قلعه مهرانگرهه هند | قلعه آفتاب

قلعه مهرانگرهه آمیزه‌ای از تاریخ و افسانه‌هاست.

با گذر از جاده‌ای پیچ در پیچ و رسیدن بر فراز شهر آبی جوداپور، به قلعه مهرانگرهه نزدیک می‌شوید. 

قلعه‌ای استوار و باستانی که با صخره‌ی بنا شده بر رویش یکی شده و مرز دیوار و پی آن قابل تشخیص نیست. 

اغلب میان آمدن نام قلعه تصور مکانی نظامی را در پی دارد

اما پای گذاشتن به درون مهرانگرهه، قلعه آفتاب شما را شگفت زده می‌کند.

تزئینات و قصرهای باشکوه  قلعه آفتاب شهرت بسیار دارد.

با کارناوال همراه شوید و به گشت و گذار در درون قلعه باستانی و باشکوه مهرانگرهه بپردازید. 

قلعه مهرانگرهه | Mehrangarh Fort

قلعه مهران‌گرهه در شهر جوداپور هند قرار دارد و یکی از بزرگترین قلعه‌‌ها و مجلل ترین #بناهای باستانی هند است.

این قلعه 500 سال پیش، در قرن 15 میلادی ساخته شده است. در ارتفاع 125 متری از سطح زمین قرار گرفته و ساختمانی عمودی و غیر قابل تسخیر است.

قلعه مهرانگرهه بر روی تپه‌ای صخره‌ای سر برافراشته و باروهای برجش 6 تا 36 متر ارتفاع دارند. از آن‌جایی که برای ساخت قلعه و تولید مصالح از خود صخره‌ی محل قلعه استفاده می‌شده، ساختار قلعه با صخره و پی خود ادغام شده است.

 فضای داخلی قلعه به سبب حکاکی‌های بسیار ظریف و حیاط‌های وسیعش شهرت دارد. 

جالب است بدانید قلعه مهرانگرهه هنوز به دست خانواده سلطنتی جوداپور اداره می‌شود. 

پیش از پیدایش مهرانگرهه 

 قلعه مهرانگرهه در طی 5 قرن مقر فرماندهی شاخه اصلی طایفه راجپوت محسوب می‌شد و نام این طایفه راسور بود. بنابر اشعار شاعران حماسی، سلسله حاکم بر طایفه راسور فرمانروایی شهر قنوج را به عهده داشتند. حاکمان راسور در اواخر قرن 12 همانند دیگر حاکمان برجسته و قرون وسطایی راجپوت، توسط مهاجمین افغانی شکست خوردند. در پی این رویداد، طوایف اولیه‌ای که راجپوت بر آن‌ها حکومت می‌کرد، از هم پاشید و بسیاری مهاجرت کردند. راسورها به پالی که هم اکنون راجستان مرکزی در نظر گرفته می‌شود، مهاجرت کردند. گفته می‌شود راسورها در پالی حفاظت از روستاهای برهمنان در برابر دیگر طوایف وحشی را به عهده داشتند. ممکن است قدری دلیل این مهاجرت خیالی به نظر برسد، اما حفاظت از طبقه مقدس یکی از وظایف حاکمان راجپوت به حساب می‌آمد و البته چنین وظیفه‌ای اساس گسترش قدرت راجپوت در منطقه شد. 

روآ چوندرا دوازدهمین حاکم راسور در پالی، شهر مندور را مرکز و پایتخت خود  قرار داد. دو نسل بعد، روآ جودا در سال 1459 به ساخت قلعه‌ای در مکانی جدید و 10 کیلومتری جنوبی مندور اقدام کرد. مکان در نظر گرفته شده بر روی تک صخره‌ای مشرف به منطقه با وضعیت دفاعی منحصربفرد قرار داشت. پس از اقدام به ساخت قلعه، به تدریج شهری در پایین مکان قلعه شکل گرفت که به سبب نام فرمانروا جوداپور نام گرفت. قلعه را مهرانگرهه نامیدند که به معنای قلعه آفتاب است. نام مهرانگرهه بر فرود اساطیر طایفه از سوی خدای خورشید اشاره‌ دارد. 

 قلعه مهرانگرهه در گذر زمان

پس از آن قلعه مهرانگرهه نقش دفاعی مهمی برای جانشینین جودا ایفا کرد و در طی قرن‌های بعد رقابت‌های بسیاری بر سر به دست آوردن قلعه صورت گرفت. بیش‌ترین تأثیر بر منطقه و قلعه در زمان سلطنت دهلی و مغول‌ها رخ داد. هنگامی که مغول‌ها امپراتوری خود را در راجستان پایه ریزی کردند، قصد تخریب منطقه و قلعه را نداشتند و بر اساس روش حاکمان هندی، یک حکومت فرعی و تابع را ایجاد کردند. 4 نسل از راسورها در طی سال‌های 1581 تا 1678 زیر بار این حکومت وابسته مغولی رفتند ولی دهه‌های قبل و بعد از این دوره جنگ‌هایی میان بومیان و مغول‌ها در گرفت و قلعه و شهر به محل تاخت و تاز مغول‌ها تبدیل شد.

در آن زمان ناپایدار، قلعه مهرانگرهه به نمادی از قدرت و منزلت بدل شده بود. مهرانگرهه نه تنها یک مقر نظامی و ارتشی نبود، بلکه قصری برای حاکمان و همسرانشان، مرکزی برای ترویج هنر، موسیقی و ادبیات و البته با وجود تندیس‌ها و تمثال‌های بسیارش مکانی برای عبادت نیز محسوب می‌شد. 

این استفاده‌های متفاوت و متنوع درون فضای داخلی و نوع طبقه بندی آن منعکس شده است. سرپرست کنونی طایفه راسور و نگاهبان قلعه، ماهاراجا گاج سینگ دوم پس از بازسازی ساختمان‌های قلعه، به ساخت موزه‌ای از سرگذشت زندگی اجدادش درون مهرانگرهه اقدام کرد.

معماری و طراحی قلعه مهرانگرهه

 طول دیوارهای قلعه بیش از 500 متر است، ارتفاع دیوارهایش 36 متر و ضخامت آن‌ها 22 متر است.

 قلعه مهرانگرهه 7 ورودی دارد که اصلی‌ترین ورودی مهرانگرهه در قسمت شمالی قرار دارد. ورودی جایاپول که نام آن به معنای پیروزی‌ست توسط ماهاراجا من سینگ به مناسبت پیروزی‌هایش بر ارتش‌های جایپور و بیکانر ساخته شده است. دد کامگرا یکی دیگر از ورودی‌هاست که آثار و رد گلوله‌های توپ ارتش جایپور هنوز هم بر آن دیده می‌شود. ورودی دیگری به نام فاتح پور وجود دارد که این نیز به معنای پیروزی‌ست. این ورودی توسط ماهاراجا آجیت سینگ به نشان شکست مغول‌ها ساخته شده است. لوها پل آخرین ورودی به بخش اصلی مجموعه قلعه است که درست در سمت چپ آن نقاشی‌هایی از رانیس، ملکه هندو دیده می‌شود.

مهرانگرهه در بیش از 500 سال ساخته شده و بنابراین در ساختار این قلعه، سبک‌های متفاوت معماری در دوره‌های متفاوت حتی قرن 20 را می‌شود دید. به طوری که با گذر از فضاهای درونی و ورود به فضایی دیگر، از قرنی به قرن دیگر می‌روید. گرچه در همه‌ی فضاها تاریخ‌شناسی مکان ممکن نیست چرا که هر مکانی بنا بر سلیقه و خوشامد حاکم بعدی تغییر کرده است. 

اتاق‌های مهرانگرهه 

 همان طور که اشاره شد درون قلعه فضاهای داخلی متعددی دیده می‌شود که از این قرار است:

1) شیش محل یا تالار آینه‌ها 

شیش محل در واقع اتاق خواب و استراحت ماهاراجا آجیت سینگ محسوب می‌شد که تزئیناتی آینه‌ای بر روی دیوارهای آن به چشم می‌خورند. در زیر طاق قطعه‌هایی نقاشی‌ از موضوعات مقدس وجود دارد. نقاشی‌هایی از شیوا، برهما، کریشنا، گانش، پرواتی و دوی است که همگی بر تخت سلطنت نشسته‌اند. در باقی قطعه‌های نقاشی کریشنا در حال نواختن فلوت و بلند کردن کوه گاوردهن است و راما و سیتا در حال مشورت با هانومان هستند.

درخت‌های کریسمس سبز، آبی، نقره‌ای و طلایی بر روی سقف اتاق دیده می‌شود. در اواخر یک لوستر بزرگ شیشه‌ای به اتاق اضافه شد.

2) فول محل

کاخ گل یا فول محل در واقع یک اتاق پذیرایی از مهمان است که بسیار بزرگ و آراسته است و در اواسط قرن 18 ساخته شده است. افراد و مهمانان غریبه به این اتاق راه داده نمی‌شدند و به احتمال خیلی زیاد تنها برای مهمانان خصوصی و نزدیک مورد استفاده بوده است. در این اتاق حاکم و وزیرانش به مشورت می‌پرداختند و یا مراسم های  خصوصی مانند جشن تولد را در این اتاق برگزار می‌کردند. معماری داخلی اتاق شامل ستون‌هایی کوتاه و شیاردار است که از فضای داخلی قصر شاه جهان الهام گرفته شده اند. نقاشی‌ روی دیوارها و ستون‌ها اصل اند اما نقاشی‌های سقف در اواسط قرن 19 ترمیم و بازسازی شده اند. 

3) تخت ویلاس

این اتاق زیبا در واقع آپارتمان شخصی تخت سینگ در طی سال‌های 1843 تا 1872 بوده است و یکی از چشمگیرترین معماری‌ داخلی در راجستان را به نمایش می‌گذارد. در داخل اتاق یک فضای غیر منتظره بزرگ نطر را به سمت خود جلب می‌کندو هیچ ستون محافظت کننده ای در وسط سقف وجود ندارد. سقف از تیرهای بزرگ چوبی تشکیل شده و به دیوارهای جانبی متصل شده است. در این اتاق تمامی سطوح از جمله کف اتاق دارای نقاشی هستند. پنجره‌های اتاق با قطعه‌های رنگی شیشه ساخته شده که با گذر نور از آن‌ها اشکالی نورانی و رنگی ایجاد می‌کنند. موضوععات نقاشی‌های دیواری در این اتاق متفاوت اند که برخی با موضوعات مذهبی، برخی با موضوع شکار و رقص محلی و همچنین برخی با افسانه‌های محلی دیده می‌شوند. 

4) موتی محل

قصر مروارید یا موتی محل نام خود را به سبب مواد سازنده گچ و آهک دیوار اتاق گرفته است. به هنگام ساخت ملات از پوسته‌های بسیار ریز شده استفاده شده که به نمای دیوارها شکلی مروارید گون بخشیده است. از میان هر آلاچیق نور چراغی نفتی می‌درخشید و انعکاس نور درون ملیله کاری‌های طلایی سقف به چشم می‌خورد. 5 بالکن بر بالای درها آن‌ها را به نمایی دکوری شبیه کرده است اما در واقع نقش یک تراس مخفی را ایفا می‌کرده است. گاهی همسران ماهاراجا با نشستن در این بالکن‌ها به جلسات دادگاه گوش می‌سپردند. 

موزه مهرانگرهه و بخش‌های آن

موزه درون قلعه مهرانگرهه شامل 9 مجموعه است که هر کدام به نوعی به تاریخ و مردم شناسی منطقه اشاره دارد. علاوه بر این 9 بخش که در ادامه به تفصیل از آن‌ها خواهید خواهند. مجموعه‌هایی نیز وجود دارد که در آن‌ها اشیاء با ارزش در آن‌ها به چشم می‌خورد. از جمله آن‌ها اشیاء تزئینی، رزمی، منسوجات و .. است. 

1) مجموعه کجاوه فیل | Elephant Howdah

اتاقی در بخش جنوبی شیگار هوک قرار دارد که در آن مجموعه‌ی نفیسی از کجاوه‌های فیل متعلق به قرون 18 و 19 را خواهید دید. بر روی کجاوه‌ها نقره کاری‌های زیبایی دیده می‌شود. در این مجموعه نمونه‌های فوق العاده‌ای از مجموعه سلطنتی که از جمله بهترین‌ها در کشور هندوستان اند دیده می‌شود. یکی از این کجاوه‌های ارزشمند و عتیقه، هدیه شاه جهان به عنوان یک علامت ویژه به ماهاراجا جاسوانت سینگ است. 

2) مجموعه کجاوه یا تخت روان | Palanquins Gallery 

در #فرهنگ هندوستان، کجاوه‌ها تا نیمه قرن 20 وسیله‌ای برای حمل بانوان سلطنتی و خانم‌های نجیب‌زاده محسوب می‌شد. همچنین در برخی از مراسم های مخصوص برای مردها نیز کاربرد داشته است. این مجموعه در مهرانگرهه یکی از غنی ترین مجموعه‌های کجاوه در راجستان محسوب می‌شود و هر دو گونه کجاوه‌های زنانه و مردانه در معرض نمایش قرار گرفته است.

در این میان پینجاس، یک کجاوه سرپوشیده بسیار نفیس است که طراحی و نقاشی بسیار زیبایی نیز دارد. راجا خاصا، کجاوه‌ی سلطنتی و نیلوفری شکل سیمینی‌ست که برای حمل ماهاراجاس مورد استفاده بوده است. یک کجاوه دیگر در این مجموعه دیده می‌شود که با پارچه‌ای مخملین و راه‌های قرمز و نقره‌ای پوشانده شده و برای بانوان محجبه مورد استفاده بوده است. درون کجاوه یک صندلی‌ چشمگیر به سبک اروپایی به چشم می‌خورد. 

3) مجموعه دالوت خانا | Daulat Khana Gallery

 مجموعه دالوت خانا یک ساختمان سه طبقه با ورودی منحنی شکل در تمام طبقات خود است. این مجموعه در اوایل قرن 18 و توسط آجیت سینگ ساخته شده است. معنای کلامی این مجموعه «مغازه ثروت» است که اغلب به یک گنجینه اشاره دارد و گاهی به معنای یک ساختمان مجلل و سلطنتی‌ست.

هم اکنون از این اتاق به عنوان نمایشگاه برخی از جوایز موزه استفاده می‌شود. 

4) مجموعه نقاشی

در این بخش از موره مجموعه نفیسی از نقاشی‌های مینیاتور و شاید بهترین نقاشی‌های مدرسه مرور (Marwar) را در معرض دید عموم گذاشته اند. مکتب نقاشی جوداپور در طی قرن 17، به هنگام تابعیت حاکمان راجستان زیر نظر سلطنت مغولستان به اوج شکوفایی خود رسید، به طوری که در طی قرن‌های 18 و 19 به سبک متمایز راجستانی منجر شد. این سبک نقاشی ترکیبی از ناتورالیسم مغولی، سبک محلی و رنگ‌های شاخص و زنده می‌باشد. 

5) مجموعه پارچه‌بافته

پارچه یکی از دراماتیک ترین و رنگین ترین متعلقات زندگی سلطنتی در هند قرون وسطی بوده است. فرش‌های قیمتی، چیت‌های رنگی، سوزنکاری‌های گران‌قیمت، پارچه‌های ابریشمین گلدار و مخمل‌ها همگی جادو و زرق و برق یک اقامت شاهنشاهی را به درون قصرها ارمغان می‌آوردند.

پارچه‌بافته‌های درون مهرانگرهه شامل خیمه هایی مغولی، سایبان‌ها، پارچه‌های آویز و زیراندازهایی متعلق به قرن 17 و اواسط قرن 18 است. احتمالا این مجموعه مهرانگرهه بزرگ‌ترین مجموعه پارچه‌بافته‌ها از قرون وسطی در دنیا باشد. همچنین در این مجموعه تعداد کمی لباس، پرده و کفپوش متعلق به اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 موجود است. اما مجموعه پوشاک و مبلمان متعلق به اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 بسیار پربار است. بسیاری از این پارچه‌بافته‌ها منعکس‌ کننده سبک غنی مغولی و استانداردهای بالای کار دست استادان این حرفه است. 

6) سلاح خانه | Sileh Khana

جوداپور یکی از بزرگترین ایالات سلطنتی هند بود که مرکزی برای تحولات هنرهای نمایشی، فرهنگی و سیاسی در طی قرن‌ها بود. قدرت هر حاکمی وابستگی زیادی به تجهیزات نظامی دارد. در این مجموعه نمونه‌های منحصربفردی از شمشیرهای پولادین، قبضه‌های طلا و نقره کاری شده، خنجرهایی نفیس و نمونه‌های نایابی از سپرهای تزئین شده با چرم را خواهید دید. در اسلحه خانه مهرانگرهه این فقط سلاح‌های فلزی و چرمی نیست که با آن روبه رو می‌شوید، بلکه نمایش باشکوهی از تاریخ 500 ساله مرور-جوداپور است. 

7) مجموعه چوب 

در مجموعه چوب مهرانگرهه به نمونه‌های چوبی زیبایی برخواهید خورد که با عاج روی آن‌ها حکاکی شده و صیقلی طلایی دارند. 

8) گهواره‌ها

این مجموعه در بخشی از قصر که «جهانکی محل» نام دارد، دیده می‌شود. معنی این بخش نگاه اجمالیست چرا که از این قسمت بانوان دربار امکان دید زدن دو حیاط مختلف قصر را داشتند. یکی از حیاط‌ها مختص تاجگذاری و دیگری مختص نگه‌داری گنجینه‌ها بود. چندین گهواره زیبا در این محل دیده می‌شوند. 

9) مجموعه دستارهای سلطنتی

دستارها تا مدت‌های مدید بخش جدایی ناپذیر لباس مردمان راجستان محسوب می‌شد اما ناگزیر و به علت فشار سبک جدید زندگی، به مرور از دایره لباس‌های مردم خارج می‌شود. مجموعه دستارهای مهرانگرهه به دنبال حفظ، مستندسازی و نمایش مدل‌های مختلف و بسیار دستارهای راجستانی‌ست. هر جامعه، منطقه و جشنواره دستار مخصوص به خود را دارد که این تنوع بی‌نظیر را در این مجموعه خواهید دید.  

کتابخانه ماهاراجا من سینگ | Maharaja Man Singh Pustak Prakash

کتابخانه ماهاراجا من سینگ در سال 1977 تأسیس شد و شامل نسخه‌هایی خطی و نفیس از کتاب‌هایی به زبان سانسکریت، هندو و دیگر زبان‌های محلیست. این نسخه‌های خطی دسته بندی شده اند و برای استفاده دانش‌پژوهان و محققین در دسترس است. در این کتابخانه بیش از 750 جلد کتاب از نسوخ خطی موجود است که از این بین 5300 کتاب در موضوعات مختلف به زیان سانسکریت و 2200 جلد به زبان هندو و دیگر زبان‌هاست. 

قسمت جالب توجه این بخش، وجود 13 نسخه خطی نوشته شده بر روی برگ خرماست.

این کتابخانه توسط UCG به رسمیت شناخته شده و به بخش تحقیقات دانشگاه جوداپور پیوسته است. 

جاذبه‌های گردشگری در مهرانگرهه

1) ساختمان ملی زمین شناسی

این منطقه در وسعتی به حدود 43,500 کیلومتر مربع دارای ویژگی منحصر بفردی از لحاظ زمین شناسی است. و در واقع این ویژگی نشان دهنده آخرین مرحله از فعالیت آتشفشانی سن پرکامبرین در #شبه قاره هند است. ایجاد این ساختمان توسط گروه جوداپور بوده است و هدف آن‌ها تشویق جئوتوریسم در منطقه و نزدیکی مهرانگرهه بوده است. 

2) معبد چاموندا ماتاجی

چاموندا ماتاجی الهه محبوب روآ جودا ست که وی تمثال این الهه را در سال 1460 از پایتخت قدیمی مندوره به مهرانگرهه منتقل کرد. این الهه همچنان الهه سلطنتی خاندان ماهاراجا باقی ماند و توسط بسیاری از شهروندان راجاپور نیز مورد پرستش قرار می‌گرفت. 

مغازه صنایع دستی 

مغازه صنایع دستی موجود در قلعه مهرانگرهه تنها مغازه تخصصی صنایع دستی موزه‌ها در هندوستان است. این مغازه در سال 2007 از نظر مجله تایمز به عنوان بهترین «بهترین در آسیا» شناخته شد. درآمد حاصل از خریدها صرف حفاظت و نگهداری قلعه مهرانگرهه می‌شود.

مغازه صنایع دستی مهرانگرهه در انتهای تور شنیداری قرار دارد و طیف متنوعی از محصولات منحصربفردی مشابه با اشیاء موجود در مجموعه‌های موزه و بر اساس تاریخ و فرهنگ جوداپور را می‌توان خریداری نمود. تی‌شرت، کلاه، کتاب، کارت پستال، آلات موسیقی، جواهرات، منسوجات و .. را می‌توان دید. مغازه صنایع دستی موزه در حال گسترش است و به زودی با افتتاح وب سایت می‌توانید خریدها را به صورت اینترنتی انجام دهید. 

مهرانگرهه در حال حاضر

امروزه در ورودی موزه، اتاق‌ها، رستوران‌ها، نمایشگاه‌ها و بازار صنایع دستی مهرانگرهه با نوازنده‌هایی در حال اجرای موسیقی محلی رو به رو می‌شوید. به طور کلی چهار فستیوال مختلف در این قلعه برگزار می‌شود که یکی از مهم ترین این فستیوال‌ها، فستیوال بین‌المللی موسیقی محلی راجستان است. در این فستیوال بیش از 250 موسیقی‌دان در طی 5 روز از ماه‌های اکتبر گرد هم می‌آیند. از دیگر فستیوال‌هایی که در این قلعه برگزار می‌شود می‌توان به: فستیوال معنوی صوفی‌گری، فستیوال‌های محلی و فستیوال تصویر اشاره کرد. 

همچنین جالب است بدانید، یکی از لوکیشن‌های فیلم‌برداری «شوالیه سیاه برمی‌خیزد» در سال 2012 در قلعه مهرانگرهه قرار داشته است. 

ستاره معروف عمران هاشم نیز در این قلعه هدف ضرب گلوله قرار گرفته بود. 

اطلاعات دسترسی به قلعه مهرانگرهه 

چطور به مهرانگرهه برسیم؟

برای رسیدن به قلعه مهرانگرهه 300 متر پیاده روی از شهر قدیمی جوداپور راه در پیش دارید. 

و یا می‌توانید با پرداخت 100 روپیه و اجاره یک ریکشا، مسیر 5 کیلومتری جاده‌ای را بپیمایید. 

هزینه بازدید

اصلی‌ترین ورودی قلعه در شمالی ترین قسمت قلعه قرار دارد و برای ورود به قلعه احتیاجی به خرید بلیت ندارید. 

تنها برای بازدید از موزه لازم است که بلیت تهیه کنید. 

هنگام تهیه بلیت می‌توانید از راهنمای شنیداری که به 11 زبان زنده دنیا ارائه می‌شود، استفاده کنید که همراه با بلیت ارائه می‌شود. برای استفاده از راهنمای شنیداری باید یک کارت شناسی به امانت بگذارید. 

هزینه بلیت موزه و راهنمای شنیداری: 600 روپیه

هزینه راهنمای انسانی: 250 روپیه 

هزینه استفاده از دوربین و ویدیو: 100 و 200 روپیه

ساعت بازدید

9 تا 17 

آدرس: هند، راجستان، جوداپور، قلعه مهرانگرهه

Address: The Fort, Jodhpur, Rajasthan 342006, India

ویدیویی هوایی از قلعه مهرانگرهه

سخن آخر

گشت و گذار در قلعه مهرانگرهه چگونه بود؟

تا به حال به مهرانگرهه یا مکان مشابهی رفته اید؟

نظرات خود را با ما در میان بگذارید.