند. در قسمت خارجی تالار مرکزی یک سکوی سنگی یکنواخت از سنگ مرغوب مرمر ایجاد شده است که نقش تقویت و استحکام ساختمان را بر عهده دارد. از بالای سکو تا ارتفاع 1.20 متر با سنگ های مرمر مرغوب پوشیده (ازاره سازی) شده است. این سنگ ها حاشیه های تزیینی اشکال گل نیلوفر دارند که به صورت منظم تکرار شده اند. بعد از ازاره سنگی، نماسازی جبهه بیرونی در چهار ضلع به اوج زیبایی رسیده است و ویژگی های خاصی در آن دیده می شود.

گچ بری ها و آینه کاری ها، طاق نماهای رومی، ارسی ها، کاغذ دیواری های گرانبها از مخمل و دارای زرح گل و بوته، پرده های اشرافی، نقاشی های رنگ روغن داخل اتاق ها به ویژه تالار پذیرایی، نرده های چوبی راه پله ها، مجسمه های گچی و ... همگی از تزیینات مجلل درون بنا به شمار می روند. جالب آنکه هر کدام از اتاق های این بنا بر اساس رنگ، نام خاصی دارند مثل اتاق سبز، سفید و ...

دکوراسیون لوکس کاخ سردار

گویی سردار ماکو بر روی چیدمان خانه و و وسایلش بسیار حساس بوده است، چرا که همه آنها از بهترین نوع انتخاب شده و شکوه خانه را دو چندان کرده اند. مبل ها و لوازم قصر، ساخت بهترین کارخانه های وین، برلین و پاریس هستند و توسط استادان بنام زمان لویی چهاردهم ساخته شده اند. هر یک از سالن های هفت گانه از سر تا پا به یک رنگ در آمده اند و اثاثیه و مبله نیز با این رنگ هماهنگی کامل دارند. 

پرده های زربفت، مبل های لوکس و کم نظیر، تخت خواب‌های متعدد با تشک‌های پر قو، کاغذ دیواری، ظروف چینی اعلا و لوسترهای کریستال و ... همه و همه را می توانید در این ساختمان مشاهده کنید. یکی از جالب توجه ترین اشیای این کاخ گرامافونی است که طول بوق آن ۶۰ سانتیمتر است و ارتفاع پایه‌اش به بیش از یک متر می رسد. این نخستین گرامافونی است که به ایران وارد شد.

تعداد زیادی از اشیایی که در این کاخ می بینید از طرف حکام و دربار روسیه و با توجه به موقعیت و نفوذ قابل توجه سردار برایش ارسال می شدند. چشم گیرترین چیزهایی که در این کاخ می بینید عبارتند از:

انواع و اقسام مبل ها و صندلی های لوکس که از چوب های جنگلی نی و خیزران ساخته شده اند. استیل های مرغوب به تعداد 58 پارچه که تزیینات برجسته برنزی و رویه مخمل و نقوش کنده کاری شده دارند و کار کشورهای لهستان، فرانسه، اتریش و روسیه هستند. 

آینه های قدی سنگی در اشکال متنوع هندسی که قاب های طلایی و استیل مشکی منبت کاری شده دارند.

پاروان سه تکه از استیل طلایی که تزیینات ویژه و پارچه اطلسی و نقوش گل و بوته دارد و ساخت فرانسه است.

کاناپه های اطلسی دو قلم و پرده های رنگین اطلسی، پشمی و توری زری که طرح های متنوعی دارند.

دستشویی متحرک لگن دار از چینی اعلا و ملحقات استیل گلدار به رنگ طلایی که ساخت روسیه هستد.

کمد و جالباسی آینه دار و تختخواب دو نفره از چوب گردو که منبت کاری و روکش اطلس دارد و ساخت اتریش است.

 لوسترهای برنزی هجده شاخه که کاری از کشور فرانسه هستند.

 قاب عکس هایی که خانواده و نزدیکان سردار ماکو را نشان می دهند.

دغدغه های کارناوالی

نوشتن یادگاری دردی است که کمتر جاذبه تاریخی ایران از آن جان سالم به در برده است. به جا گذاشتن اثر بر روی این آثار تنها تخریب آنها را در پی دارد و این ثروت را به نابودی می کشاند. 

در کنار بی توجهی برخی بازدیدکنندگان، باید از عدم توجه به این موزه توسط مسوولان نیز یاد کرد. عدم تبلیغات و اطلاع رسانی باعث شده تا این بنا روز به روز مهجورتر شود و کمتر گردشگری به دیدن آن برود. برای حفظ این ساختمان باارزش باید مرمت ها را نیز جدی گرفت که امید است این موضوع نیز مورد توجه قرار گیرد.

سخن آخر

شاید تا به حال به دیدن بناهای تاریخی بسیاری رفته باشید؛ بناهایی که نام شان بر سر زبان هاست و هر کسی آنها را می شناسد. شاید بد نباشد که در میان آثار پر آوازه سری هم به جاذبه های کمتر شناخته شده بزنید و لذت دیدن شان را نصیب خود کنید. کاخ موزه باغچه جوق می تواند مقصد بعدی سفر شما باشد و تجربه ای تازه برای تان بیافریند.

اگر تجربه بازدید از این اثر را داشته اید، ما را در دانسته های تان شریک کنید.

دوست دارید کارناوال به کدام بنای تاریخی ایرانی سر بزند؟

منتظر دیدگاه های شما عزیزان هستیم.