روستای پالنگان کردستان | ماسوله ای بر قامت کوه ها

امروز به روستایی سفر می کنیم که با معماری پلکانی و در یک منطقه کوهستانی شکل گرفته و چشمان بسیاری را به خود خیره ساخته است. راهی روستای پالنگان کردستان هستیم که جلوه ای شگفت انگیز دارد. با دیدن عکس روستای پالنگان شما هم وسوسه می شوید برای یک بار هم که شده سری به این مقصد رویایی بزنید و لحظاتی خوش برای خودتان بسازید. 

با کارناوال همراه باشید تا به شما بگوییم روستای پالنگان کجاست و چه چیزی در آن انتظارتان را می کشد.

چرا سفر به روستای پالنگان؟

• معماری پلکانی روستا شما را به یاد ماسوله گیلان می اندازد اما این ماسوله بکرتر است و ویژگی های متفاوتی دارد.
• رودخانه ای خروشان روستا را به دو نیم تقسیم می کند و تصویری دیدنی را به شما هدیه می دهد.
• تجربیات خوشمزه ای در این روستا انتظار شما را می کشد که یکی از آنها ماهی کبابی معروف پالنگان است.
• مردم مهربان پالنگان به خوبی از شما میزبانی می کنند و هم‌صحبتی با آنها به خاطره ای ماندگار برای تان بدل خواهد شد.
• پالنگان مقصدی ناب برای دور شدن از دغدغه های شهری و کسب آرامش است و تجربه ای ناب برای شما به ارمغان می آورد.
• یکی از جذاب ترین و متفاوت ترین مراسم نوروزی را می توانید در این روستا ببینید.

آشنایی با روستای پالنگان | تاریخ در قلب طبیعت

روستای پالنگان، روستایی در ابتدای اورامان کردستان و در میان دره تنگی ور است که رودخانه ای از میان آن می گذرد. خانه های این روستا در دو سوی رودخانه و بر قامت کوه جای گرفته و با چیدن سنگ ها بر روی هم به صورت پلکانی ساخته شده اند. 

بقایای بر جای مانده از خانه ها و سازه های قدیمی، حکایت از دیرینگی این روستا دارند و طبیعت زیبای آن هر چشمی را به خود خیره می کند. از همه این زیبایی ها که بگذریم مردم پالنگان را می توان دیگر جاذبه روستا دانست؛ آنها هنوز هم با پایبندی به مراسم سنتی، فرهنگ خود را حفظ کرده اند و به خوبی رسم میزبانی را برای مسافران به جای می آورند. ردپای فرهنگ و تاریخ در روستای پالنگان باعث شده است تا مسئولان آن را با شماره 31221 در فهرست آثار ملی جای دهند.

حالا ما اینجاییم تا زیبایی های این روستا را برای تان به تصویر بکشیم و شما را در سفر به آن راهنمایی کنیم.

دیدنی های روستای پالنگان

معماری پلکانی و خانه های روستا

پالنگان در میان کوه و به صورت پلکانی شکل گرفته است. در این نوع معماری خانه ها بر روی هم ساخته می شوند و پشت بام خانه پایینی به عنوان حیاط منزل بالایی مورد استفاده قرار می گیرد.

مصالح به کار رفته در ساخت خانه ها، بومی و اغلب سنگ ها هستند که به روش خشکه‌چینی (بدون استفاده از ملات) بر روی هم قرار گرفته اند. این خانه های سنگ چین نشان از دانش خانه سازی پیشینیان دارد؛ آنها نوع معماری را با فرهنگ مردم و شرایط جغرافیایی ترکیب کرده و چاره ای برای هماهنگی انسان با طبیعت اندیشیده اند.

نکته جالب آن که برای ساخت خانه ها بدنه کوه را تراشیده اند تا فضایی را ایجاد کنند و بعد در آن فضاها خانه های سنگی را بنا کرده اند.

جاذبه های طبیعی پالنگان

پالنگان و اطراف آن مانند سایر مناطق کردستان طبیعتی زیبا و تماشایی دارد. باغ های زیبا در بخش غربی روستا، جلوه خاصی به آن بخشیده اند و چشم اندازی سرسبز را به نمایش می گذارند. چندین چشمه جوشان در دره تنگی ور و در فاصله ۷۰۰ تا ۸۰۰ متری جنوب شرقی پالنگان وجود دارند که آب زلال خود را از قلب زمین در رودخانه تنگی ور جاری می سازند. در میانه راه آبشارهای دیدنی به چشم می خورند که بر زیبایی منطقه می افزایند. 

قلعه پالنگان و جاذبه های تاریخی روستا

قلعه پالنگان که در بالای کوه و در کنار روستا قرار دارد تاریخ را برای بازدیدکنندگان به تصویر می کشد. درست است که پژوهش های زیادی در مورد این قلعه صورت نگرفته است؛ اما آنچه صحیح به نظر می رسد حکایت از آبادانی قلعه تا قرن دهم هجری قمری دارد. همچنین اسناد تاریخی، تخریب قلعه به دستور شاه صفی در سال 1046 را تایید می کنند اما در مورد بنیانگذار و سازنده آن اتفاق نظری وجود ندارد. بقایای این قلعه در 800 متری جنوب شرقی پالنگان قرار دارد و آثار اتاق ها، آتشکده و پل های قدیمی هنوز هم در آن دیده می شوند.

بقایای مساجد، منازل قدیمی و گورستان تاریخی نیز در حوالی روستا دیده می شوند و دیگر آثار تاریخی پالنگان هستند.

جلوه های فرهنگی | بازی ها و آداب و رسوم

به هنگام تابستان و بهار که هوا رو به اعتدال و گرمی می گذارد عشایر کُرد قدم به این منطقه می گذارند و با اجرای مراسم سنتی خود همچون موسیقی گریان، چپله و سیاچمانه حال و هوای خاصی را در پالنگان ایجاد می کنند.

 پاییز و زمستان که ایام غیرِ کاری ساکنان روستا محسوب می شود سر و صدای بازی های محلی مانند اسب سواری، گرزبازی، غل غلان، بارباران، کوشه کوشه و چاک چاک در کوچه های روستا طنین انداز می شود و شادی و نشاط را به ارمغان می آورد.

 یکی از دیدنی ترین مراسم روستا رقصی است که به آن هل پرکی می گويند که هر حرکت آن نمادی از رزم در گذشته را به نمایش می گذرد. حتما نباید بساط عروسی به پا باشد تا این رقص در روستا انجام شود. در هر زمانی که به روستا بروید ممکن است شاهد این رقص باشید.

ویدیویی از مراسم نوروز در روستای پالنگان

تفریحات در روستای پالنگان

اقامت و شب نشینی: حتما سعی کنید حداقل یک شب را در پالنگان اقامت کنید. وقتی که شب از راه می رسد روستا جلوه ای بی نظیر دارد. اگر محلی که برای اقامت انتخاب کرده اید، چشم انداز خوبی به روستا داشته باشد می توانید در کنار لذت بردن از سکوت شب و البته صدای حیوانات نگاهی هم به خانه های روستا داشته باشید که با روشن شدن چراغ های شان جلوه ای تازه پیدا کرده اند. اگر به سوی یکی از رستوران های روستا بروید، صاحبان شان هم صحبت خوبی برای شما خواهند شد و قصه های جالبی را برای تان خواهند گفت.

شکم گردی: یکی از بهترین تجربه ها در پالنگان چشیدن طعم ماهی کبابی های آن است. رستوران های کوچکی در کنار رودخانه سیروان شکل گرفته اند که غذاهای محلی را برای تان سرو می کنند. در کنار ماهی کبابی که با سبزیجات مخصوص طبخ می شود می توانید از طعم دلمه های سنتی روستا، آش دوغ و خوراکی های خوشمزه دیگر نیز لذت ببرید.

اقامت در روستای پالنگان

مسافرخانه ها و هتل ها به پالنگان راه پیدا نکرده اند؛ اما نگران اقامت نباشید. تجربه نابی از اقامت را می توانید در خانه های سنتی روستا برای خود رقم بزنید. با هزینه ای مناسب می توانید گزینه های خوبی را در میان خانه های پلکانی روستا بیابید و شبی را مانند روستاییان بگذرانید. همچنین می توانید در شهرهای نزدیک روستا اقامت کنید؛ اما توجه داشته باشید که اولین مهمانسرا 110 کیلومتر با پالنگان فاصله دارد. کمپ در طبیعت از دیگر گزینه های شما برای اقامت در پالنگان است.

امکانات روستای پالنگان

در پالنگان امکانات نسبتا خوبی برای گردشگران وجود دارد. توجه داشته باشید که سطح هیچ یک از این امکانات لوکس نیست و باید کیفیتی متناسب با فضای روستایی را انتظار داشته باشید. یادتان باشد که اگر یک روستا امکاناتی شهری داشته باشد دیگر آن تجربه ناب را برای تان نخواهد داشت. امکاناتی که در پالنگان می توانید بر روی آنها حساب باز کنید عبارتند از:

• سرویس بهداشتی
• مسجد
• خانه های محلی برای اقامت
• خودپرداز بانک کشاورزی
• مغازه های کوچک و محلی
• رستوران ها و قهوه خانه ها

سوغات و صنایع دستی پالنگان

کشک محلی، گیوه، روغن و عسل طبیعی از جمله سوغاتی های پالنگان هستند که در منطقه شهرت خاصی دارند. تهیه ماهی از واحد شیلات در کنار روستا نیز توسط مسافران صورت می گیرد. البته در فصل مناسب میوه هایی از جمله انار، توت فرنگی، هلو، زردآلو و انجیر نیز در این روستا قابل تهیه هستند.

 گیوه بافی، جاجیم بافی و موج بافی از جمله صنایع دستی روستا به شمار می روند که زنان با عشق به آن مشغول هستند و محصولات شان را به گردشگران عرضه می کنند. موج یا رختخواب پیچ، دست بافته ای با طرح های متنوع است که ماده اولیه آن پشم است و در ماه‏ های سرد سال به عنوان روانداز کاربرد دارد. 

غذاهای محلی پالنگان | بوی خوش ماهی کبابی

در پالنگان شاید غذاهای رنگارنگ یک رستوران لوکس در انتظارتان نباشد؛ اما ماهی کبابی پالنگان به حدی معروف است که بسیاری را به سوی خود می کشاند. برای سفارش ماهی کباب عجله کنید چرا که آماده سازی و طبخ آن نیم ساعتی طول می کشد. برای طبخ این غذای خوشمزه پس از تمیز کردن ماهی آن را در توری و در میان آتش قرار می دهند. همه چیز به همین جا ختم نمی شود در طول کباب شدن ماهی چندین بار به آن آبلیمو می زنند و در آخر آن را برای شما سرو می کنند.

به جز ماهی کبابی، آش دوینه، آش دوغ کردها، شلمین، آش پرپوله، ولوشه، غازینه و انواع غذاهای گیاهی از دیگر غذاهای متداول محلی در این روستا هستند.

بهترین فصل سفر به پالنگان

بهار و تابستان معتدل و زمستان های سخت و برف گیر از ویژگی هایی است که پالنگان به سبب قرارگیری در کوهستان دارد. شاید بتوان گفت که بهار و تابستان بهترین زمان سفر به پالنگان است اما در اردیبهشت ماه می توانید این روستا را در زیباترین شکل خود ببینید.

بهار: بهار که از راه می رسد به دلیل وجود باغ های میوه تن پوشی از شکوفه ها بر باغ های روستا خودنمایی می کند و سیروان پر جوش و خروش تر از همیشه به نظر می رسد.

تابستان: ثمره باغ ها بر روی درختان خودنمایی می کنند و فرصت های خوشمزه ای را در اختیار مسافران می گذارند.

پاییز: لباس هفت رنگ پاییزی جلوه دیگری به روستا و باغ های آن می دهد.

 زمستان: زمستان سرد هم با سفید پوش کردن روستا آن را دیدنی می کند و علاقه مندان را به سوی روستا می کشاند؛ اما ممکن است در این فصول راه های ارتباطی دچار مشکل شوند. یکی دیگر از دلایلی که می تواند شما را در زمستان به پالنگان بکشاند مراسم نوروزی است که اواخر اسفند برگزار می شود.

هزینه ورودی روستا: 5000 تومان برای هر ماشین

مردم روستای پالنگان

این روستا نزدیک به هزار نفر جمعیت دارد که از پیروان دین اسلام و مذهب سنی هستند و به لهجه اورامی تکلم می کنند. لباس کردی محلی بر تن همه ساکنان دیده می شود و سیمای خاصی را به این دیار می بخشد. گندم، جو، میوه هایی از جمله انار، توت فرنگی، هلو، زردآلو و انجیر و محصولات لبنی از جمله تولیدت مردمان سخت کوش این روستا محسوب می شود که به کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند. 

پرورش ماهی و زنبورداری نیز از دیگر مشاغل مردم روستاست که روزی شان را تامین می کنند. زنان روستا به تولید صنایع دستی رنگارنگ مشغول هستند و به امرار معاش خانواده یاری می رسانند.

تاریخچه پالنگان | در فراز و نشیب تاریخ

پالنگان از آن روستاهایی است که از پیش از اسلام تاکنون تاریخ پرفراز و نشیبی را طی کرده و به اینجا رسیده است. قلعه پالنگان که از مهم ترین بقایای تاریخی روستاست، در یک کیلومتری روستای پالنگان و در محلی معروف به باغ شیخ عمر قرار دارد. حدود نود درصد از ساختمان این قلعه تخریب شده است اما آثاری از آتشکده ها و پل های قدیمی هنوز در آن به چشم می خورند. 

از نشانه های دیگر تاریخی، گورستان قدیمی با چند سنگ قبر با خط کوفی مربوط به سده ششم و هفتم است که اطلاعات جالب توجهی به کارشناسان می دهند. دیواره ای که در کنار رودخانه دیده می شود حکایت از قدمتی 1000 ساله دارد. همچنین وجود حجاری و سنگ نوشته‌ای مبهم که تا به حال موفق به ترجمه آن نشده اند ما را به سال های دورتری در تاریخ هدایت می کند...

دوران مادها

بر اساس شواهد به دست آمده، قدمت قلعه به دوران مادها و قبل از آن در دوران نوسنگی باز می گردد. گفته می شود در زمان حکمرانی هووخشتر- سومین پادشاه مادها- علاوه بر قلعه پالنگان، هفت قلعه مهم دیگر نیز وجود داشته که همگی زیر مجموعه این قلعه بوده اند. پالنگان، یکی از قلعه های استراتژیک و مهم بود چرا که بیشترین حملات مادها به سلسله آشوریان برای تصرف قلعه های مهم آشوریان در بابل، آشور و نینوا از آنجا ساماندهی می شد.

هخامنشی و حمله اسکندر 

منابعی وجود دارد که با توجه به بقایایی از قبرهای یهودی، درباره تاریخ پالنگان چنین می گویند که با روی کار آمدن کوروش هخامنشی، یهودیان زیادی به قلعه پالنگان کوچانده شدند و سالیان متمادی در آنجا زندگی کردند. نشانه ای که این یهودیان از خود به جای گذاشته اند آثاری از قبرستان آنهاست که هم اکنون در نزدیکی باغ شیخ عمر، قرار دارد و اهالی محلی، به آن عنوان "مه حه لی مووسایا" به معنای "محله یهودی ها" داده اند.

سند تاریخی دیگری درباره پالنگان وجود دارد که به دوران حمله اسکندر اشاره می کند؛ بر طبق این سند اسکندر و لشکریانش در جریان حمله به ایران در در دو مکان به مشکل برخوردند و با مقاومت هایی سرسختانه مواجه شدند. یکی از این مکان ها در نزدیکی شهر هه ولیر و دیگری پنج کیلومتری قلعه پالنگان و در دشت تنگی سر -که زیر مجموعه قلعه پالنگان بود- رخ داد. امروزه این محل توسط اهالی روستای تنگی سر و یوزیدر با نام دشت اسکندر شناخته می شود.

بر اساس برخی مطالعات تاریخی این ناحیه به عنوان یکی از مراکز مهم منطقه کردستان در دوره سلجوقی به شمار می رفت و بقایای تاریخی از جمله مساجد، منازل قدیمی و باغ‌های زیبا، نشانه هایی از دوران  سامانیان دارند.

دوران ساسانیان

 در زمان حمله اعراب به ایران، قلعه پالنگان در حدود سه ماه به محاصره آنها درآمد تا اینکه با همکاری چند نفر از ساکنان قلعه، دروازه های قلعه باز شد و اعراب به داخل آن آمدند. شواهد حاکی از آن است که هیچ کس، ساکنان قلعه را مجبور به پذیرش اسلام نکرد چرا که تا قرن ها پس از این تصرف، مردم بر آیین قدیمی خود که  آیین "یاری الحق" نام داشت و شاخه ای از زرتشت بود، مانده بودند و حتی حاکمین گورانی که بر منطقه تسلط داشتند هم پیرو همین آیین بودند.

دوران صفویان

تغییر مذهب در دوران صفوی ها و قبول کردن شیعه اثنا عشری به عنوان مذهب از جانب حاکمان اردلان (حاکمان وقت منطقه)، ساکنان این قلعه مجبور شدند به مناطق دیگری بروند و هم اکنون در مناطقی همچون دالا هو و دینور، مردمی زندگی می کنند که تا کنون نیز بر آیین خود هستند و  به نام "الحقی ها"مشهورند.

در زمان فوت شاه اسماعیل دوم پالنگان به دست تیمور خان اردلان فرزند سلطان علی سرخاب می افتد و حکومت از حکام کلهر به طایفه اردلان منتقل می شود. پس از مرگ تیمور خان برادرش هلو خان اداره پالنگان را بر عهده می گیرد. می گویند پالنگان تا قبل از زمان هلوخان اردلان یعنی در فاصله سال های 969 تا 995 خورشیدی مرکز حکومت اردلان بوده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که پالنگان به عنوان محل تولد و شکل گیری حکومت اردلان محسوب می شود. این روستا از زمان پیدایش این حکومت در سال ۵۴۷ خورشیدی تا زمان انتقال مرکز حکومت به قلعه حسن آباد سنندج در سال۹۸۰ خورشیدی بالغ بر 400 سال مقر حکومت اردلان بوده که حالتی کدخدامنشی داشته است. 

در این دوران، خان احمد خان اردلان، پسر هه لو خان در اصفهان و در دربار شاه عباس صفوی مشغول به کار شده و کلاو زه ر خانم، خواهر شاه عباس صفوی را به عقد خود در آورد. نفوذ احمدخان در دربار شاه و خیانت او در حق پدر، باعث می شود تا شاه عباس هه لو خان را دستگیر و دو چشم او را کور کند. 

کم کم، با آمدن شیخ ها و مشایخ بزرگ از به پالنگان؛ مذهب تسنن به میان مردم راه پیدا می کند  اما حاکمان اردلان همچنان شیعه مذهب باقی می مانند. قدرت هه لو خان رو به زوال گذاشت و سلیمان خان اردلان که میانه خوبی با هه لوخان نداشت بر جای وی نشست. در سال 1042 بر اساس توافق بین دولت عثمانی وحکومت مرکزی ایران، قرار بر این شد که تمام قلعه های که در مرز دو دولت، آباد و پررونق بودند برای جلوگیری از شورش و اعلام جدایی نابود شوند و در نتیجه تمام قلعه های مهم از جمله قلعه پالنگان، زلم، مریوان، شاره زور و ... از میان رفتند. از آن پس پالنگان به روستایی تبدیل شد و تا به امروز به همان شکل باقی مانده است. البته در این میان روایت دیگری حاکی از آن است که قلعه پالنگان در سال 1046 هجری قمری به دلیل صعب العبور بودن به دستور شاه صفی تخریب می شود.

پالنگان امروز

پالنگانی که امروزه پا برجاست در یک تا دو کیلومتری پالنگان قدیم قرار گرفته است و حدودا 500 سال قدمت دارد و در سال 1046 حدود 100 سال پس از ویرانی توسط مردمی غیر پالنگانی ساخته شده است. سازندگان پالنگانِ جدید مردمانی مذهبی و روحانی بوده اند که اهالی هنوز هم چشمه ها و محله هایی را به نام شان همچون باغ شیخ عمر، بیلو شیخ علاء دین می شناسند. در ساخت مسجد، آجرهای پالنگان قدیم و آثار هلوخان از جمله پایه های بنای قلعه را به کار گرفته اند.

نام گذاری روستا

در مورد دلیل نام گذاری روستا چندین روایت وجود دارد. عده ای از مردم می گویند به دلیل وجود پلنگ در پالنگان و کوه های اطراف آن این نام را آن نهاده اند. برخی دیگر وجود مركز حكومت قدرتمند در این روستا را دلیل نام گذاری آن به این صورت می دانند. برخی دیگر هم می گویند پال در زبان كردی و محلی به معنی تكیه دادن بوده است و این روستا به دلیل شیب زیادی که دارد به نام پالنگان شناخته می شود.

ویدیویی از روستای پالنگان را به تماشا بنشینید 

هر ساعت که می گذشت، چراغ یکی از خونه ها خاموش می شد و این منظره جالبی بود. صدای زوزه تا صبح میومد و شاید برای خیلیا ترسناک باشه اما برای من خیلی جالب بود. نزدیکای صبح، چراغ آخرین خونه خاموش و شد و بعدش ما بالاخره راضی شدیم بخوابیم. صبح بهترین صبحونه رو تو بالکن اون خونه خوردیم و در حالی که پاهامون می رفت، قلبمونو تو کوچه های روستا جا گذاشتیم.

روستاهای پلکانی تو ایران کم نیستن و هر کدوم یه حال و هوایی دارن. شما می تونین تجربه بازدیدتون رو همین جا به اشتراک بگذارین. 

برای نوشتن سفرنامه ها و به اشتراک گذاشتن عکس هاتون از سفر می تونین به لینک زیر برین و از تجربه بقیه هم استفاده کنین:

کارنـــــاوالی شــــــــــــو